Пешнамозии зан
| Бахше аз аҳкоми амалӣ ва фиқҳӣ |
|---|
 |
Пешнамозии зан (форсӣ: پیشنمازی زن) ё имомати зан дар намози ҷамоат (форсӣ: امامت زن در نماز جماعت) тибқи назари машҳури фақеҳон, агар барои занон бошад саҳеҳ аст; аммо дар сурати ҳузури мард дар миёни маъмумин, фақеҳон иттифоқи назар доранд, ки имомати зан ҷоиз нест.
Фақеҳоне чун Сайид Абулқосим Хӯӣ ва Лутфуллоҳ Софии Гулпойгонӣ, пешнамозии зан барои бонувонро макруҳ шумурдаанд; ва Имом Хумайнӣ ва Муҳаммад Фозили Ланкаронӣ, бино бар эҳтиёти воҷиб онро саҳеҳ намедонанд. Юсуф ибни Аҳмади Баҳронӣ, фақеҳи шиаи садаи дувоздаҳуми ҳиҷрӣ, низ имомати зан барои занонро танҳо дар намозҳои мустаҳабе, ки метавон ба ҷамоат хонд — монанди намози борон, саҳеҳ шумурдааст. Гуфта шудааст, ки ихтилофи назар дар ҳукми пешнамозии зан аз тафовути ривоятҳо сарчашма мегирад.
Ҳукми шаръӣ
Пешнамозии зан дар намози ҷамоат аз масоили фиқҳист, ки миёни мазоҳиби исломӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтааст.[1] Дар ин замина ду ҳолат дар назар гирифта мешавад:[2]
Дар ҳолати нахуст, агар маъмумин мард ё таркибе аз мард ва зан бошанд, фақеҳони шиа[3] ва аҳли суннат[4] иттифоқи назар доранд, ки имоми ҷамоат наметавонад зан бошад; аз ин рӯ имомати зан дар намози ҷумъа низ саҳеҳ шумурда намешавад.[5]
Дар ҳолати дувум, замоне ки тамоми намозгузорон зан бошанд, Соҳиби Ҷавоҳир, аз фақеҳони қарни сенздаҳуми қамарӣ, назари машҳури фақеҳони шиаиро ҷоиз будани пешнамозии зан баён кардааст.[6] Шайхи Тӯсӣ (ваф. 460ҳ.қ.) дар ин бора иддаои иҷмоъ дорад.[7] Бо ин ҳол, бархе фақеҳон чун Сайид Абулқосим Хӯӣ (ваф.1371ҳ.ш.) ва Лутфуллоҳ Софии Гулпойгонӣ (ваф.1400ҳ.ш.) пешнамозии зан барои занонро макруҳ донистаанд.[8]
Гурӯҳи дигар, монанди Соҳиби Ҳадаиқ, аз фақеҳони шиа дар қарни дувоздаҳуми қамарӣ, бар ин боваранд, ки имомати зан дар намозҳои мустаҳаб — монанди намози истисқо ва намози иди фитр ва қурбон, ҷоиз аст, аммо дар намозҳои воҷиб саҳеҳ нест.[9] Аз сӯи дигар, Имом Хумайнӣ ва Муҳаммад Фозили Ланкаронӣ (ваф.1386ҳ.ш.) бар ин ақидаанд, ки бино бар эҳтиёти воҷиб, имоми ҷамоати занон низ бояд мард бошад.[10] Дар миёни мазоҳиби аҳли суннат низ, ғайр аз моликия, дигар мазҳабҳо ҷоиз будани пешнамозии зан барои занонро пазируфтаанд.[11]
Мустанди фатвои фақеҳон
Муҳаққиқи Ҳиллӣ, фақеҳи шиа дар қарни ҳафтуми қамарӣ, ҷоиз набудани пешнамозии зан барои мардонро мавриди иттифоқи уламои Ислом дониста ва ба ривояте[12] аз Пайғамбари Ислом (с) истинод кардааст.[13] Ӯ бар ин аст, ки дар Ислом, занон ба риояти ҳаё ва пӯшиш амр шудаанд, дар ҳоле ки имоми ҷамоат бояд ошкор ва шинохташуда бошад.[14]
Гуфта шудааст, ки ихтилоф дар ҳукми пешнамозии зан барои занон аз тафовути ривоятҳо сарчашма мегирад ва бар се гуна ривоят асос ёфтааст:[15]
- Ривоятҳои ҷоиз будани мутлақ: Ин гурӯҳ аз аҳодис ба таври куллӣ иқтидо ба зан дар намозҳои мустаҳаб ва воҷибро ҷоиз медонанд.[16]
- Ривоятҳои ҷоиз набудан: Ин аҳодис сареҳан имомати занро нодуруст шумурдаанд.[17]
- Ривоятҳои дорои тафсил: Ин гурӯҳ аз аҳодис миёни намозҳои воҷиб ва мустаҳаб[18] ва дар бархе маврид миёни намози майит ва дигар намозҳо[19] тафовут қоил шудаанд.
