Хутбаи васила
| Мавзуъ | Тавсифи Худованд, мавъизаҳои ахлоқӣ, баёни ҷойгоҳи васила ва манзалати Имом Алӣ (а) ва инҳироф дар ҷонишинии баъд аз Пайғамбар (с) |
|---|---|
| Содиршуда аз | Имом Боқир (а) аз Имом Алӣ (а) |
| Ровии аслӣ | Ҷобир ибни Язиди Ҷуъфӣ |
| Сарчашмаи шиа | ал-Кофӣ ва ал-Амолии Шайх Садуқ, Туҳаф-ул-уқул |
Хутбаи васила (форсӣ: خطبه وسیله) аз хутбаҳои мансуб ба Имом Алӣ (а), дорои мавъизаҳои ахлоқӣ ва мавзуъҳое чун манзалат ва фазилати Имом Алӣ (а), инҳироф дар ҷонишинии Пайғамбар (с), мақоми васила ва вақеаи Ғадир мебошад. Гуфта шудааст, ки ин хутба ҳафт рӯз пас аз вафоти Пайғамбар (с) дар Мадина ироа шудааст ва ба далели сухан гуфтан дар бораи «васила», ба номи хутбаи васила машҳур гардидааст. Василаро мақоми хосси Пайғамбар (с) дар қиёмат донистаанд.
Матни комили хутбаи васила дар бахши Равзаи китоби Кофӣ нақл шудааст. Ҳамчунин дар манбаъҳои ҳадисии дигар монанди Амолии Шайх Садуқ, Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ ва Туҳаф-ул-уқул низ бахшҳое аз он омадааст. Дар ин хутба ҳамчунин ба тавсиф ва ситоиши Худо пардохта шуда ва аз мавъизаҳои ахлоқӣ, роҳи саодат ва баҳрамандӣ аз неъматҳои Илоҳӣ сухан гуфта шудааст.
Ин хутба дар Наҳҷулбалоға зикр нашудааст, ва санади он низ заиф шумурда шудааст, аммо Муҳаммадбоқири Маҷлисӣ бо такя бар шуҳрат ва мазмуни хутба, онро саҳеҳ ва бениёз аз санад донистааст.
Сабаби номгузорӣ
Ин хутба, аз он ҷо ки Имом Алӣ (а) дар он аз «васила», ҷойгоҳ ва чигунагии он сухан гуфта, хутбаи васила номида мешавад.[1] Гуфта шудааст васила, мақоми махсуси Пайғамбари Ислом (с) дар рӯзи қиёмат аст.[2] Дар ин хутба омадааст, ки Худо ба Пайғамбар (с) ваъдаи мақоми васила додааст; мақоме ки нардбони биҳишт аст ва болотарин дараҷаи қурб ба Ҳақ ва ниҳояти бузургтарин орзуҳо ва мақоме аст ки ҳазор зина дорад ва Расули Худо (с) дар зинае аз нур, болотар аз ҳамаи биҳиштҳо, ва Имом Алӣ (а) дар зинае поинтар аз зинаи Расули Худо (с) қарор дорад.[3]
Тибқи нақли Кулайнӣ дар китоби ал-Кофӣ, Имом Алӣ (а), хутбаи василаро дар Мадина ва ҳафт рӯз пас аз вафоти Пайғамбар (с) барои мардум хондааст.[4] Аз Имом Боқир (а) нақл шудааст, ки хондани хутба пас аз он буд ки Алӣ ибни Абитолиб ҷамъоварии Қуръонро ба поён расонида буд.[5]
Муҳтаво
Хутбаи васила бо ситоиш ва тавсифи Худо ва сифатҳои Ӯ оғоз мешавад[6] ва дар он аз мавъизаҳо ва насиҳатҳои ахлоқӣ, ҳақиқат ва роҳи саодат ва баҳрамандӣ аз неъматҳои гуногуни Илоҳӣ, манзалат ва мақоми Имом Алӣ (а), инҳироф дар ҷонишинии Пайғамбар (с) [7] мақоми васила,[8] ва вақеаи Ғадир сухан гуфта шудааст.[9]
Дар бахше аз хутба, Имом Алӣ (а) ба бисёрӣ ва бузургии маноқиб ва фазилатҳои худ ишора карда ва худро зикр, сабил, имон, Қуръон, дин,[10] киштии Нуҳ, набаъи азим ва Сиддиқи акбар муаррифӣ мекунад.[11] Алӣ ибни Абитолиб, дар бахши дигаре, бо истинод ба ривояти «إِنَّ عَلِیّاً مِنِّی كَهَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی» ва воқеаи Ғадир, ҷонишинии худро исбот карда ва ба ғасби хилофат аз ҷониби халифаи аввал ва дуюм ишора карда ва он ду нафарро мавриди мазаммат қарор додааст.[12]
Манобеи хутба
Хутбаи васила, дар бахши Равзаи китоби Кофӣ, таълифи Кулайнӣ аз уламои шиа дар қарни сеюм ва чоруми қамарӣ[13] ба таври комил нақл шудааст. Ҳамчунин дар манобие чун ал-Амолии Шайх Садуқ[14] ва Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ асари Шайх Садуқ аз уламои шиа дар қарни чоруми қамарӣ[15] ва Туҳаф-ул-уқул асари Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ аз фуқаҳои шиа дар қарни чоруми қамарӣ[16] низ бахшҳое аз он омадааст. Ин хутба дар Наҳҷулбалоға наомадааст;[17] аммо дар китоби Тамоми Наҳҷулбалоға нақл шудааст.[18]
Санад ва эътибор
Хутбаи василаро Ҷобир ибни Язиди Ҷуъфӣ аз Имом Боқир (а) аз Имом Алӣ (а) нақл кардааст.[19] Ҷобир аз асҳоби махсуси Имом Боқир (а)[20] ва Имом Содиқ (а)[21] будааст. Бо ин ҳол, уламои риҷол дар муътамад будани ӯ ихтилофи назар доранд;[22] Аҳмад ибни Алии Наҷошӣ (ваф. 450ҳ.қ.) ӯро «фӣ нафсиҳи мухталит» (яке аз ибораҳои далолаткунанда бар заъфи ровӣ) хонда, ва касоне ки аз ӯ ривоят нақл кардаанд, монанди Амр ибни Шимр, ки ин хутба аз ӯ нақл шудааст,[23] заъиф шумурдааст.[24] Бо ин ҳол, Ибни Ғазоирӣ (ваф. қабл аз 450ҳ.қ.) Ҷобирро сиқа дониста, вале ҳамаи касоне ки аз ӯ ривоят нақл кардаандро заъиф шумурдааст.[25] Аллома Ҳиллӣ (ваф. 726ҳ.қ.), дар бораи ӯ, ҳеҷ яке аз ду назарро бар дигаре тарҷеҳ надодааст.[26]
Аллома Маҷлисӣ, фақеҳ ва муҳаддиси шиа дар садаи дувоздаҳуми ҳиҷрӣ, санади хутбаи василаро заъиф шумурда, аммо онро бо таваҷҷӯҳ ба қувват ва саҳеҳ будани матолиб ва мазмуни хутба ва ҳамчунин шуҳрати он, саҳеҳ ва бениёз аз санад донистааст.[27]
Матн ва тарҷумаи хутбаи васила
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِي بْنِ مَعْمَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِي بْنِ عُكايَةَ التَّمِيمِيّ عَنِ الْحُسَينِ بْنِ النَّضْرِ الْفِهْرِي عَنْ أَبِي عَمْرٍو الْأَوْزَاعِي عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍعليه السلام فَقُلْتُ يا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ أَرْمَضَنِي اخْتِلَافُ الشِّيعَةِ فِي مَذَاهِبِهَا.
فَقَالَ يا جَابِرُ أَلَمْ أَقِفْكَ عَلَى مَعْنَى اخْتِلَافِهِمْ مِنْ أَيْنَ اخْتَلَفُوا وَ مِنْ أَيِّ جِهَةٍ تَفَرَّقُوا قُلْتُ بَلَى يا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ.
قَالَ فَلَا تَخْتَلِفْ إِذَا اخْتَلَفُوا يا جَابِرُ، إِنَّ الْجَاحِدَ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ كالْجَاحِدِ لِرَسُولِ اللَّهِصلی الله عليه وآله وسلم فِي أَيَّامِهِ. يا جَابِرُ اسْمَعْ وَ عِ. قُلْتُ إِذَا شِئْتَ. قَالَ اسْمَعْ وَ عِ وَ بَلِّغْ حَيْثُ انْتَهَتْ بِكَ رَاحِلَتُكَ.
إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَعليه السلام خَطَبَ النَّاسَ بِالْمَدِينَةِ بَعْدَ سَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنْ وَفَاةِ رَسُولِ اللَّهِصلی الله عليه وآله وسلم وَ ذَلِك حِينَ فَرَغَ مِنْ جَمْعِ الْقُرْآنِ وَ تَأْلِيفِهِ فَقَالَ:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي مَنَعَ الْأَوْهَامَ أَنْ تَنَالَ إِلَّا وُجُودَهُ وَ حَجَبَ الْعُقُولَ أَنْ تَتَخَيَّلَ ذَاتَهُ لِامْتِنَاعِهَا مِنَ الشَّبَهِ وَ التَّشَاكُلِ بَلْ هُوَ الَّذِي لَا يَتَفَاوَتُ فِي ذَاتِهِ وَ لَا يَتَبَعَّضُ بِتَجْزِئَةِ الْعَدَدِ فِي كمَالِهِ
فَارَقَ الْأَشْياءَ لَا عَلَى اخْتِلَافِ الْأَمَاكنِ وَ يَكونُ فِيهَا لَا عَلَى وَجْهِ الْمُمُازَجَةِ وَ عَلِمَهَا لَا بِأَدَاةٍ لَا يكونُ الْعِلْمُ إِلَّا بِهَا وَ لَيسَ بَينَهُ وَ بَينَ مَعْلُومِهِ عِلْمُ غَيرِهِ بِهِ كانَ عَالِماً بِمَعْلُومِهِ إِنْ قِيلَ كانَ فَعَلَى تَأْوِيلِ أَزَلِيَّةِ الْوُجُودِ وَ إِنْ قِيلَ لَمْ يَزَلْ فَعَلَى تَأْوِيلِ نَفْيِ الْعَدَمِ فَسُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى عَنْ قَوْلِ مَنْ عَبَدَ سِوَاهُ وَ اتَّخَذَ إِلَهاً غَيرَهُ عُلُوّاً كبِيراً.
نَحْمَدُهُ بِالْحَمْدِ الَّذِي ارْتَضَاهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ أَوْجَبَ قَبُولَهُ عَلَى نَفْسِهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ
شَهَادَتَانِ تَرْفَعَانِ الْقَوْلَ وَ تُضَاعِفَانِ الْعَمَلَ- خَفَّ مِيزَانٌ تُرْفَعَانِ مِنْهُ وَ ثَقُلَ مِيزَانٌ تُوضَعَانِ فِيهِ وَ بِهِمَا الْفَوْزُ بِالْجَنَّةِ وَ النَّجَاةُ مِنَ النَّارِ وَ الْجَوَازُ عَلَى الصِّرَاطِ
وَ بِالشَّهَادَةِ تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ بِالصَّلَاةِ تَنَالُونَ الرَّحْمَةَ- أَكْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى نَبِيِّكُمْ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِي يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا كرَمَ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْرَزُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِيعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ وَ لَا لِبَاسَ أَجْمَلُ مِنَ الْعَافِيةِ وَ لَا وِقَايةَ أَمْنَعُ مِنَ السَّلَامَةِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ بِالْفَاقَةِ مِنَ الرِّضَا بِالْقَنَاعَةِ وَ لَا كَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقُنُوعِ
وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْكفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ وَ الرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ التَّعَبِ وَ الِاحْتِكارُ مَطِيَّةُ النَّصَبِ وَ الْحَسَدُ آفَةُ الدِّينِ وَ الْحِرْصُ دَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِي الذُّنُوبِ وَ هُوَ دَاعِي الْحِرْمَانِ
وَ الْبَغْيُ سَائِقٌ إِلَى الْحَينِ وَ الشَّرَهُ جَامِعٌ لِمَسَاوِي الْعُيُوبِ رُبَّ طَمَعٍ خَائِبٍ وَ أَمَلٍ كاذِبٍ وَ رَجَاءٍ يُؤَدِّي إِلَى الْحِرْمَانِ وَ تِجَارَةٍ تَئُولُ إِلَى الْخُسْرَانِ أَلَا وَ مَنْ تَوَرَّطَ فِي الْأُمُورِ غَيرَ نَاظِرٍ فِي الْعَوَاقِبِ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِمُفْضِحَاتِ النَّوَائِبِ وَ بِئْسَتِ الْقِلَادَةُ الذَّنْبُ لِلْمُؤْمِنِ.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا كَنْزَ أَنْفَعُ مِنَ الْعِلْمِ وَ لَا عِزَّ أَرْفَعُ مِنَ الْحِلْمِ وَ لَا حَسَبَ أَبْلَغُ مِنَ الْأَدَبِ وَ لَا نَصَبَ أَوْضَعُ مِنَ الْغَضَبِ وَ لَا جَمَالَ أَزْيَنُ مِنَ الْعَقْلِ وَ لَا سَوْأَةَ أَسْوَأُ مِنَ الْكذِبِ وَ لَا حَافِظَ أَحْفَظُ مِنَ الصَّمْتِ وَ لَا غَائِبَ أَقْرَبُ مِنَ الْمَوْتِ.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ مَنْ نَظَرَ فِي عَيْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَيبِ غَيرِهِ وَ مَنْ رَضِيَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ يَأْسَفْ عَلَى مَا فِي يَدِ غَيرِهِ وَ مَنْ سَلَّ سَيْفَ الْبَغْيِ قُتِلَ بِهِ وَ مَنْ حَفَرَ لِأَخِيهِ بِئْراً وَقَعَ فِيهَا وَ مَنْ هَتَكَ حِجَابَ غَيرِهِ انْكَشَفَ عَوْرَاتُ بَيتِهِ وَ مَنْ نَسِيَ زلَلَـه اسْتَعْظَمَ زَلَلَ غَيرِهِ وَ مَنْ أُعْجِبَ بِرَأْيِهِ ضَلَّ وَ مَنِ اسْتَغْنَى بِعَقْلِهِ زَلَّ وَ مَنْ تَكَبَّرَ عَلَى النَّاسِ ذَلَّ وَ مَنْ سَفِهَ عَلَى النَّاسِ شُتِمَ وَ مَنْ خَالَطَ الْأَنْذَالَ حُقِّرَ وَ مَنْ حَمَلَ مَا لَا يُطِيقُ عَجَزَ.
أَيهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا مَالَ هُوَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ وَ لَا فَقْرَ هُوَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْلِ وَ لَا وَاعِظَ هُوَ أَبْلَغُ مِنَ النُّصْحِ وَ لَا عَقْلَ كالتَّدْبِيرِ وَ لَا عِبَادَةَ كالتَّفَكُّرِ وَ لَا مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ وَ لَا وَحْشَةَ أَشَدُّ مِنَ الْعُجْبِ وَ لَا وَرَعَ كالْكَفِّ عَنِ الْمَحَارِمِ وَ لَا حِلْمَ كالصَّبْرِ وَ الصَّمْتِ.
أَيهَا النَّاسُ فِي الْإِنْسَانِ عَشْرُ خِصَالٍ يُظْهِرُهَا لِسَانُهُ شَاهِدٌ يُخْبِرُ عَنِ الضَّمِيرِ حَاكمٌ يَفْصِلُ بَينَ الْخِطَابِ وَ نَاطِقٌ يُرَدُّ بِهِ الْجَوَابُ وَ شَافِعٌ يُدْرَكُ بِهِ الْحَاجَةُ وَ وَاصِفٌ يُعْرَفُ بِهِ الْأَشْياءُ وَ أَمِيرٌ يَأْمُرُ بِالْحَسَنِ وَ وَاعِظٌ يَنْهَى عَنِ الْقَبِيحِ وَ مُعَزٍّ تُسَكَّنُ بِهِ الْأَحْزَانُ وَ حَاضِرٌ تُجْلَى بِهِ الضَّغَائِنُ وَ مُونِقٌ تَلْتَذُّ بِهِ الْأَسْمَاعُ.
أَيهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا خَيرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكمِ كمَا أَنَّهُ لَا خَيرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ وَ اعْلَمُوا أَيهَا النَّاسُ أَنَّهُ مَنْ لَمْ يَمْلِك لِسَانَهُ يَنْدَمْ وَ مَنْ لَا يَعْلَمْ َيَجْهَلْ وَ مَنْ لَا يَتَحَلَّمْ لَا يَحْلُمْ وَ مَنْ لَا يَرْتَدِعْ لَا يَعْقِلْ وَ مَنْ لَا يَعْلَمْ يُهَنْ وَ مَنْ يُهَنْ لَا يُوَقَّرْ وَ مَنْ لَا يُوَقَّرْ يَتَوَبَّخْ
وَ مَنْ يَكتَسِبْ مَالًا مِنْ غَيرِ حَقِّهِ يَصْرِفْهُ فِي غَيرِ أَجْرِهِ وَ مَنْ لَا يَدَعْ وَ هُوَ مَحْمُودٌ يَدَعْ وَ هُوَ مَذْمُومٌ وَ مَنْ لَمْ يُعْطِ قَاعِداً مُنِعَ قَائِماً وَ مَنْ يَطْلُبِ الْعِزَّ بِغَيرِ حَقٍّ يَذِلَّ وَ مَنْ يَغْلِبْ بِالْجَوْرِ يُغْلَبْ وَ مَنْ عَانَدَ الْحَقَّ لَزِمَهُ الْوَهْنُ وَ مَنْ تَفَقَّهَ وُقِّرَ وَ مَنْ تَكَبَّرَ حُقِّرَ وَ مَنْ لَا يُحْسِنْ لَا يُحْمَدْ.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ الْمَنِيّةَ قَبْلَ الدَّنِيَّةِ وَ التَّجَلُّدَ قَبْلَ التَّبَلُّدِ وَ الْحِسَابَ قَبْلَ الْعِقَابِ وَ الْقَبْرَ خَيرٌ مِنَ الْفَقْرِ وَ غَضَّ الْبَصَرِ خَيرٌ مِنْ كثِيرٍ مِنَ النَّظَرِ وَ الدَّهْرَ يَوْمٌ لَك وَ يوْمٌ عَلَيك فَإِذَا كانَ لَك فَلَا تَبْطَرْ وَ إِذَا كانَ عَلَيك فَاصْبِرْ فَبِكِلَيْهِمَا تُمْتَحَنُ [وَ فِي نُسْخَةٍ وَ كِلَاهُمَا سَيُخْتَبَرُ].
أَيهَا النَّاسُ أَعْجَبُ مَا فِي الْإِنْسَانِ قَلْبُهُ وَ لَهُ مَوَادُّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ أَضْدَادٌ مِنْ خِلَافِهَا فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ وَ إِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَكَهُ الْحِرْصُ وَ إِنْ مَلَكَهُ الْيَأْسُ قَتَلَهُ الْأَسَفُ
وَ إِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشْتَدَّ بِهِ الْغَيْظُ وَ إِنْ أُسْعِدَ بِالرِّضَى نَسِيَ التَّحَفُّظَ وَ إِنْ نَالَهُ الْخَوْفُ شَغَلَهُ الْحَذَرُ وَ إِنِ اتَّسَعَ لَهُ الْأَمْنُ اسْتَلَبَتْهُ الْعِزَّةُ [وَ فِي نُسْخَةٍ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ] وَ إِنْ جُدِّدَتْ لَهُ نِعْمَةٌ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ
وَ إِنْ أَفَادَ مَالًا أَطْغَاهُ الْغِنَى وَ إِنْ عَضَّتْهُ فَاقَةٌ شَغَلَهُ الْبَلَاءُ [وَ فِي نُسْخَةٍ جَهَدَهُ الْبُكاءُ] وَ إِنْ أَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ وَ إِنْ أَجْهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ وَ إِنْ أَفْرَطَ فِي الشِّبَعِ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ إِفْرَاطٍ لَهُ مُفْسِدٌ.
أَيهَا النَّاسُ إِنَّهُ مَنْ فَلَّ ذَلَ وَ مَنْ جَادَ سَادَ وَ مَنْ كثُرَ مَالُهُ رَأَسَ وَ مَنْ كثُرَ حِلْمُهُ نَبُلَ وَ مَنْ أَفْكَرَ فِي ذَاتِ اللَّهِ تَزَنْدَقَ وَ مَنْ أَكثَرَ مِنْ شَيْءٍ عُرِفَ بِهِ وَ مَنْ كَثُرَ مِزَاحُهُ اسْتُخِفَّ بِهِ وَ مَنْ كثُرَ ضِحْكُهُ ذَهَبَتْ هَيْبَتُهُ فَسَدَ حَسَبُ مَنْ لَيسَ لَهُ أَدَبٌ
إِنَّ أَفْضَلَ الْفِعَالِ صِيانَةُ الْعِرْضِ بِالْمَالِ لَيسَ مَنْ جَالَسَ الْجَاهِلَ بِذِي مَعْقُولٍ مَنْ جَالَسَ الْجَاهِلَ فَلْيَسْتَعِدَّ لِقِيلٍ وَ قَالٍ لَنْ يَنْجُوَ مِنَ الْمَوْتِ غَنِيٌّ بِمَالِهِ وَ لَا فَقِيرٌ لِإِقْلَالِهِ.
أَيهَا النَّاسُ لَوْ أَنَّ الْمَوْتَ يُشْتَرَى لَاشْتَرَاهُ مِنْ أَهْلِ الدُّنْيا الْكرِيمُ الْأَبْلَجُ وَ اللَّئِيمُ الْمَلْهُوجُ.
أَيهَا النَّاسُ إِنَّ لِلْقُلُوبِ شَوَاهِدَ تُجْرِي الْأَنْفُسَ عَنْ مَدْرَجَةِ أَهْلِ التَّفْرِيطِ وَ فِطْنَةُ الْفَهْمِ لِلْمَوَاعِظِ مَا يَدْعُو النَّفْسَ إِلَى الْحَذَرِ مِنَ الْخَطَرِ وَ لِلْقُلُوبِ خَوَاطِرَ لِلْهَوَى وَ الْعُقُولُ تَزْجُرُ وَ تَنْهَى وَ فِي التَّجَارِبِ عِلْمٌ مُسْتَأْنَفٌ وَ الِاعْتِبَارُ يَقُودُ إِلَى الرَّشَادِ
وَ كَفَاكَ أَدَباً لِنَفْسِك مَا تَكْرَهُهُ لِغَيرِك وَ عَلَيك لِأَخِيك الْمُؤْمِنِ مِثْلُ الَّذِي لَك عَلَيهِ لَقَدْ خَاطَرَ مَنِ اسْتَغْنَى بِرَأْيهِ وَ التَّدَبُّرُ قَبْلَ الْعَمَلِ فَإِنَّهُ يُؤْمِنُك مِنَ النَّدَمِ وَ مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَإِ وَ مَنْ أَمْسَكَ عَنِ الْفُضُولِ عَدَلَتْ رَأْيهُ الْعُقُولُ
وَ مَنْ حَصَّنَ شَهْوَتَهُ فَقَدْ صَانَ قَدْرَهُ وَ مَنْ أَمْسَك لِسَانَهُ أَمِنَهُ قَوْمُهُ وَ نَالَ حَاجَتَهُ وَ فِي تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ عِلْمُ جَوَاهِرِ الرِّجَالِ وَ الْأَيَّامُ تُوضِحُ لَك السَّرَائِرَ الْكامِنَةَ وَ لَيسَ فِي الْبَرْقِ الْخَاطِفِ مُسْتَمْتَعٌ لِمَنْ يَخُوضُ فِي الظُّلْمَةِ وَ مَنْ عُرِفَ بِالْحِكمَةِ لَحَظَتْهُ الْعُيُونُ بِالْوَقَارِ وَ الْهَيبَةِ
وَ أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْكُ الْمُنَى وَ الصَّبْرُ جُنَّةٌ مِنَ الْفَاقَةِ وَ الْحِرْصُ عَلَامَةُ الْفَقْرِ وَ الْبُخْلُ جِلْبَابُ الْمَسْكَنَةِ وَ الْمَوَدَّةُ قَرَابَةٌ مُسْتَفَادَةٌ وَ وَصُولٌ مُعْدِمٌ خَيرٌ مِنْ جَافٍ مُكْثِرٍ وَ الْمَوْعِظَةُ كهْفٌ لِمَنْ وَعَاهَا وَ مَنْ أَطْلَقَ طَرْفَهُ كَثُرَ أَسَفُهُ وَ قَدْ أَوْجَبَ الدَّهْرُ شُكرَهُ عَلَى مَنْ نَالَ سُؤْلَهُ
وَ قَلَّ مَا يُنْصِفُك اللِّسَانُ فِي نَشْرِ قَبِيحٍ أَوْ إِحْسَانٍ وَ مَنْ ضَاقَ خُلُقُهُ مَلَّهُ أَهْلُهُ وَ مَنْ نَالَ اسْتَطَالَ وَ قَلَّ مَا تَصْدُقُكَ الْأُمْنِيَّةُ وَ التَّوَاضُعُ يَكْسُوكَ الْمَهَابَةَ وَ فِي سَعَةِ الْأَخْلَاقِ كُنُوزُ الْأَرْزَاقِ كمْ مِنْ عَاكفٍ عَلَى ذَنْبِهِ فِي آخِرِ أَيامِ عُمُرِهِ
وَ مَنْ كَسَاهُ الْحَياءُ ثَوْبَهُ خَفِيَ عَلَى النَّاسِ عَيبُهُ وَ انْحُ الْقَصْدَ مِنَ الْقَوْلِ فَإِنَّ مَنْ تَحَرَّى الْقَصْدَ خَفَّتْ عَلَيهِ الْمُؤَنُ وَ فِي خِلَافِ النَّفْسِ رُشْدُكَ مَنْ عَرَفَ الْأَيامَ لَمْ يَغْفُلْ عَنِ الِاسْتِعْدَادِ أَلَا وَ إِنَّ مَعَ كُلِّ جُرْعَةٍ شَرَقاً وَ إِنَّ فِي كلِّ أُكْلَةٍ غَصَصاً- لَا تُنَالُ نِعْمَةٌ إِلَّا بِزَوَالِ أُخْرَى وَ لِكلِّ ذِي رَمَقٍ قُوتٌ وَ لِكلِّ حَبَّةٍ آكِلٌ وَ أَنْتَ قُوتُ الْمَوْتِ.
