Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар
Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар (форсӣ: امر به معروف و نهی از منکر) ба маънои водор кардан ба анҷоми кори писандида ва боздоштани шахс аз кори зишт ва гуноҳ аст. Ин амалро аз муҳимтарин воҷиботи динӣ медонанд ва мегӯянд дар Қуръон ва ривоятҳо бар он таъкид шудааст. Ба гуфтаи фуқаҳои шиа, амр ба маъруф ва наҳй аз мункар воҷиби кифоӣ аст; яъне агар гурӯҳе аз мардум онро анҷом диҳанд, воҷиб будани он аз дигарон соқит мешавад. Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз назари шиаёни имомӣ ҷузъи фурӯи дин шумурда мешавад; аммо дар назари бархе аз фирқаҳои исломӣ мисли муътазила ва зайдия, панҷумин асл аз усули эътиқодии онҳо ба шумор меравад.
Фуқаҳо чаҳор шартро баён кардаанд, ки танҳо бо вуҷуди онҳо амр ба маъруф ва наҳй аз мункар воҷиб мешавад: амркунанда ба маъруф ва наҳйкунанда аз мункар бояд аз маъруф ва мункар аз дидгоҳи шариати Ислом огоҳӣ дошта бошад; эҳтимол диҳад, ки амр ва наҳйи ӯ дар он шахс таъсир хоҳад дошт; бидонад шахсе, ки мункар аз ӯ сар задааст, қасди такрори он мункарро дорад; амр ва наҳй кардан барои ӯ ё дигар муъминон зарари ҷонӣ, молӣ ё обрӯӣ надошта бошад.
Фуқаҳо ҳамчунин барои амр ба маъруф ва наҳй аз мункар се марҳиларо баён кардаанд: инкори қалбӣ ва изҳори нороҳатӣ ба воситаи рафторҳои ғайрикаломӣ аввалин марҳилаи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аст; агар ин шева таъсир надошта бошад, бояд ба шакли забонӣ амр ва наҳй анҷом шавад; дар сурате ки ин низ таъсир надошта бошад, навбат ба иқдомоти амалӣ мерасад; албатта дар бораи марҳилаҳои болотар, ки ниёз ба иқдоми амалӣ доранд, гуфта шудааст, ки анҷоми он бояд бо иҷозаи имом ё наоиби имом бошад.
Аҳамият
Амр ба маъруф ва наҳй аз мункарро яке аз муҳимтарин ва бузургтарин воҷиботи динӣ шумурдаанд[1], ки дар ривоятҳои имомони маъсум (а) бар аҳамияти он таъкид шудааст.[2] Дар китобҳои фиқҳӣ бахши мустақиле ба амр ба маъруф ва наҳй аз мункар бахшида шудааст.[3] Дар китоби ал-Лумъат-уд-димашқия ҳамчун бахши мустақил дар зери баҳсҳои китоби ҷиҳод омадааст.[4] Дар китобҳои ҳадисӣ мисли ал-Кофӣ низ дар бахши алоҳида ривоятҳои амр ба маъруф ва наҳй аз мункар зикр шудаанд.[5] Ҳурри Омилӣ, муҳаддис ва фақеҳи шиа, бахше аз китоби ҳадисӣ ва фиқҳии Васоил-уш-шиаро ба ин мавзуъ ихтисос дода ва дар 41 унвон ривоятҳои гуногун дар бораи аҳком, забон ва шартҳои он гирд овардааст.[6] Дар китобҳои каломӣ низ амр ба маъруф ва наҳй аз мункарро аз мисдоқҳои лутф шумурдаанд[7] ва дар бораи ин ки оё ин амал воҷиби ақлӣ аст ё воҷиби шаръӣ, баҳс кардаанд.[8]