Бар асоси ривояте, ки Ибни Саъд — муаррих ва сирнависи қарни севуми қамарӣ, дар китоби «ат-Табақот-ул-кубро» овардааст, Пайғамбар (с) ба зане бо номи Уммиварқа иҷозаи имомати намози ҷамоат барои аҳли хонааш дод.[20] Ҳасан ас-Саффор (зод: 1958 м.), имоми ҷумъаи шаҳри Қатиф, бо истинод ба ин иҷозаи Пайғамбари Акрам (с) бар ин аст, ки имрӯз низ метавон аз занон барои имомат дар намози ҷамоат дар ҷамъиятҳои махсуси худи онҳо истифода бурд.[21]
Эзоҳ
- ↑ Барои намуна нигаред ба Муҳаққиқ Ҳиллӣ, ал-Муътабар, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.438; Ибни Идрис, ас-Сароир, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.281; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.13, саҳ.336; Баниҳошимии Хумайнӣ, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, 1424ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.790
- ↑ Раҷабӣ, «Имомати зан барои зан дар намози ҷамоат аз манзари мазоҳиби фиқҳӣ», саҳ.74–75
- ↑ Барои намуна ниг.: Ҷазирӣ ва дигарон, ал-Фиқҳ ала-л-мазоҳиб-ил-арбаа, 1419ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.547; Ибни Идрис, ас-Сароир, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.281; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.13, саҳ.336; Баниҳошимии Хумайнӣ, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, 1424ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.790
- ↑ Ҷазирӣ ва дигарон, ал-Фиқҳ ала-л-мазоҳиб-ил-арбаа, 1419ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.547
- ↑ Шаҳиди Сонӣ, Равз-ул-ҷинон, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.768
- ↑ Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.13, саҳ.337
- ↑ Шайх Тӯсӣ, ал-Хилоф, 1407ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.562
- ↑ Хӯӣ, Мавсуъат-ул-имом ал-Хӯӣ, 1418ҳ.қ., ҷ.17, саҳ.369; Баниҳошимии Хумайнӣ, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, 1424ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.790
- ↑ Баҳронӣ, ал-Ҳадаиқ-ун-нозира, 1405ҳ.қ., ҷ.11, саҳ.189; Банифазл, Мадорики Таҳрир-ул-васила, 1380ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.577
- ↑ Баниҳошимии Хумайнӣ, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, 1424ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.790
- ↑ Ҷазирӣ ва дигарон, ал-Фиқҳ ала-л-мазоҳиб-ил-арбаа, 1419ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.547
- ↑ Муҳаддиси Нурӣ, Мустадрак-ул-васоил, 1408ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.333, ҳадиси 3715
- ↑ Муҳаққиқи Ҳиллӣ, ал-Муътабар, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.438
- ↑ Муҳаққиқи Ҳиллӣ, ал-Муътабар, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.438
- ↑ Раҷабӣ, «Имомати зан барои зан дар намози ҷамоат аз манзари мазоҳиби фиқҳӣ», саҳ.75–77
- ↑ Барои намуна ниг.: Шайх Тӯсӣ, Таҳзиб-ул-аҳком, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.31, ҳадиси 23; Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, бетаърих, ҷ.8, саҳ.336, ҳадиси 10
- ↑ Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, бетаърих, ҷ.8, саҳ.334, ҳадиси 4
- ↑ Барои намуна ниг.: Шайхи Садуқ, Ман ло яҳзуруҳ-ул-фақиҳ, 1413ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.396; Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, бетаърих, ҷ.8, саҳ.333–334, ҳадиси 1
- ↑ Барои намуна нигаред ба Шайхи Садуқ, Ман ло яҳзуруҳ-ул-фақиҳ, 1413ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.375; Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, бетаърих, ҷ.8, саҳ.334, ҳадиси 3
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.235
- ↑ «مفارقة بین التنظیر وواقع المرأة الدینی», Мактабат-уш-шайх Ҳасан ас-Саффор
Сарчашма
- Банифазл, Муртазо, Мадорики Таҳрир-ул-васила, Теҳрон, Танзим ва нашри осори Имоми Хумайнӣ, чопи аввал, 1380ҳ.ш.