اعْلَمُوا أَيُّهَا النَّاسُ أَنَّهُ مَنْ مَشَى عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ فَإِنَّهُ يَصِيرُ إِلَى بَطْنِهَا وَ اللَّيلُ وَ النَّهَارُ يَتَنَازَعَانِ [يَتَسَارَعَانِ] فِي هَدْمِ الْأَعْمَارِ.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُفْرُ النِّعْمَةِ لُؤْمٌ وَ صُحْبَةُ الْجَاهِلِ شُؤْمٌ إِنَّ مِنَ الْكرَمِ لِينَ الْكلَامِ وَ مِنَ الْعِبَادَةِ إِظْهَارَ اللِّسَانِ وَ إِفْشَاءَ السَّلَامِ إِياك وَ الْخَدِيعَةَ فَإِنَّهَا مِنْ خُلُقِ اللَّئِيمِ لَيسَ كُلُّ طَالِبٍ يُصِيبُ وَ لَا كُلُّ غَائِبٍ يَئُوبُ لَا تَرْغَبْ فِيمَنْ زَهِدَ فِيك رُبَّ بَعِيدٍ هُوَ أَقْرَبُ مِنْ قَرِيبٍ
سَلْ عَنِ الرَّفِيقِ قَبْلَ الطَّرِيقِ وَ عَنِ الْجَارِ قَبْلَ الدَّارِ أَلَا وَ مَنْ أَسْرَعَ فِي الْمَسِيرِ أَدْرَكهُ الْمَقِيلُ اسْتُرْ عَوْرَةَ أَخِيك كمَا تَعْلَمُهَا فِيك اغْتَفِرْ زَلَّةَ صَدِيقِك لِيَوْمِ يَرْكَبُكَ عَدُوُّك مَنْ غَضِبَ عَلَى مَنْ لَا يَقْدِرُ عَلَى ضَرِّهِ طَالَ حُزْنُهُ وَ عَذَّبَ نَفْسَهُ
مَنْ خَافَ رَبَّهُ كَفَّ ظُلْمَهُ [مَنْ خَافَ رَبَّهُ كُفِيَ عَذَابَهُ] وَ مَنْ لَمْ يَزِغْ فِي كلَامِهِ أَظْهَرَ فَخْرَهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفِ الْخَيرَ مِنَ الشَّرِّ فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ الْبَهِيمَةِ إِنَّ مِنَ الْفَسَادِ إِضَاعَةَ الزَّادِ مَا أَصْغَرَ الْمُصِيبَةَ مَعَ عِظَمِ الْفَاقَةِ غَداً
هَيهَاتَ هَيهَاتَ وَ مَا تَنَاكَرْتُمْ إِلَّا لِمَا فِيكمْ مِنَ الْمَعَاصِي وَ الذُّنُوبِ فَمَا أَقْرَبَ الرَّاحَةَ مِنَ التَّعَبِ وَ الْبُؤْسَ مِنَ النَّعِيمِ وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ وَ مَا خَيرٌ بِخَيرٍ بَعْدَهُ النَّارُ
وَ كُلُّ نَعِيمٍ دُونَ الْجَنَّةِ مَحْقُورٌ وَ كُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِيةٌ وَ عِنْدَ تَصْحِيحِ الضَّمَائِرِ تُبْدُو الْكبَائِرُ تَصْفِيةُ الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ تَخْلِيصُ النِّيَّةِ مِنَ الْفَسَادِ أَشَدُّ عَلَى الْعَامِلِينَ مِنْ طُولِ الْجِهَادِ هَيهَاتَ لَوْ لَا التُّقَى لَكُنْتُ أَدْهَى الْعَرَبِ.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى وَعَدَ نَبِيهُ مُحَمَّداً ص الْوَسِيلَةَ وَ وَعْدُهُ الْحَقُ وَ لَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ أَلَا وَ إِنَّ الْوَسِيلَةَ عَلَى دَرَجِ الْجَنَّةِ وَ ذِرْوَةِ ذَوَائِبِ الزُّلْفَةِ وَ نِهَايَةِ غَايَةِ الْأُمْنِيَّةِ
لَهَا أَلْفُ مِرْقَاةٍ مَا بَينَ الْمِرْقَاةِ إِلَى الْمِرْقَاةِ حُضْرُ الْفَرَسِ الْجَوَادِ مِائَةَ عَامٍ وَ هُوَ مَا بَينَ مِرْقَاةِ دُرَّةٍ إِلَى مِرْقَاةِ جَوْهَرَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ زَبَرْجَدَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ لُؤْلُؤَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ ياقُوتَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ زُمُرُّدَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ مَرْجَانَةٍ إِلَى مِرْقَاةِ كافُورٍ إِلَى مِرْقَاةِ عَنْبَرٍ إِلَى مِرْقَاةِ يَلَنْجُوجٍ إِلَى مِرْقَاةِ ذَهَبٍ إِلَى مِرْقَاةِ غَمَامٍ إِلَى مِرْقَاةِ هَوَاءٍ إِلَى مِرْقَاةِ نُورٍ قَدْ أَنَافَتْ عَلَى كلِّ الْجِنَانِ
وَ رَسُولُ اللَّهِ ص يوْمَئِذٍ قَاعِدٌ عَلَيهَا مُرْتَدٍ بِرَيْطَتَيْنِ رَيْطَةٍ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ رَيْطَةٍ مِنْ نُورِ اللَّهِ عَلَيهِ تَاجُ النُّبُوَّةِ وَ إِكْلِيلُ الرِّسَالَةِ قَدْ أَشْرَقَ بِنُورِهِ الْمَوْقِفُ وَ أَنَا يوْمَئِذٍ عَلَى الدَّرَجَةِ الرَّفِيعَةِ وَ هِي دُونَ دَرَجَتِهِ وَ عَلَيَّ رَيْطَتَانِ رَيْطَةٌ مِنْ أُرْجُوَانِ النُّورِ وَ رَيْطَةٌ مِنْ كافُورٍ
وَ الرُّسُلُ وَ الْأَنْبِياءُ قَدْ وَقَفُوا عَلَى الْمَرَاقِي وَ أَعْلَامُ الْأَزْمِنَةِ وَ حُجَجُ الدُّهُورِ عَنْ أَيمَانِنَا وَ قَدْ تَجَلَّلَهُمْ حُلَلُ النُّورِ وَ الْكرَامَةِ لَا يَرَانَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ إِلَّا بُهِتَ بِأَنْوَارِنَا وَ عَجِبَ مِنْ ضِيائِنَا وَ جَلَالَتِنَا
وَ عَنْ يَمِينِ الْوَسِيلَةِ عَنْ يَمِينِ الرَّسُولِ ص غَمَامَةٌ بَسْطَةَ الْبَصَرِ يَأْتِي مِنْهَا النِّدَاءُ يا أَهْلَ الْمَوْقِفِ طُوبَى لِمَنْ أَحَبَّ الْوَصِيّ وَ آمَنَ بِالنَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الْعَرَبِيِّ وَ مَنْ كفَرَ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ وَ عَنْ يَسَارِ الْوَسِيلَةِ عَنْ يَسَارِ الرَّسُولِ ص ظُلَّةٌ يَأْتِي مِنْهَا النِّدَاءُ يا أَهْلَ الْمَوْقِفِ طُوبَى لِمَنْ أَحَبَّ الْوَصِيَّ وَ آمَنَ بِالنَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ الَّذِي لَهُ الْمُلْكُ الْأَعْلَى لَا فَازَ أَحَدٌ وَ لَا نَالَ الرَّوْحَ وَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ لَقِيَ خَالِقَهُ بِالْإِخْلَاصِ لَهُمَا وَ الِاقْتِدَارِ بِنُجُومِهِمَا.
