Jump to content

Ғазваи Бадр

Аз wikishia
(Тағйири масир аз Ҷанги Бадр)
Ғазваи Бадр
Нақшаи сарзамини Бадр
Нақшаи сарзамини Бадр
Замон17 рамазони соли дуюми ҳиҷрӣ
Маконминтақаи Бадр
Вижагиҳо130-километрии ҷанубу ғарбии Мадина
СабабТасарруфи корвони тиҷории Қурайш
НатиҷаПирӯзии мусалмонон
Ҷанганда1Мусалмонон бо сипоҳе муташаккил аз 313 нафар
Ҷанганда2Кофирони Қурайш бо сипоҳе муташаккил аз 900 тан
Фармондеҳ1Пайғамбари Худо
Фармондеҳ2Абуҷаҳл (Амр ибни Ҳишом) Махзумӣ
Хасорат1Шаҳодати 14 тан аз мусалмонон (6 тан аз муҳоҷирин ва 8 тан аз ансор)
Хасорат2Кушта шудани 70 нафар ва асир шудани 74 нафар аз мушрикон


Ғазваи Бадр (форсӣ: غَزْوهٔ بَدْر) ё ҷанги Бадр (форсӣ: جنگ بدر) нахустин набарди Пайғамбар (с) бо мушрикони Қурайш буд, ки дар 17 рамазони соли дуюми ҳиҷрии қамарӣ дар минтақаи Бадр рух дод. Пайғамбар (с) бо 313 нафар ба қасди тасарруфи амволи корвони тиҷории Қурайш ҳаракат кард ва Қурайш бо лашкаре ҳудуди 900 то 1000 нафар барои набард ҳозир шуд. Бо вуҷуди теъдоди камтар, мусалмонон ба лутфи имон, созмондиҳӣ ва имдоди ғайбӣ пирӯз шуданд. Дар ин ҷанг, 14 мусалмон шаҳид ва беш аз 70 мушрик кушта шуданд. Ғаниматҳои ҷангӣ, шомили 150 шутур ва 10 асп, миёни мусалмонон тақсим шуд. Ҳамчунин, 74 асир гирифта шуданд, ки бархе бо пардохти фидя, омӯзиши савод ё ба далели фақр озод шуданд.

Пас аз набард, Пайғамбар (с) кушташудагони мушриконро дар чоҳе рехта ва бо онҳо сухан гуфт. Ин воқеа ба унвони далеле бар самои мавто (шунавои будани мурдагон пас аз марг) дар Ислом матраҳ шудааст.

Аҳамият

Ҷанги Бадр яке аз муҳимтарин ва сарнавиштсозтарин набардҳои таърихи Ислом аст, ки дар 17 рамазон ва ба ривояте 19 рамазони соли дуюми ҳиҷрат, ба фармондеҳии Пайғамбари Ислом (с) дар минтақаи Бадр рух дод.[1] Дар ин набард, мусалмонон, бо вуҷуди теъдоди камтар, бар Қурайш пирӯз шуданд. Ин пирӯзӣ боиси иқтидор ва худбоварии мусалмонон шуд ва қаламрави Исломро собит кард.[2] Муфассирон оятҳои мутааддиде аз Қуръон, монанди ояти 123 сураи Оли Имрон ва оятҳои 17 ва 41 сураи Анфолро марбут ба ин ҷанг донистаанд.[3] Ба гуфтаи Макорими Шерозӣ, дар Қуръон, аз ҷанги Бадр бо унвони «Явм-ул-фурқон» (рӯзи ҷудоии ҳақ аз ботил) ёд шудааст.[4]

Бар асоси ривоятҳо, се ҳазор фаришта ба ёрии мусалмонон омаданд.[5] Ширкаткунандагон дар ин ҷанг, ки ба «Бадриюн» маъруф шуданд[6] ва аз ҷойгоҳи вижае миёни мусалмонон бархӯрдор гаштанд ва ҳузур ё гувоҳии онҳо дар воқеаҳои баъдӣ, имтиёзе хос талаққӣ мешуд.[7]

Иллати ҷанг

Бар асоси гузориши китоби Фурӯғи абадият, дар понздаҳуми ҷумодиюлаввали соли дуюми ҳиҷрат, Пайғамбар (с) аз ҳаракати корвони тиҷории Қурайш ба раҳбарии Абусуфён аз Макка ба Шом огоҳ шуд ва то минтақаи Зотулушайра ба таъқиби он пардохт; аммо ба корвон нарасид.[8] Ба гуфтаи Оятуллоҳ Субҳонӣ, ба ҷиҳати он ки Қурайш амволи мусалмонони муҳоҷирро мусодира карда буд, Пайғамбар (с) дастур дод барои тасарруфи амволи Қурайш аз Мадина хориҷ шаванд.[9] Бархе муаррихон нақл кардаанд, ки Пайғамбар (с) ибтидо Талҳа ибни Убайдуллоҳ ва Саид ибни Зайдро барои касби иттилоот дар бораи масир, теъдоди муҳофизон ва навъи колои корвон фиристод.[10] Арзиши колоҳо тақрибан панҷоҳ ҳазор динор тахмин зада шуд, ки тавассути ҳазор шутур ҳамл мешуд.[11] Ба гуфтаи Воқидӣ, аз муаррихони қарни дуюм ва сеюми қамарӣ, тақрибан ҳамаи мардуми Макка дар ин корвон сармоягузорӣ карда буданд.[12]

