Сура

Аз wikishia

Сура (арабӣ: السورة) истилоҳест қуръонӣ, ба маънои маҷмуъае аз оёти Қуръон, ки оғозу поёни мушаххас дорад ва дар аксари маворид бо Бисми-л-лоҳи-р-раҳмони-р-раҳим оғоз мешавад. Бархе муфассирон муътақиданд тамоми оёти як сура бо ҳам алоқаманд ҳастанд ва як мавзуи меҳвариро дунбол мекунанд. Бархе сураҳои Қуръон ба хотири шабоҳатҳое ки бо ҳам доранд, ба дастаҳое тақсимбандӣ шудаанд; қисмат кардани сураҳо бар асоси замони нузул (маккӣ ё маданӣ) ва бахшбандии сураҳо бар асоси теъдоди оёт (сабъу тивол, миун, масонӣ ва муфассал) аз ҷумлаи ин дастабандиҳост.

Тибқи назари машҳури қуръонпажӯҳон, Қуръон 114 сура дорад. Вале бархе нависандагон бе он ки аз оёти Қуръон бакоҳанд, теъдоди сураҳои Қуръонро 112 ё 113 сура донистаанд; зеро бархе аз онон муътақиданд сураи Тавба, идомаи сура Анфол асту сура мустақилле нест. Бархе дигар низ сураҳои Фил ва Қурайш ва низ сураҳои Зуҳо ва Иншироҳро як сураи мустақил надонистаанд. Ҳар як аз сураҳои Қуръон ба исми хосе номгузорӣ шуда ва ғолибан аз вожагони оғозини ҳар сура ва ё аз муҳтавои онҳо гирифта шудааст. Бархе муҳаққиқони қуръонӣ муътақиданд номи сураҳоро Пайғамбар (с) интихоб кардааст ва наметавон сураҳоро бо номи дигар хонд. Аммо пажӯҳишгарони дигар ин дидгоҳро носаҳеҳ дониста, муътақиданд номи сураҳо ба мурӯри замон дар асари бакоргирии фаровони он дар забони ашхос ба вуҷуд омадааст.

Нахустин ва охирин сураи нозилшуда бар Пайғамбар (с), аз масоили матраҳ дар улуми қуръонист. Тибқи назари бархе сураи Фотиҳат-ул-китоб, нахустин ва сураи Наср, охирин сураест, ки яклухт бар Пайғамбар нозил шуд. Дар манобеи ҳадисии шиа ва суннӣ, аҳодиси фаровоне дар фазилати сураҳо нақл шудааст. Бо ин ҳол муҳаққиқон дар бештари ин аҳодис, ҳам аз назари санадӣ ва ҳам аз назари матнӣ муноқиша кардаанд.

Маънои сура ва аҳамияти он дар мабоҳиси исломӣ

Ибтидои як сура ва нишонаи поёни оёти он дар Қуръон

Сура истилоҳе қуръонӣ ва ба маънои маҷмуъае аз оёти Қуръон аст ки оғозу поёни мушаххасе дорад ва дар аксари маворид бо Бисми-л-лоҳи-р-раҳмони-р-раҳим (магари сураи Тавба ки Бисмиллоҳирраҳмонирраҳим надорад) оғоз мешавад.[1] Дар бархе навиштаҳо, сураҳои Қуръон ба фаслҳои китоб ташбеҳ шудааст,[2] вале бархе муҳаққиқон ин ташбеҳро носаҳеҳ донистаанд; чароки сураҳои Қуръон, вижагиҳои фасли китобро надорад.[3] Аз миёни тақсимбандиҳои мухталифи Қуръон (монанди тақсими он ба ҷузъ ва ҳизб), тақсимбандии он ба оятҳо ва сураҳоро танҳо дастабандии воқеии Қуръон донистаанд, ки маншаи қуръонӣ дорад.[4]

Сураҳои хурд ва дар мавориде бархе сураҳои калони Қуръон (сураи Анъом) яклухт бар Пайғамбар нозил шудааст.[5] Бархе аз сураҳо низ ба тадриҷ бар Пайғамбар нозил шуд ва тартиби оёти он, ба дастури Пайғамбар сомон ёфтааст.[6] Гуфта шуда тақсимбандии Қуръон ба сураҳо фоидаҳоеро ба ҳамроҳ дорад, ки аз ҷумлаи онҳо метавон ба ин маворид ишора кард: осон кардани фарогирӣ ва ҳифзи Қуръон, эҷоди танаввуъ ва нишот барои қории Қуръон, канори ҳам қарор додани оёти мутаносиб ва ҷудо кардани сура аз сураҳои дигаре ки мавзуи ҷудогонае дорад.[7]

