Hazrati Muhammad sallallohu alajhi va olihi va sallam

Muhammad ibni Abdulloh

Masçidunnabī (Madina)
Naqş	Pajƣambar
Kunija	Abulqosim
Zodrūz	17-umi rabiulavval (Omulfil)/ 570 melodī
Zodgoh	Makka
Darguzaşt	28-umi safari soli 11-umi hiçrī/ 632 melodī
Madfan	Madina
Mahalli zindagī	Makka Madina
Laqabho	Amin Rahmatun lil'olamin Ne'matulloh Habibulloh Safijulloh Xijarata xalqilloh Nabiji ummī Sajidulmursalin Mustafo Rasululloh Xotamunnabijin
xeşu tabor
Padar	Abdulloh
Modar	Omina
Hamsaron	Xadiça Suda Oişa Hafsa Zajnab duxtari Xuzajma Ummihabiba Ummisalama Zajnab duxtari Çahş Çuvajra Safija Majmuna
Farzandon	Qosim Zajnab Ruqaja Ummikulsum Fotima (s) Abdulloh Ibrohim
Tuli umr	63 sol
Pajƣambaron
‌‌Odam (a) . Nūh (a) . Idris (a) . Hud (a) . Soleh (a) . Ibrohim (a) . Lut (a) . Ismoil (a) . Aljasa' (a) . Zulkifl (a) . Iljos (a) . Junus (a) . Ishoq (a) . Ja'qub (a) . Jusuf (a) . Şuajb (a) . Muso (a) . Horun (a) . Dovud (a) . Sulajmon (a) . Ajjub (a) . Zakarijo (a) . Jahjo (a) . Iso (a) . Muhammad (s)

Muhammad ibni Abdulloh ibni Abdulmutallib ibni Hoşim (ba arabī: مُحَمَّد بن عَبدُاللّه بن عَبدُالمُطّلِب بن هاشم -omulfil, 11 h.q.) Pajƣambari Islom, az pajƣambaroni ulul'azm va oxirin pajƣambari Ilohī. Mu'çizai asliji ū Qur'on ast.

Hazrati Muhammad (s) dar çome'ai muşriki Çaziratul'arab ba dunjo omad, ammo az butparastī parhez mekard. Dar cihilsolagī ba pajƣambarī rasid va muhimtarin pajomaş da'vat ba tavhid bud. Hadaf az be'sataşro takmili fazoili axloqī muarrifī kard. Muşrikoni Makka solho ū va pajravonaşro ozurdand, vale onon az Islom dast barnadoştand. Hazrati Muhammad (s) 13 sol dar Makka, mardumro ba Islom da'vat mekard sipas ba Madina hiçrat kard va in hiçrat, mabdai ta'rixi islomī şud.

Bo kūşişi Pajƣambar (s) taqriban tamomi şibhi çazira(nimçazira)-i Arabiston dar zamoni hajoti ū ba Islom garavid. Dar davrahoi ba'd, gustarişi Islom idoma joft va ba tadriç Islom, jak dini çahonī şud.

Bar asosi hadisi Saqalajn, Pajƣambar (s) ba musulmonon suporiş kard, ki pas az ū ba Qur'on va itrati ū panoh bibarand va az on du çudo naşavand va dar munosibathoi gunogun, az çumla dar voqeai Ƣadir, Imom Alī (a)-ro çonişini xeş muarrifī kard.

Pajƣambar dar 25-solagī bo Xadiça izdivoç kard va hududi 25 sol bo ū zindagī kard. Pas az vafoti Xadiça, Pajƣambar bo hamsaroni digare izdivoç kard. Farzandoni Pajƣambar (s) az Xadiça va Morija budand va hamai onho çuz Fotima (s) dar zamoni hajoti ū az dunjo raftand.

Nasab, kunjaho va laqabho

Hazrati Muhammad (s) farzandi Abdulloh ibni Abdulmutallib ibni Hoşim ibni Abdumanof ibni Qusaj ibni Kilob bud. Modaraş, Omina binti Vahb ast. Ba guftai Alloma Maçlisī, imomija bar imon va Islomi padar, modar va açdodi Rasuli Xudo to Odam (a) içmo' dorand.

Kunija va alqob

Naviştori aslī: Fehristi kunijaho va laqabhoi Pajƣambar (s)

Kunijai hazrati Muhammad (s), Abulqosim va Abuibrohim ast. Barxe az alqobi ū iboratand az: Mustafo, Habibulloh, Safijulloh, Ne'matulloh, xijaratu xalqilloh, Sajidul mursalin, Xotamun nabijin, Rahmatan lil'olamin, nabiji ummī.

Vilodat

Nigorai tavalludi Pajƣambar (s) dar kitobi Maçma'-ut-tavorix, ki dar qarni 15 tavassuti Hofiz Abrū dar Hirot tahija şudaast.

Bino bar nazari ma'rufi ulamoi şia, Pajƣambar (s) dar 17 rabi'ul avval va bino bar nazari maşhuri ahli sunnat dar 12 rabi'ul avval ba dunjo omadaast. Fosilai in du ta'rix ba haftai vahdat bajni şia va sunnī nomguzorī şudaast.

Alloma Maçlisī melodi Pajƣambar (s) dar 17 rabi'ul avvalro nazari beştari ulamoi şia donistaast. Bo in hol Muhammad ibni Ja'qubi Kulajnī dar kitobi al-Kofī, va Şajx Saduq dar kitobi Kamol-ud-din, vilodati Pajƣambarro dar 12 rabi'ul avval zikr kardaand. Ba gufta Alloma Maçlisī, nazari Kulajnī mabnī bar tavalludi Pajƣambar dar 12 rabi'u lavval, beştar ba daleli taqija budaast. Hamcunin ehtimol dorad, ki dar al-Kofī dar iborati «لإثنتی عشر لیلة بقیت من شهر ربیع الاول» kalimai mazat/ba arabī: مَضَت (ba ma'no siparī şuda), ba iştiboh ba çoi kalimai baqijat/ ba arabī: بَقیَت (ba ma'no monda az) guzoriş şuda boşad cunonkī dar guzorişi Xatibi Qastalonī kalimai «baqijat/ بَقیَت» sabt şudaast.

Ba guftai Rasuli Ça'farijon, olimoni şia pas az Şajxi Mufid, 17 rabi'ul avvalro rūzi melodi hazrati Muhammad (s) medonand.

Olimoni ahli sunnat nazaroti muxtalife dar borai çuz'ijoti tavalludi Pajƣambar (s) dorand; barxe tavalludi ūro dar ommulfil va barxei digar, dah sol pas az ommulfil donistaand. Az onço ki ta'rixnavison, darguzaşti Pajƣambar (s)-ro dar 63 solagī va dar soli 632 m., naviştaand, tavalludi Pajƣambar (s) va ommulfilro bajni 569 to 570 m., hads zadaand.

Dar borai rūzi tavalludi Pajƣambar niz bajni ahli sunnat ixtilofote vuçud dorad; duvozdahumi rabi'ul avval, duvumi rabi'ul avval, haştumi rabi'ul avval, dahumi rabi'ul avval va mohi Ramazon az çumlai in nazarot ast.

Makoni vilodat

Pajƣambari Islom (s) dar Şi'bi Abitolib va dar xonae, ki ba'dho ba Aqil ibni Abitolib taalluq joft, ba dunjo omad. Farzandoni Aqil, in xonaro ba Muhammad ibni Jusuf, barodari Haççoç ibni Jusuf, furuxtand, ū onçoro ba qasre tabdil kard. Dar hukumati Banī Abbos, Xajzaron, modari Horunar-Raşid, xalifai abbosī, in xonaro xarid va onro ba masçid tabdil kard. Alloma Maçlisī, muhaddisi qarni jozdahum, naql mekunad dar zamoni ū makone ba in nom dar Makka vuçud doşta va mardum onro zijorat mekardand. In bino to zamoni hukumati Oli Saud bar Hiçoz, boqī bud. Onho ba xotiri e'tiqodoti mazhabi vahobijat va mamnu'ijati tabarruk ba osori pajƣambaron, onçoro taxrib kardand.

Vaqoe'i şabi melod

Manobei torixī, ruxdodhoero dar şabi melodi Pajƣambari Islom (s) naql kardaand, ki ba irhosot maşhur şudaast. Barxe az in ruxdodho iboratand az: larzidani toqi kasro va suquti 14 kongressi on, xomuş şudani otaş dar otaşkadai Fors pas az hazor sol, xuşkidani darjocai Sova va hamcunin xobi açibi mubadon va podşohi sosonī.

Peş az be'sat

Abdulloh ibni Abdulmutallib, padari hazrati Muhammad (s), cand moh pas az izdivoç bo Omina duxtari Vahb, ba safari tiçorie ba Şom raft va hangomi bozgaşt, dar Jasrib darguzaşt. Barxe siranavison, darguzaşti ūro cand moh pas az vilodati Muhammad (s) naviştaand.

Muhammad (s), davroni şirxoragī va baxşe az kūdakiro nazdi Halima, zane az qabilai Banī Sa'd guzarond. Vaqte şaş solu se moh (va ba qavle cahor sol) doşt, modaraş ūro baroi didor bo aqvom (az tarafi modar Abdulmutallib az toifai Banī Adī ibni Naççor), ba Jasrib burd. Dar bozgaşt ba Makka, Omina dar Abvo' darguzaşt va hamonço dafn şud. Pas az vafoti Omina, Abdulmutallib, padarbuzurgi padariji hazrati Muhammad (s), sarparasti ū şud.

Hazrati Muhammad haştsola bud, ki çanobi Abdulmutallib darguzaşt va amujaş Abutolib, sarparastiji ūro ūhdador şud. Dar borai zindagoniji hazrati Muhammad (s), guzorişhoi farovone dar mutuni torixī omada va havodis va rūjdodhoi zindagiji ū, dar muqoisa bo digar pajƣambaron, komiltar sabt şudaast. Bo in hol, hamcunon barxe az çuz'ijoti zindagiji ū ravşan nest.

Safari avval ba Şom va peşgūiji rohibi nasronī

Hazrati Muhammad (s) dar kūdakī, dar jake az safarhoi amūjaş ba Şom, hamrohi ū bud, dar in safar Bahiro, rohibi masehī, nişonahoi pajƣambariro dar ū did va ba Abutolib tavsija kard, ki ūro az osebi jahudijon, ki duşmani ū hastand, muhofizat kunad.

Safari duvum ba Şom

Vaqte ki hazrati Muhammad (s) 25 sola bud Abutolib ba ū peşnihod dod, to bo sarmojai Xadiça tiçorat kunad, Pajƣambar (s) in peşnihodro paziruft. Ba guzorişi Ibni Ishoq, Xadiça, amonatdoriji hazrati Muhammad (s)-ro şinoxta bud, az in rū ba ū pajom firistod, ki agar bo moli ū tiçorat kunad, sahmaşro beş az digaron mepardozad. Hazrati Muhammad (s) pas az safari tiçoratī ba Şom bo Xadiça izdivoç kard.