Талоши Абусуфён барои наҷоти корвони Қурайш

Ба гуфтаи Субҳонӣ, пас аз истиқрори Пайғамбар (с) дар минтақаи Зафирон, Абусуфён аз нақшаҳои сипоҳи Ислом огоҳ шуд ва Замзам ибни Амрро ба Макка фиристод то Қурайшро барои наҷоти корвон басиҷ кунад.[13] Ба гуфтаи Муҳаммадиброҳим Оятӣ, тақрибан тамоми даловарони Қурайш, ба ҷуз Абӯлаҳаб, омодаи набард шуданд.[14] Абӯлаҳаб шахсе ба номи Ос ибни Ҳишомро бо чаҳор ҳазор дирҳам иҷора кард то ба ҷойи ӯ дар ҷанг ширкат кунад.[15] Бар асоси гузориши Таърихи Табарӣ (таълиф: 303ҳ.қ.), теъдоди нерӯҳои Қурайш байни 900 то 1000 нафар будааст.[16]

Таъини ҷонишин

Тибқи нақли бархе муаррихон, Пайғамбар (с) ҳангоми хуруҷ аз Мадина барои набард, Абдуллоҳ ибни Уммимактумро ҷонишини худ дар иқомаи намоз ва Абӯлубобаро ҷонишин дар умури сиёсӣ қарор дод.[17] Ҳамчунин Осим ибни Адиро масъули минтақаи Қубо ва бахши болои Мадина кард.[18] Пайғамбар (с) бо ҳудуди 305[19] ё 313 нафар аз Мадина хориҷ шуд.[20] Гуфта шудааст, ки дар масир, дар минтақаи Буқъ таваққуф кард ва афроди камсиннусолро, ки барои набард омада буданд, ба Мадина бозгардонд.[21] Пайғамбар дар ин масир, кофирони Қурайш, аз ҷумла Абуҷаҳлро, лаънат кард.[22] Ҳамчунин, ду нафар ба номҳои Хубайб ибни Ясоф ва Қайс ибни Муҳаррис, ки танҳо барои касби ғанимат ва бе имон ба Ислом ба сипоҳ пайваста буданд, аз ҳузур дар ҷанг манъ шуданд.[23]

Ташкили шӯрои низомӣ

Ба гуфтаи Расули Ҷаъфариён, дар ҷанги Бадр, аксари ёрони Пайғамбар (с) аз Ансор буданд, ки дар Мадина бо ӯ паймони дифоӣ баста буданд; аммо ин паймон шомили ҷанг дар хориҷ аз Мадина намешуд. Аз ҳамин рӯ, Пайғамбар (с) маҷбур ба ташкили шӯрои низомӣ шуд то назари умумӣ, ба вижа Ансорро ҷалб кунад ва мушкилро ҳал намояд.[24] Ибни Саъд, муаррихи қарни дуюм ва сеюми қамарӣ, навиштааст, ки бархе аз ёрон, монанди Миқдод идомаи масир ва таъқиби корвон ва ҷанг бо душманонро тарҷеҳ доданд ва Саъд ибни Муоз ба намояндагӣ аз Ансор, итоати маҳз аз Пайғамбар (с) ва ҷонфишонӣ дар роҳи ӯро вазифаи худ донист.[25] Пайғамбар (с) пас аз шунидани суханони Саъд, фавран дастури ҳаракатро содир кард.[26]

Ҳамчунин, бар асоси ривояте ки Шайх Ҳурри Омилӣ нақл кардааст, Пайғамбар (с) пешбинӣ кард, ки сипоҳи Ислом бо корвони Қурайш ё бо нерӯҳои ёрирасони онҳо рӯ ба рӯ хоҳад шуд ва макони кушта шудани душманонро низ мушаххас кард.[27] Ба пешниҳоди Ҳабоб ибни Мунзир, сипоҳи Ислом наздиктарин чоҳ ба душманро барои набард интихоб кард.[28]