Дар бораи чигунагии иртиботи оёти як сура бо ҳам, дидгоҳҳои мухталифе ироа шудааст.[8] Муфассироне чун Сайид Муҳаммадҳусайни Таботабоӣ, Сайиди Қутб, Муҳаммадиззати Дарваза, бар ин боваранд, ки ҳар як аз сураҳо навъе якпорчагӣ ва ваҳдат доранд ки бо сураҳои дигар фарқ дорад.[9] Ба гуфтаи Таботабоӣ муаллифи китоби ал-Мизон, сураҳо аҳдофи мухталифе доранд ва ҳар сура маъно ва ҳадафи хоссеро дунбол мекунад ки кулли сура, бо тамоми оёташ баёнгари он аст.[10] Гуфта шуда дар қарни бистуми мелодӣ ин дидгоҳ ривоҷ ёфтааст.[11] Дар муқобил бархе муфассирони дигар, ҳамчун Носир Макорими Шерозӣ муаллифи Тафсири намуна якпорчагии тамоми оёти як сураро лозим намедонанд ва муътақиданд як сура метавонад баёнгари мавзуъоти гуногуне бошад.[12]

Гуфта шуда дар ибтидои беъсати Пайғамбар (с), истилоҳи сура ба фарозе аз оёти Қуръон гуфта мешуд, ки маънои пайваста бо ҳам дошта бошанд; тибқи ин маъно, сураи Бақара худ наздик ба сӣ сура дорад.[13] Аммо дар солҳои поёнии умри Пайғамбар, сура дар истилоҳи имрӯзини он ба кор рафт.[14] Маҷиди Маориф, пажӯҳишгари исломӣ, муътақид аст ҳамин амр мӯҷиби ихтилофи назари шиа ва суннӣ шудааст; чароки дар фиқҳи шиа дар намоз баъд аз сураи Ҳамд, бояд яке аз сураҳои Қуръон (ба ғайр аз сураҳои саҷдадор) ба сурати комил хонда шавад, аммо дар фиқҳи аҳли суннат хондани қитъае аз Қуръон кифоят мекунад.[15]

№ Тартиби алифбоӣ Номи сура Теъдоди оятҳо Тартиби нузул Маккӣ/маданӣ
1 63 Фотиҳа 7 5 маккӣ
2 16 Бақара 286 87 маданӣ
3 1 Оли Имрон 200 89 маданӣ
4 104 Нисо 176 92 маданӣ
5 84 Моида 120 113 маданӣ
6 12 Анъом 165 55 маккӣ
7 7 Аъроф 206 39 маккӣ
8 13 Анфол 75 88 маданӣ
9 23 Тавба (Бароат) 129 114 маданӣ
10 114 Юнус 109 51 маккӣ
11 110 Ҳуд 123 52 маккӣ
12 113 Юсуф 111 53 маккӣ
13 37 Раъд 43 96 маданӣ
14 2 Иброҳим 52 72 маккӣ
15 30 Ҳиҷр 99 54 маккӣ
16 103 Наҳл 128 70 маккӣ
17 6 Исро 111 50 маккӣ
18 80 Каҳф 110 69 маккӣ
19 90 Марям 98 44 маккӣ
20 54 Тоҳо 135 45 маккӣ
21 9 Анбиё 112 73 маккӣ
22 29 Ҳаҷ 78 104 маданӣ
23 98 Муъминун 118 74 маккӣ
24 108 Нур 64 103 маданӣ
25 67 Фурқон 77 42 маккӣ
26 45 Шуаро 227 47 маккӣ
27 106 Намл 93 48 маккӣ
28 75 Қасас 88 49 маккӣ