فَأَيقِنُوا يا أَهْلَ وَلَايةِ اللَّهِ بِبَياضِ وُجُوهِكُمْ وَ شَرَفِ مَقْعَدِكُمْ وَ كرَمِ مَآبِكُمْ وَ بِفَوْزِكُمُ الْيَوْمَ عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ* وَ يا أَهْلَ الِانْحِرَافِ وَ الصُّدُودِ عَنِ اللَّهِ عَزَّ ذِكرُهُ وَ رَسُولِهِ وَ صِرَاطِهِ وَ أَعْلَامِ الْأَزْمِنَةِ أَيْقِنُوا بِسَوَادِ وُجُوهِكمْ وَ غَضَبِ رَبِّكمْ جَزَاءً بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
وَ مَا مِنْ رَسُولٍ سَلَفَ وَ لَا نَبِيٍّ مَضَى إِلَّا وَ قَدْ كانَ مُخْبِراً أُمَّتَهُ بِالْمُرْسَلِ الْوَارِدِ مِنْ بَعْدِهِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولِ اللَّهِ -ص- وَ مُوصِياً قَوْمَهُ بِاتِّبَاعِهِ وَ مُحَلِّيَهُ عِنْدَ قَوْمِهِ لِيَعْرِفُوهُ بِصِفَتِهِ وَ لِيَتَّبِعُوهُ عَلَى شَرِيعَتِهِ وَ لِئَلَّا يَضِلُّوا فِيهِ مِنْ بَعْدِهِ فَيَكونَ مَنْ هَلَك أَوْ ضَلَّ بَعْدَ وُقُوعِ الْإِعْذَارِ وَ الْإِنْذَارِ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ تَعْيينِ حُجَّةٍ
فَكانَتِ الْأُمَمُ فِي رَجَاءٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ وُرُودٍ مِنَ الْأَنْبِياءِ وَ لَئِنْ أُصِيبَتْ بِفَقْدِ نَبِيٍّ بَعْدَ نَبِيٍّ عَلَى عِظَمِ مَصَائِبِهِمْ وَ فَجَائِعِهَا بِهِمْ فَقَدْ كانَتْ عَلَى سَعَةٍ مِنَ الْأَمَلِ وَ لَا مُصِيبَةٌ عَظُمَتْ وَ لَا رَزِيَّةٌ جَلَّتْ كَالْمُصِيبَةِ بِرَسُولِ اللَّهِ ص
لِأَنَّ اللَّهَ خَتَمَ بِهِ الْإِنْذَارَ وَ الْإِعْذَارَ وَ قَطَعَ بِهِ الِاحْتِجَاجَ وَ الْعُذْرَ بَينَهُ وَ بَينَ خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ بَابَهُ الَّذِي بَينَهُ وَ بَينَ عِبَادِهِ وَ مُهَيمِنَهُ الَّذِي لَا يَقْبَلُ إِلَّا بِهِ- وَ لَا قُرْبَةَ إِلَيهِ إِلَّا بِطَاعَتِهِ
وَ قَالَ فِي مُحْكمِ كِتَابِهِ- مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيهِمْ حَفِيظاً فَقَرَنَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِهِ وَ مَعْصِيتَهُ بِمَعْصِيتِهِ فَكانَ ذَلِكَ دَلِيلًا عَلَى مَا فَوَّضَ إِلَيهِ وَ شَاهِداً لَهُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَهُ وَ عَصَاهُ وَ بَيَّنَ ذَلِك فِي غَيرِ مَوْضِعٍ مِنَ الْكتَابِ الْعَظِيمِ
فَقَالَ تَبَارَك وَ تَعَالَى فِي التَّحْرِيضِ عَلَى اتَّبَاعِهِ وَ التَّرْغِيبِ فِي تَصْدِيقِهِ وَ الْقَبُولِ بِدَعْوَتِهِ- قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ فَاتِّبَاعُهُ ص مَحَبَّةُ اللَّهِ وَ رِضَاهُ غُفْرَانُ الذُّنُوبِ وَ كمَالُ الْفَوْزِ وَ وُجُوبُ الْجَنَّةِ وَ فِي التَّوَلِّي عَنْهُ وَ الْإِعْرَاضِ مُحَادَّةُ اللَّهِ وَ غَضَبُهُ وَ سَخَطُهُ وَ الْبُعْدُ مِنْهُ مُسْكِنُ النَّارِ
وَ ذَلِك قَوْلُهُ وَ مَنْ يَكفُرْ بِهِ مِنَ الْأَحْزابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ يَعْنِي الْجُحُودَ بِهِ وَ الْعِصْيانَ لَهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَك اسْمُهُ امْتَحَنَ بِي عِبَادَهُ وَ قَتَلَ بِيدِي أَضْدَادَهُ وَ أَفْنَى بِسَيفِي جُحَّادَهُ وَ جَعَلَنِي زُلْفَةً لِلْمُؤْمِنِينَ وَ حِياضَ مَوْتٍ عَلَى الْجَبَّارِينَ وَ سَيفَهُ عَلَى الْمُجْرِمِينَ
وَ شَدَّ بِي أَزْرَ رَسُولِهِ وَ أَكْرَمَنِي بِنَصْرِهِ وَ شَرَّفَنِي بِعِلْمِهِ وَ حَبَانِي بِأَحْكامِهِ وَ اخْتَصَّنِي بِوَصِيَّتِهِ وَ اصْطَفَانِي بِخِلَافَتِهِ فِي أُمَّتِهِ فَقَالَ صلی الله عليه وآله وسلم وَ قَدْ حَشَدَهُ الْمُهَاجِرُونَ وَ الْأَنْصَارُ وَ انْغَصَّتْ بِهِمُ الْمَحَافِلُ:
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ عَلِيّاً مِنِّي كهَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي فَعَقَلَ الْمُؤْمِنُونَ عَنِ اللَّهِ نَطَقَ الرَّسُولُ إِذْ عَرَفُونِي أَنِّي لَسْتُ بِأَخِيهِ لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ كمَا كانَ هَارُونُ أَخَا مُوسَى لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ وَ لَا كُنْتُ نَبِيّاً فَاقْتَضَى نُبُوَّةً وَ لَكنْ كانَ ذَلِك مِنْهُ اسْتِخْلَافاً لِي كمَا اسْتَخْلَفَ مُوسَى هَارُونَ ع حَيثُ يَقُولُ: «اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ»
وَ قَوْلُهُ ع حِينَ تَكلَّمَتْ طَائِفَةٌ فَقَالَتْ نَحْنُ مَوَالِي رَسُولِ اللَّهِ ص فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَى حَجَّةِ الْوَدَاعِ ثُمَّ صَارَ إِلَى غَدِيرِ خُمٍّ فَأَمَرَ فَأُصْلِحَ لَهُ شِبْهُ الْمِنْبَرِ ثُمَّ عَلَاهُ وَ أَخَذَ بِعَضُدِي حَتَّى رُئِيَ بَياضُ إِبْطَيْهِ رَافِعاً صَوْتَهُ قَائِلًا فِي مَحْفِلِهِ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ
فَكانَتْ عَلَى وَلَايَتِي وَلَايَةُ اللَّهِ وَ عَلَى عَدَاوَتِي عَدَاوَةُ اللَّهِ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي ذَلِك الْيَوْمِ: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً» فَكانَتْ وَلَايَتِي كمَالَ الدِّينِ وَ رِضَا الرَّبِّ جَلَّ ذِكرُهُ،
وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَك وَ تَعَالَى اخْتِصَاصاً لِي وَ تَكرُّماً نَحَلَنِيهِ وَ إِعْظَاماً وَ تَفْصِيلًا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص مَنَحَنِيهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى: «ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِ أَلا لَهُ الْحُكمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبِينَ».
فِيَّ مَنَاقِبُ لَوْ ذَكَرْتُهَا لَعَظُمَ بِهَا الِارْتِفَاعُ فَطَالَ لَهَا الِاسْتِمَاعُ وَ لَئِنْ تَقَمَّصَهَا دُونِيَ الْأَشْقَيانِ وَ نَازَعَانِي فِيمَا لَيسَ لَهُمَا بِحَقٍّ وَ رَكبَاهَا ضَلَالَةً وَ اعْتَقَدَاهَا جَهَالَةً فَلَبِئْسَ مَا عَلَيهِ وَرَدَا وَ لَبِئْسَ مَا لِأَنْفُسِهِمَا مَهَّدَا
يَتَلَاعَنَانِ فِي دُورِهِمَا وَ يَتَبَرَّأُ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِنْ صَاحِبِهِ يَقُولُ لِقَرِينِهِ إِذَا الْتَقَيا يا لَيتَ بَينِي وَ بَينَك بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ فَيُجِيبُهُ الْأَشْقَى عَلَى رُثُوثَةٍ يا لَيتَنِي لَمْ أَتَّخِذْك خَلِيلًا لَقَدْ أَضْلَلْتَنِي عَنِ الذِّكرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِي وَ كانَ الشَّيطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا
فَأَنَا الذِّكرُ الَّذِي عَنْهُ ضَلَّ وَ السَّبِيلُ الَّذِي عَنْهُ مَالَ وَ الْإِيمَانُ الَّذِي بِهِ كَفَرَ وَ الْقُرْآنُ الَّذِي إِيَّاهُ هَجَرَ وَ الدِّينُ الَّذِي بِهِ كَذَّبَ وَ الصِّرَاطُ الَّذِي عَنْهُ نَكبَ وَ لَئِنْ رَتَعَا فِي الْحُطَامِ الْمُنْصَرِمِ وَ الْغُرُورِ الْمُنْقَطِعِ وَ كانَا مِنْهُ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ لَهُمَا عَلَى شَرِّ وُرُودٍ فِي أَخْيَبِ وُفُودٍ وَ أَلْعَنِ مَوْرُودٍ يَتَصَارَخَانِ بِاللَّعْنَةِ وَ يَتَنَاعَقَانِ بِالْحَسْرَةِ مَا لَهُمَا مِنْ رَاحَةٍ وَ لَا عَنْ عَذَابِهِمَا مِنْ مَنْدُوحَةٍ.
إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ يَزَالُوا عُبَّادَ أَصْنَامٍ وَ سَدَنَةَ أَوْثَانٍ يُقِيمُونَ لَهَا الْمَنَاسِك وَ يَنْصِبُونَ لَهَا الْعَتَائِرَ وَ يَتَّخِذُونَ لَهَا الْقُرْبَانَ وَ يَجْعَلُونَ لَهَا الْبَحِيرَةَ وَ الْوَصِيلَةَ وَ السَّائِبَةَ وَ الْحَامَ وَ يَسْتَقْسِمُونَ بِالْأَزْلَامِ
عَامِهِينَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ ذِكرُهُ حَائِرِينَ عَنِ الرَّشَادِ مُهْطِعِينَ إِلَى الْبِعَادِ وَ قَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَيهِمُ الشَّيطانُ وَ غَمَرَتْهُمْ سَوْدَاءُ الْجَاهِلِيَّةِ وَ رَضَعُوهَا جَهَالَةً وَ انْفَطَمُوهَا ضَلَالَةً
فَأَخْرَجَنَا اللَّهُ إِلَيهِمْ رَحْمَةً وَ أَطْلَعَنَا عَلَيهِمْ رَأْفَةً وَ أَسْفَرَ بِنَا عَنِ الْحُجُبِ نُوراً لِمَنِ اقْتَبَسَهُ وَ فَضْلًا لِمَنِ اتَّبَعَهُ وَ تَأْييداً لِمَنْ صَدَّقَهُ
فَتَبَوَّءُوا الْعِزَّ بَعْدَ الذِّلَّةِ وَ الْكثْرَةَ بَعْدَ الْقِلَّةِ وَ هَابَتْهُمُ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ وَ أَذْعَنَتْ لَهُمُ الْجَبَابِرَةُ وَ طَوَائِفُهَا وَ صَارُوا أَهْلَ نِعْمَةٍ مَذْكورَةٍ وَ كرَامَةٍ مَيسُورَةٍ وَ أَمْنٍ بَعْدَ خَوْفٍ وَ جَمْعٍ بَعْدَ كوْفٍ
وَ أَضَاءَتْ بِنَا مَفَاخِرُ مَعَدِّ بْنِ عَدْنَانَ وَ أَوْلَجْنَاهُمْ بَابَ الْهُدَى وَ أَدْخَلْنَاهُمْ دَارَ السَّلَامِ وَ أَشْمَلْنَاهُمْ ثَوْبَ الْإِيمَانِ وَ فَلَجُوا بِنَا فِي الْعَالَمِينَ وَ أَبْدَتْ لَهُمْ أَيامُ الرَّسُولِ آثَارَ الصَّالِحِينَ مِنْ حَامٍ مُجَاهِدٍ وَ مُصَلٍ قَانِتٍ وَ مُعْتَكفٍ زَاهِدٍ يُظْهِرُونَ الْأَمَانَةَ وَ يَأْتُونَ الْمَثَابَةَ حَتَّى إِذَا دَعَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيَّهُ ص وَ رَفَعَهُ إِلَيهِ
لَمْ يَكُ ذَلِك بَعْدَهُ إِلَّا كَلَمْحَةٍ مِنْ خَفْقَةٍ أَوْ وَمِيضٍ مِنْ بَرْقَةٍ إِلَى أَنْ رَجَعُوا عَلَى الْأَعْقَابِ وَ انْتَكصُوا عَلَى الْأَدْبَارِ وَ طَلَبُوا بِالْأَوْتَارِ وَ أَظْهَرُوا الْكَتَائِبَ وَ رَدَمُوا الْبَابَ وَ فَلُّوا الدِّيارَ وَ غَيَّرُوا آثَارَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ رَغِبُوا عَنْ أَحْكامِهِ وَ بَعُدُوا مِنْ أَنْوَارِهِ
وَ اسْتَبْدَلُوا بِمُسْتَخْلَفِهِ بَدِيلًا اتَّخَذُوهُ وَ كانُوا ظالِمِينَ وَ زَعَمُوا أَنَّ مَنِ اخْتَارُوا مِنْ آلِ أَبِي قُحَافَةَ أَوْلَى بِمَقَامِ رَسُولِ اللَّهِ ص مِمَّنِ اخْتَارَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِمَقَامِهِ وَ أَنَّ مُهَاجِرَ آلِ أَبِي قُحَافَةَ خَيرٌ مِنَ الْمُهَاجِرِيِّ الْأَنْصَارِيِّ الرَّبَّانِيِّ نَامُوسِ هَاشِمِ بْنِ عَبْدِ مَنَافٍ.
أَلَا وَ إِنَّ أَوَّلَ شَهَادَةِ زُورٍ وَقَعَتْ فِي الْإِسْلَامِ شَهَادَتُهُمْ أَنَّ صَاحِبَهُمْ مُسْتَخْلَفُ رَسُولِ اللَّهِ ص فَلَمَّا كانَ مِنْ أَمْرِ سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ مَا كانَ رَجَعُوا عَنْ ذَلِك وَ قَالُوا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص مَضَى وَ لَمْ يَسْتَخْلِفْ
فَكانَ رَسُولُ اللَّهِ ص الطَّيبُ الْمُبَارَكُ أَوَّلَ مَشْهُودٍ عَلَيهِ بِالزُّورِ فِي الْإِسْلَامِ وَ عَنْ قَلِيلٍ يَجِدُونَ غِبَّ مَا [يَعْلَمُونَ وَ سَيجِدُونَ التَّالُونَ غِبَّ مَا أَسَّسَهُ الْأَوَّلُونَ وَ لَئِنْ كانُوا فِي مَنْدُوحَةٍ مِنَ الْمَهْلِ وَ شِفَاءٍ مِنَ الْأَجَلِ وَ سَعَةٍ مِنَ الْمُنْقَلَبِ وَ اسْتِدْرَاجٍ مِنَ الْغُرُورِ وَ سُكُونٍ مِنَ الْحَالِ وَ إِدْرَاكٍ مِنَ الْأَمَلِ
فَقَدْ أَمْهَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ شَدَّادَ بْنَ عَادٍ وَ ثَمُودَ بْنَ عَبُّودٍ وَ بَلْعَمَ بْنَ بَاعُورٍ وَ أَسْبَغَ عَلَيهِمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً وَ أَمَدَّهُمْ بِالْأَمْوَالِ وَ الْأَعْمَارِ وَ أَتَتْهُمُ الْأَرْضُ بِبَرَكاتِهَا لِيَذَّكَّرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَ لِيَعْرِفُوا الْإِهَابَةَ لَهُ وَ الْإِنَابَةَ إِلَيهِ وَ لِيَنْتَهُوا عَنِ الِاسْتِكبَارِ
فَلَمَّا بَلَغُوا الْمُدَّةَ وَ اسْتَتَمُّوا الْأُكلَةَ أَخَذَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اصْطَلَمَهُمْ فَمِنْهُمْ مَنْ حُصِبَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَحْرَقَتْهُ الظُّلَّةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَوْدَتْهُ الرَّجْفَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَرْدَتْهُ الْخَسْفَةُ - فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
أَلَا وَ إِنَّ لِكُلِّ أَجَلٍ كتَاباً فَإِذَا بَلَغَ الْكتَابُ أَجَلَهُ لَوْ كُشِفَ لَك عَمَّا هَوَى إِلَيهِ الظَّالِمُونَ وَ آلَ إِلَيهِ الْأَخْسَرُونَ لَهَرَبْتَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّا هُمْ عَلَيهِ مُقِيمُونَ وَ إِلَيهِ صَائِرُونَ.