Шеваи касби иттилоот

Дар ҷанги Бадр, Пайғамбар (с) бо шеваҳои мухталиф, аз ҷумла пурсишҳои махфӣ (ношинос) аз Суфён Замрӣ,[29] ҷамъоварии иттилоот аз афроде ки барои об ба чоҳи Бадр меомаданд,[30] ва ҳамчунин бозҷӯии асирони Қурайш,[31] ахбори сипоҳи душманро ба даст овард ва бо таҳлили ҳузури сарони Қурайш гуфт: «Макка ҷигарпораҳои худро ба сӯи шумо афкандааст.»[32]

Фирори корвони тиҷорӣ ва расидани сипоҳи душман ба Бадр

Дар ҷанги Бадр, Абусуфён бо огоҳӣ аз мавқеияти мусалмонон, масири худро тағйир дод ва ба Макка бозгашт ва Қурашиёнро ба бозгашт фаро хонд.[33] Ҳарчанд бархе бозгаштанд,[34] аммо Абуҷаҳл исрор бар ҷанг дошт ва сипоҳи Қурайш дар Бадр мустақар шуд.[35] Ба гузориши Воқидӣ, Қурайш бо вуҷуди теъдоди бештар, мусалмононро муттаҳид ва мусаммам ёфтанд.[36] Тибқи нақли Аллома Маҷлисӣ, Пайғамбар (с) низ бо дидани сипоҳи душман, аз Худо талаби ёрӣ кард.[37]

Нақшаи сафороии ду сипоҳ дар Ғазваи Бадр

Сафороии сипоҳ ва интихоби шиор

Пайғамбар (с) дар ҷанги Бадр сафҳои мусалмононро ба гунае орост, ки офтоб пушти сарашон буд ва мушрикон рӯ ба офтоб қарор гирифтанд.[38] Ӯ парчамҳои мухталифро ба сардорони қабилаҳо супурд: парчами аслӣ барои худ, парчами муҳоҷирон ба Мусъаб ибни Умайр, парчами Хазраҷиён ба Ҳабоб ибни Мунзир ва парчами Авсиён ба Саъд ибни Муоз.[39] Барои ҳар гурӯҳ ҳам шиоре таъин кард.[40] Барои ташхиси нерӯҳои худ аз якдигар дар майдони набард низ дастур дод, ки ҳар кас нишонаи мумтоз дошта бошад.[41]

Кулайнӣ ба нақл аз Имом Содиқ (а) шиори мусалмонон дар ҷанги Бадрро «یا نَصْرَاللَّهِ اِقْتَرِبْ اِقْتَرِبْ» (Эй пирӯзии Худо, наздик шав, наздик шав!) зикр кардааст.[42] Ҳамчунин нақл шудааст, ки шиори Расули Худо (с) дар ҷанги Бадр «Ё мансуру амит» (Эй пирӯз, бикуш) буд.[43] Ба гуфтаи Ибни Ҳишом, сиранависи қарни сеюм, шиори асҳоби Расули Худо (с) дар ин ҷанг «Аҳад, Аҳад» (Ягона, Ягона) буд.[44]

Хутбаи Пайғамбар (с)

Пайғамбар (с) дар остонаи набард, бо баёни хутбае, ёронро ба ҷиҳод тарғиб кард ва ба подоши Илоҳӣ башорат дод.[45] Ҳамчунин дастури масуният барои бархе афрод, аз ҷумла Абулбахтарӣ, Аббос ва дигар Банӣ Ҳошимро содир кард;[46] зеро Абулбахтарӣ дар Макка аз мусалмонон ҳимоят карда буд ва бештари Банӣ Ҳошим низ ба иҷбор аз Макка берун омада буданд ва хоҳони Ислом буданд.[47] Ҳамчунин, барои тақвияти ангезаи размандагон, ваъдаи подош барои куштан ё асир кардани душманонро матраҳ кард.[48]

Набарди тан ба тан

Дар остонаи ҷанги Бадр, Пайғамбар (с) бо ирсоли паёме сулҳҷӯёна ба Қурайш, аз даргирӣ иҷтиноб варзид.[49] Бархе чун Ҳаким ибни Ҳизом хоҳони бозгашт шуданд; аммо Абуҷаҳл бо таҳрики эҳсосоти қавмӣ ва фиристодани Омири Ҳазрамӣ ба набарди тан ба тан, заминасози оғози ҷанг шуд.[50] Бар асоси суннати ҷангии араб, набард бо муборизоти шахсӣ оғоз шуд, ки дар он се тан аз сардорони Қурайш (Утба, Шайба ва Валид) ба майдон омаданд ва ҳариф талабиданд.[51] Пайғамбар (с) ибтидо се ҷавон аз Ансорро ба мубориза бо онҳо фиристод; аммо қурашиён ба далели нотарозӣ, аз набард бо онҳо худдорӣ карданд.[52] Пайғамбар, Ҳазрати Алӣ (а), Ҳамза ибни Абдулмутталиб ва Убайдаро ба майдон фиристод.[53] Дар ин набард, Ҳамза Шайбаро кушт, Ҳазрати Алӣ (а) Валидро аз пой даровард ва Убайда бо кӯмаки ин ду, Утбаро шикаст дод.[54] Субҳонӣ, таърихпажӯҳи шиа, бо истинод ба Номаи 64 Наҳҷулбалоға бар ин аст, ки тарафи набарди Ҳамза «Шайба» буд ва ҳамоварди Убайда «Утба», ки Ҳамза ва ҳазрати Алӣ (а) пас аз куштани ҳарифони худ, ба сӯи Утба рафтанд ва ӯро бо шамшер аз пой дароварданд.[55]