29 60 Анкабут 69 85 маккӣ
30 38 Рум 60 84 маккӣ
31 82 Луқмон 34 57 маккӣ
32 43 Саҷда 30 75 маккӣ
33 3 Аҳзоб 73 90 маданӣ
34 42 Сабаъ 54 58 маккӣ
35 64 Фотир 45 43 маккӣ
36 112 Ёсин 83 41 маккӣ
37 49 Соффот 182 56 маккӣ
38 48 Сод 88 38 маккӣ
39 41 Зумар 75 59 маккӣ
40 62 Ғофир 85 60 маккӣ
41 68 Фуссилат 54 61 маккӣ
42 47 Шӯро 53 62 маккӣ
43 39 Зухруф 89 63 маккӣ
44 34 Духон 59 64 маккӣ
45 25 Ҷосия 37 65 маккӣ
46 4 Аҳқоф 35 66 маккӣ
47 87 Муҳаммад 38 95 маданӣ
48 65 Фатҳ 29 112 маданӣ
49 31 Ҳуҷурот 18 107 маданӣ
50 71 Қоф 45 34 маккӣ
51 35 Зориёт 60 67 маккӣ
52 55 Тур 49 76 маккӣ
53 102 Наҷм 62 23 маккӣ
54 77 Қамар 55 37 маккӣ
55 36 ар-Раҳмон 78 97 маданӣ
56 111 Воқеа 96 46 маккӣ
57 32 Ҳадид 29 94 маданӣ
58 86 Муҷодила 22 106 маданӣ
59 33 Ҳашр 24 101 маданӣ
60 96 Мумтаҳина 13 91 маданӣ
61 50 Сафф 14 111 маданӣ
62 26 Ҷумъа 11 109 маданӣ
63 97 Мунофиқун 11 105 маданӣ
64 20 Тағобун 18 110 маданӣ
65 53 Талоқ 12 99 маданӣ
66 19 Таҳрим 12 108 маданӣ
67 95 Мулк 30 77 маккӣ
68 76 Қалам 52 2 маккӣ
69 28 Ҳоққа 52 78 маккӣ
70 94 Маориҷ 44 79 маккӣ
71 107 Нӯҳ 28 71 маккӣ
72 27 Ҷинн 28 40 маккӣ
73 91 Муззаммил 20 3 маккӣ
74 88 Муддассир 56 4 маккӣ
75 78 Қиёмат 40 31 маккӣ
76 10 Инсон 31 98 маданӣ
77 89 Мурсалот 50 33 маккӣ
78 101 Набаъ 40 80 маккӣ
79 99 Нозиот 46 81 маккӣ
80 57 Абаса 42 24 маккӣ
81 22 Таквир 29 7 маккӣ
82 14 Инфитор 19 82 маккӣ
83 93 Мутаффифин 36 86 маккӣ
84 11 Иншиқоқ 25 83 маккӣ
85 15 Буруҷ 22 27 маккӣ
86 52 Ториқ 17 36 маккӣ
87 8 Аъло 19 8 маккӣ
88 61 Ғошия 26 68 маккӣ
89 66 Фаҷр 30 10 маккӣ
90 17 Балад 20 35 маккӣ
91 46 Шамс 15 26 маккӣ
92 83 Лайл 21 9 маккӣ
93 51 Зуҳо 11 11 маккӣ
94 44 Шарҳ 8 12 маккӣ
95 24 Тин 8 28 маккӣ
96 59 Алақ 19 1 маккӣ
97 73 Қадр 5 25 маккӣ
98 18 Байина 8 100 маданӣ
99 40 Залзала 8 93 маданӣ
100 56 Одиёт 11 14 маккӣ
101 72 Қориа 11 30 маккӣ
102 21 Такосур 8 16 маккӣ
103 58 Аср 3 13 маккӣ
104 109 Ҳумаза 9 32 маккӣ
105 70 Фил 5 19 маккӣ
106 74 Қурайш 4 29 маккӣ
107 85 Моъун 7 17 маккӣ
108 81 Кавсар 3 15 маккӣ
109 79 Кофирун 6 18 маккӣ
110 105 Наср 3 102 маданӣ
111 92 Масад 5 6 маккӣ
112 5 Ихлос 4 22 маккӣ
113 69 Фалақ 5 20 маккӣ
114 100 Нос 6 21 маккӣ

