Табаррӣ
Табаррӣ (арабӣ: التبرّي) ба маънои безорӣ ва дурӣ ҷустан аз душманони Худо ва авлиёи Ӯст. Дар мазҳаби шиа, табаррӣ яке аз фуруъ (шохаҳои амалии дин) ба ҳисоб меравад ва дар таълимоти эътиқодӣ ва ахлоқии онон ҷойгоҳи махсус дорад. Олимони шиа, бо истинод ба баъзе оёт ва ривоятҳо, табаррӣ аз мушрикон ва кофирон, душманони Аҳли байт (а) ва қотилони онон, ҳамчунин аз пешвоёни гумроҳию зулму ситам воҷиб донистаанд.
Бисёре аз шиаёни ҷаҳон, роҷеъ ба шеваи изҳори табаррӣ аз душманони Аҳли байт (а) ва касоне, ки ҳаққи хилофати онҳоро ғасб кардаанд, онро мухолиф бо усули ваҳдат ва таҳкими равобити байни мусалмонон медонанд.
Мафҳумшиносӣ
«Табаррӣ», ба маънои истилоҳӣ безорӣ ва дурӣ аз душманони Худо ва авлиёи Ӯст.[1] Ин калима аз решаи «буръ - بُرء» гирифта шуда, бо вожаҳое мисли «бароат» ҳамхонавода аст ва дар луғат ба маънои канор рафтан аз чизе мебошад, ки ҳамнишинӣ бо он носазо бошад.[2]
Ҷойгоҳ ва аҳамият
Табаррӣ яке аз таълимот ва эътиқодоти мазҳаби шиа аст[3] ва дар баробари таваллӣ (дӯст доштани авлиёи Худо) яке аз фаръҳои дин шумурда мешавад.[4] Дар ривоятҳои шиъӣ таъкидҳои зиёде ба аҳамияти табаррӣ шудааст.[5] Кулайнӣ дар китоби «Ал-Кофӣ» фаслеро бо номи «Дар бораи дӯст доштан ба хотири Худо ва душманӣ кардан ба хотири Худо» ба ривоятҳое дар бораи таваллӣ ва табаррӣ бахшида ва 16 ривоятро гирд овардааст.[6]
Дар як ривоят аз Паёмбар (с), табаррӣ ё душманӣ барои Худо ҳамчун устувортарин дастовези имон зикр шудааст.[7] Дар ривояте аз Имом Ризо (а) низ табаррӣ аз душманони Худо, Пайғамбар (с) ва Аҳли байт (а), дар канори қабул кардани вилоят, камоли дин муаррифӣ шудааст.[8]
Воҷиб будани табаррӣ
Дар мазҳаби шиа, табаррӣ аз воҷиботи динӣ ҳисоб мешавад.[9] Ба гуфтаи Шайх Садуқ, донишманди фақеҳ ва мутакаллими шиа, эътиқоди шиа ин аст, ки табаррӣ ва безорӣ аз золимон воҷиб аст.[10] Ҳурри Омилӣ дар китоби «Васоил-уш-шиа», дар фасле бо номи «Воҷиб будани дӯстӣ бо мӯъмин ва душманӣ бо кофир», ривоятҳоеро овардааст, ки аз онҳо воҷиб будани табаррӣ фаҳмида мешавад.[11]
Барои исботи машруият ва воҷиб будани табаррӣ, ба ояти 1-и сураи «Мумтаҳана» истинод шудааст.[12] Аллома Таботабоӣ мегӯяд, ки ин оят мӯъминонро шадидан аз дӯстӣ бо душманони Худо манъ мекунад.[13] Сайид Абдулҳусайн Лорӣ дар шарҳи «Макосиб»-и Шайх Ансорӣ гуфтааст, ки ин оят ва ривоятҳо бо тавозеҳ ба воҷиб будани табаррӣ ишора доранд.[14]
Касоне ки табаррӣ аз онҳо воҷиб аст
Олимони шиа бар асоси оятҳо ва ривоятҳо табаррӣ аз гурӯҳҳои зерин воҷиб медонанд:
- Мушрикон: Ба гуфтаи Аллома Таботабоӣ, дар оятҳое чун оятҳои 3 ва 114 сураи «Тавба» ва ояти 19 сураи «Анъом», ба безорӣ ва канорагирии пайғамбарон аз мушрикон ишора шудааст. Ҳамчунин дар оятҳои аввалини сураи «Тавба» — яъне оятҳои 1 то 3, ки маъруф ба «оятҳои бараъат» мебошанд,[15] изҳори безорӣ аз мушрикон таъкид гардидааст.[16]
- Душманони Аҳли байт: Олимони шиа бо истинод ба баъзе ривоятҳо изҳори бароат аз душманони Аҳли байт (а) ва касоне, ки ҳаққи ононро ғасб кардаанд, воҷиб медонанд.[17]
- Қотилони Аҳли байт: Дар ривояте, ки Шайх Садуқ дар китоби «Хисол» аз Имоми Содиқ (а) овардааст, табаррӣ ва безорӣ аз қотилони Аҳли байт (а) ва ситамгарон бар онон воҷиб ҳисобида шудааст.[18]
Пайванд байни таваллӣ ва табаррӣ
Дар бархе ривоятҳо омадааст, ки таваллӣ — яъне дӯст доштани Аҳли байт (а) ва қабул кардани вилоят — замоне пазируфта мешавад, ки он шахс ҳамзамон табаррӣ низ дошта бошад.[19] Масалан, аз Имоми Содиқ (а) ривоят шудааст касе, ки даъвои муҳаббат ва дӯстии моро мекунад, аммо аз душманони мо табаррӣ намекунад, дурӯғ мегӯяд.[20] Аз Имоми Ризо (а) низ ривоят шудааст, ки вилоят ва муҳаббати пок ба онон, танҳо тавассути табаррӣ ва безорӣ аз душманонашон мукаммал мешавад.[21]