Тасвире аз ҷанги Бадр аз китоби «Сияр-ун-набӣ» ки дар қарни ёздаҳуми қамарӣ ба дастури Султон Муроди Сеюм, ҳокими Усмонӣ, ва тавассути Сайид Сулаймон Касим Пошо таҳия шудааст.

Ҳамлаи умумӣ

Бо кушта шудани сардорони Қурайш дар набардҳои тан ба тан, ҷанги умумӣ оғоз шуд.[56] Ба гузориши бархе аз таърихнигорон, бо вуҷуди он ки соябони фармондеҳӣ бар баландӣ қарор дошт,[57] аммо Пайғамбар (с) дар сафи муқаддам ҳозир шуд ва ёронаш дар буҳбӯҳаи набард ба ӯ паноҳ мебурданд.[58] Бархе аз муаррихони мусалмон навиштаанд, ки пас аз шикаста шудани шамшери Салма ибни Аслам, Пайғамбар (с) чӯбдастии худро ба ӯ дод ва чӯбдастӣ ба шамшер табдил шуд.[59]

Пайғамбар (с) муште хок ба сӯи мушрикон партоб кард ва бо дуои ӯ, Худованд тарсро дар дили душман андохт ва ононро ба фирор водошт.[60] Ин пирӯзӣ камтар аз ним рӯз тӯл кашид[61] ва ба гузориши таърихнигорон, ҳосили рашодат ва поймардии мусалмонон, дуои Пайғамбар (с)[62] ва имдодҳои ғайбӣ[63] буд.

Воқеаҳои пас аз ҷанг

Ба гуфтаи бархе муаррихон, пас аз шикасти мушрикон дар ҷанги Бадр, иддае аз мусалмонон, монанди Саъд ибни Муоз, барои муҳофизат аз Пайғамбар (с) дар канори ӯ истоданд. Гурӯҳи дигар ба ҷамъоварии ғаниматҳо пардохтанд ва гурӯҳи дигар ба таъқиби душман рафтанд ва онҳоро асир карданд.[64] Имом Алӣ (а) зиреҳ, кулоҳ ва сипари Валид ибни Утбаро барои худ гирифт, Ҳамза силоҳи Утбаро бардошт ва Убайда ибни Ҳорис зиреҳи Шайбаро гирифт.[65]

Тақсими ғаниматҳо

Бар асоси гузоришҳои таърихӣ, Пайғамбар (с) пас аз ҷанги Бадр, ибтидо саҳми аз пеш таъиншударо ба ашхос пардохт намуд ва боқимондаи ғаниматҳоро, ки шомили беш аз 150 шутур, 10 асп ва миқдоре чарм, порча ва абзори ҷангӣ буд,[66] таҳти сарпарастии Абдуллоҳ ибни Каъб ё Хабоб ибни Арат ҷамъоварӣ кард.[67] Дар ин миён ихтилофи назарҳое дар бораи саҳмбандӣ миёни размандагон ва пуштибонҳо ба вуҷуд омад,[68] ки ба гузориши муаррихон, бо нузули оятҳое аз Қуръон, ин ихтилофот бартараф шуд.[69]

Тақсими ниҳоӣ ба шеваи қуръакашӣ анҷом шуд,[70] ки дар он, ба аспсаворон ду саҳм, ё ду саҳм барои асп ва як саҳм барои саворкор, тааллуқ гирифт.[71] Пайғамбар (с) шамшери Зулфақорро ба унвони саҳми фармондеҳӣ интихоб кард[72] ва барои мавридҳои хос, монанди ғоибон бо узри мақбул,[73] хонаводаи шаҳидон[74] ва бархе бардагони ширкаткунанда дар ҷанг[75] саҳмҳое дар назар гирифт. Ҳамчунин, дар ин ҷанг, шутури Абуҷаҳл ба унвони бахше аз ғаниматҳо ба Пайғамбар (с) расид[76] ва хумс гирифта нашуд.[77]

Яке аз воқеаҳои марбут ба ин ҷанг, моҷарои бардошта шудани порчаи сурхранг аз ғаниматҳо, бе иҷоза, буд, ки боиси нузули ояти 161 сураи Оли Имрон шуд ва Пайғамбар (с)-ро аз ҳар гуна нисбати ношоиста мубарро сохт.[78]