Hamsaroni Pajƣambar (s)

• Xadiça, duxtari Xuvajlid (izdivoç: 25 ommulfil)

• Suda, duxtari Zam'at (izdivoç: qabl az hiçrat)

• Oişa, duxtari Abubakr (izdivoç: 2 q)

• Hafsa, duxtari Umar ibni Xatob (izdivoç: 3 q)

• Zajnab, duxtari Xuzajma (izdivoç: 3 q)

• Ummusalama, duxtari Abvomija (izdivoç: 4 q)

• Zajnab, duxtari Çahş (izdivoç: 5 q)

• Çuvajrija, duxtari Horis (izdivoç: 5 jo 6 q)

• Ummuhabiba, duxtari Abusufjon (izdivoç: 6 jo 7 q)

• Morija, duxtari Şam'un (izdivoç: 7 q)

• Safija, duxtari Hujaj (izdivoç: 7 q)

• Majmuna, duxtari Horis (izdivoç: 7 q)

Hilful fuzul

Naviştori aslī: Hilf-ul-fuzul

Pajƣambar (s) peş az izdivoç dar pajmoni hilful fuzul şirkat kard. Dar hilful fuzul çam'e az aholiji Makka hampajmon şudand, to az har mazlume himojat kunand va haqqi ūro bisitonand.

Izdivoç

Naviştori aslī: Hamsaroni Pajƣambar (s)

Pajƣambari akram (s) dar 25 solagī bo Xadiça izdivoç kard. Xadiça, avvalin hamsari Pajƣambar (s) bud va hududi 25 sol bo Pajƣambar zindagī kard va dar soli 10 be'sat darguzaşt. Pas az darguzaşti Xadiça, Pajƣambar bo Suda, duxtari Zam'at ibni Qajs izdivoç kard. Hamsaroni ba'diji Pajƣambar (s) iboratand az Oişa, Hafsa, Zajnab, duxtari Xuzajmat ibni Horis, Ummuhabiba, duxtari Abusufjon, Ummusalama, Zajnab, duxtari Çahş, Çuvajrija, duxtari Horis, Safija, duxtari Hujaj ibni Axtab, Majmuna, duxtari Horis ibni Huzn va Morija, duxtari Şam'un.

Farzandon

Naviştori aslī: Farzandoni Pajƣambari Islom

Modari farzandoni Pajƣambar ba çuz Ibrohim, Xadiça bud. Modari Ibrohim, Morijai Qibtija bud. Farzandoni Rasuli Xudo (s), ba çuz hazrati Fotima (s), hamagī dar zamoni hajoti Pajƣambar darguzaştand va nasli Pajƣambar (s) tanho az tariqi Fotima (s) idoma joft. Muhammad (s) se pisar va cahor duxtar doşt:

1. Qosim, naxustin pisar, ki dar kūdakī dar Makka darguzaşt.
3. Zajnab, dar 8 q., dar Madina darguzaşt.
5. Ruqija, dar 2 q. dar Madina darguzaşt.
7. Ummukulsum, dar 9 q. dar Madina darguzaşt.
9. Hazrati Fotima (s) dar soli 11 hiçrī, dar Madina şahid şud va nasli Rasuli Xudo (s) tanho az ū boqī mond.
11. Abdulloh, pas az be'sat dar Makka zoda şud va hamonço darguzaşt.
13. Ibrohim, dar soli 10 hiçrī dar Madina darguzaşt.

Abulqosimi Kufī, olimi şiai qarni cahorum va Sajidça'far Murtazo Omilī, az muhaqqiqoni şiai qarni ponzdahumi qamarī, bar in bovarand, ki Zajnab, Ruqija va Ummukulsum farzandoni Rasuli Xudo (s) va Xadiça nabudaand, balki duxtarxondahoi on du budaand.

Moçaroi nasbi Haçarulasvad

Dar davrai çohilijat sel ba daruni Ka'ba roh joft va devorhoi onro şikast. Qurajş devorhoro bolo bardoştand, ammo vaqte mexostand Haçarul-asvadro nasb kunand, bajni saroni qabilaho ixtilof şud. Raisi har qabila mexost in iftixorro nasibi xud kunad.

Buzurgoni qabila taşt (taƣora)-e pur az xun ovaradand va dasti xudro dar on furu burdand va in kor monandi savgande bud, ki ba mūçibi on bojad biçangand, to pirūz şavand. Onho paziruftand, naxustin kasero, ki az dari Banī Şajba doxili masçid şavad, ba dovarī bipazirand va harci ū guft ançom dihand.

Naxustin kase ki doxil şud Muhammad (s) bud. Onon, dovariji Pajƣambarro paziruftand va ba dasturi Pajƣambar (s) Haçarul-asvadro bajni mato'e guzoştand va raisi har qabila jak gūşa az mato'ro bardoşt, cun mato'ro bolo burdand, Pajƣambar, haçarul asvadro bardoşt va bar çoi on nihod.

Be'sat

Naviştori aslī: Be'sat

Maşhuri imomija, be'sati Pajƣambar (s)-ro 27 raçab donistaand. Ū dar Hiro ba pajƣambarī mab'us şud. Muhammad (s) dar solhoi nazdik ba be'sat har sol jak moh az mardum kanora megirift va dar kūhi Hiro ba ibodati Xudo maşƣul meşud. Ū dar in bora guftaast: Çabrail nazdi man omadu guft: bixon! Guftam: xondan namedonam. Dubora guft: bixon. Guftam: cī bixonam? guft: «اقْرَ‌أْ بِاسْمِ رَ‌بِّک الَّذِی خَلَقَ؛ , bixon ba nomi Parvardigorat ki ofarid!». Cunonki maşhur ast, ū dar cihilsolagī ba pajƣambarī rasid. Pajƣambar (s) da'vat ba tavhidro avval az xonavodai xud oƣoz kard va avvalin kase ki az zanon ba ū imon ovarad, Xadiça va az mardon, Alī ibni Abitolib (a) bud. Dar barxe manobe', az barxe digar hamcun Abubakr ibni Abiquhofa va Zajd ibni Horisa ba unvoni avvalin garavandgon ba Islom nom barda şudaast.

Harcand da'vati oƣozini Pajƣambar (s) mahdud bud, vale şumori musulmononi rū ba fuzunī guzoşt va pas az cande, Islomovarandagon ba atrofi Makka meraftand va bo Pajƣambar (s) namoz mexondand.

Da'vati alanī

Pas az onki Pajƣambar (s) ba pajƣambarī rasid, se sol pinhonī ba da'vati mardum pardoxt. Pajƣambar (s) dar oƣoz, mardumro ba tarki parastişi butho va parastidani Xudo da'vat mekard. Musulmonon hangomi namoz va parastişi Xudo, az mardum pinhon meşudand va dar çohoi dur az raftuomad namoz meguzordanad.

Cunonkī maşhur ast, vaqte se sol az be'sati Pajƣambar (s) guzaşt, ū ma'mur şud da'vati xudro alanī kunad. Ibni Ishoq naviştaast, ki cun ojati Inzor («وَأَنذِرْ‌ عَشِیرَ‌تَک الْأَقْرَ‌بِینَ .... ; va xeşovandoni nazdikatro huşdor deh!»)) nozil şud, Pajƣambar, mehmonie barguzor kard va dar on hududi cihil tan az farzandoni Abdulmutallib hozir şudand, hamin, ki Rasuli Xudo xost suxanoni xudro oƣoz kunad, Abulahab Pajƣambarro sohir xond va maçlisro barham zad. Pajƣambar (s) rūzi digare ononro xond va da'vataşro ba onon rasond.

Ba guzorişi Tabarī, cun Rasuli Xudo da'vati xudro ba xeşovandon rasond, guft: kadom jak az şumo maro dar in kor jorī mekunad, to barodar, vasī va xalifai man dar mijoni şumo boşad? Hama sokit şudand va Alī (a) guft: ej Rasuli Xudo! Man hastam. Pajƣambar farmud: in vasī va xalifai man dar mijoni şumost, suxani ūro şunaved va az ū farmon bared.

Duşmaniji Qurajş va pajomadhoi on

Qurajşijon ba xotiri pajmonhoi qabilaī, nametavonistand ba Pajƣambar (s) osebi çonī birasonand; zero dar in surat bo Banī Hoşim dargir meşudand va mumkin bud tirahoi digar ham voridi korzor şavand. Ba hamin dalel, muxolifati onon bo Pajƣambar (s), az haddi badgūī va oseb rasondanhoi çuz'ī beştar nabud, ammo ba navmusulmononi bepanoh, to onço ki metavonistand, oseb merasondand.

Gohşumori zindagiji Pajombar (s) dar Makka Peş az Islom 569-570 Tavallud; Margi Abdulloh (padar) 576 Margi Omina (modar) 578 Margi Abdulmuttalib (bobo va sarparast) 583 Safari tiçoriji ba Şom 595 Izdivoç bo Xadiça 605 Tavalludi Fotimai Zahro (s) (tibqi barxe guftaho) Islom 610 Be'sat va şuru'i nubuvvat 613 Da'vati qabila va oƣozi da'vati alanī va umumī 614 Oƣozi ozori musulmonon tavassuti mardumi Makka 615 Tavalludi Fotimai Zahro (s) (tibqi barxe aqvol) 615 Hiçrati guruhe az musulmonon ba Habaşa 616 Oƣozi muhosirai Banī Hoşim dar Şi'bi Abitolib 619 Pojoni muhosirai Banī Hoşim dar Şi'bi Abitolib 619 Soli andūh: vafoti Abūtolib va Xadiça 620 Me'roç 621 Pajmoni avvali aqaba (baj'atunniso) 622 Pajmoni duvumi aqaba (baj'atulharb) 622 Muhoçirati musulmonon ba Jasrib

Vaqte buzurgoni Qurajş az afzoişi adadi musulmonon nigaron şudand, nazdi Abūtolib, ammi Pajƣambar (s), raftand va az ū xostand barodarzodaaşro az da'vate, ki oƣoz karda, bozdorad. Rūze az ū xostand Muhammad (s)-ro ba onon bisuporad, to ūro bikuşand va dar ivaz Ammora ibni Validro, ki çavoni zebo va ba e'tiqodi onon xiradmand bud, bigirad. Abūtolib napaziruft.

Hamcunin naql şudaast, Qurajşijon az Abūtolib xostand, to barodarzodai xudro az rohe, ki dar peş girifta, bozdorad. Abūtolib suxanoni ononro bo Pajƣambar (s) dar mijon nihod va Pajƣambar (s) dar posux farmud: «Ba Xudo savgand, agar xurşedro dar dasti rost va mohro dar dasti capi man biguzorand, az da'vati xud dast barnamedoram, to inki Xudovand maro dar in amr pirūz gardonad jo çonamro dar in roh az dast bidiham!».