Тақсими бандии сураҳо

Бархе сураҳои Қуръон ба хотири монандиҳое, ки бо ҳам доранд, ба дастаҳо тақсимбандӣ шудаанд.[16]

Тақсим бар асоси замони нузул

Мақолаи аслӣ: Сураҳои маккӣ ва маданӣ

Мутобиқи дидгоҳи машҳури қуръонпажӯҳон, сураҳои Қуръон бо тавваҷуҳ ба замони нузули онҳо, ба ду дастаи куллии «маккӣ» ва «маданӣ» тақсим мешаванд.[17] Бар ин асос он чи пеш аз ҳиҷрати Пайғамбар ба Мадина нозил шуда «маккӣ» ва он чи пас аз расидани Пайғамбар ба Мадина нозил шуда, «маданӣ» аст. Аз ин рӯ агар сура ё ояте баъд аз ҳиҷрат нозил шуда бошад, маданӣ хоҳад буд; ҳатто агар дар шаҳри Макка ё дар сафаре аз сафарҳои Пайғамбар (с) нозил шуда бошад; монанди оёте ки дар фатҳи Макка ё дар ҳаҷҷатулвидоъ нозил шуд.[18]

Бархе қуръонпажӯҳон,маккӣ ва мадании сураҳоро на бар асоси замони нузул, ки бар асоси макон ё мухотаби сураҳо тақсим кардаанд. Тибқи меъёри маконӣ, он чи дар Маккаву атрофи он монанди Мино, Арафот ва Ҳудайбия нозил шуда маккист, ҳарчанд баъд аз ҳиҷрат бошад ва он чи дар Мадинаву атрофи он монанди Бадр ва Уҳуд нозил шуда маданист.[19] Аммо тибқи меъёр будани мухотаби сураҳо, ҳарчи хитоб ба аҳли Макка нозил шуда маккӣ ва ҳарчи хитоб ба аҳли Мадина нозил шуда маданист.[20] Меъёри ташхиси мухотаб ин аст ки он чи бо таъбири «ё айюҳаннос» (эй мардум) нозил шуда маккӣ ва он чи бо таъбири «ё айюҳаллазина оману» (эй касоне ки имон овардаед) нозил шуда, маданист.[21]

Тақсим бар асоси кӯтоҳӣ ё дарозӣ

Сураҳои Қуръон бар асоси кӯтоҳӣ, дарозӣ ва теъдоди оёти он, ба сураҳои сабъи тивол, миун, масонӣ ва муфассалот тақсим шудаанд.[22] Сабъи тивол; сураҳое ки ба ҷиҳати бисёрии оёташон чунин номгузорӣ шудаанд, ки шомили ҳафт сураи Бақара, Оли Имрон, Нисо, Моида, Анъом, Аъроф ва Анфол (ё сураи Юнус ба ҷои сураи Анфол) аст.[23]

Миун; сураҳое ки камтар аз сураҳои сабъи тивол ҳастанд ва беш аз сад оят доранд ки иборатанд аз: Юнус (ё сураи Анфол), Тавба, Наҳл, Ҳуд, Юсуф, Каҳф, Исро, Анбиё, Тоҳо, Муъминун, Шуаро ва Соффот.[24]