Наҳй аз куштани асирон ва фидяи онҳо

Дар рӯзи Бадр, Шақрон - ғуломи Пайғамбар, маъмури муроқибат аз асирон шуд.[79] Пайғамбар (с) аз куштани асирон[80] ва мусла кардани онҳо наҳй кард.[81] Бо ин ҳол, нақл шудааст, ки дастури қатли Назр ибни Ҳорис ва Уқба ибни Абимуитро содир кард.[82] Ба гуфтаи Ҷаъфари Субҳонӣ, пажӯҳишгари таърихи Ислом, ин ду чун аз тарроҳони нақшаҳои зиддиисломӣ буданд, мумкин буд ки баъд аз озодӣ, дубора алайҳи Пайғамбар (с) иқдоме кунанд.[83]

Тибқи нақли Аллома Маҷлисӣ, дар ҷанги Бадр, Ҷабраил ба Пайғамбар (с) пешниҳод дод, ки асиронро бикушанд ё фидя бигиранд. Пайғамбар (с) пас аз машварат ва тақозои асҳоб, фидяи онҳоро пазируфт.[84] Пайғамбар (с) асиронро бо қуръа миёни асҳоб тақсим кард[85] ва ба рафтори некӯ бо онҳо таъкид намуд.[86] Ансор ба асирон нон ихтисос медоданд ва худ хурмо мехӯрданд. Ҳамчунин, онҳоро савор мекарданд, дар ҳоле ки худ пиёда мерафтанд.[87]

Ба гуфтаи Юсуфии Ғаравӣ, пажӯҳишгари таърихи Ислом, миқдори фидяи асирон байни ҳазор то чор ҳазор дирҳам буд.[88] Гурӯҳе ҳам ки мол надоштанд, Пайғамбар (с) бе фидя озодашон кард.[89] Ба гузориши Ибни Саъд, таърихнигори қарни сеюми қамарӣ, асироне ки мол надоштанд, вале босавод буданд, метавонистанд бо омӯзиши илм ба даҳ нафар озод шаванд.[90] Пайғамбар (с) Амр ибни Абусуфёнро бо Саъд ибни Нуъмон, ки ба хотири Ҳаҷҷ ба дасти Қурайш асир шуда буд, мубодила кард.[91]

Иҷобати дуо ва муъҷизаи Пайғамбар (с)

Ба гуфтаи Ибни Саъд, Пайғамбар (с) ҳангоми ҳаракат, барои пиёдагон, бараҳнагон, гуруснагон ва ниёзмандон дуо кард. Асари ин дуо ба гунае буд, ки ҳангоми бозгашт аз ҷанг, ҳамаи мусалмонон савори ҳайвонот буданд, бараҳнагон либос пӯшиданд, гуруснагон сер шуданд ва фақирони онҳо аз фидяи асирон ба сарват расиданд.[92] Ҳамчунин, нақл шудааст, ки ҳангоми рафтан ба Бадр, шутури яке аз сипоҳиён аз роҳ рафтан бозмонда буд. Пайғамбар (с) оби вузӯи худро ба бадани он шутур пошид ва шутур ба ҳаракат даромад.[93]

Теъдоди шаҳидони мусалмон ва кушташудагони Қурайш

Таблои феҳристи номи шаҳидони Бадр, ки дар макони дафни онҳо дар сарзамини Бадр насб шудааст.

Дар ҷанги Бадр, 14 нафар аз мусалмонон шаҳид шуданд, ки шомили 6 муҳоҷир ва 8 ансорӣ буданд.[94] Ҳамчунин, 70 нафар ё бештар аз мушрикон кушта шуданд ва 74 нафар асир шуданд. Дар нақли дигар, теъдоди асирон 70 ё 49 нафар зикр шудааст.[95] Ба гуфтаи Ибни Саъд дар китоби Табақот, аз сардорони Қурайш Шайба, Утба, Валид ибни Утба, Абуҷаҳл, Науфал ибни Хувайлид, Ос ибни Саид, Абулбахтарӣ, Ҳанзала ибни Абусуфён, Умайя ибни Халф ва Мунаббиҳ ибни Ҳаҷҷоҷ, аз ҷумлаи кушташудагони ҷанги Бадр буданд.[96] Сайид Ҷаъфар Муртазо Омилӣ, таърихпажӯҳи шиа (ваф.1441ҳ.қ.), бо истинод ба манбаъҳои мутааддид менависад, ки бештари кушташудагони ҷанги Бадр ба дасти Ҳазрати Алӣ (а) анҷом шуд.[97]