- Баниҳошимии Хумайнӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, Тавзеҳ-ул-масоили мароҷеъ, Қум, Дафтари интишороти исломӣ, чопи ҳаштум, 1424ҳ.қ.
- Баҳронӣ, Юсуф ибни Аҳмад, ал-Ҳадаиқ-ун-нозира фи аҳком-ил-итрат-ит-тоҳира, муҳаққиқ ва мусаҳҳеҳ: Иравонӣ, Муҳаммадтақӣ; Муқаррам, Сайид Абдурраззоқ, Қум, Дафтари интишороти исломӣ, чопи аввал, 1405ҳ.қ.
- Ибни Идриси Ҳилӣ, ас-Сароир-ул-ҳовӣ ли таҳрир-ил-фатовӣ, муҳаққиқ ва мусаҳҳеҳ: Мусавӣ, Ҳасан ибни Аҳмад; Ибни Масеҳ, Абулҳасан, Қум, Дафтари интишороти исломӣ, чопи дувум, 1410ҳ.қ.
- Ибни Саъд Котиби Воқидӣ, Муҳаммад ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, таҳқиқ: Ато, Муҳаммад Абдулқодир, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, Бейрут, чопи аввал, 1410ҳ.қ.
- Муҳаддиси Нурӣ, Ҳусайн, Мустадрак-ул-васоил ва мустамбат-ул-масоил, Қум, Муассисаи Оли-л-байт (а), чопи аввал, 1408ҳ.қ.
- Муҳаққиқи Ҳиллӣ, Наҷмуддин Ҷаъфар ибни Ҳасан, ал-Муътабар фи шарҳ-ил-мухтасар, Қум, Муассисаи Сайид-уш-шуҳадо (а), чопи аввал, 1407ҳ.қ.
- Наҷафӣ, Муҳаммадҳасан, Ҷавоҳир-ул-калом фи шарҳи Шароеъ-ил-ислом, муҳаққиқ ва мусаҳҳеҳ: Қучонӣ, Аббос; Охундӣ, Алӣ, Бейрут, Дор эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, чопи ҳафтум, 1404ҳ.қ.
- Раҷабӣ, Ҳусайн, «Имомати зан барои зан дар намози ҷамоат аз манзари мазоҳиби фиқҳӣ», дар нашрияи «Пажӯҳишномаи мазоҳиби исломӣ», №1, 1393ҳ.ш.
- Хӯӣ, Сайид Абулқосим, Мавсуъат-ул-имом ал-Хӯӣ, Қум, Муассиса эҳё осор-ил-имом ал-Хӯӣ, чопи аввал, 1418ҳ.қ.
- Шайх Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, ал-Хилоф, муҳаққиқ ва мусаҳҳеҳ: Хуросонӣ, Алӣ; Шаҳристонӣ, Сайид Ҷавод; Таҳо Наҷаф, Маҳдӣ; Ироқӣ, Муҷтабо, Дафтари интишороти исломӣ, Қум, чопи аввал, 1407ҳ.қ.
- Шайх Тӯсӣ, Таҳзиб-ул-аҳком, муҳаққиқ: Мусавии Хурсон, Ҳасан, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи чорум, 1407ҳ.қ.
- Шайхи Садуқ, Ман ло яҳзуруҳ-ул-фақиҳ, муҳаққиқ ва мусаҳҳеҳ: Ғаффорӣ, Алиакбар, Қум, Дафтари интишороти исломӣ, чопи дувум, 1413ҳ.қ.
- Шаҳиди Сонӣ, Зайнуддин ибни Алӣ, Равз-ул-ҷинон фи шарҳи Иршод-ул-азҳон, Қум, Интишороти Дафтари таблиғоти исломӣ, чопи аввал, 1402ҳ.қ.
- Ҳурри Омилӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Васоил-уш-шиа ило таҳсили масоил-иш-шариа, таҳқиқи Муассиса Оли-ил-байт ли эҳё-ит-турос, Қум, Муассиса Оли-ил-байт ли эҳё-ит-турос, бетаърих (нусхаи мадрасаи фақоҳат).
- Ҷазирӣ, Абдурраҳмон ва дигарон, ал-Фиқҳ ала-л-мазоҳиб-ил-арбаа ва мазҳаби аҳл-ил-байт, вифқан ли мазҳаби аҳл-ил-байт (а), Бейрут, Дор-ус-сақалайн, чопи аввал, 1419ҳ.қ.
- «مفارقة بین التنظیر وواقع المرأة الدینی», Мактабат-уш-шайх Ҳасан ас-Саффор, санаи нашр: 8 декабри 2022 м., санаи боздид: 13 Хурдоди 1404ҳ.ш.