Hiçrati musulmonon ba Habaşa

Naviştori aslī: Hiçrat ba Habaşa

Bo şiddat giriftani duşmaniji Qurajş bo Pajƣambar (s) va saxtgirī va ozori pajravoni ū, Pajƣambar (s) nocor ba navmusulmonon dastur dod ba Habaşa hiçrat kunand. Vaqte Qurajş az hiçrati musulmonon ba Habaşa ogoh şudand, Amri ibni Os va Abdulloh ibni Abirabiaro nazdi Naçoşī podşohi Habaşa firistodand, to ononro bozgardonand, ammo Naçoşī az supurdani onon ba namojandagoni Qurajş imtino' kard.

Muhosirai Banī Hoşim

Naviştori aslī: Şe'bi Abitolib

Pas az peşrafti Islom dar Makka va muxolifati Naçoşī bo bozgardondani navmusulmonon, Qurajşijon, Muhammad (s) va Banī Hoşimro dar fişor va tahrimi iqtisodī va içtimoī qaror dodand. Onho ahdnomae naviştand va mutaahhid şudand, ki ba farzandoni Hoşim va Abdulmutallib, zan nadihand jo az onon zane naxohand, cize ba ononi nafuruşand va cize az onon naxarand. Onon ahdnomaro dar xonai Ka'ba ovextand. Pas az on, Banī Hoşim dar şe'bi (darra) Abujusuf, ki ba'dho Şe'bi Abitolib xonda şud, sokin şudand.

Inzivoi Banī Hoşim du jo se sol tul kaşid. Dar in muddat, ki onon dar saxtī ba sar meburdand, cand tan az xeşovandon, şabona baroi onho gandum meburdand. Şabe Abuçahl, ki bo Banī Hoşim duşmanī mekard, az in moçaro ogoh şud va mone' şud, ki Hakim ben Hazom baroi Xadiça bori gandum bibrad. Hamin sabab şud guruhe puşajmon şuda va ba himojat az Banī Hoşim barxostand. Onho meguftand caro Banī Maxzum dar ne'mat ba sar bibarand va pisaroni Hoşimu Abdulmutallib dar saxtī bimonand. Sarançom guftand in ahdnoma bojad botil şavad. Çam'e az şirkatkunandagoni pajmon, tasmim giriftand onro pora kunand. Ba rivojati Ibni Ishoq (80 – 151 q), naxustin siranavis dar borai Pajƣambari Islom (s), vaqte suroƣi pajmonnoma raftand, didandi murijona onro xurda va tanho çumlai «Bismik Allohumma / باسمک اللهم» az on boqī mondaast.

Ba guzorişi Ibni Hişom (darguzaşt 213 jo 218 q), muhaddis va muarrixi qarni duvumi qamarī, Abutolib ba ançumani Qurajş raftu guft: barodarzodaam megūjad, murijona pajmonnomaero, ki naviştaed xūrda va tanho nomi Xudoro boqī guzoştaast. Bibined agar suxani ū rost ast muhosirai moro şikaned va agar duruƣ megūjad ūro ba şumo xoham supurd. Cun ba suroƣi noma raftand, didand mūrijona hamai onro çuz nomi Xudo xūrdaast. Bad-in tartib pajmoni muhosirai Banī Hoşim şikasta şud». [ 53 ]

Safar ba Toif

Pajƣambar (s) andake ba'd az xuruç az Şi'bi Abitolib, bo darguzaşti du homiji xud, Xadiça va Abūtolib rūbarū şud. Ū baroi çalbi himojati mardumi Toif ba onço safar kard, ammo mardumi onço bo ū badraftorī karda va Pajƣambar ba Makka bozgaşt.

Hiçrat ba Madina

Muqaddamoti hiçrat

Pajmoni aqabai avval

Naviştori aslī: Pajmoni aqabai avval

Dar soli jozdahumi Be'sat, dar marosimi haç şaş tan az qabilai Xazraç bo Pajƣambar didor kardand va Pajƣambar dini xudro bar onho arza kard. Onho bo Pajƣambar ahdi bastand, ki pajomi dini Muhammad (s)-ro ba mardumi xud ibloƣ kunand. Soli ba'd, dar vaqti haç, duvozdah tan az mardumi Madina dar aqaba bo Muhammad (s) baj'at kardand. Baj'ati onon in bud ki ba Xudo, şirk navarzand, duzdī nakunand, zino nakunand, farzandoni xudro nakuşand, tūhmat nazanand, va dar korhoi xajr, ki Muhammad (s) dastur medihad, az ū itoat kunand. Pajƣambar (s) Mus'ab ibni Umajrro hamrohi onon ba Jasrib firistod, to Qur'onro ba mardum ta'lim dihad va ononro ba Islom da'vat kunad va ūro az vaz'ijati şahr va istiqboli mardum az Islom muttali' kunad.

Pajmoni aqabai duvvum

Naviştori aslī: Pajmoni aqabai duvvum

Soli 13 be'sat, dar mavsimi haç, 73 mardu zan az qabilai Xazraç, pas az faroƣat az marosimi haç dar aqaba gird omadand. Pajƣambari Akram (s) bo ammi xud Abbos ibni Abdulmutallib nazdi onon raft. Naviştaand naxustin suxangū Abbos bud, ki guft: «ej mardumi Xazraç! Muhammad az most va to onço ki dar tavoni mo bud ūro az gazandi mardum bozdoştem. Aknun ū mexohad nazdi şumo bijojad. Agar dar tavoni xud mebined, ki ūro himojat kuned va şarri muxolifonro az ū bozdored, ci behtar, vagarna az hamin holo ūro raho kuned!». Onon dar posuxi Abbos guftand: «suxani turo şunidem, aknun ej Rasuli Xudo! Oncī nazdi tu va Xudoi tu pisandida ast bigū!». Hazrati Pajƣambar (s) ojote az Qur'on xond va sipas farmud: «bo şumo baj'at mekunam, ki az man hamcun kasoni xud himojat kuned!». Namojandagoni mardumi Madina bo ū baj'at kardand, ki bo duşmani ū duşman va bo dūsti ū dūst boşand va bo harkase ki bo ū ba çang barxost, çang kunand. Ba in son in baj'atro baj'atul-harb nomidand. Pas az in baj'at, Pajƣambari Akram (s) ba musulmonon içoza dod ba Jasrib biravand.

Tavte'ai Dorunnudva

Vaqte Qurajş az pajmoni Pajƣambar bo mardumi Jasrib va puştiboniji onon az Muhammad (s) boxabar şudand, pajmonhoi qabilairo nodida giriftand va baroi kuştani Pajƣambar (s) tavte'a kardand. Qurajşijon baroi joftani rohi munosib, nişaste dar Dorunnudva tartib dodand va sarançom ba in natiça rasidand, ki az har qabilae, çavone omoda şavad, to dastaçam'ī bar sari Muhammad (s) birezand va hama bo ham ūro bikuşand. Dar in surat, kuşandai ū jak tan naxohad bud va Banī Hoşim nametavonand ba xunxohiji ū barxezand; zero çang bo hamai qabilaho baroi onon maqdur nest va nocor ba giriftani xunbaho rozī xohand şud. Dar şabi içroi tavte'ai Qurajş, Pajƣambari Akram (s) ba farmoni Xudo az Makka xoriç şud va Alī (a) dar bistari ū xobid (lajlatul-mabit). Pajƣambar bo Abubakr ibni Abiquhofa ozimi Jasrib şud va se rūz dar ƣori Savr tavaqquf kard, to kasone ki on duro ta'qib mekardand, noumed şudand. Pajƣambari Islom sipas az beroha ba Jasrib raft.

Oƣozi hiçrat

Istiqbol az Pajƣambar (s) dar çarajoni hiçrat ba Madina dar kitobi Sirat-un-nabī, ki dar qarni jozdahumi hiçrī ba dasturi Sultonmurodi sejum hokimi usmonī va tavassuti Sajidsulajmon Kasimpoşo tahija şudaast.

Naviştori aslī: Hiçrat

Dar borai rūzi xuruçi Pajƣambar (s) az Makka va rasidani ū ba Madina, bajni siranavison ixtilof ast. Ibni Hişom, ki xati sajri ūro zabt karda, menavisad nimrūzi duşanbe, 12 rabi'ul avval ba Qubo rasid. Ibni Kalbī, xoriç şudani Pajƣambarro duşanbei avvali rabi'ul avval va rasidani ū ba Quboro çum'ai duvozdahi rabi'ul avval naviştaast. Ba'ze digar naviştaand rūzi 8 rabi'ul avval ba onço rasid. Muarrixoni mutaaxxiri islomī va avrupoī naviştaand, ki Pajƣambar 9 rūz dar safar bud va rūzi 12 rabi'ul avvali soli 14 be'sat, barobar bo 24 sentjabri 622 m., ba Qubo dar nazdikiji Madina rasid. Hiçrati Pajƣambar az Makka ba Madina, mabdai ta'rixi musulmonon qaror girift. Rasuli Xudo (s) hangomi tavaqquf dar Qubo masçide bino kard, ki masçidi Qubo nom girift.

Imom Alī (a) se rūz pas az hiçrati Pajƣambar (s) dar Makka mond, amonathoi mardum, ki nazdi Rasuli Xudo budro ba sohiboni onho bargardond, sipas bo zanone az Banī Hoşim, ki Fotima (s) çuzvi onon bud, ba Madina raft va dar Qubo dar xonai Kulsum ibni Hadm ba Pajƣambar mulhaq şud.

Pajƣambar (s), çum'a, duvozdahi rabi'ul avval, bo guruhe az Banī Naçor ravonai Madina şud. Naxustin namozi çum'aro dar qabilai Banī Solim ibni Avf xond. Hangomi vurud ba şahr, buzurgi har qabila jo raisi har xonavoda mexost Pajƣambarro ba xonai xud bibarad, to iftixore beş az digaron bijobad, Muhammad (s) guft har ço şuturam bar zamin bixobad, manzil xoham kard. Muhammad (s) dar posuxi da'vatkunandagon guft şuturi man ma'mur ast va medonad ba kuço ravad. Şutur dar mijoni xonahoi Banī Molik ibni Naççor, dar zamine, ki du jatim sohibi on budand, bar zamin nişast. Pajƣambar zaminro az Ma'oz ibni Afro', sarparasti on du xarid va dar on masçide soxt, ki asosi Masçidun nabī ast. Abuajubi Ansorī bor va asbobi safari Pajƣambarro ba xona burd va Muhammad (s) to rūze, ki huçrae baroi ū tartib dodand, nazdi Abuajub ba sar burd. Muhammad (s) dar soxtani masçid bo musulmonon hamkorī kard.