Дар оятҳое аз Қуръон дар бораи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар сухан омадааст.[9] Дар бархе аз оятҳо, он ҳамчун вазифаи махсус барои уммати Пайғамбар (с) ёд шудааст ва дар канори боварҳое мисли имон ба Худо ва маод ё аъмоле мисли намоз ва закот омадааст.[10] Аз Имом Алӣ (а) нақл шудааст, ки ҳамаи корҳои нек ва ҳатто ҷиҳод дар роҳи Худо, дар баробари он, мисли оби даҳон дар муқобили баҳри бузург аст.[11] Дар ривояте низ аз Имом Содиқ (а) дар бораи аҳамияти амр ба маъруф ва наҳй аз мункар чунин гузориш шудааст, ки дигар воҷибот ба василаи он барпо мешаванд, дар партави он роҳҳо амн мегарданд, касбу кори мардум ҳалол мешавад ва ҳуқуқи афрод таъмин мегардад, заминҳо обод мешаванд ва аз душманон интиқом гирифта мешавад.[12]
Дар бархе кишварҳои исломӣ марказҳо ва ситодҳое барои амр ба маъруф ва наҳй аз мункар таъсис дода шуда ва дар ин росто амал мекунанд. Дар Низоми Ҷумҳурии исломии Эрон созмоне ба номи Ситоди амр ба маъруф ва наҳй аз мункар барои тарвиҷи ин омӯзиш таъсис ёфтааст.[13]
Таърифи фиқҳӣ
«Амр ба маъруф» ба маънои водор кардани мардум ба анҷоми кори писандида ва машруъ аст, ва «наҳй аз мункар» ба маънои манъ кардани онҳо аз кори зишт ва гуноҳ мебошад.[14] Амр ё водор кардан ва наҳй ё манъ кардан, ҳам забонӣ ва ҳам ғайризабонӣ буда метавонад, ва метавонад бо анҷоми амале сурат гирад.[15]
Сайид Алии Систонӣ, аз мароҷеи тақлид, дар бораи маънои «маъруф» гуфтааст, ки маъруф кори неке аст, ки ақл хубии онро дарк мекунад ё шаръ моро ба хуб будани он роҳнамоӣ кардааст. «Мункар» низ кори зишт ва нописандест, ки ақл бадии онро дарк мекунад ё шаръ инсонро аз нописандии он огоҳ кардааст.[16]
Фақеҳоне мисли Муҳаққиқи Ҳиллӣ ва Аллома Ҳиллӣ қайди дигаре ба ин таъриф афзудаанд. Ба бовари онҳо, «маъруф» ҳар кори неке аст, ки илова бар нек буданаш, анҷомдиҳандааш низ онро ба сифати некӣ бишносад; ва «мункар» ҳар кори баде аст, ки илова бар бад буданаш, анҷомдиҳандааш низ онро ба сифати бадӣ бишносад.[17]
Ҳукми фиқҳӣ
Аз бузургтарин, олитарин ва мустаҳкамтарин маротиби амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз назари таъсир, бахусус дар миёни пешвоёни дин, ин аст, ки либоси некӣ, хоҳ воҷиб бошад ё мустаҳаб, ба тан кунанд ва либоси зиштӣ, хоҳ ҳаром бошад ё макруҳ, аз тан бароранд ва худро бо ахлоқи нек комил созанд ва аз ахлоқи зишт пок намоянд. Чунин кор сабаби раҳнамоии мардум ба анҷоми некӣ ва тарки муҳаррамот мешавад; махсусан агар бо насиҳатҳои нек, ташвиқкунанда ва ҳушдордиҳанда такмил ёбад; зеро ҳар мақом сухани хос ва ҳар дард доруи махсус дорад, ва муолиҷаи рӯҳҳо ва ақлҳо ба маротиб болотар аз муолиҷаи баданҳост.
Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.21, саҳ.382–383
Ба назари фақеҳони шиа, амр ба маъруф ва наҳй аз мункар воҷиб аст.[18] Бархе воҷиб будани онро аз заруриёти дин донистаанд ва гуфтаанд агар касе бо огоҳӣ онро инкор кунад, кофир мешавад.[19] Ҳамчунин фақеҳон бар ин назаранд, ки агар маъруф аз умури мустаҳаб ва мункар аз умури макруҳ бошад, амр ба маъруф ва наҳй аз мункар мустаҳаб аст.[20]
Воҷиби кифоӣ ё айнӣ?