Муртазо Мутаҳҳарӣ навиштааст, ки табаррӣ ба он маъност, ки ҳар кас, дар баробари имони худ ба вилоят ва раҳбарии Алӣ ибни Абӯтолиб (а), бояд ҳолати инкор ва рад кардани ҳар чизе, ки зидди ӯст, низ дошта бошад. Яъне танҳо имон ба Худо басанда нест, балки рад кардани тоғут низ бояд дар канори он қарор бигирад.[22] Абӯлфутуҳи Розӣ, муфассири шиа дар қарни 6 ҳиҷрӣ, низ табарриро шарт ва муқаддимаи таваллӣ дониста, гуфтааст: муваҳҳидон бояд дар ибтидо, бо изҳори калимаи тавҳид, аз ҳар чизе, ки намоди куфру ширк аст, табаррӣ ва безорӣ ҷӯянд, то ба дунёи имон ворид шаванд.[23]
Табарроиён
- Мақолаи аслӣ: Табарроиён
Дар даврони сафавиён, гурӯҳе аз шиаёне, ки бо номи «бароатиён» машҳур шуданд, бар ин бовар буданд, ки табаррӣ ва безорӣ аз душманони Аҳли байт (а) ва ғосибони хилофат, инчунин лаънат бар онҳо бояд ошкоро изҳор шавад.[24] Онҳо дар кӯчаву бозор, бо овози баланд ба вилоят ва раҳбарии Алӣ (а) иқрор мекарданд ва душманон ва мухолифони ӯро, инчунин халифаҳои Банӣ Умайя ва Банӣ Аббосро лаънат менамуданд.[25]
Дар муқобили ин гурӯҳ, бисёре аз шиаён бар онанд, ки чунин шеваи изҳори табаррӣ ва саббу лаънати муқаддасоти мазоҳиби дигари исломӣ бо усули тақвияти ваҳдат, таҳкими равобит миёни мусалмонон ва ҳифзи тақриби мазоҳиби гуногуни исломӣ мухолифат дорад.[26]
Эзоҳ
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмӯаи осор, 1390ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.133; Алавӣ, Ақоиди мӯъминон, 1437ҳ.қ., саҳ.214
- ↑ Роғиб Исфаҳонӣ, Ал-Муфрадот, зери вожаи «برأ»
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмӯаи осор, 1390ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.133
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмӯаи осор, 1390ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.133; Алавӣ, Ақоиди мӯъминон, 1437ҳ.қ., саҳ.214
- ↑ Гурӯҳе аз нависандагон, Фарҳанги фиқҳи форсӣ, 1387ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.337
- ↑ Кулайнӣ, Ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.124–127
- ↑ Кулайнӣ, Ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.125; Аллома Маҷлисӣ, Мираъату-л-уқул, 1404ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.260
- ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.27, саҳ.58
- ↑ Лорӣ, Таълиқа бар Макосиб, 1418ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.232; Алавӣ, Ақоиди мӯъминон, 1437ҳ.қ., саҳ.217
- ↑ Шайх Садуқ, Ал-Эътиқодот, 1414ҳ.қ., саҳ.102
- ↑ Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.176
- ↑ Лорӣ, Таълиқа бар Макосиб, 1418ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.232
- ↑ Таботабоӣ, Ал-Мизон, 1393ҳ.қ., ҷ.19, саҳ.226
- ↑ Лорӣ, Таълиқа бар Макосиб, 1418ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.232
- ↑ Таботабоӣ, Ал-Мизон, 1393ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.146
- ↑ Таботабоӣ, Ал-Мизон, 1393ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.146–147 ва 149
- ↑ Барои намуна нигаред ба: Шайх Садуқ, Ал-Эътиқодот, 1414ҳ.қ., саҳ.102–103; Муҳаққиқ Лоҳиҷӣ, Сармояи имон, 1372ҳ.ш., саҳ.154–155; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1405ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.64–67
- ↑ Шайх Садуқ, Ал-Хисол, 1362ҳ.ш., саҳ.153
- ↑ Барои намуна нигаред ба: Табрезӣ, Сирот-ун-наҷот, 1416ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.452; Гурӯҳе аз нависандагон, Фарҳанги фиқҳи форсӣ, 1387ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.667
- ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.27, саҳ.58
- ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.27, саҳ.58
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмӯаи осор, 1390ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.133
- ↑ Абӯлфутӯҳ Розӣ, Равз-ул-ҷинон, 1376ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.283
- ↑ Хонӣ Ороние, «Шохисаҳои фикрӣ ва равишҳои амалии ҷараёни шиаи ваҳдатситез (таъорузгаро)», саҳ.14–15
- ↑ Равандӣ, Таърихи иҷтимоии Эрон, 1382ҳ.ш., ҷ.8, саҳ.136
- ↑ Салмонӣ, «Табаррӣ», саҳ.378
Сарчашма
- Абӯлфутӯҳ Розӣ, Ҳусайн ибни Алӣ, Равз-ул-ҷинон ва Рӯҳи ҷинон фӣ тафсири Қуръон, таҳқиқи Муҳаммадҷаъфари Ёҳаққӣ, Машҳад, Остон Қудси Разавӣ, 1376ҳ.ш.