Musulmonone ki ba Madina omadand, muhoçiron nom giriftand va ansor (sokinoni peşini Jasrib) ononro dar manzili xeş çoj medodand. Pajƣambar (s) bajni ansor va muhoçiron, pajmoni barodarī barqaror kard va xud, Alī ibni Abitolib (a)-ro ba barodarī girift. Muddate pas az vurud ba Madina, Pajƣambar (s) bo aholiji şahr, az çumla jahudijon, pajmone bast, to huquqi içtimoiji jakdigarro riojat kunand.

Korşikanihoi munofiqon va jahudijoni Madina

Bo on ki beştari mardumi Jasrib, musulmon va jo muvofiqi Pajƣambar (s) budand, ammo afrode hamcun Abdullohi ibni Ubaj bo on ki ba zohir xudro musulmon mexondand, dar nihon alajhi Muhammad (s) va musulmonon tavte'a mekardand. In guruh, ki munofiqon xonda meşudand, corai in dasta muşkiltar az muşrikon va jahudijon bud; zero inon nazdi musulmonon xudro musulmon mexondand va Pajƣambar (s) ba hukmi zohiri Islom nametavonist bo onon biçangad.

Korşikaniji Abdullohi ibni Ubaj dar rohi Islom to margi ū (9 q) idoma doşt. Jahudijon bo on ki dar pajmonnomai Madina doroi huquqe şuda budand, to onço ki az ƣanimati çangī ham nasib meburdand, va bo onki avval rūi muvofiq ba musulmonon nişon dodand va cand tan az onon ba dini Islom daromadand, sarançom noxuşnudī namudand. Illati in noxuşnudī on bud, ki onon guzaşta az tasallut bar iqtisodi Jasrib, bo arabhoi bijobonī va niz bo muşrikoni Makka dodusitad doştand va intizor meburdand, ki bo rajosati Abdullohi ibni Ubaj bar Madina nufuzi iqtisodiji onon tavsea jobad, ammo rasidani Muhammad (s) ba in şahr va şuju'i Islom mone'i in nufuz şud. Guzaşta az in, jahudijon namepaziruftand, ki kasero ki az nasli jahud nest ba pajƣambarī bişnosand.

In bud ki onho ham pas az cande muxolifati xudro bo Muhammad (s) oşkor kardand. Zohiran Abdullohi ibni Ubaj niz dar tahriki onon beasar nabud. Jahudijon guftand on pajƣambar, ki mo intizori ūro doştem Muhammad nest va dar muqobil ojoti Qur'on, Tavrot va Inçilro ba ruxi musulmonon mekaşidandu meguftand, oncī Qur'on megūjad bo oncī dar kitobhoi most, jak nest. Ojoti mutaaddide az Qur'on dar in bora nozil şud, ki ba mūçibi on ojot, Tavrot va Inçil dar tūli zamon dastxuşi tahrif şudaast va donişmandoni jahud baroi on ki maqomi xudro hifz kunand, on ojotro digargun kardaand. Sarançom Qur'on ba jakbora robitai Islomro bo jahud va nasoro burid va baroi on ki ba arab bifahmonad onon dar muqobili jahud, ummate çudogona hastand guft: arab bar millati Ibrohim va Ibrohim çaddi a'loi Isroil ast:

يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِيلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ﴿۶۵﴾ هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ﴿۶۶﴾مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلاَ نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛

Ej ahli kitob caro dar Ibrohim xusumat mekuned? Magar na in ast, ki Tavrot va Inçil pas az Ibrohim firistoda şudaast? Şumo dar oncī medoned xusumat karded. Caro dar cize ki namedoned xusumat mekuned? Dar hole ki Xudo medonad va şumo namedoned. Ibrohim na jahudī bud va na nasoro va na muşrik, balki jak musulmoni poke'tiqod bud».

Taƣjiri qibla

Naviştori aslī: Taƣjiri qibla

Ba guftai Alloma Tabotaboī, bar asosi beştari manobe', taƣjiri qibla dar mohi raçabi soli duvumi hiçrī (17 moh pas az vurudi Pajƣambar ba Madina) rux dodaast. Bar asosi rivojate az Imom Sodiq (a), musulmonon to peş az on, hangomi namoz rū ba Masçidul-aqso namoz mexondand. Jahudjon, Pajƣambar (s)-ro sarzaniş mekardand va meguftand: tu tobe'i moī va ba tarafi qiblai mo namoz mexonī. Rasuli Xudo (s) az in sarzaniş ozurdaxotir bud to inki rūze dar Masçidi Banī Salama, namozi zuhr (peşin) mexond, ki Çabrail nozil şud va dar bajni namoz, ūro ba tarafi Ka'ba bargardond va ojati qibla (ojai 144 surai Baqara) nozil şud. Binobarin, Pajƣambar (s) du rak'at az namozaşro ba tarafi Bajtul-muqaddas va du rak'ati digarro ba tarafi Ka'ba iqoma kard, ki e'tiroz va sarusadoi jahudijonro dar paj doşt:

سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ؛

“Ba zudī bexiradon megūjand cī eşonro az qiblae, ki bar on budand bargardond?! Bigū: maşriqu maƣrib az oni Xudost; Ū har kasero ki xohad ba rohi rost hidojat mekunad.

Çangho va dargiriho dar Madina

Pajƣambar (s) dar Madina çangho va dargirihoi mutaaddide bo muşrikon va jahudijon doşt.

Çangi Badr

Naviştori aslī: Ƣazvai Badr

Az hangome, ki Pajƣambar (s) pajmoni duvumi aqabaro bo mardumi Madina bast, peşbinī meşud, ki bo Qurajş dargirī rux dihad. Avvalin ƣazva dar mohi safari soli duvumi hiçrat bud, ki onro ƣazvai Abvo' va jo Vaddon nomidaand. Dar in laşkarkaşī zaduxurd peş naomad. Pas az on, ƣazvai Buvot dar rabi'ul avval bud, ki dar on ham zaduxurd rux nadod. Dar çumodil avval xabar rasid, ki korvoni Qurajş ba sarkardagiji Abusufjon az Makka ozimi Şom ast. Pajƣambar dar asra'i vaqt to Zotul'aşira raft, vale korvon az peş guzaşta bud. In ƣazvaho az on rū benatiça memonad, ki çosusone dar doxili Madina az tasmimi Pajƣambar ogoh meşudand va peş az harakati laşkar, xudro ba korvon merasondand va ononro az xatare, ki dar peş doştand, ogoh mekardand.

Dar soli duvumi hiçrī, muhimtarin barxurdi nizomiji musulmononu muşrikon, ki ba ƣazvai Badr maşhur şud, rux dod. Bo onki adadi musulmonon kamtar az makiho bud, tavonistand, pirūziro az oni xud kunand va az muşrikon, bisjore kuşta va asir şudand. Dar in çang, Abuçahl va iddae digar az Qurajş kuşta şud va hamin andoza ba asirī daromadand. Az musulmonon 14 tan şahid şudand. Dar in çang cand tan az dilovaroni Makka, ki ba şuçoat ma'ruf budand, ba dasti Imom Alī (a) kuşta şudand.

Zaduxurd bo jahud

Naxustin dargirī va zaduxurd bo jahudijon, cand hafta pas az çangi Badr rux dod. Jahudjoni Banī Qajnuqo' beruni şahri Madina dar qal'ae manzil doştand va ba kori zargarī va ohangarī mepardoxtand.

Naviştaand rūze, zane az arab ba bozor raft va koloi xudro dar bozori Banī Qajnuqo' furuxt va bar dar dukoni zargarī nişast. Jake az jahudijon çomai ūro bar puşti ū gireh zad, cun zan az ço barxost çomaaş ba jak sū raft va jahudijon ba ū xandidand. Zani musulmononro ba jorī xond. Musulmone ba joriji on zan, mardi jahudiro kuşt. Jahudijon baroşuftand va on musulmonro kuştand. Pas az in hodisa, Pajƣambar (s) ba jahudijon guft agar bixohand inço bimonand, bojad taslim şavand. Banī Qajnuqo' guftand şikasti mardumi Makka turo firefta nagaradonad, onon mardi çang nabudand. Agar mo bo tu çang kunem ba tu nişon xohem dod cikoraem. Pajƣambar (s) ononro muhosira kard va muhosirai onon 15 şabonarūz tūl kaşid va cun taslim şudand, Abdulloh ibni Ubaj isror varzid va Pajƣambar az kuştani onon darguzaşt va ononro ba Şom tab'id kard. Muhosirai in dasta az jahudijon dar mohi şavoli soli duvumi hiçrat bud.

Çangi Uhud

Naviştori aslī: Ƣazvai Uhud

Dar soli sejumi hiçrī, Qurajşijon az qaboili muttahidi xud bar zidi musulmonon jorī xostand va bo laşkari muçahhaze ba farmondehiji Abusufjon, ba tarafi Madina ba roh aftodand. Pajƣambar (s) avval qasd doşt dar Madina bimonad, vale sarançom bar on şud, to baroi muqobila bo laşkari muşrikoni Makka az şahr berun ravad. Dar çoe nazdiki kuhi Uhud, du laşkar bo jakdigar rūbarū şudand va bo inki avval pirūzī bo musulmonon bud, vale bo tarfande, ki Xolid ibni Valid ba kor burd va bo istifoda az ƣaflati guruhe az musulmonon, muşrikon az puşt huçum burdand va ba kuştori musulmonon pardoxtand. Dar in çang, Hamza ibni Abdulmutallib, ammi Pajƣambar (s), ba şahodat rasid. Pajƣambar (s) niz zaxm bardoşt va ovozai kuşta şudani ū sababi taz'ifi rūhijai musulmonon şud. Ba rivojati Ibni Hişom az Ibni Ishoq, ƣazvai Uhud rūzi şanbei 15 şavol rux dod.

Çanghoi Banī Nazir, Dumat-ul-çandal

Naviştorhoi aslī: Ƣazvai Banī Nazir, va Dumat-ul-çandal

Dar soli 4 hiçriji qamarī, cand dargiriji parokandae bo qaboili atrofi Madina peş omad, ki dini Islomro ba sūdi xud namedidand va mumkin bud bo jakdigar muttahid şuda, ba Madina huçum ovarand. Du hodisai Raçi' va Bi'ru ma'una, ki taji on muballiƣoni musulmon tavassuti çangçujoni qaboili muttahid kuşta şudand, nişon az hamin ittihod va niz taloşi Pajƣambar (s) baroi gustarişi Islom dar Madina dorad. Dar in sol Pajƣambar (s) bo Banī Nazir (guruhe az jahudijoni Madina) muzokira kard va jahudijon qasdi çoni ūro kardand, ammo sarançom nocor şudand az mintaqa kūc kunand.

Dar soli pançumi hiçrī, Pajƣambar (s) va musulmonon ba sarhadhoi Şom dar çoe ba nomi Dumat-ul-çandal raftand. Vaqte sipohi Islom ba onço rasid, duşman gurexta bud va Pajƣambar (s) va musulmonon ba Madina bozgaştand.