Дар бораи ин ки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар воҷиби кифоӣ аст ё воҷиби айнӣ, миёни фақеҳон ихтилофи назар вуҷуд дорад.[21] Бисёре аз фақеҳон онро воҷиби кифоӣ медонанд, ки дар ин сурат, агар гурӯҳе ба иҷрои он иқдом кунанд, вазифа аз дигарон соқит мегардад.[22]
Ба гуфтаи Шаҳиди Сонӣ, ҳадафи шаръӣ аз амр ба маъруф ва наҳй аз мункар ин аст, ки маъруф анҷом шавад ва мункар анҷом нашавад. Аз ин рӯ, ин вазифа ба шахси муайяне нигаронида нашуда, балки ба ҳамаи мукаллафон тааллуқ дорад ва агар гурӯҳе онро анҷом диҳанд, вазифа аз дигарон соқит мешавад.[23]
Бархе аз фақеҳони шиа, мисли Шайх Тӯсӣ дар китоби ан-Ниҳоя,[24] Ибни Ҳамза дар ал-Васила[25] ва Муҳаққиқи Каракӣ[26] онро воҷиби айнӣ шумурдаанд.
Воҷиби ақлӣ ё воҷиби шаръӣ?
Дар бораи ин ки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар воҷиби шаръӣ аст ё воҷиби ақлӣ, миёни донишмандони шиа ихтилофи назар вуҷуд дорад.[27] Аксари фақеҳон ва мутакаллимони шиа онро воҷиби шаръӣ шумурдаанд ва барои исботи он ба далелҳои шаръӣ мисли оятҳои Қуръон, ривоятҳои мутавотир аз имомони маъсум (а) ва иҷмоъ истинод кардаанд.[28]
Бархе дигар ба воҷиби ақлӣ будани он қоил шуда чунин истидлол кардаанд:
- Аз рӯи қоидаи лутф: Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, чун бандаро ба тоат наздик мекунад, лутф аст. Лутф низ аз нигоҳи ақл бар Худо воҷиб аст. Пас, ҷорӣ кардани ҳукми воҷиб барои амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз ҷониби Ӯ воҷиб аст.[29]
- Тарки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар эҳтимоли ворид шудани зарари дунявӣ ва ухравиро дар пай дорад, ва дафъи зарари эҳтимолӣ низ аз нигоҳи ақл воҷиб аст. Пас, дафъи зараре, ки аз тарки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар ба вуҷуд меояд, низ воҷиб аст.[30]
Шароити амр ба маъруф ва наҳй аз мункар
Бар асоси фатвои фақеҳон, амр ба маъруф ва наҳй аз мункар шароите дорад, ки бо вуҷуди онҳо, ин амал воҷиб мешавад:[31]
- Амркунанда ва наҳйкунанда бояд аз назари шариати исломӣ маъруф ва мункарро бишносад;
- Эҳтимол диҳад, ки амр ё наҳйи ӯ дар шахси мавриди назар таъсир хоҳад дошт;
- Бояд бидонад, ки шахсе, ки мункар аз ӯ сар задааст, қасди такрори он амалро дорад. Агар маълум шавад, ки он шахс пушаймон аст ва қасди исрор надорад, амр ба маъруф ва наҳй аз мункар нисбат ба ӯ воҷиб нест;
- Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар набояд боиси зарари ҷонӣ, молӣ ё обрӯӣ барои худи ӯ ё дигар муъминон гардад. Агар эҳтимоли чунин зарар вуҷуд дошта бошад, воҷиб будани он соқит мешавад.[32]
Маротиби амр ба маъруф ва наҳй аз мункар
Фақеҳон барои тарзи иҷрои амр ба маъруф ва наҳй аз мункар маротиб ва марҳилаҳое зикр кардаанд ва бар ин назаранд, ки дар иҷрои он бояд тартиб ва тадриҷ риоя гардад.[33]
Инкор ба дил
Инкор ба дил аввалин марҳилаи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аст.[34] Ин ба он маъност, ки амркунанда ва наҳйкунанда нороҳатӣ ва нафрати худро аз кори мункар бо амалҳое мисли туршрӯӣ, пӯшидани чашм, абру гирондан, рӯй гардондан, дурӣ ҷустан ё қатъи робита ошкор созад.[35]
Амр ва наҳйи забонӣ
Дувумин марҳила амр ба маъруф ва наҳй аз мункар ба шакли забонӣ аст.[36] Яъне агар марҳилаи аввал таъсир надошт, воҷиб аст, ки бо сухан амр ва наҳй кунанд.[37] Дар ин марҳила, аввал бо насиҳат ва сухани нарм амр ва наҳй мекунанд. Агар эҳтимол диҳанд, ки бо ҳамин усул мақсад ҳосил мешавад, ҳамин воҷиб мегардад ва гузаштан аз ин ҳад ҷоиз нест.[38]