Намоз ва дафни шаҳидон

Воқидӣ, муаррих, менависад, ки Пайғамбар (с) бар шаҳидони Бадр намоз гузошт ва дар ҳамон Бадр дафнашон кард.[98] Баъзе аз маҷрӯҳон бар асари шиддати ҷароҳат дар масири бозгашт ба Мадина ҷон доданд, ки дар ҳамон макон дафн шуданд.[99] Иддае дигар ҳам дар Бадр маҷрӯҳ шуданд ва дар Мадина фавт карданд ва дафн шуданд.[100] Пайғамбар (с) Намози асрро дар Бадр хонд ва пеш аз ғуруби офтоб, аз биёбони Бадр берун рафт ва ба сӯи Мадина ҳаракат кард то ба минтақаи Усайл расиданд.[101] Ба ривояти дигар, намози асрро дар Усайл хонд.[102]

Сухани Пайғамбар бо кушташудагони мушрикон дар Бадр

Мақолаи асосӣ: Асҳоби қалиб

Пас аз ҷанги Бадр, ба дастури Пайғамбар (с), кушташудагони мушриконро дар чоҳе андохтанд[103] ва ба ҳамин далел ба «Асҳоби қалиб» (асҳоби чоҳ) маъруф шуданд. Пайғамбар бо хитоб қарор додани кушташудагон, онҳоро ба далели такзиби рисолати Илоҳӣ ва ихроҷи Пайғамбараш аз Макка сарзаниш кард.[104] Ҳамчунин, дар посух ба Умар ибни Хаттоб, ки ин афродро мурдагони ношунавое хонд, онҳоро қодир ба шунидан донист, ки танҳо тавоноии посухгӯӣ надоранд.[105] Ин воқеа далеле бар исботи самои мавто (шунавои будани инсонҳо пас аз марг) ва имкони барқарории иртибот бо арвоҳ дониста шудааст.[106]

Ғазваи Бадр дар ашъори Сайиди Ҳимярӣ

Сайид Исмоили Ҳимярӣ, аз шоирони шиа (ваф.179ҳ.қ.), ҳузури фариштагони Илоҳиро дар ҷанги Бадр чунин баён кардааст:

Сайид Исмоили Ҳимярӣ
مِيْكَالُ فِي أَلْفٍ وَ جِبْرِيلُ فِي‌
أَلْفٍ وَ يَتْلُوهُمْ سَرَافِيلُ
لَيْلَةَ بَدْرٍ مَدَداً أُنْزِلُوا
كَأَنَّهُمْ طَيْرٌ أَبَابِيلُ‌


Тарҷума:

Дар шаби Бадр, Микоил ва Ҷабраил ва Исрофил, ҳар яке ҳамроҳи ҳазор фаришта, барои ёрӣ фуруд омаданд. Гӯё ҳамон парандагони Абобил буданд, ки Абраҳа ва ёронашро сангборон карданд.[107]