Çanghoi Ahzob, Banī Qurajza, Banī Mustalaq

Naviştorhoi aslī: Ƣazvai Xandaq, ƣazvai Banī Qurajza va ƣazvai Banī Mustalaq

Dar soli pançumi hiçrī, Abusufjon sipohe bajni haft to dah hazor tan faroham ovard, ki şaşsad tan az onon savora budand. Cun sipoh az qabilahoi muxtalifi arab taşkil şuda bud, in çangro çangi Ahzob nomidaand. Afzun bar on, dar in çang guruhe az jahudijoni Banī Nazir, ki dar Xajbar ba sar meburdand bo Qurajş va qabilai Ƣatfon alajhi Pajƣambar muttahid şudand. Jahudijoni Banī Qurajza niz, ki dar atrofi Madina sukunat doştand va mutaahhid şuda budand, ki Qurajşro jorī nakunand, pajmonşikanī kardand va bo mardumi Makka hamdast şudand. Dar muqobili Pajƣambar faqat se hazor sipohī doşt, ki ba çuz cand tan, baqija pijoda budand.

Mardumi Madina dar in çang bar xilofi çangi Uhud, dar şahri mondand va holati difoī ba xud giriftand. Ba peşnihodi Salmoni Forsī, baroi hifozati şahr, xandaqe kandand. Madina az se sū bo naxliston va soxtmon mahfuz bud; bo kandani xandaqe dar şimol, on samt niz az huçumi savoroni duşman mahfuz memonad. Peş az rasidani sipohi Makka ba Madina, kori kandan xandaq pojon joft. Cun duşman ba onço rasid, dar şigift mond, zero to on rūz cunon mone'e baroi peşraviji çange nadida bud. Savoron nametavonistand az xandaq ubur kunand va cun peş meomadand, tirandozon ba onho maçol namedodand. Amri ibni Abduvad, ki şuço'e nomdor bud, pas az rad şudan az xandaq, ba dasti hazrati Alī (a) kuşta şud.

Cand tan az musulmonon, bo Banī Qurajza va Ƣatfon irtibot barqaror kardand va on duro nisbat ba ham badbin kardand. Bodu sarmo ham dargirift va kor bar sipohijoni Makka duşvor şud. Az in rū, Abusufjon dasturi bozgaşt dod va Madina pas az ponzdah rūz muhosira az xatar çast va çang ba pojon rasid. Pas az in çang, çarajoni kor ba naf'i musulmonon taƣjir kard. Ba'ze arabhoi badavī nisbat ba Islom mutamojil şudand va mavqeijati Abusufjon va Qurajş mutazalzil şud.

Pas az pojoni çangi Ahzob, Pajƣambar (s) suroƣi jahudijoni Banī Qurajza raft. Onho ba mūçibi pajmoni Madina, modom ki alajhi musulmonon qijom namekardand, dar amon budand, ammo onon dar çangi Ahzob bo duşmanoni Islom muttahid şudand. Pajƣambar ononro muhosira kard va onho pas az 25 şab, taslim şudand. QabilaiAvs, ki bo Banī Qurajza pajmon doştand, ba Pajƣambar (s) guftand: Banī Qurajza hampajmonhoi mo hastand va az kori xud puşajmon şudaand; bo onho monandi hampajmononi Xazraç (Banī Qajnuqo') raftor kun. Pajƣambar dovariji asironi Banī Qurajzaro ba Sa'd ibni Maoz, raisi qabilai Avs, voguzor kard. Banī Qurajza niz rizojat dodand. Sa'd guft: ra'ji man in ast, ki mardoni onho kuşta va zanonu farzandoni onon asir gardand. Tibqi dovariji Sa'd, xandaqho kandand va mardoni Banī Qurajzaro kanori on xandaq gardan zadand. Barxe az muarrixon dar in doston ixtilof dorand.

Dar soli 6-umi h.q., musulmononi Banī Mustalaqro, ki bar ziddi Pajƣambar (s) dar sadadi taçammu' budand, şikast dodand.

Çangi Xajbar

Naviştori aslī: Çangi Xajbar

Dar soli haftumi hiçrī, Pajƣambar (s) bar jahudijoni Xajbar pirūz şud, ki peş az on candin bor bo duşmanon bar ziddi ū hampajmon şuda budand. Qal'ai Xajbar, ki dar nazdikiji Madina voqe' şuda bud, ba tasarrufi musulmonon daromad va Pajƣambar (s) paziruft, ki jahudijon ba kori ziroati xeş dar on mintaqa idoma dihand va har sol az mahsuli xud baxşe ba musulmonon bipardozand.

Dar çangi Xajbar, kori fathi jake az qal'aho duşvor şud va Rasuli Xudo (s) ba tartib, Abubakri ibni Abiqahofa va Umar ibni Xatobro baroi fathi on firistod, ammo oçiz mondand, sipas parcamro ba Alī dod va ū onro fath kard.

Sulhi Hudajbija

Naviştorhoi aslī: Sulhi Hudajbija va baj'ati Rizvon

Çangi Ahzob, taslimi jahudijoni Banī Qurajza va du se çang, ki dar soli şaşumi hiçrī rux dod va ba sūdi musulmonon pojon joft va ƣanimathoi çangie, ki nasibi onon şud, qudrati Islomro dar didai sokinoni şibhi çazira bolo burd, cunonki bisjore az qabilahoi musulmon va jo hampajmon bo musulmonon hamroh şudand.

Dar zilq'dai soli şaşumi hiçrī, Pajƣambari Akram (s) bo hazoru pançsad tan az mardumi Madina baroi adoi umra ravonai Makka şud. Qurajş vaqte az qasdi Pajƣambar (s) ogoh şudand, baroi mamoniati ū omoda gardidand. Naxust Xolidi ibni Valid va Akrama ibni Abiçahlro ravona kardand, to ūro az rasidan ba Makka bozdorand. Pajƣambar (s) dar çoe, ki Hudajbija nom dorad va oƣozi sarzaminhoi haram ast, furud omad va ba mardumi Makka pajƣom dod, mo baroi zijorat omadaem, na baroi çang. Qurajş napaziruftand. Sarançom sulhnomae bajn ū va namojandai mardumi Makka imzo şud, ki ba mūçibi on baroi dah sol çange bajni du taraf naxohad bud. Dar in sol musulmonon nabojad ba Makka doxil şavand, ammo dar soli ojanda hamin mavqe' mardumi şahri se rūz az Makka berun meravand va şahrro baroi musulmonon xohand guzoşt, to zijorat kunand. Jake digar az mavodi in pajmonnoma in bud, ki har kas az mardumi Makka nazdi Muhammad (s) ojad ba Makka bargardonda şavad, ammo agar kase az Madina ba Makka raft, Qurajş ilzome nadorad, ūro bozgardonad. Digar modai pajmonnoma in bud, ki har qabila ozod ast, ki dar pajmoni Qurajş boşad, jo dar pajmoni Muhammad (s). Ba'dan Qurajş bo riojat nakardani hamin şart, asbobi fathi Makkaro padid ovardand.

Zijorati xonai Xudo

Dar zilq'dai soli haftumi hiçrī dar paji Sulhi Hudajbija, Pajƣambar ravonai Makka şud. Vurudi Pajƣambar va musulmonon ba Masçidulharom va ançomi a'moli umra, şuhuhi marosim va hurmate, ki musulmonon ba Pajƣambari xeş menihodand, dar didai Qurajş buzurg çilva kard va taqriban bar onon musallam şud, ki digar tavoni muqobila bo Muhammad (s)-ro nadorand. Ba in xotir, du tan az buzurgoni on tira, Xolid ibni Valid va Amr ibni Os, xudro ba Madina rasondand va musulmon şudand.

Da'vati saroni mamoliki digar ba Islom

Naviştori aslī: Da'vati çahoni Islom

Pas az Sulhi Hudajbija, Pajƣambar (s), ki to hadde az taçovuzot va ta'arruzhoi Qurajş osudaxotir şuda bud, dar soli haftumi hiçrī, tasmim ba da'vati farmonravojon va podşohoni mamoliki atrof girift. Sipas nomahoe ba imperatori Rumi şarqī, Eron, Naçoşī va niz amir Ƣasonjoni Şom va amiri Jamoma firistod.

Fathi Makka

Naviştori aslī: Fathi Makka

Ba mūçibi pajmoni Hudajbija muqarrar şuda bud, ki har qabilae metavonad bo har jak az du guruhi Qurajş jo musulmonon pajmon bibandad. Xuzoa ba pajmoni hazrati Muhammad (s) va Banubakr ba pajmoni Qurajş daromadand. Dar soli haştum, zaduxurde bajni Bakru Xuzoa ba vuçud omad va Qurajş Banubakrro alajhi Xuzoa jorī kardand. Ba in tartib, pajmoni Hudajbija barham xūrd, zero Qurajş alajhi hampajmononi Pajƣambar voridi çang şudand. Abusufjon, ki mutavaççeh şuda bud, in gustoxī beçazo naxohad mond, xudro ba Madina rasond, şojad pajmonro taçdid kunad, vale natiçae nagirift.

Pajƣambar (s) dar mohi Ramazoni soli 8 hiçrat bo 10, 000 nafar ravonai Makka şud. Va tartibi harakatro tavre doda bud, ki heçkas az safari ū xabardor naşavad. Cun laşkar ba Maruzzahron rasid, Abbos, ammi Pajƣambar, şabhangom az xajma berun şud va xost kase az mardumi Makkaro bibinad va az tariqi ū pajƣom dihad, ki Qurajş peş az onki halok şavand, xudro ba Pajƣambar (s) birasonand. Dar on şab ba Abusufjon barxūrd va ūro panoh dod va nazdi Pajƣambar ovard. Abusufjon musulmon şud. Rūzi digar Pajƣambar dastur dod Abbos ūro dar çoi munosibe nigoh dorad, to laşkarijon az peşi rūi ū biguzarand. Abusufjon cun azamati musulmononro did, ba Abbos guft: podşohiji pisari barodarat buzurg şudaast. Abbos guft: voj bar tu, in pajƣambarī ast, na podşohī. Guft: bale cunin ast! Abbos ba Pajƣambar guft: Abusufjon marde ast, ki mexohad imtijoze doşta boşad. Pajƣambar guft: har kas ba xona ravad va darro ba rūi xud bibandad, dar amon ast. Harkas ba xonai Abusufjon panohanda şavad dar amon ast. Harkas ba Masçidulharom biravad dar amon ast. Laşkari anbuh bo oromī voridi Makka şud. Ibni Hişom az Ibni Ishoq rivojat mekunad, ki Sa'd ibni Iboda, raisi qabilai Xazraç, cun ba Makka daromad guft: imrūz, rūzi kuştor ast! imrūz rūzi darham şikasta şudani hurmat ast. Sa'd ba gumoni xud mexost az Qurajş jo az tirai Adnonī intiqom bigirad, va dodi Jasrib va mardumi onro az Qurajş va Makka bisitonad. Baroi inki in tavahhum dar zehni musulmonon çoj nagirad va fathi islomiro ba hisobi kinatuziji qabila naguzorand, Pajƣambar (s), Alī (a)-ro firistod va ba ū guft: parcamro az Sa'd bigir, ki imrūz, rūzi rahmat ast. Bajni musulmonon va mardumi Makka çuz cand zaduxurdi muxtasare rux nadod. Pajƣambar (s) ba masçid daromad va hamcinonki savor bud 7 bor, Ka'baro tavof kard va bar dari Ka'ba istodu guft:

لا اله الا الله وحده لا شریک له صدق وعده و نصر عبده و هزم الاحزاب وحده

Mardum har iddaoero çuz xidmati Ka'ba va ob dodani hoçijon zeri po guzoştand. Pajƣambar (s) du hafta dar Makka mond va korhoi şahrro saru surat dod. Az çumla on ki kasonero ba atrofi Makka firistod, to butxonahoro vajron kunand va buthoero ham, ki dar xonai Ka'ba nihoda budand, darham şikast. Raftore, ki Pajƣambar (s) bo mardumi Makka kard, buzurgiji Islom va buzurgvoriji in dinro Pajƣambar (s) dar didai muxolifon oşkor soxt. Qurajş, ki muddati 20 sol az heç ozore nisbat ba Muhammad (s) va pajravoni ū dareƣ nakarda budand, az sazoi amali xud metarsidand va cun az ū şunidand, ki dar posuxi onho guft: hamai şumoro ozod kardam; az hamon rūz ba çoi on ki bo Islom biçangand, musammam şudand, ba nomi Islom bo nomuslmonon çang kunand.