Иқдомоти амалӣ ва истифода аз зӯр
Иқдомоти амалӣ ва истифода аз зӯр ва нерӯи боздоранда, сеюмин марҳилаи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аст.[39] Дар ҳолате ки ду марҳилаи аввал таъсир надошта бошанд, ин марҳила, бо риояи тадриҷ ва аз сатҳи заиф ба сатҳи шадид, воҷиб мегардад.[40]
Мақсуд аз иқдомоти амалӣ корҳое мисли латукӯб, дар тангно қарор додан, ҳабс кардан ва монанди он аст. Аммо набояд ба ҳадде расад, ки сабаби шикастан, осеби узв ё захмӣ шудани бадан гардад. Ба ибораи дигар, иқдомоти амалӣ набояд ба шакле бошанд, ки боиси дия ё қисос шаванд.[41]
Захмӣ кардан ва куштан, бе иҷозати Имом ё намояндаи ӯ, ҷоиз нест
Ба назари машҳури фақеҳони шиа, дар амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, захмӣ кардан ва куштан ҷоиз нест, магар бо иҷозати Имом ё намояндаи ӯ.[42] Бархе фақеҳон мегӯянд, ки дар асри ғайбат, мақсуд аз намояндаи Имом фақеҳи ҷомеъушшароит аст.[43]
Соҳиби Ҷавоҳир, фақеҳи қарни 13 ҳиҷрии қамарӣ, мегӯяд: Агар дар амр ба маъруф ва наҳй аз мункар захмӣ кардан ё куштан барои ҳамаи мукаллафон, бе иҷозати Имом ё намояндаи ӯ, ҷоиз бошад, ин боиси фасоди бузург ва нобасомонӣ мешавад, ки дар дини Ислом аз онҳо манъ шудааст.[44]
Тафовут байни амр ба маъруф ва наҳй аз мункар бо иршоди ҷоҳил
Фарқи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар бо иршоди ҷоҳил чунин баён шудааст: иршод дар ҷое маъно дорад, ки шахс нисбат ба ҳукм ё мавзуъ ё ҳарду ҷоҳил бошад. Аммо дар амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, шахси анҷомдиҳандаи амал ба ҳукми он огоҳ аст. Масалан, агар шахсе надонад, ки нӯшидани шароб ҳаром аст, ё бидонад ки ҳаром аст, вале надонад, ки ин моеъ шароб аст, огоҳ кардани чунин шахс ва манъ кардани ӯ аз рӯи иршоди ҷоҳил аст. Аммо агар ҳам бидонад, ки нӯшидани шароб ҳаром аст ва ҳам бидонад, ки ин моеъ шароб аст, манъ кардани ӯ аз рӯи наҳй аз мункар шумурда мешавад.[45]
Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар дар назари мазҳабҳои дигари исломӣ
Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз усули панҷгонаи мазҳаби Муътазила ба шумор меравад.[46] Онҳо бар ин боваранд, ки бар ҳар мусалмон воҷиб аст, ки амр ба маъруф ва наҳй аз мункарро нисбат ба кофир ва фосиқ анҷом диҳад.[47] Гуфта мешавад, ки Зайдия низ мисли Муътазила, амр ба маъруф ва наҳй аз мункарро панҷумин асл аз усули эътиқодии худ шумурдаанд;[48] ба тавре ки Зайд ибни Алӣ, аввалин пешвои ин мазҳаб, қиёмашро бар асоси он бунёд ниҳод.[49] Ин дар ҳолест, ки пайравони мазҳаби Имомия амр ба маъруф ва наҳй аз мункарро аз фурӯи дин ба шумор овардаанд.[50]
Китобшиносӣ
Дар бораи мавзуи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар осори мустақиле навишта шудааст, ки бархе аз онҳо чунинанд:
- Китоби «Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар», навиштаи Ҳусайн Нурии Ҳамадонӣ: Муаллиф баҳсҳои ин китобро дар миёни толибилмони улуми динӣ дар Ҳавзаи илмияи Қум тадрис кардааст ва сипас онҳоро таҳия ва танзим намуда, дар шакли китоб ба нашр расондааст. Асли китоб ба забони арабӣ аст ва ба қалами Муҳаммад Муҳаммадӣ Иштиҳордӣ ба форсӣ тарҷума шудааст.[51]
- Китоби «Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар дар андешаи исломӣ», навиштаи Майкл Аллен Кук, таърихнигор ва исломшиноси англисӣ: Дар ин китоб, дидгоҳҳои фирқаҳои гуногуни исломӣ дар масъалаи амр ба маъруф ва наҳй аз мункар баррасӣ шудааст. Китоб ба қалами Аҳмад Намоӣ аз англисӣ ба форсӣ тарҷума шуда ва дар ду ҷилд ба нашр расидааст.[52]