Эзоҳ

  1. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.894
  2. ↑ Аҳмадӣ, «Таҳлил ва баррасии далелҳо ва паёмадҳои ҷанги Бадр (бо таъкиди ҷуғрофиёи таърихии ҷанги Бадр)», саҳ.123
  3. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон, 1390ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.38; Макорими Шерозӣ, Тафсири намуна, 1371ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.171; Тайиб, Атяб-ул-баён фи тафсир-ил-Қуръон, 1369ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.335
  4. ↑ Макорими Шерозӣ, Тафсири намуна, 1371ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.173
  5. ↑ Қурашии Банобӣ, Тафсири Аҳсан-ул-ҳадис, 1375ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.180
  6. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.472
  7. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.472
  8. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.472
  9. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.473
  10. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.472
  11. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.473
  12. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.27
  13. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.473
  14. ↑ Оятӣ, Таърихи Пайғамбари Ислом, 1378ҳ.ш., саҳ.255
  15. ↑ Оятӣ, Таърихи Пайғамбари Ислом, 1378ҳ.ш., саҳ.255
  16. ↑ Табарӣ, Таърих-ул-умам ва-л-мулук, 1387ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.437
  17. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.473
  18. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.227
  19. ↑ Табарӣ, Таърих-ул-умам ва-л-мулук, 1387ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.478
  20. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.473
  21. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.21 ва 23
  22. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.332
  23. ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.476
  24. ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.477
  25. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.10
  26. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.10
  27. ↑ Ҳурри Омилӣ, Исбот-ул-ҳидоя би-н-нусус ва-л-муъҷизот, 1425ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.426
  28. ↑ Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, ҷ.1, саҳ.620
  29. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.96
  30. ↑ Заҳабӣ, Таърих-ул-Ислом, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.52
  31. ↑ Табарӣ, Таърих-ул-умам ва-л-мулук, 1387ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.436
  32. ↑ Солеҳии Димишқӣ, Субул-ул-ҳудо ва-р-рашод фи сирати хайр-ил-ибод, 1414ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.28
  33. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.483
  34. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.485
  35. ↑ Машшот, Инорат-уд-дуҷо, 1426ҳ.қ., саҳ.124
  36. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, ҷ.1, саҳ.62
  37. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.334
  38. ↑ Солеҳии Димишқӣ, Субул-ул-ҳудо ва-р-рашод, 1414ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.33
  39. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.58
  40. ↑ Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.335
  41. ↑ Воқидӣ, Муҳаммад ибни Умар, ал-Мағозӣ, ҷ.1, саҳ.76
  42. ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.47
  43. ↑ Амин Омилӣ, Аъён-уш-шиа, 1403ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.247
  44. ↑ Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, ҷ.1, саҳ.634
  45. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.58
  46. ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.202
  47. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.495
  48. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.98
  49. ↑ Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.224
  50. ↑ Воқидӣ, Муҳаммад ибни Умар, ал-Мағозӣ, ҷ.1, саҳ.61
  51. ↑ Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.896
  52. ↑ Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.897
  53. ↑ Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.897
  54. ↑ Балозурӣ, Ансоб-ул-ашроф, 1417ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.297
  55. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.493
  56. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.493
  57. ↑ Диёр Бакрӣ, Таърих-ул-хамис, Бейрут, ҷ.1, саҳ.376; Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.486
  58. ↑ Заҳабӣ, Таърих-ул-Ислом, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.458; Ибни Саъд, ат-Табақот, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.17
  59. ↑ Ҳалабӣ, ас-Сират-ул-ҳалабия, 1427ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.245; Воқидӣ, ал-Мағозӣ, ҷ.1, саҳ.94
  60. ↑ Амин Омилӣ, Аъён-уш-шиа, 1403ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.248; Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.340
  61. ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.484
  62. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.108
  63. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.11; Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.70 ва 81
  64. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.111; Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.98
  65. ↑ Юсуфӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, нашри Маҷмаъ-ул-фикр-ил-исломӣ, ҷ.2, саҳ.145
  66. ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.485
  67. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.100
  68. ↑ Омилӣ, ас-Саҳеҳ мин сират-ин-набий-ил-аъзам, 1426ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.89
  69. ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.485
  70. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.100
  71. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.102 ва 103
  72. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.13
  73. ↑ Солеҳии Димишқӣ, Субул-ул-ҳудо ва-р-рашод фи сирати хайр-ил-ибод, 1414ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.62
  74. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.102
  75. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.113
  76. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.102
  77. ↑ Омилӣ, ас-Саҳеҳ мин сират-ин-набий-ил-аъзам, 1426ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.89 ва 90
  78. ↑ Ибни Бобавайҳ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.103
  79. ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.243
  80. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.106
  81. ↑ Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, ҷ.1, саҳ.649
  82. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.500
  83. ↑ Субҳонӣ, Фурӯғи абадият, 1385ҳ.ш., саҳ.500
  84. ↑ Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.34, саҳ.391
  85. ↑ Юсуфии Ғаравӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, нашри Маҷмаъ-ул-фикр-ил-исломӣ, ҷ.2, саҳ.153
  86. ↑ Ибни Асир, ал-Комил фи ат-таърих, 1385ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.131
  87. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.119
  88. ↑ Юсуфӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, нашри Маҷмаъ-ул-фикр-ил-исломӣ, ҷ.2, саҳ.153
  89. ↑ Юсуфӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, ҷ.2, саҳ.153
  90. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.16
  91. ↑ Юсуфӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, ҷ.2, саҳ.165
  92. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.14
  93. ↑ Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.93
  94. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.359
  95. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.144
  96. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот, 1418ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.13
  97. ↑ Омилӣ, ас-Саҳеҳ мин сират-ин-набий-ил-аъзам, 1426ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.59
  98. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.146 ва 147
  99. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.147
  100. ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1418ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.446
  101. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.920
  102. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Ҳаёт-ул-қулуб, 1384ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.920
  103. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.111–112; Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, 1430ҳ.қ., саҳ.306
  104. ↑ Воқидӣ, ал-Мағозӣ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.112; Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, 1430ҳ.қ., саҳ.306
  105. ↑ Бухорӣ, Саҳеҳи Бухорӣ, 1422ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.98
  106. ↑ Майбудӣ, Кашф-ул-асрор, 1371ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.65–66
  107. ↑ Шайх Тӯсӣ, Амолӣ, 1414ҳ.қ., саҳ.199