Havodisi pas az fathi Makka

Ƣazvai Hunajn

Naviştori aslī: Ƣazvai Hunajn

Hanuz 15 rūz az iqomati Pajƣambar (s) dar Makka naguzaşta bud, ki barxe az tavoifi purşumor va musulmonnoşudai Çaziratul'arab bar ziddi on hazrat muttahid şudand. Pajƣambar (s) bo laşkare anbūh az musulmonon az Makka berun omad va cun ba çoe ba nomi Hunajn rasid, duşmanon, ki dar darrahoi atrof kamin karda budand, ba tirandozī pardoxtand. Şiddati tirboron cunon bud, ki iddae az sipohi Islom gurextand, guruhe andak bar çoj mondand, vale sarançom gurextagon niz bozgaştand va bar sipohi duşman huçum burdand va eşonro şikast dodand.

Ƣazvai Tabuk

Naviştori aslī: Ƣazvai Tabuk

Dar soli nuhumi hiçrat ba Pajƣambar xabar rasid, ki rumijon, sipohi anbuhe dar Balqo' faroham ovardaand va mexohand ba musulmonon hamla barand. Tobistone saxti garm va hangomi rasidani mevaho bud va mardum mexostand dar xonaho ba osoiş ba sar barand. Dar bajtulmol niz mole candon dida nameşud. Odati Pajƣambar cunon bud, ki dar laşkarkaşī hadafro muajjan namekard, ammo dar çangi Tabuk ba sababi duşvorihoe, ki dar peş bud, e'lom doşt, ki ba çang bo rumijon xohem raft. Guruhe meguftand: Fasli garmost, dar in fasl naraved! In dasta bo in ojat sarzaniş şudaand:

وَقَالُوا لَا تَنفِرُ‌وا فِی الْحَرِّ‌ ۗ قُلْ نَارُ‌ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّ‌ا ۚ لَّوْ کانُوا یفْقَهُونَ

“Va guftand dar garmo harakat makuned. Bigū garmiji otaşi duzax saxttarast agar medonistand”.

Şumori sipohijoni Islomro dar in ƣazvai sī hazor tan naviştaand. Va in bolotarin raqami laşkar dar ƣazvahoi islomī va balki bolotarin raqami girdovariji sipoh dar Arabiston to on rūz ast. Dar in laşkarkaşī, Pajƣambar (s), Alī ibni Abitolib (a)-ro dar Madina nihod, to ba kori xonai ū rasidagī kunad. Munofiqon guftand ū dūst nadoşt, ki dar in safar Alī (a) hamrohi ū boşad va cun Alī (a) dar in bora ba Pajƣambar (s) şikojat kard, farmud man turo xalifai xud kardam, ki tu baroi man monandi Horun baroi Muso hastī çuz, on ki pas az man pajƣambare nest. Laşkar az taşnagī ba zahmat aftod va cun ba Tabuk rasidand, ma'lum şud xabari omodagiji rumijon durust nabudaast. Çangi Tabuk oxirin dargiriji musulmonon bo nomusulmonon dar zinda budani Pajƣambar (s) bud. Az in pas sarosari Arabiston taslim şud. Pas az in çang bud, ki az har qabila namojandagone baroi izhori itoati qabilahoi xud va paziruftani Islom nazdi Pajƣambar (s) omadand va taqriban metavon guft umumi qabilaho musulmon şudand. In solro ba in illat sanat-ul-vufud nomidaand. (Vufud çam'i vafd ba ma'noi dastai namojandagon jo mehmonon ast ).

Sanatulvufud

Naviştori aslī: Sanat-ul-vufud

Ba'd az fathi Makka, haj'athoi bisjore ba namojandagī az qabilahoi muxtalif ba Madina nazdi Pajƣambar (s) omadand va izhori Islom va tabaijat kardand va Pajƣambar niz bo lutfu muhabbatu tavvaçuh, ononro paziruft. Az in rūj, in sol ba sanat-ul-vufud (soli haj'atho) maşhur şud.

Moçaroi Mubohala

Naviştori aslī: Mubohala

Dar soli nuhumi hiçrī Pajƣambari Islom (s) hamzamon bo mukotiba bo saroni hukumathoi çahon, nomae ba usqufi Naçron navişt va az sokinoni Naçron xost, ki Islomro qabul kunand. Masehijon tasmim giriftand guruhero ba Madina bifiristand to bo Pajƣambar suxan bigūjand va suxanoni ūro barrasī kunand.

Haj'ati namojandagon dar masçidi Madina bo Pajƣambari Islom guftugū kardand. Pas az isrori du taraf bar haqqonijati aqoidi xud, tasmim girifta şud, ki mas'ala az rohi mubohala xotima jobad. Az in rū, qaror şud, ki fardoi on rūz, hamagī xoriç az şahri Madina, dar domanai sahro baroi mubohala omoda şavand.

Bomdodi rūzi mubohala, Pajƣambar (s) ba xonai Amiralmu'minin Alī (a) omad. Dasti Imom Hasan (a)-ro girifta va Imom Husajn (a)-ro dar oƣūş girift, va ba hamrohi hazrati Alī (a) va hazrati Fotima (s) baroi mubohala, az Madina berun omad. Cun nasoro ononro didand, az mubohala sar boz zadand va taqozoi musoliha kardand.

Oxirin haççi Pajƣambar (s)

Naviştori aslī: Haççat-ul-vido'

Pajƣambar dar zilqa'dai soli dahumi hiçrī ozimi oxirin haççi xud şud. Dar in safar bud, ki ahkomi haççro ba mardum ta'lim dod. Qurajş, peş az Islom baroi xud imtijozote durust karda bud. Guzaşta az kaliddorī va pardadoriji xona va mehmonī kardanu ob dodani hoçijon, dar odobi zijorat niz xudro çudo az digar qabilaho medonist. Dar in safar Pajƣambar (s) onciro Qurajş dar zijorati xonai Xudo baroi xud imtijoze meşumorid va digaronro az on mahrum mesoxt az bajn burd. Az çumlai in imtijozot, jake in bud, ki dar davrai çohilijat mardum mepindoştand, tavofi xona bojad dar çomai pok boşad va çoma hangome pok ast, ki az Qurajş girifta şavad. Agar Qurajş çomai tavofro ba kase namedod ū bojad barahna tavof kunad. Digar, inki Qurajş monandi hoçijon az Arafot bor namebastand, balki az Muzdalifa kūc mekardand va in imtijozro baroi xud faxr meşumoridand. Qur'on in imtijozro bo in ojat az bajn burd:

ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیثُ أَفَاضَ النَّاسُ

“Az çoe kuc kuned, ki mardum kūc mekunand”. 2–199 ]

Va mardum didand Muhammad (s) ki xud az Qurajş ast bo digar mardumon az Arafot kūc mekunad. Ham dar in safar bud, ki guft: Mardum! Namedonam soli digarro xoham did jo na. Mardum har xune ki dar çohilijat rexta şuda zeri po meguzoram. Xun va moli şumo bar jakdigar harom ast, to on goh ki Xudoro muloqot kuned.

Moçaroi Ƣadiri Xum

Naviştori aslī: Voqeai Ƣadir

Dar bozgaşt ba Madina dar manzili Çuhfa on ço ki rohi mardumi Misr, Hiçoz va Iroq az jakdigar çudo meşavad dar mavze'e, ki ba nomi «Ƣadiri Xum» ma'ruf şudaast, amri Xudo ba ū rasid, ki bojad Alī (a)-ro ba çonişiniji xud nasb kunī va ba ta'biri ravşantar bojad sarnavişti hukumati islomī ma'lum gardad. Rasuli Xudo (s) dar çam'i musulmonon, ki şumori ononro bajni navad jo jaksad hazor tan naviştaand e'lom farmud:

من کنت مولاه فعلیّ مولاه. اللّهم وال من والاه و عاد من عاداه و أحب من أحبه و أبغض من أبغضه و انصر من نصره و اخذل من حذله و أدر الحق معه حیث دار Man bar har kas vilojat doram, Alī mavloi ūst. Xudojo, bipajvand bo kase ki bo ū bipajvandad va duşman bidor kasero ki ūro duşman dorad! Va dūst bidor kasero ki ūro dūst bidorad. Va duşman boş bo kase ki bo ū duşman ast va xor kun kasero ki ūro xor kunad va haqqro bo ū bigardon harço ki bigardad. On kas ki hozir ast in suxanonro ba on kas ki ƣoib ast birasonad!

Naviştori aslī: Sipohi Usoma

Pas az bozgaşt az safari haç dar hole ki qudrat va şavkati Islom rūzafzun şuda bud, tandurustiji Pajƣambar (s) ba xatar aftod, ammo bo vuçudi bemorī, sipohe ba talofiji şikasti Muta ba farmondehiji Usoma ibni Zajd, omoda kard. Vale peş az in ki in sipoh ba ma'murijat biravad, Pajƣambar (s) ba didori Parvardigori xud raft. Va vaqte on hazrat ozimi didori Xudo şud, ki vahdati islomiro dar sarosari şibhi çazirai Arabiston barqaror soxt va Islomro dar barobari du imperatoriji buzurgi Eronu Rum darovarad.

Rehlat

Hazrati Fotima (s) va Çabrail dar kanori bistari Pajƣambar (s) dar kitobi Sirat-un-nabī, ki dar qarni jozdahumi hiçrī ba dasturi Sultonmurodi sejum hokimi usmonī va tavassuti Sajidsulajmon Kasimpoşo tahija şudaast.