мавзуъҳои марбут
Эзоҳ
- ↑ Нурии Ҳамадонӣ, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, 1377ҳ.ш., саҳ.21
- ↑ Барои намуна ниг.: Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.119
- ↑ Барои намуна ниг.: Муҳаққиқи Ҳиллӣ, Шароеъ-ул-Ислом, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.310; Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.409; Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.439
- ↑ Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.409
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.55–60
- ↑ Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.115–281
- ↑ Барои намуна ниг.: Фозил Миқдод, Иршод-ут-толибин ило наҳҷ-ил-мустаршидин, 1405ҳ.қ., саҳ.380
- ↑ Барои намуна ниг.: Аллома Ҳиллӣ, Кашф-ул-мурод, 1437ҳ.қ., саҳ.578
- ↑ Барои намуна ниг.: сураи Оли Имрон, оятҳои 104 ва 110; сураи Ҳаҷ, ояти 41
- ↑ Барои намуна ниг.: сураи Оли Имрон, оятҳои 104 ва 110; сураи Ҳаҷ, ояти 41
- ↑ Наҳҷ-ул-балоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, ҳикмати 374, саҳ.542
- ↑ Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.119
- ↑ «در باره ما», вебгоҳи Ситоди амр ба маъруф ва наҳй аз мункар
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Кашф-ул-мурод, 1437ҳ.қ., саҳ.578; Саҷҷодӣ, Фарҳанги маорифи исломӣ, ҷ.1, саҳ.297–298
- ↑ Фозил Миқдод, Иршод-ут-толибин ило наҳҷ-ил-мустаршидин, саҳ.380
- ↑ Ҳусайнии Систонӣ, «Маънои маъруф ва мункар», сайти расмии дафтари марҷаъи олии Сайид Алӣ Ҳусайнии Систонӣ
- ↑ Барои намуна ниг.: Муҳаққиқи Ҳиллӣ, Шароеъ-ул-Ислом, ҷ.1, саҳ.310; Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.437
- ↑ Барои намуна ниг.: Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.413; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.21, саҳ.363; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.439
- ↑ Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.439
- ↑ Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.21, саҳ.363–365; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.440
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.442
- ↑ Барои намуна ниг.: Муҳаққиқи Ҳиллӣ, Шароеъ-ул-Ислом, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.310; Шаҳиди Сонӣ, Масолик-ул-афҳом, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.101; Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.413; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.439
- ↑ Шаҳиди Сонӣ, Масолик-ул-афҳом, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.101
- ↑ Шайх Тӯсӣ, ан-Ниҳоя, 1400ҳ.қ., саҳ.299
- ↑ Ибни Ҳамза, ал-Васила, саҳ.207
- ↑ Муҳаққиқи Каракӣ, Ҷомеъ-ул-мақосид, 1414ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.485
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Кашф-ул-мурод, 1437ҳ.қ., саҳ.578; Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.441
- ↑ Шайх Тӯсӣ, ал-Иқтисод, саҳ.146; Ҳиллӣ, Китоб-ус-сароир, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.21–22
- ↑ Фозил Миқдод, Иршод-ут-толибин ило наҳҷ-ил-мустаршидин, 1405ҳ.қ., саҳ.380
- ↑ Шайх Тӯсӣ, ал-Иқтисод, 1400ҳ.қ., саҳ.147
- ↑ Барои намуна ниг.: Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.442–443