Сарчашма

  • Аллома Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Ҳаёт-ул-қулуб, Қум, Сурур, чопи шашум, 1384ҳ.ш.
  • Амин Омилӣ, Сайид Муҳсин, Аъён-уш-шиа, Бейрут, Дор-ут-таоруф, 1403ҳ.қ.
  • Аҳмадӣ, Алӣ, «Таҳлил ва баррасии далелҳо ва паёмадҳои ҷанги Бадр (бо таъкиди ҷуғрофиёи таърихии ҷанги Бадр)», дар маҷаллаи Миқоти ҳаҷ, №121, пойизи 1401ҳ.ш.
  • Балозурӣ, Аҳмад ибни Яҳё, Ансоб-ул-ашроф, Бейрут, Дор-ул-фикр, чопи аввал, 1417ҳ.қ.
  • Бухорӣ, Муҳаммад ибни Исмоил, Саҳеҳи Бухорӣ, таҳқиқи Муҳаммад Зуҳайр ибни Носири Носир, Дор тавқ-ин-наҷот, чопи аввал, 1422ҳ.қ.
  • Диёр Бакрӣ, Шайх Ҳусайн, Таърих-ул-хамис фи аҳволи анфус-ин-нафис, Бейрут, Дори содир, бе таърих.
  • Заҳабӣ, Шамсуддин, Таърих-ул-Ислом, Бейрут, Дор-ул-китоб-ил-арабӣ, чопи дуюм, 1409ҳ.қ.
  • Ибни Асир, Алӣ ибни Муҳаммад, ал-Комил фи ат-таърих, Бейрут, Дор Содир, 1385ҳ.қ.
  • Ибни Саъд, Муҳаммад, ат-Табақот-ул-кубро, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, чопи дуюм, 1418ҳ.қ.
  • Ибни Ҳишом, Абдулмалик, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, Дор-ул-маърифа, бе таърих.
  • Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи чаҳорум, 1407ҳ.қ.
  • Майбудӣ, Аҳмад ибни Муҳаммад, Кашф-ул-асрор ва уддат-ул-аброр, Теҳрон, Амиркабир, 1371ҳ.ш.
  • Макорими Шерозӣ, Носир, Тафсири намуна, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи даҳум, 1371ҳ.ш.
  • Машшот, Ҳасан ибни Муҳаммад, Инорат-уд-дуҷо фи Мағозии Хайрил-Варо, Ҷидда, Дори Минҳоҷ, чопи дуюм, 1426ҳ.қ.
  • Мақризӣ, Аҳмад ибни Алӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, таҳқиқи Муҳаммад Абдулҳамид, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, чопи аввал, 1420ҳ.қ.
  • Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, муҳаққиқ: ҷамъе аз муҳаққиқон, Бейрут, Дори Эҳёи Мероси Арабӣ, чопи дуюм, 1403ҳ.қ.
  • Оятӣ, Муҳаммадиброҳим, Таърихи Пайғамбари Ислом, Теҳрон, Донишгоҳи Теҳрон, чопи шашум, 1378ҳ.ш.
  • Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, ал-Амолӣ, Теҳрон, Китобчӣ, чопи шашум, 1376ҳ.ш.
  • Солеҳии Димишқӣ, Муҳаммад ибни Юсуф, Субул-ул-ҳудо ва-р-рашод фи сирати хайр-ил-ибод, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, Бейрут, чопи аввал, 1414ҳ.қ.
  • Субҳонӣ, Ҷаъфар, Фурӯғи абадият: Таҳлили комиле аз зиндагии Пайғамбари Акрам (с), Қум, Бӯстони китоб, 1385ҳ.ш.
  • Табарӣ, Муҳаммад ибни Ҷарир, Таърих-ул-умам ва-л-мулук, Бейрут, Дор-ут-турос, чопи дуюм, 1387ҳ.қ.
  • Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, Муассисат-ул-аъламӣ ли-л-матбуот, чопи дуюм, 1390ҳ.қ.
  • Тайиб, Абдулҳусайн, Атяб-ул-баён фи тафсир-ил-Қуръон, Теҳрон, Ислом, чопи дуюм, 1369ҳ.ш.
  • Шайх Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Амолӣ, мусаҳҳеҳ: Муассисаи Беъсат, Қум, Дор-ус-сақофа, чопи аввал, 1414ҳ.қ.
  • Юсуфӣ, Муҳаммадҳодӣ, Мавсуъат-ут-таърих-ил-исломӣ, Қум, Маҷмаъи андешаи исломӣ, чопи аввал, 1417ҳ.қ.
  • Қурашии Банобӣ, Алиакбар, Тафсири Аҳсан-ул-ҳадис, Теҳрон, Бунёди Баъсат, чопи дуюм, 1375ҳ.ш.
  • Ҳалабӣ, Абулфараҷ, ас-Сират-ул-ҳалабия, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, чопи дуюм, 1427ҳ.қ.
  • Ҳурри Омилӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Исбот-ул-ҳидоя би-н-нусус ва-л-муъҷизот, Бейрут, Аъламӣ, чопи аввал, 1425ҳ.қ.
  • Ҷаъфариён, Расул, Сираи Расули Худо (с), Қум, Далили мо, чопи сеюм, 1383ҳ.ш.
Баргирифта аз "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Ғазваи_Бадр&oldid=34270"