Dar avoili soli 11 qamarī, Pajƣambar (s) bemor şud. Cun bemoriji hazarataş saxt şud, ba minbar raft va musulmononro ba mehrubonī bo jakdigar suporiş namudu farmud: agar kasero haqqe bar gardani man ast, bigirad, jo halol kunad va agar kasero ozurdaam inak baroi talofī omodaam.

Naviştori aslī: Hadisi davot

Mutobiqi naqli Saheh Buxorī, muhimtarin kitobhoi ahli sunnat, dar oxirin rūzhoi hajoti Rasuli Xudo, dar hole ki çam'e az sahoba ba ajodati eşon rafta budand, farmud: qalam va koƣaze biovared, to cize baroi şumo binavisam, ki ba barakati on, hargiz gumroh naşaved! Jake az hoziron guft: bemorī bar Pajƣambar (s) ƣalaba karda (va hazjon megujad) va mo Qur'onro dorem va on baroi mo kofī ast. Dar mijoni hoziron ƣavƣo va ixtilof aftod; ba'ze meguftand: biovared, to hazrat binavisad va ba'ze ƣajr az onro meguftand, Rasuli Xudo (s) farmud: barxezed va az nazdi man biraved. Dar Saheh Muslim, ki on niz az muhimtarin kitobhoi ahli sunnat ast, farde, ki bo suxani Pajƣambar (s) muxolifat kard, Umar ibni Xatob muarrifī şudaast. Dar hamon kitob va hamcunin Sahih Buxorī omadaast, ki Ibni Abbos pajvasta bar in moçaro afsus mexūrd va onro musibate buzurg meşumurd.

Vafoti Pajƣambar (s) dar 28-umi safari soli 11 qamarī, jo ba rivojate [ nijozmandi manba ] dar 12 rabi'ul avvali hamon sol dar 63- solagī rūj dod. Cunonki dar Nahç-ul-baloƣa omadaast, hangomi çon dodan, sari Pajƣambar (s) bajni sina va gardani Imom Alī (a) budaast.

Dar on vaqt az farzandoni ū çuz, hazrati Fotima (s) kase zinda nabud. Digar farzandonaş az çumla Ibrohim, ki jak du sol peş az vafoti Pajƣambar (s) ba dunjo omad, hamagī darguzaşta budand. Pajkari mutahhari Pajƣambar (s)-ro hazrati Alī (a) bo joriji cand tani digar az xonadoni ū ƣusl doda va kafan kard va dar xonaaş, ki inak doxili Masçidunnabī ast, ba xok supurdand.

Bino ba guzorişi manobei torixī, ba hangomi ixtilofi nazari muhoçironu ansor dar borai cigunagiji dafni Pajƣambar, ba dunboli du kas firistodand, ki jake ba şevai makkijon zaminro meşikoft va digare ba ravişi madanijun lahad mesoxt; onon « اللهم‌ خِرْ لِرَسولِک»-ro bar zabon ovaradand va amrro bar on nihodand, ki har jak zudtar rasad, ravişi ūro ba kor bandand, Abutalhai Ansorī zudtar omad va ba ravişi madaniho lahadro omoda kardand.

Çonişiniji Pajƣambar (s)

Naviştorhoi aslī: Voqeai Saqifai Banī Soida va voqeai Ƣadir

Dar holeki Alī ibni Abitolib (a) va Banī Hoşim sargarmi marosimi ƣusli Pajƣambar budand, ba'ze az buzurgoni mardumi Madina (ansor) va se nafar az muhoçirin betavvaçuh ba on ki du moh peş, Pajƣambar dar voqeai Ƣadir cī guftaast, dar çoe ba nomi Saqifai Banī Soida gird omadand va bar sari ta'jini xalifa çadal kardand va sarançom ba xilofati Abubakr rizojat dodand. Pas az on, in afrod, ba giriftani baj'ati içborī az musulmononi hozir dar şahri Madina şuru' kardand.

Sirai nabavī va şaxsijati Pajƣambar (s)

Naviştori aslī: Sirai nabavī

Dar mavridi raviş va nav'i raftori Pajƣambar (s) ki dar istiloh az on ba sirai nabavī jod meşavad dar tūli ta'rixi Islom, kitobho va paƶūhişhoi bisjor mutanavve'e ba nigoriş daromada ast. Bo tavvaçuh ba in ki Xudovand dar mavridi rasuli xud farmuda: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ (tarçuma: qat'an baroi şumo dar [iqtido ba] Rasuli Xudo sarmaşqi nekū ast) [Ahzob–21]. Musulmonon şinoxti raftori Pajƣambar (s) dar çanbahoi muxtalifi zindagiro mavridi tavvaçuh qaror dodaand. Ba unvoni namunahoe az çanbahoi muxtalif, şaxsijati Pajƣambar (s)-ro metavon az in mavorid jod kard:

Xuşnomī

Pajƣambar (s) qabl az be'sat, 40 sol bajni mardum zindagī karda bud. Zindagiji ū xolī az durūī va sifoti zişt va holoti nopisand bud. Ū nazdi digaron farde sodiqu emin ba hisob meomad. Pajƣambar ba'dho vaqte risolati xudro ibloƣ mekard, muşrikon şaxsi ūro takzib namekardand, balki ojotro munkir meşudand. In matlab dar Qur'on ham omadaast: «Onon turo ba duruƣgūī muttaham namekunand, balki [in] sitamgaron ojoti ilohiro inkor mekunand». Az Abuçahl niz naql şudaast, ki meguft: mo turo takzib namekunem, balki in ojotro qabul nadorem. Pajƣambar (s) dar oƣozi e'lomi risolati xud ba Qurajş, ba onho guft: «Ojo agar ba şumo xabar diham, ki dar varoi in kuh, sipohe gird omadaast, suxani maro mepazired?» hama guftand: ore, mo hargiz az tu duruƣe naşunidaem. On goh Pajƣambar guft, ki az tarafi Xudo baroi anzori mardum mab'us şudaast.

Ilova bar guzaştai nek, ahamijati qabila va xonadoni ū va hamcunin xudī budani Pajƣambar (s) baroi a'rob niz dar çojgoh va muvaffaqijati Pajƣambar naqş doşt. Qabilai «Qurajş» az solho peştar dar mobajni arab qabilae şinoxtaşuda va muhim bud. In ahamijat mūçibi on bud, ki bisjore az qaboil bartariji ononro bar xud bipazirand va to hadde dar barxe umur az eşon tabaijat kunand. Az sūi digar, açdodi Pajƣambar (Qusaj ibni Kilob, Hoşim va Abdulmutallib) kasone budand, ki nazdi arab ba şarofatu buzurgī şinoxta şuda budand.

Çomeai arabi şibhi çazira dar on zamon, çome'ae basta bud va irtiboti farhangiji xosse bo manotiqi digar nadoşt. In vaz'ijat, nav'e rūhijai «arabigarī»-ro ba surate nerūmand dar onon ba vuçud ovarda bud va bois meşud, matolibi digaronro ba xotiri on ki «digaron» hastand napazirufta va tanho on ci az «xud» ast bipazirand. Ehtimolan ojati «agar on [Qur'on]-ro bar afrode ƣajriarab nozil karda budem va bar eşon [a'rob] mexondand ba on imon nameovaradand» ba hamin rūhija işora dorad. Az on ço ki muxotabi avvalijai Islom a'rob budand, xudī budani Pajƣambar (s) zaminai pazirişi pajomi ūro bolo mebarad. Qur'on niz ba in matlab işora kardaast.

Axloq

Olitarin va boriztarin xususijati Pajƣambar (s) bu'di axloqiji eşon budaast. Qur'on dar in bora megūjad, ki «Tu bar axloqe buzurg va gironmoja takja dorī!».

Dar vasfi raftor vasifoti Pajƣambar (s) guftaand, ki aƣlab xomūş bud va çuz dar haddi nijoz suxan nameguft. Hargiz tamomi dahonro namekuşod, beştar tabassum doşt va heç goh bo ovozi baland namexandid, cun ba kase mexost rūj kunad, bo tamomi tani xeş barmegaşt. Ba pokizagī va xuşbūī bisjor aloqamand bud, candon ki cun az çoe guzar mekard, rahguzaron pas az ū, az asari bui xuş, huzuraşro darmejoftand.

Dar kamoli sodagī mezist, bar zamin menişast va bar zamin xūrok mexūrd va hargiz takabbur nadoşt. Heç goh to haddi serī ƣizo namexūrd va dar bisjore mavorid, ba viƶa on goh ki nav ba Madina daromada bud, gurusnagiro paziro bud. Bo in hama, monandi rohibon namezist va xud mefarmud, ki az ne'mathoi dunjo ba had, bahra girifta, ham rūza doşta va ham ibodat kardaast. Raftori ū bo musulmonon va hatto bo mutadajinoni digar adjon, ravişe mubtanī bar şafqatu buzurgvorī va guzaştu mehrubonī bud. Sirat va zindagiji ū cunon baro dili musulmonon foram bud, ki to çuz'itarin gūşahoi onro sina ba sina naql mekardand va onro imrūz ham sarmaşqi zindagī va dini xud qaror medihand.

Tavozu'aş cunon bud, ki monandi bandagon ƣizo mexūrd va bar zamin menişast va ba ta'biri Imom Sodiq (a) az zamone, ki mab'us şuda hec goh dar holate, ki takja doda bud ƣizo naxurd. Amiri mu'minon Alī (a) dar tavsifi simoi Pajƣambar (s) mefarmojad: «Har kas biduni oşnoiji qablī ūro medid hajbataş ūro faro megirift. Har kas bo ū muoşirat mekard va bo ū oşno meşud dūstdori ū megardid!». «Pajƣambar nigohaşro bajni joronaş taqsim mekard va ba har kas ba andozai barobar nazar meafkand» «hargiz Rasuli Xudo bo kase dast nadod, ki dastaşro az dasti ū bardorad, çuz on ki on taraf ibtido dastaşro bikaşad»

Pajƣambar (s) bo har kase ba andozai zarfijat va aqlaş guftugū mekard. Afv va baxşişi ū ba har kas ki zulme nisbat ba ū murtakib şuda bud, nazdi hama şuhrat doşt, ba tavre, ki hatto vahşī (qotili ammi xud Hamzaro ) va Abusufjon, duşmani derinai Islomro niz baxşid. Pajƣambar (s) pas az Islom ovardani vahşī va guzorişi ū dar borai cigunagiji kuştani Hamza ūro baxşid va ba ū farmud: «غيّبْ وجهك عني» xudatro az nazaram dur bidor (peşi caşmonam zohir maşav)

Zuhd

Pajƣambar (s) zohidona mezist. Utoqhoi haqiri gilie, ki dar çavori masçid, xossi hamsaronaş bud, toqhoe az cubi naxl doşt va ba çoi dar, pardae az paşmi buz jo paşmi şutur bar on ovexta bud. Bolişte zeri sar meguzoşt, ki onro az bargi xurmo pur karda budand. Raxte az carm, pur az bargi xurmo doşt, ki hamai umr bar rūi on mexuft. Zerpūşi ū az porcae xaşin bud, ki tanro mexūrd va ridoe az paşmi şutur doşt. In dar hole bud, ki pas az çangi Hunajn, cahor hazor şutur, beş az cihil hazor gusfand va miqdori farovone tillo va nuqraro ba inu on baxşid.