أَلَا وَ إِنِّي فِيكمْ أَيُّهَا النَّاسُ كَهَارُونَ فِي آلِ فِرْعَوْنَ وَ كَبَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ كَسَفِينَةِ نُوحٍ فِي قَوْمِ نُوحٍ إِنِّي النَّبَأُ الْعَظِيمُ وَ الصِّدِّيقُ الْأَكبَرُ وَ عَنْ قَلِيلٍ سَتَعْلَمُونَ مَا تُوعَدُونَ
وَ هَلْ هِيَ إِلَّا كَلُعْقَةِ الْآكلِ وَ مَذْقَةِ الشَّارِبِ وَ خَفْقَةِ الْوَسْنَانِ ثُمَّ تُلْزِمُهُمُ الْمَعَرَّاتُ خِزْياً فِي الدُّنْيا «وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُرَدُّونَ إِلى أَشَدِّ الْعَذابِ ... وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ»
فَمَا جَزَاءُ مَنْ تَنَكَّبَ مَحَجَّتَهُ وَ أَنْكرَ حُجَّتَهُ وَ خَالَفَ هُدَاتَهُ وَ حَادَّ عَنْ نُورِهِ وَ اقْتَحَمَ فِي ظُلَمِهِ وَ اسْتَبْدَلَ بِالْمَاءِ السَّرَابَ وَ بِالنَّعِيمِ الْعَذَابَ وَ بِالْفَوْزِ الشَّقَاءَ وَ بِالسَّرَّاءِ الضَّرَّاءَ وَ بِالسَّعَةِ الضَّنْك إِلَّا جَزَاءُ اقْتِرَافِهِ وَ سُوءُ خِلَافِهِ- فَلْيُوقِنُوا بِالْوَعْدِ عَلَى حَقِيقَتِهِ وَ لْيَسْتَيقِنُوا بِمَا يُوعَدُونَ يوْمَ تَأْتِي «الصَّيحَةَ بِالْحَقِ ذلِك يَوْمُ الْخُرُوجِ إِنَّا نَحْنُ نُحْيي وَ نُمِيتُ وَ إِلَينَا الْمَصِيرُ يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً» إِلَى آخِرِ السُّورَةِ.
Муҳаммад ибни Алӣ ибни Маъмар аз Муҳаммад ибни Алӣ ибни Укояи Тамимӣ аз Ҳусайн ибни Назри Феҳрӣ аз Абуамр ибни Авзоӣ аз Амр ибни Шимр аз Ҷобир ибни Язид мегӯяд: Ман ба хидмати Имом Боқир (а) расидам ва арз кардам: Эй фарзанди Расули Худо, ин ихтилофи шиа дар мазҳабҳояшон дили маро месӯзонад!
Фармуд: Эй Ҷобир, оё туро огоҳ накардам аз маънии ихтилофи онҳо, ки аз куҷо сарчашма гирифта ва аз кадом ҷиҳат пароканда шудаанд? Гуфтам: Чаро, эй фарзанди Расули Худо.
Фармуд: Пас вақте ки онҳо ихтилоф мекунанд, ту роҳе ҷуз он пеш магир. Ҳар касе ки имоми замонро инкор кунад, монанди касест ки дар замони худ Расули Худо (с)-ро инкор кардааст. Эй Ҷобир, бишнав ва дар ёд дор. Ҷобир мегӯяд: Гуфтам: Агар мехоҳед, бигӯед то гӯш диҳам! Фармуд: Бишнав ва дар ёд дор ва ба ҳар ҷо ки саворат мерасад, ба мардум расон.
Ҳамоно Амири муъминон (а) пас аз ҳафт рӯз аз вафоти Пайғамбар (с), дар шаҳри Мадина барои мардум хутбае хонд — ва он замоне буд, ки аз ҷамъоварии Қуръон ва тартиб додани он фориғ шуда буд — ва дар он хутба чунин фармуд:
Ситоиш Худое, ки пиндорҳоро аз расидан ба кунҳи Ӯ боздоштааст, ҷуз ба ҳамин андоза ки Ӯ ҳастӣ дорад; ва ақлҳоро аз тасаввури зоти Ӯ пинҳон доштааст, зеро ки Ӯ аз шабоҳат ва монандӣ фориғ аст. Балки Ӯ Худое аст, ки дар зоташ ҳеҷ тафовут нест ва дар камолаш бо рақамҳо тақсимпазир нест.
Ӯ аз ашё ҷудо аст, на ба маънои ихтилофи маконҳо; ва дар ашё нест, на ба маънои омехтагӣ. Ӯ ашёро медонад, на бо василаи воситае, ки илм ҷуз бо он набошад. Байни Ӯ ва маълумаш илми дигаре нест, балки худи Ӯ доно аст ба маълумаш. Агар гуфта шавад: Ӯ буд, пас ба маънои будани азалӣ аст; ва агар гуфта шавад: ҳамеша ҳаст, пас ба маънои нафйи адами Ӯст. Пас Ӯ пок ва баланд аст аз гуфтори касе ки ғайри Ӯро парастад ва маъбуди дигаре бигирад, ба бузургии олӣ.
Ӯро ситоиш мекунем ба ҳамон ситоише ки аз махлуқонаш писандидааст, ва қабул кардани онро бар худ воҷиб гардонидааст. Ва гувоҳӣ медиҳам, ки маъбуде ҷуз Аллоҳи ягона нест, ки шарик надорад; ва гувоҳӣ медиҳам, ки Муҳаммад банда ва фиристодаи Ӯст.
Ду гувоҳӣ суханро баланд мекунад ва амалро дучанд мегардонад. Он тарозуи амал сабук аст, ки ин ду гувоҳиро аз он бардоранд, ва он тарозу сангин аст, ки ин ду дар он гузошта шаванд. Бо ин ду гувоҳӣ наҷот дар биҳишт, раҳоӣ аз дӯзах ва гузаштан аз сирати мост.
Бо ин ду гувоҳӣ ба биҳишт медароед ва бо дуруд ба Пайғамбар ба раҳмат мерасед. Бар Пайғамбари худ бисёр дуруд фиристед. «Ҳамоно Худо ва фариштагонаш бар Пайғамбар дуруд мефиристанд. Эй касоне ки имон овардаед, бар ӯ дуруд фиристед ва салом гӯед». Дуруд ва саломи Худо бар ӯ ва хонадонаш.
Эй мардум, шукӯҳе болотар аз Ислом нест, ва каромате аз тақво арзишмандтар нест, ва паноҳгоҳе амнтар аз вараъ нест, ва шафеъе наҷотбахштар аз тавба нест, ва либосе зеботар аз тандурустӣ нест, ва муҳофизате беҳтар аз саломатӣ нест, ва моле ки фақрро дур кунад, беҳтар аз ризо ба қаноат нест, ва ганҷе ғанитар аз қаноат нест.
Ҳар кас ки ба андозаи кофии рӯзӣ қаноат кунад, оромишро ёфтааст ва дар осоиш ҷой гирифтааст. Ҳарисӣ калиди ранҷ аст, ва анбор кардани мол василаи азоб аст. Ҳасад офати дин аст, ва ҳирс инсонро ба гуноҳ мекашад ва сабаби маҳрумият мегардад.
Ситам инсонро ба ҳалокат мебарад, ва тамаъ тамоми айбҳоро дар бар мегирад. Чӣ басо тамаъе ки ноумед аст, орзуе ки дурӯғ аст, умеде ки ба маҳрумият меоварад, ва тиҷорате ки ба хасорат меанҷомад. Огоҳ бошед, ҳар кас беандеша дар оқибати корҳо амал кунад, худро дар рӯйдодҳои шармандакунанда қарор медиҳад. Ва гуноҳ гарданбанди зиштест барои муъмин.
Эй мардум, ганҷе судмандтар аз илм нест, иззате болотар аз ҳилм нест, насабе беҳтар аз адаб нест, ранҷе пасттар аз ғазаб нест, зебоие зеботар аз ақл нест, зиштие бадтар аз дурӯғ нест, муҳофизе беҳтар аз хомӯшӣ нест, ва ғоибе наздиктар аз марг нест.
Эй мардум, ҳар кас ки ба айби худ назар кунад, аз айби дигарон фориғ мегардад. Ҳар кас ки ба рӯзии Худо розӣ бошад, бар он чи дар дасти дигарон аст ҳасрат намехӯрад. Ҳар кас ки шамшери ситам баркашад, бо ҳамон кушта мешавад. Ҳар кас ки барои бародараш чоҳе канда бошад, худ дар он меафтад. Ҳар кас ки пардаи дигаронро бидаррад, айби хонааш ошкор мегардад. Ҳар кас ки хатоҳои худро фаромӯш кунад, хатоҳои дигаронро бузург мебинад. Ҳар кас ки ба фикри худ мағрур шавад, гумроҳ мегардад. Ҳар кас ки худро бо ақлаш бениёз шуморад, лағзиш мекунад. Ҳар кас ки бар мардум такаббур варзад, хор мешавад. Ҳар кас ки мардумро таҳқир кунад, дашном мешунавад. Ҳар кас ки бо пастон ҳамнишин шавад, паст шумурда мешавад. Ҳар кас ки чизеро бар дӯш гирад, ки тавонаш нест, нотавон мегардад.