- ↑ Ҳиллӣ, ас-Сароир, ҷ.2, саҳ.23; Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.443; Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.414–415; Муҳаққиқи Каракӣ, Ҷомеъ-ул-мақосид, 1414ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.486; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.442–448
- ↑ Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, ҷ.1, саҳ.453; Нурии Ҳамадонӣ, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, 1377ҳ.ш., саҳ.281
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.443; Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.416; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.21, саҳ.374
- ↑ Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, ҷ.1, саҳ.453
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.444; Шаҳиди Сонӣ, Ар-Равза ал-Баҳия, ҷ.2, саҳ.416; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, ҷ.21, саҳ.374; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, ҷ.1, саҳ.454
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, ҷ.9, саҳ.444
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, ҷ.9, саҳ.444; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, ҷ.1, саҳ.454
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Тазкират-ул-фуқаҳо, 1414ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.443; Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.416; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1404ҳ.қ., ҷ.21, саҳ.374; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, ҷ.1, саҳ.456
- ↑ Ҳамон манбаъҳо
- ↑ Ҳусайнии Систонӣ, «Маротиби амр ба маъруф ва наҳй аз мункар», сайти расмии дафтари марҷаъи олии Сайид Алӣ Ҳусайнии Систонӣ
- ↑ Шаҳиди Сонӣ, Масолик-ул-афҳом, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.105; Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, ҷ.21, саҳ.383
- ↑ Шаҳиди Сонӣ, Масолик-ул-афҳом, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.105; Имом Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, ҷ.1, саҳ.458
- ↑ Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, ҷ.21, саҳ.383
- ↑ Хӯӣ, Мавсуъаи ал-Имом ал-Хӯӣ, Муассисаи ал-Имом ал-Хӯӣ, ҷ.4, саҳ.343
- ↑ Машкур, Фарҳанги фирақи исломӣ, саҳ.417–418
- ↑ Машкур, Фарҳанги фирақи исломӣ, саҳ.417–418
- ↑ Оқоҷонӣ Қаннод, «Даромаде бар баррасии татбиқии амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз дидгоҳи Муътазила ва дигар фирақи исломӣ (1)», саҳ.38
- ↑ Оқоҷонӣ Қаннод, «Даромаде бар баррасии татбиқии амр ба маъруф ва наҳй аз мункар аз дидгоҳи Муътазила ва дигар фирақи исломӣ (1)», саҳ.42
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмуаи осор, 1390ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.257
- ↑ Нурии Ҳамадонӣ, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, 1377ҳ.ш., саҳ.24
- ↑ Кук, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар дар андешаи исломӣ, 1384ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.10–13
Сарчашма
- «در باره ما», вебгоҳи Ситоди амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, санаи боздид: 6 урдибиҳишт 1404ҳ.ш.
- Аллома Ҳиллӣ, Ҳасан ибни Юсуф, Кашф-ул-мурод, Қум, Муассисаи нашри исломӣ, 1437ҳ.қ.
- Аллома Ҳиллӣ, Ҳасан ибни Юсуф, Тазкират-ул-фуқаҳо, Қум, Муассисаи Оли Байт (а), 1414ҳ.қ.
- Ибни Ҳамза Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Алӣ, ал-Васила ило найл-ил-фазила, таҳқиқ ва тасҳеҳ: Муҳаммад Ҳасун, Қум, Китобхонаи Оятуллоҳ Маръашии Наҷафӣ, 1408ҳ.қ.