Xūrokiji ū az manzilu asosu libos niz zohidona bud. Ej baso mohho meguzaşt, ki dar xonai ū baroi puxtupaz, otaş nameafrūxtand, ƣizojaş hama xurmo va noni çav bud. Heç vaqt du rūzi pajopaj ƣizoi ser naxūrd. Ū jak rūz du bor bo şikami ser az sufra barnaxost. Mukarrar meşud, ki ū va kasonaş şabhoi pajopaj gurusna mexuftand. Rūze Fotima (s) noni çavin baroi ū ovardu guft: none puxtam va dilam rizo nadod baroi şumo najovaram. Onro xūrdu guft: «in tanho ƣizoe ast, ki padarat az se rūz peş mexūrad». Rūze, ki dar naxlistoni jake az ansor xurmo mexūrd, farmud: «rūzi cahorum ast, ki cize naxūrdaam!». Gohe az şiddati gurusnagī ba şikam sang mebast (to gurusnagī taskin jobad). Hangomi marg zirehi ū dar qiboli sī pajmona çav, peşi jak jahudī ba garav bud.

Nazm va orostagī

Pajƣambar (s) dar zindagī bisjor munazzam bud. Eşon pas az soxtani masçid, baroi har sutun nome guzoşt, ki muşaxxas şavad, dar kanori sutunho ci korhoe surat megirad; sutuni vufud (çojgohi haj'atho), sutuni tahaççud (çojgohi şabzindadorī) va.... safhoi namozro cunon murattabu munazzam mekard, ki gū cūbhoi tirro çuftuçur mekunad va mefarmud: «Bandagoni Xudo, sufufi xudro munazzam kuned vagarna bajni dilhojaton ixtilof xohad aftod». Dar umuri zindagiji xud niz munazzam bud. Avqoti xeşro se qismat mekard; baxşero baroi ibodati Xudo, baxşe baroi xonavodai xud va baxşero ba xud ixtisos medod va sipas baxşi marbut ba xudro bajni xud va mardum taqsim mekard.

Pajƣambar (s) dar oina menagirist, mūji sarro sof mekardu şona mezad va na tanho baroi xonavodai xud, balki baroi joronaş niz xudro meorost. Eşon dar musofirat ham ba nazmi zohiriji xud tavvaçuh doştand va pajvasta panç cizro bo xud hamroh doşt; oina, surmadon, şona, misvok va qajcī.

Şuçoat va quvvati rūhī

Amiralmu'minin (a) dar borai şuçoati Pajƣambari Xudo (s) guftaast. Har goh otaşi çang saxt şu'lavar meşud, mo ba Rasuli Xudo, sallallohu alajhi va olihi va sallam, panoh meburadem. Va dar on soat heç jak az mo ba duşman az ū nazdiktar nabud. Sajidi Razī dar tafsiri in suxan gufta ast: çumlai "اذَا احْمَرَّ الْبَأسُ" kinoja az şiddati korzor ast va manzur in ast, ki vaqte tars az duşman buzurg menamud va çang ba gunae meşud, ki gujo çangçujonro mexohad dar komi xud furu barad, musulmonon ba Pajombar panohanda meşudand, to Rasuli Xudo şaxsan ba nabard pardozad va Xudovand ba vasilai ū nusrat va pirūziro bar onon nozil farmojad va dar sojai on hazrat eman gardand .

Ummī budan

Naviştori aslī: Pajƣambari ummī

Pajƣambari ummī tavsife qur'onī baroi Pajƣambar va ba ma'noi pajƣambare, ki darsnaxonda va nooşno ba naviştan budaast. Qur'on ummī budanro az sifote medonad, ki Pajƣambari Islom dar Tavrotu Inçil ba onho muarrifī şudaast. Ummī budanro fazilate, baroi Pajƣambari Islom donistaand; zero Pajƣambar bo in ki savode baroi xondan va naviştan nadoşt, to ilm biomūzad, ammo doroi ilmi osmonī bud va avomili hidojatu rastgoriro baroi insonho faroham kard. Muhaqqiqon mu'taqidand, ovardani Qur'one, ki muştamil bar ulum va hikmathoi muxtalif ast, tavassuti farde, ki naviştanu xondanro jod nagiriftaast, az mū'çizoti Ilohī ba hisob meojad.

Guzidai suxanon

• Mu'min nabojad be hamsojai xud ser şavad.
• Mu'min noxost xuni heç kasro namerezad (terror namekunad).
• Imoni beamal va amali beimon pazirufta nest.
• Se ciz ast, ki dar har kase naboşad, koraş sarançom nagirad: 1-taqvoe, ki ūro az gunoh boz dorad; 2- axloqe, ki bo mardum mudoro kunad; 3-hilme, ki bo on sabukiji sabuksaron daf' kunad.
• Bo mardum sahlingorī kun, to bo tu sahlingorī kunand.
• Podoşi nekūkorī va silai rahm bo xeşovandon az nekihoi digar zudtar merasad va kajfari sitamkorī va qat'i rahm az xeşovandon az badhoi digar sare'tar merasad. ]
• Ofati din se cizast: 1- donoi badkor; 2- peşvoi sitamkor; 3- taloşgari nodon.
• Manfurtarin cizhoi halol dar peşi Xudo taloq ast.
• Bo faqironu kambizoaton dūstī kuned; zero dar rūzi rastoxez, davlati buzurge dorand.
• Behtarini bandagon dar peşi Xudo kase ast, ki xulqaş (axloq) nektar boşad.
• Mahbubtarin bandagoni Xudo nazdi Xudo kase ast, ki baroi bandagoni Xudo sudmandtar ast.
• Behtarini şumo kasone hastand, ki baroi zanoni xud behtar boşand.
• Du gurūh az ummati man hastand, ki agar onho durust şavand, ummatam durust şavad va agar onho fosid gardand, ummatam fosid gardad. Arz şud: ej Rasuli Xudo! On du gurūh kadomand? Farmud: faqehon va zimomdoron.

Çojgohi Pajƣambar dar aqoidi şia

Tibqi aqoidi şia hazrati Muhammad (s) nabī va rasul ast va cun xotamulanbijo buda, heç pajƣambare ba'd az on hazrat naxohad omad. Hazrati Muhammad (s) çuzvi anbijoi ulul'azm ast va şariate navin az çonibi Xudovand baroi başar ovardaast. Pajƣambar (s) avvalin nafar az cahordah ma'sum ast. Eşon na faqat dar darjoft va ibloƣi vahj, balki dar hamai çanbahoi zindagī, ismat doştaast. Hamcunin az Pajƣambar (s) mū'çizote naql şudaast, ki muhimtarini onho Qur'on ast. (Nig.: Mū'çizoti Pajƣambar (s))

Manobei rivoī az Pajƣambar (s)

Dar bajni manobei şia, kitobhoe vuçud dorad, ki maçmu'ai ahodisi Pajƣambarro çam'ovarī karda jo bobi çudogonaero ba ahodisi nabavī ixtisos dodaand. Az çumlai in manobe' metavon ba in mavorid işora kard:

Tuhaf-ul-uqul an Oli ar-Rasul (s) naviştai Ibni Şu'bai Harronī az ulamo va fuqahoi buzurgi şia dar qarni cahorumi hiçrī. In kitob maçmu'ae arzişmand az suxanon va nasoehi hazrati Rasuli Xudo (s) va Ahli Bajt (a) ast, ki bobi çudogonae baroi suxanoni Pajƣambar (s) ixtisos dodaast.

Al-Maçozot-un-nabavijja naviştai Sajidi Razī. In asari hadisī ba çanbai adabī, bajoni işorot, tanbehot, kinojot va taşbihoti suxanoni Pajƣambari Akram (s) pardoxtaast.

Makotib-ur-rasul, asari Alī Ahmadī Mijonaçī ast. In kitob, hoviji nomahoi Pajƣambar (s) xitob ba podşohon, mas'ulon, korguzoron va naviştorhoe dar irtibot bo ahdnomaho, qarordodho va barxe mavzūoti mutafarriqai digar ast.

Sunan-un-nabī naviştai Alloma Tabotaboī. In kitob ba manzuri oşnoī bo kullijoti axloq va tarzi sajru suluk va raftor va oncī ki maçmuan «sunnati Pajƣambar» nomida meşavad, ta'lif şudaast.

Nahç-ul-fasoha, girdovariji Abulqosimi Pojanda. In kitob, ki dar du qismati ahodis va xutbaho, tanzim şuda, muştamil bar rivojot va kalimoti hazrati Pajƣambari Akram (s) ast.

Mutoliai beştar

• Sunun-un-nabī, Muhammadhusajni Tabotaboī, tarçuma va tahqiq va izofati Muhammadhodiji Fiqhī, Tehron: Islomija, 1354 h.ş.
• Ta'rixi Pajƣambari Islom, Muhammad Ibrohimi Ojatī, taçdidi nazar va izofa va kūşişi: Abulqosimi Gurçī, Tehron: Donişgohi Tehron, 1378 h.ş.
• Pajomi Pajƣambar: maçmu'ae az nomaho, xutbaho, vasojo, duoho, tamsilho va suxanoni çome' va farogiri hazrati Muhammad (sallallohu alajhi va olihi), tadvin va tarçuma bo taçdidi nazar va islohot: Bahouddini Xurramşohī va Mas'udi Ansorī, Tehron: şirkati intişoroti ilmī va farhangī, 1387 h.ş.

Taknigorī

• Furuƣi abadijat, taçzija va tahlili komile az zindagiji Pajƣambari Akram (s), Ça'fari Subhonī, daftari tabliƣoti islomī, bustoni kitobi Qum, copi 26, 1022 sahifa.
• Hamnomi gulhoi bahorī: nigohe nav ba zindagī va şaxsijati Pajƣambari giromī (s), Husajn Sajidī Soravī, daftari naşri maorif, 1397 h.ş., 296 sahifa.
• Zistan bo Pajƣambar, Mehvarjobiji suxanoni hazrati Rasul (s), Mahdiji Rizoī, markazi paƶūhişhoi islomiji sado va vsimo, copi avval 1383 h.ş., 208 sahifa.

Sarcaşma

Baxşi zindagī, az maqolai «Islom» dar "Doirat-ul-ma'orifi buzurgi islomī" va niz kitobi Ta'rixi tahliliji Islom, naviştai Saidça'fari Şahidī, iqtibos şudaast.