- Алавӣ, Сайид Одил, Ақоиди мӯъминон, Қум, Муассисаи исломии таблиғ ва иршод, 1437ҳ.қ.
- Аллома Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқар, Биҳор-ул-анвор, Бейрут, Муассисаи Вафо, 1403ҳ.қ.
- Аллома Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқар, Мираъату-л-уқул фӣ шарҳи ахбори Оли Расул, Теҳрон, Дорулкутуби исломия, 1404ҳ.қ.
- Гурӯҳе аз нависандагон, Фарҳанги фиқҳи форсӣ, Қум, Муассисаи Доиратулмаорифи фиқҳи исломӣ, 1387ҳ.ш.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, Ал-Кофӣ, таҳқиқи Алии Акбари Ғаффорӣ ва Муҳаммад Охундӣ, Теҳрон, Дорулкутуби исломия, 1407ҳ.қ.
- Лорӣ, Сайид Абдулҳусайн, Таълиқа бар Макосиб, Қум, Бунёди Маорифи Исломӣ, 1418ҳ.қ.
- Мозандаронӣ, Муҳаммадсолеҳ, Шарҳи Усули Кофӣ, Бейрут, Дор Иҳёи Кутуби Арабӣ, 1429ҳ.қ.
- Мутаҳҳарӣ, Муртазо, Маҷмӯаи осор, Қум, нашри Садро, 1390ҳ.ш.
- Муҳаққиқи Лоҳиҷӣ, Абдурраззоқ, Сармояи имон, Теҳрон, нашри Заҳро, 1372ҳ.ш.
- Наҷафӣ, Муҳаммадҳасан, Ҷавоҳир-ул-калом, Бейрут, Дор Иҳёи Тароси Арабӣ, 1405ҳ.қ.
- Равандӣ, Муртазо, Таърихи иҷтимоии Эрон, Теҳрон, нашри Нигоҳ, нашри дуввум, 1382ҳ.ш.
- Роғиб Исфаҳонӣ, Ҳусайн ибни Муҳаммад, Ал-Муфрадот фӣ ғариби Қуръон, Бейрут, Дорулқалам, 1412ҳ.қ.
- Салмонӣ, «Табаррӣ», саҳ.376.
- Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, Ал-Мизон фӣ тафсири Қуръон, Бейрут, Муассисаи Аъламӣ, 1393ҳ.қ.
- Табрезӣ, Мирзоҷавод, Сирот-ун-наҷот, Қум, нашри Салмони Форсӣ, 1416ҳ.қ.
- Хонӣ Оронӣ, Илоҳа, «Меъёрҳои фикрӣ ва равишҳои амалии ҷараёни шиаи мухолифи ваҳдат (таъорузгаро)», Фаслномаи Андешаи сиёсӣ дар Ислом, шумораи 31, баҳори 1401ҳ.ш.
- Шайх Садуқ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Ал-Хисол, таҳқиқи Алии Акбари Ғаффорӣ, Қум, нашри Ҷомеаи мударрисин, нашри аввал, 1362ҳ.ш.
- Шайх Садуқ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Ал-Эътиқодот, Қум, Конгураи Шайх Муфид, 1414ҳ.қ.
- Қосимӣ, Солиҳ, Марҷаияти мӯрӯсӣ ё ташайюи инглисӣ, Теҳрон, нашри Салмони Пок, нашри дуввум, 1394ҳ.ш.
- Ҳурри Омилӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Васоил-уш-шиа, таҳқиқи Сайид Муҳаммадризо Ҳусайнӣ Ҷалолӣ, 1416ҳ.қ.