Масонӣ; тақрибан бист сура аз сураҳои Қуръон ки теъдоди оёти онҳо камтар аз 100 оят аст.[25] Сураҳое монанди Қасас, Намл, Анкабут, Ёсин ва Сод.[26]

Муфассалот; сураҳое ки дар охири Қуръон қарор доранд.[27] Аз он ҷо ки ин сураҳо кӯтоҳанд ва бо бисмиллаҳ аз ҳам ҷудо шудаанд, ба онҳо муфассал гуфтаанд, яъне ба маънои ҷудошуда.[28]

Тақсимбандиҳои дигар

Азоим, мусаббаҳот, ҳавомим, мумтаҳинот, ҳомидот, чорқул, тавосин, муаввазатайн ва заҳровон аз дигар тақсимбандиҳое аст, ки барои сураҳои Қуръон зикр шудааст.[29]

Азоим ё азоим-ус-суҷуд; сураҳои Саҷда, Фуссилат, Наҷм ва Алақ, ки оёти саҷдадор доранд ки агар касе онро бихонад ё бишнавад дар ҳамон лаҳза бояд саҷда кунад.[30]

Ҳавомим; ба сураи чилум (сураи Ғофир) то чилу шашум(сураи Аҳқоф)-и Қуръон гуфта мешавад ки бо ҳуруфи муқаттааи «حم» (ҳо мим) оғоз мешаванд.[31] Дар тамоми ин сураҳо, билофосила пас аз ҳуруфи мақтаа, аз Қуръон ва нузули он сухан ба миён омадааст.[32]

Мусааббаҳот; ба сураҳои Ҳадид, Ҳашр, Сафф, Ҷумъа ва Тағобун гуфта мешавад ки бо тасбеҳи Худо оғоз мешаванд.[33]

Теъдоди сураҳои Қуръон

Бештари муҳаққиқон теъдоди сураҳои Қуръонро 114-то донистаанд.[34] Бо ин ҳол бархе нависандагон бе он ки аз оёти Қуръон бакоҳанд, теъдоди сураҳои Қуръонро 112-то дониста, ин дидгоҳро ба унвони назарияи машҳури шиа муаррифӣ кардаанд.[35] Ба назари онон сураи Фил ва Қурайш ва низ сураи Зуҳо ва Иншироҳ ду сураи мустақил набуда, балки як сура ҳастанд;[36] ин назария дар паи ҷамъ миёни ду даста аз ривоятҳои мухталиф ба вуҷуд омадааст.[37] Мутобиқи теъдоде аз ривоятҳо намозгузор бояд баъд аз сураи Ҳамд, танҳо як сура аз Қуръонро бихонад[38] ва тибқи дастаи дигарӣ аз аҳодиси ҳаргоҳи намозгузори баъд аз хондани сураи Ҳамд, сура Фил бихонад, бояд сураи Қурайшро низ бихонад ва чунончи сураи Зуҳоро таловат кунад, бояд сураи Иншироҳро низ ба он замима кунад.[39] Бархе муҳаққиқон бо радди ин назария, далели дигареро барои ҷамъи байни ин ду даста аз ривоятҳо ироа додаанд. Ба гуфтаи онҳо агарчи дар намоз бояд баъд аз Фотиҳат-ул-китоб танҳо як сура хонда шавад, аммо сураҳои Фил ва Қурайш ва низ сураҳои Зуҳо ва Иншироҳ аз ин ҳукм истисно шудаанд.[40] Бархе муфассирони шиа ва суннӣ низ сураҳои Анфол ва Тавбаро як сура медонанд ва бе он ки аз оёти Қуръон бакоҳанд, теъдоди сураҳои Қуръонро 113 сура донистаанд.[41] Дар бархе нақлҳои аҳли суннат ихтилофи шумориши сураҳо, ба костан ё афзудани оёте ба Қуръон анҷомидааст.[42] Мутобиқи нақли Суютӣ муаллифи китоби ал-Итқон, мусҳафи Абдуллоҳ ибни Масъуд саду дувоздаҳ сура дошт; ба ин хотир ки ӯ муаввизатайнро таъвиз медонист ва аз Қуръон ба шумор намеовард.[43] ҳамчунин Суютӣ, мусҳафи Убай ибни Каъбро муштамил бар яксаду шонздаҳ сура донистааст; чароки Убай ибни Каъб ду сура бо номҳои Халъ ва Ҳафд ба Қуръон афзуда буд.[44] Бархе ховаршиносон низ бо ду пора кардан сураҳои Алақ ва Мудассир, ду сура ба теъдоди сураҳои Қуръон афзуда онҳоро 116 сура донистаанд.[45]

Номгузории сураҳо

Ҳар як аз сураҳои Қуръон ба номи хоссе номгузорӣ шуда ва ғолибан аз вожагони оғозини ҳар сура ва ё аз муҳтаво ва паёмҳои наҳуфта дар онҳо гирифта шудааст; чунонки сураи Бақара ба муносибати зикри гови Банӣ Исроил дар ин сура ва ё сураи Нисо ба муносибати зикри аҳкоми марбут ба занон, чунин номгузорӣ шудаанд.[46] Бархе аз сураҳои Қуръон беш аз як ном доранд; Суютӣ 25 ном барои сураи Ҳамд зикр кардааст.[47]