- Имом Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Таҳрир-ул-васила, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, бе таърих.
- Кук, Майкл Аллен, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар дар андешаи исломӣ, тарҷума: Аҳмад Намоӣ, Машҳад, Остани Қудси Разавӣ, 1384ҳ.ш.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, тасҳеҳ: Алиакбари Ғаффорӣ ва Муҳаммад Охундӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.
- Муҳаққиқи Каракӣ, Алӣ ибни Ҳусайн, Ҷомеъ-ул-мақосид, Қум, Муассисаи Оли Байт (а), нашри дувум, 1414ҳ.қ.
- Муҳаққиқи Ҳиллӣ, Ҷаъфар ибни Ҳасан, Шароеъ-ул-Ислом, Қум, нашри Исмоилиён, нашри дувум, 1408ҳ.қ.
- Наҳҷ-ул-балоға, тасҳеҳ: Субҳӣ Солеҳ, Қум, Маркази таҳқиқоти исломӣ, 1374ҳ.ш.
- Наҷафӣ, Муҳаммадҳасан, Ҷавоҳир-ул-калом, Бейрут, Дору эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, 1404ҳ.қ.
- Нурии Ҳамадонӣ, Ҳусайн, Амр ба маъруф ва наҳй аз мункар, тарҷума: Муҳаммад Муҳаммадӣ Иштиҳордӣ, Қум, Дафтари таблиғоти исломии Ҳавзаи илмияи Қум, 1377ҳ.ш.
- Саҷҷодӣ, Сайид Ҷаъфар, Фарҳанги маорифи исломӣ, Теҳрон, нашри Кумаш, 1373ҳ.ш.
- Фозил Миқдод, Миқдод ибни Абдуллоҳ, Иршод-ут-толибин ило наҳҷ-ил-мустаршидин, Қум, Китобхонаи умумии Оятуллоҳ Маръашии Наҷафӣ, 1405ҳ.қ.
- Хӯӣ, Сайид Абулқосим, Мавсуъату ал-Имом ал-Хӯӣ, Қум, Муассисаи ал-Имом ал-Хӯӣ, бе таърих.
- Шайх Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, ал-Иқтисод-ул-ҳодӣ ило тариқ-ир-рашод, Теҳрон, нашри Наҷоҳ, 1400ҳ.қ.
- Шайх Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, ан-Ниҳоя, Бейрут, Дор-ул-китоб-ил-арабӣ, 1400ҳ.қ.
- Шаҳиди Сонӣ, Зайнуддин ибни Алӣ, Масолик-ул-афҳом, Қум, Бунёди маорифи исломӣ, 1413ҳ.қ.
- Шаҳиди Сонӣ, Зайнуддин ибни Алӣ, ар-Равзат-ул-баҳия фи шарҳ-ил-Лумъат-ид-димашқия, таълиқ ва тасҳеҳ: Сайид Муҳаммад Калонтар, Қум, нашри Доварӣ, 1410ҳ.қ.
- Ҳиллӣ, Ибни Идрис, ас-Сароир-ул-ҳовӣ литаҳрир-ил-фатовӣ, Қум, Муассисаи нашри исломӣ, нашри дувум, 1410ҳ.қ.
- Ҳурри Омилӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Васоил-уш-шиа, тасҳеҳ: Сайид Муҳаммадризо Ҳусайнӣ Ҷалолӣ, Қум, Муассисаи Оли Байт (а), 1416ҳ.қ.
- Ҳусайнии Систонӣ, Сайид Алӣ, «Маротиби амр ба маъруф ва наҳй аз мункар», сайти расмии дафтари марҷаъи олии Сайид Алӣ Ҳусайнии Систонӣ, санаи боздид: 20 фарвардин 1404ҳ.ш.
- Ҳусайнии Систонӣ, Сайид Алӣ, «Маънои маъруф ва мункар», сайти расмии дафтари марҷаъи олии Сайид Алӣ Ҳусайнии Систонӣ, санаи боздид: 20 фарвардин 1404ҳ.ш.