Дар ин ки ин номгузориҳо тавқифӣ ва аз сӯи Пайғамбар (с) ва ба раҳнамуди ваҳй анҷом шудааст ва ё ин ки тавассути саҳоба сурати гирифта, ихтилофи назар аст.[48] Бархе қуръонпажӯҳон монанди Заркашӣ ва Суютӣ, бар ин боваранд ки номгузорӣ сураҳо аз сӯи Пайғамбар (тавқифӣ) анҷом шудааст[49] ва набояд сураҳоро бо номи дигар хонд.[50] Бо истинод ба тавқифӣ будани номи сураҳо, бархе нависандагони номгузорӣ сураҳоро бахше аз эъҷози адабии Қуръон муаррифӣ карда, муътақиданд ғарази аслӣ ва усораи сура, аз ин номҳо фаҳмида мешавад.[51]

Дар муқобили Сайид Муҳаммадҳусайни Таботабоӣ ва Абдуллоҳ Ҷаводии Омулӣ, аз муфассирони шиа дар қарни чордаҳум, номгузории сураҳоро тавқифӣ ва аз ҷониби Пайғамбар надонистаанд.[52] Ба гуфтаи онҳо, дар асри Пайғамбар номи бисёре аз сураҳо, дар асари ба коргирии фаровони саҳоба эҷод шуд.[53] Тибқи назари Ҷаводии Омулӣ, баъид аст сурае ки таълимоти волову ҳикматҳои амиқ ва аҳкоми фаровон дорад ба номи ҳайвоне номида шавад ва ё сураи Анъом ки дарбардорандаи чил бурҳони тавҳидӣ аст ба номи чорпоён ва ё сураи Намл ки маорифи амиқу достони бисёре аз пайғамбарон (а)-ро дарбар дорад, ба номи мӯрча номгузорӣ шавад.[54]

Тартиби сураҳо

Бештари муҳаққиқон бар ин боваранд, ки тартиби сураҳои Қуръон дар мусҳаф, ба дастури Расули Худо анҷом нашуда ва саҳоба онро ба ин сурат танзим кардаанд.[55] Аз далелҳое, ки ҳамчун шоҳиди ин дидгоҳ баён шуда, ихтилофи мусҳафи саҳоба дар тартиби сураҳост;[56] чунонки мусҳафи Имом Алӣ (а) низ на бар асоси мусҳафи кунунӣ, ки бар асоси тартиби нузули сураҳо танзим шуда буд.[57] Нусхаи имрӯзии Қуръон ки дар миёни мусулмонон вуҷуд дорад, нусхае аст ки ба дастури Усмон ибни Аффон - халифаи сеюм, ҷамъоварӣ шуд[58] ва мавриди таъйиди Имом Алӣ (а) ва дигар имомон (а) қарор гирифт.[59]

Бо ин ҳол бархе қуръонпажӯҳон муътақиданд тартиби кунунии сураҳои Қуръон ба дастури Расули Худо (с) сомон ёфтааст.[60] Бархе аз ин ашхос муътақиданд сураҳо дар канори якдигар таносубу пайвандеро эҷод кардаанд.[61] Гурӯҳе дигар низ бар онанд, ки тартиби сураҳои Қуръон,омезае аз тавқиф (дастури Пайғамбар) ва иҷтиҳод аст; бад-ин маънӣ ки тартиби баъзе аз сураҳо ба дастури Расули Худо (с) ва тартиби бархе дигар бо иҷтиҳоду назари саҳобае ки аз сӯи Усмон масъулияти ҷамъоварии Қуръонро бар ӯҳда доштанд, анҷом гирифтааст.[62]

Нахустин ва охирин сураи нозилшуда

Дар бораи нахустин сураи нозилшуда бар Пайғамбар се назария вуҷуд дорад; бархе оёти ибтидои сураи Алақ, бархе оёти ибтидои сураи Муддассир ва бархе сураи Фотиҳат-ул-китобро нахустин сураи нозилшуда бар ҳазрати Муҳаммад (с) донистаанд.[63] Муҳаммадҳодии Маърифат муаллифи китоби ат-Тамҳид муътақид аст агарчи оёти ибтидоии сураи Алақ нахустин оёти нозилшуда бар Пайғамбар ва оёти ибтидоии сураи Муддассир нахустин оёте буд ки баъд аз давраи фатрат бар Пайғамбар нозил шуд, аммо аввалин сурае ки ба сурати комил бар Пайғамбар (с) нозил гардид, сураи Ҳамд аст.[64]

Дар бораи охирин сураи нозилшуда бар Пайғамбар низ бархе сураи Бароъат, иддае сураи Наср ва гурӯҳе сураи Моидаро охирин сура медонанд.[65] Дар ривояте, ки аз Имом Содиқ (а) нақл шуда, охирин сурае ки бар Пайғамбар нозил шуд, сураи Наср буд.[66] Аз он ҷо ки сураи Наср қабл аз фатҳи Макка ва сураи Тавба баъд аз фатҳи Макка нозил шуда, Муҳаммадҳодии Маърифат муътақид аст, агарчи оёти нахустин сураи Бароъат баъд аз сураи Насри нозил шуда, аммо охирин сурае ки ба сурати якҷо бар Пайғамбар нозил шуд, сураи Наср буд.[67]

Фазилати сураҳо

Мақолаи аслӣ: Фазилати сураҳо

Дар нахустин манобеи ҳадисии шиа аҳодиси зиёде дар бораи фазилати сураҳо нақл шуда ва бобҳое бо ҳамин унвон дар китобҳое монанди китоби ал-Кофӣ[68] ва Савоб-ул-аъмол[69] ба ин мавзуъ бахшида шудааст. Дар давраҳои баъд низ бархе олимон дар кутуби худ ба ин ривоёт пардохтаанд.[70] Дар манобеи ҳадисии аҳли суннат низ аҳодиси зиёде дар боби фазоили бархе сураҳо ва оёти Қуръон нақл шудааст.[71] Бо ин ҳол ин даста аз ривоятҳо бо осеби санадӣ ва матнӣ мувоҷеҳанд ва бисёре аз онҳо ҷаълӣ хонда шудаанд.[72]

Эзоҳ

  1. ↑ Маориф, Мабоҳисе дар таърих ва улуми қуръонӣ, 1383ҳ.ш., саҳ.52
  2. ↑ Рукнӣ, Ошноӣ бо улуми Қуръон, 1379ҳ.ш., саҳ.104
  3. ↑ Маориф, Мабоҳисе дар таърих ва улуми қуръонӣ, 1383ҳ.ш., саҳ.52
  4. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон, 1417ҳ.қ., ҷ.13, саҳ.230 - 231
  5. ↑ Маориф, Даромаде бар таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.137
  6. ↑ Маориф, Даромаде бар таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.137
  7. ↑ Зарқонӣ, Маноҳил-ул-ирфон, Дору эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, ҷ.1, саҳ.344
  8. ↑ Хомагар, Сохтори ҳандасии сураҳои Қуръон, 1386ҳ.ш., саҳ.14 - 19
  9. ↑ Мейр, «Пайвастагии сура, таҳаввуле дар тафсири Қуръон дар қарни бистум», тарҷумаи Муҳаммадҳасан, Муҳаммадии Музаффар, саҳ.443
  10. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон, 1417ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.16
  11. ↑ Мейр, «Пайвастагии сура, таҳаввуле дар тафсири Қуръон дар қарни бистум», тарҷумаи Муҳаммадҳасан, Муҳаммадии Музаффар, саҳ.438
  12. ↑ Макорими Шерозӣ, Қуръон ва охирин Пайғамбар, 1385ҳ.ш., саҳ.307
  13. ↑ Маориф, Даромаде бар таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.137
  14. ↑ Маориф, Даромаде бар таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.138
  15. ↑ Маориф, Даромаде бар таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.138
  16. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.596
  17. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.131
  18. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.130
  19. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.55
  20. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.56
  21. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.81
  22. ↑ Аҳмадиён, Қуръоншиносӣ, 1382ҳ.ш., саҳ.56 - 57
  23. ↑ Родманиш, Ошноӣ бо улуми қуръонӣ, 1374ҳ.ш., саҳ.150
  24. ↑ Родманиш, Ошноӣ бо улуми қуръонӣ, 1374ҳ.ш., саҳ.150
  25. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.282
  26. ↑ Ҷавони Ороста, Дарсномаи улуми қуръонӣ, 1380ҳ.ш., саҳ.192 - 193
  27. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.595
  28. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.595
  29. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.596 - 597
  30. ↑ Баниҳошимӣ, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, 1381ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.592 - 593
  31. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.596
  32. ↑ Суютӣ, Таносуқ-уд-дурари фи таносуб-ис-сувар, 1406ҳ.қ., саҳ.115
  33. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон, 1417ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.144
  34. ↑ Муҳаммадӣ, Сурӯши осмонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.99
  35. ↑ Гурӯҳе аз муаллифон, Улум-ул-Қуръони инд-ал-муфассирин, 1375ҳ.ш., саҳ.273
  36. ↑ Гурӯҳе аз муаллифон, Улум-ул-Қуръони инд-ал-муфассирин, 1375ҳ.ш., саҳ.273
  37. ↑ Даштӣ, «Баррасии ваҳдати Зуҳову Иншироҳ ва Филу Қурайш», саҳ.77 - 78
  38. ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.314
  39. ↑ Барои намуна: Шайхи Тӯсӣ, Таҳзиб-ул-аҳком, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.72; Табарсӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.10, саҳ.827
  40. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон, 1417ҳ.қ., ҷ.20, саҳ.365; Даштӣ, «Баррасии ваҳдати Зуҳову Иншироҳ ва Филу Қурайш», саҳ.87
  41. ↑ Ниг.: Таботабоӣ, ал-Мизон, 1417ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.146; Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.228
  42. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.229
  43. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.229
  44. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.229
  45. ↑ Бадавӣ ва Сайидӣ, Дифоъ аз Қуръон дар баробари орои ховаршиносон, 1383ҳ.ш., саҳ.175
  46. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.203
  47. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.193 - 196
  48. ↑ Абушаҳба, ал-Мадхалу лидиросат-ил-Қуръон-ил-карим, 1423ҳ.қ., саҳ.321
  49. ↑ Барои намунаи Ниг.: Заркашӣ, ал-Бурҳон, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.367; Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.192
  50. ↑ Абушаҳба, ал-Мадхалу лидиросат-ил-Қуръон-ил-карим, 1423ҳ.қ., саҳ.321
  51. ↑ Хомагар, Сохтори ҳандасии сураҳои Қуръон, 1386ҳ.ш., саҳ.132
  52. ↑ Таботабоӣ, Қуръон дар Ислом, 1353ҳ.ш., саҳ.219; Ҷаводии Омулӣ, Тафсири тасним, 1389ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.27
  53. ↑ Таботабоӣ, Қуръон дар Ислом, 1353ҳ.ш., саҳ.219; Ҷаводии Омулӣ, Тафсири тасним, 1389ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.27
  54. ↑ Ҷаводии Омулӣ, Тафсири тасним, 1389ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.27
  55. ↑ Фиқҳизода, Пажӯҳише дар назми Қуръон, 1374ҳ.ш., саҳ.72
  56. ↑ Ромёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.598
  57. ↑ Шайхи Муфид, ал-Масоил-ус-саравия, 1413ҳ.қ., саҳ.79
  58. ↑ Фиқҳизода, Пажӯҳише дар назми Қуръон, 1374ҳ.ш., саҳ.73
  59. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.341 - 342
  60. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.223; Субҳии Солеҳ, Мабоҳисун фи улум-ил-Қуръон, 1372ҳ.ш., саҳ.71
  61. ↑ Суютӣ, Тартибу сувар-ил-Қуръон, 2000м, саҳ.32
  62. ↑ Ибни Атия, ал-Муҳаррир-ул-ваҷиз, 1422ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.50
  63. ↑ Суютӣ, ал-Итқон, 1421ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.106 - 108; Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.124 - 126
  64. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.127
  65. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.127
  66. ↑ Шайхи Садуқ, Уюну ахбор-ир-Ризо (а), 1378ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.6
  67. ↑ Маърифат, ат-Тамҳид, 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.128
  68. ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.596
  69. ↑ Шайхи Садуқ, Савоб-ул-аъмол, 1406ҳ.қ., саҳ.103
  70. ↑ Барои намуна: Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1409ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.37; Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.89, саҳ.223, ҷ.110, саҳ.263; Буруҷердӣ, Ҷомеъу аҳодис-иш-шиа, 1386ҳ.ш., ҷ.23, саҳ.790
  71. ↑ Молик ибни Анас, ал-Муваттаъ, 1425ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.202; Бухорӣ, Саҳеҳи Бухорӣ, 1422ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.187 - 189; Тирмизӣ, Сунан-ут-Тирмизӣ, 1419ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.231
  72. ↑ Насирӣ, «Чигунагии таъомул бо ривоёти фазилатҳо ва хавосси оёту сувар», саҳ.67

Сарчашма

  • Абушаҳба, Муҳаммад ибни Муҳаммад, ал-Мадхалу лидиросат-ил-Қуръон-ил-карим, Қоҳира, Мактабат-ус-сунна, 1423ҳ.қ.
  • Аҳмадиён, Абдуллоҳ, Қуръоншиносӣ, Теҳрон, нашри Эҳсон, 1382ҳ.ш.
  • Бадавӣ, Абдурраҳмон;у Сайидӣ, Сайид Ҳусайн, Дифоъ аз Қуръон дар баробари орои ховаршиносон, Машҳад, Беҳнашр, 1383ҳ.ш.
  • Баниҳошимӣ, Муҳаммадҳасан, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, Қум, Дафтари интишороти исломӣ, 1381ҳ.ш.
  • Буруҷердӣ, Ҳусайн, Ҷомеъу аҳодис-иш-шиа, Теҳрон, Фарҳанги сабз, 1386ҳ.ш.
  • Бухорӣ, Муҳаммад ибни Исмоил, Саҳеҳи Бухорӣ, Бейрут, дори тавқи алнҷоаҳ, 1422ҳ.қ.
  • Гурӯҳе аз муаллифон, Улум-ул-Қуръони инд-ал-муфассирин, Қум, Мактаб-ул-аълом-ил-исломӣ, 1375ҳ.ш.
  • Даштӣ, Сайид Маҳмуд, «Баррасии ваҳдати Зуҳову Иншироҳ ва Филу Қурайш», дар маҷаллаи Пажӯҳишномаи Қуръон ва ҳадис, №2, 1382ҳ.ш.
  • Зарқонӣ, Муҳаммади Абдулазем, Маноҳил-ул-ирфони фи улум-ил-Қуръон, Бейрут, Дору эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, бе то.
  • Зркшӣ, Муҳаммад ибни Абдуллоҳ, ал-Бурҳони фи улум-ил-Қуръон, Бейрут, Дор-ул-маърифа, 1410ҳ.қ.
  • Ибни Атия, Абдулҳақ ибни Ғолиб, ал-Муҳаррир-ул-ваҷизи фи тафсири ал-китоб-ил-азиз, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1422ҳ.қ.
  • Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.
  • Макорими Шерозӣ, Носир, Қуръон ва охирин Пайғамбар, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1385ҳ.ш.
  • Маориф, Маҷид, Даромаде бар таърихи Қуръон, Теҳрон, нба, 1383ҳ.ш.
  • Маориф, Маҷид, Мабоҳисе дар таърих ва улуми қуръонӣ, Теҳрон, нба, 1383ҳ.ш.
  • Маърифат, Муҳаммадҳодӣ, ат-Тамҳиди фи улум-ил-Қуръон, Қум, муассисаи интишороти исломӣ, 1386ҳ.ш.
  • Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор-ил-ҷомеъати лидурари ахбор-ил-аиммат-ил-атҳор, Бейрут, Дору эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, чопи дувум, 1403ҳ.қ.
  • Мейр, Мустансир, «Пайвастагии сура, таҳаввуле дар тафсири Қуръон дар қарни бистум», тарҷумаи Муҳаммадҳасан, Муҳаммадии Музаффар, дар маҷаллаи Ойинаи пажӯҳиш, №107 ва 108, озару исфанди 1386ҳ.ш.
  • Молик ибни Анас, ал-Муваттаъ, Абӯзабӣ, Муассисату Зоид бен Султон оли Наҳён, 1425ҳ.қ.
  • Муҳаммадӣ, Козим, Сурӯши осмонӣ сайре дар мафоҳими қуръонӣ, Теҳрон, Вазорати иршод, 1381ҳ.ш.
  • Насирӣ, «Чигунагии таъомул бо ривоёти фазилатҳо ва хавосси оёту сувар», дар маҷаллаи улуми ҳадис, №79, баҳори 1395ҳ.ш.
  • Родманиш, Сайид Муҳаммад, Ошноӣ бо улуми қуръонӣ, Теҳрон, Ҷомӣ, 1374ҳ.ш.
  • Ромёр, Маҳмуд, Таърихи Қуръон, Теҳрон, Амири Кабир, 1369ҳ.ш.
  • Ромёр, Маҳмуд, Таърихи Қуръон, Теҳрон, Амири Кабир, чопи сеюм, 1369ҳ.ш.
  • Рукнӣ, Муҳаммадмаҳдӣ, Ошноӣ бо улуми Қуръон, Теҳрон, САМТ, 1379ҳ.ш.
  • Субҳии Солеҳ, Мабоҳисун фи улум-ил-Қуръон, Қум, Маншуроти Разӣ, 1372ҳ.ш.
  • Суютӣ, Абдурраҳмон, Таносуқ-уд-дурари фи таносуб-ис-сувар, таҳқиқи абдуқодири Аҳмади ато, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1406ҳ.қ.
  • Суютӣ, Абдурраҳмон, Тартибу сувар-ил-Қуръон, Бейрут, Мактабат-ул-ҳилол, 2000м.
  • Суютӣ, Абдурраҳмон, ал-Итқони фи улум-ил-Қуръон, Бейрут, дори ал-китоби алъарабӣ, 1421ҳ.қ.
  • Табарсӣ, Фазл ибни Ҳасан, Маҷмаъ-ул-баёни фи тафсир-ил-Қуръон, Теҳрон, Носири Хусрав, 1372ҳ.ш.
  • Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, ал-Мизони фи тафсир-ил-Қуръон, Муассисат-ул-аълми ли-л-матбуъот, Бейрут (Лубнон), чопи аввал, 1417ҳ.қ.
  • Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, Қуръон дар Ислом, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1353ҳ.ш.
  • Тирмизӣ, Муҳаммад ибни исо, Сунан-ут-Тирмизӣ, Қоҳира, Дор-ул-ҳадис, 1419ҳ.қ.
  • Фиқҳизода, Абдуллоҳодӣ, Пажӯҳише дар назми Қуръон, Теҳрон, Ҷиҳоди донишгоҳӣ, 1374ҳ.ш.
  • Хомагар, Муҳаммад, Сохтори ҳандасии сураҳои Қуръон, Теҳрон, Созмони таблиғоти исломӣ, 1386ҳ.ш.
  • Шайхи Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад, ал-Масоил-ус-саравия, Қум, Конгресси ҷаҳонии ҳазораи Шайхи Муфид, 1413ҳ.қ.
  • Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Савоб-ул-аъмоли ва иқоб-ул-аъмол, Қум, Дору Шарифи Разӣ, 1406ҳ.қ.
  • Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Уюну ахбор-ир-Ризо (а), Теҳрон, нашри Ҷаҳон, 1378ҳ.қ.
  • Шайхи Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Таҳзиб-ул-аҳком, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.
  • Ҳурри Омилӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Тафсилу Васоил-иш-шиати ило таҳсили масоил-иш-шариъа, Қум, Муассисату Ол-ил-Байт (а), 1409ҳ.қ.
  • Ҷаводии Омулӣ, Абдуллоҳ, Тафсири тасним, Қум, Исро, 1389ҳ.ш.
  • Ҷаводии Омулӣ, Абдуллоҳ, Тафсири тасним, Қум, нашри Исро, чопи шашум, 1389ҳ.ш.
  • Ҷавони Ороста, Ҳусайн, Дарсномаи улуми қуръонӣ, Қум, Бӯстон, 1380ҳ.ш.
Баргирифта аз "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Сура&oldid=27554"