Эй мардум, ба ростӣ, моле судмандтар аз ақл нест, фақре сахттар аз ҷаҳолат нест, панде расотар аз насиҳат нест, ақле монанди тадбир нест, ибодате монанди тафаккур нест, ёрие боэътимодтар аз машварат нест, ваҳшатест сахттар аз худписандӣ нест, вараъе монанди худдорӣ аз ҳаром нест, ва ҳилме монанди сабр ва хомӯшӣ нест.
Эй мардум, дар инсон даҳ хислат аст, ки забон онҳоро ошкор месозад: гувоҳест ки аз ниҳони дил хабар медиҳад, доварест ки миёни суханҳо ҳукм мекунад, гӯяндаест ки бо он посух дода мешавад, шафеъест ки ниёзҳо бо он бароварда мешаванд, васфгарест ки чизҳоро бо он мешиносанд, амирест ки ба некӣ фармон медиҳад, панддеҳест ки аз зиштӣ бозмедорад, тасаллобахшест ки ғамҳоро ором мекунад, ҳозирест ки кинаҳоро пок мекунад, ва шунавандагон аз он лаззат мебаранд.
Эй мардум, дар хомӯшӣ аз баёни ҳикмат хайре нест, ҳамчунон ки дар сухан гуфтан бо ҷаҳолат низ хайре нест. Бидонед, эй мардум, ҳар кас ки забони худро идора накунад, пушаймон мешавад; ҳар кас ки надонад, нодон мемонад; ҳар кас ки худро ба ҳилм водор накунад, ҳилм намеёбад; ҳар кас ки (аз анҷоми корҳои зишт) бознаистад, ақл намеёбад; ҳар кас ки надонад, хор мешавад; ҳар кас ки хор шавад, эҳтиром намеёбад; ва ҳар кас ки эҳтиром наёбад, сарзаниш мешавад.
Ҳар кас ки молеро ноҳақ ба даст орад, онро беҷо сарф мекунад. Ҳар кас ки кори зиштеро дар ҳолати писандида тарк накунад, дар ҳолати нописанд маҷбур ба тарк мешавад. Ҳар кас ки нишаста чизе надиҳад, дар ҳолати истода аз ӯ дареғ мешавад. Ҳар кас ки иззатро ноҳақ талаб кунад, хор мешавад. Ҳар кас ки бо ситам пирӯз шавад, шикаст мехӯрад. Ҳар кас ки бо ҳақ душманӣ кунад, сустӣ ҳамроҳи ӯ мешавад. Ҳар кас ки фиқҳ омӯзад, эҳтиром меёбад. Ҳар кас ки такаббур варзад, паст мешавад. Ҳар кас ки некӣ накунад, ситоиш намешавад.
Эй мардум, марги шарофатмандона беҳтар аз зиндагӣ бо хорию нанг аст, устуворӣ беҳтар аз сустӣ, ҳисоб пеш аз ҷазо, қабр беҳтар аз фақр, чашмпӯшӣ беҳтар аз бисёр нигоҳ кардан аст. Рӯзгор рӯзе ба нафъи ту ва рӯзе ба зарари туст. Пас агар ба нафъи ту бошад, мағрур машав, ва агар ба зарари ту бошад, сабр намо, ки бо ҳар ду озмуда мешавӣ.
Эй мардум, аҷибтарин чиз дар инсон дили ӯст. Дар он маводди ҳикмат ҳаст ва зиддияташ низ. Агар умед дар он пайдо шавад, тамаъ ӯро хор мекунад. Агар тамаъ бар он ҳуҷум барад, ҳирс ӯро ҳалок месозад. Агар яъс бар он ғолиб шавад, ҳасрат ӯро мекушад.
Ва агар хашм бар ӯ ғолиб шавад, ғазабаш шиддат меёбад. Ва агар ба ризо ва хушнудӣ расад, эҳтиётро фаромӯш мекунад. Ва агар тарс ба ӯ расад, эҳтиёт ӯро машғул месозад. Ва агар амният фарох гардад, бехабарию ғурур ӯро бирабояд (дар нусхае омадааст: иззат ӯро фаро мегирад). Ва агар неъмате бар ӯ нав гардад, иззатталабӣ ӯро фаро мегирад.
Ва агар моле ба даст орад, ғанӣ шудан ӯро саркаш мекунад. Ва агар фақр ӯро бигазад, мусибат ӯро машғул месозад (дар нусхае омадааст: гиря ӯро аз пой меандозад). Ва агар мусибате ба ӯ расад, ношукрӣ ӯро расво мекунад. Ва агар гуруснагӣ ӯро фишор диҳад, нотавонӣ гиребонгираш кунад. Ва агар дар серӣ ифрот кунад, серӣ ӯро ранҷ медиҳад. Пас ҳар кӯтоҳӣ барои ӯ зараровар аст ва ҳар ифрот бар ӯ фасодовар.
Эй мардум, ҳар кас ки сустӣ кунад, хор мешавад. Ва ҳар кас ки саховатманд бошад, сарвар мешавад. Ва ҳар кас ки молаш зиёд гардад, роҳбар мешавад. Ва ҳар кас ки ҳилмаш зиёд бошад, бузургвор мешавад. Ва ҳар кас ки дар зоти Худо тафаккур кунад, бедин мешавад. Ва ҳар кас ки ба коре бисёр даст занад, бо он шинохта мешавад. Ва ҳар кас ки шӯхияш зиёд гардад, сабук шумурда мешавад. Ва ҳар кас ки хандааш зиёд гардад, ҳайбаташ меравад. Ҳасаб касе ки адаб надорад, фасод мешавад.
Беҳтарин амал ҳифзи обрӯ бо мол аст. Он кас ки бо нодон ҳамнишин шавад, оқил нест. Ва ҳар кас ки бо нодон нишинад, бояд омодаи баҳс ва суханҳои бемаънӣ бошад. Ҳеҷ сарватманд бо молаш аз марг наҷот намеёбад ва ҳеҷ фақир бо камбағалиаш.
Эй мардум, агар марг хариданӣ мебуд, ду гурӯҳ аз аҳли дунё онро мехариданд: шахси карими рӯшанрӯ ва шахси пасти ҳирснок.
Эй мардум, ба ростӣ, дилҳо гувоҳоне доранд, ки нафсҳоро аз роҳи исрофкорон берун мебаранд. Зиракии фаҳм барои пандҳо он чизест, ки нафсро ба эҳтиёт аз хатар даъват мекунад. Дилҳо васвасаҳое аз ҳаво доранд, ва ақлҳо онҳоро бозмедоранд ва манъ мекунанд. Дар таҷрибаҳо илми нав аст, ва ибратгирӣ инсонро ба ҳидоят ва роҳи рост роҳнамоӣ мекунад.
Барои тарбияти ту кофист он чизе ки барои дигарон намехоҳӣ. Ҳаққе ки ту бар гардани бародари муъмин дорӣ, мисли ҳаққест ки ӯ бар ту дорад. Ҳар кас ки ба фикри худ иктифо кунад, худро ба хатар меандозад. Тадбир пеш аз амал туро аз пушаймонӣ наҷот медиҳад. Ҳар кас ки андешаҳои гуногунро баррасӣ кунад, ҷойи хатоҳоро мешиносад. Ва ҳар кас ки аз зиёдагӯӣ худдорӣ кунад, ақлҳо раъйи ӯро дуруст мешуморанд.
Ҳар кас ки шаҳваташро муҳофизат кунад, қадру манзалати худро ҳифз мекунад. Ҳар кас ки забонашро нигоҳ дорад, қавмаш аз ӯ дар амонанд ва ба ниёзаш мерасад. Дар тағйири ҳолатҳо ҷавҳари мардон ошкор мешавад. Рӯзҳо сирҳои пинҳонро бар ту ошкор месозанд. Дар барқи зудгузар баҳрае нест барои касе ки дар торикӣ ғарқ аст. Ҳар кас ки бо ҳикмат шинохта шавад, чашмҳо бо эҳтиром ва ҳайбат ба ӯ менигаранд.
Шарифтарин сарват тарки орзуҳост. Сабр сипари фақр аст. Ҳирс нишонаи фақр аст. Бухл либоси камбағалӣ аст. Маҳаббат хешовандии бадастомада аст. Фақири некӯрафтор беҳтар аз сарватманди бераҳм аст. Панд паноҳгоҳи касест ки онро дарк кунад. Ҳар кас ки чашмашро озод гузорад, афсӯсаш зиёд мешавад. Рӯзгор шукрро бар касе ки ба орзуяш расида, воҷиб медонад.
Кам мешавад, ки забон дар паҳн кардани зиштӣ ё некӣ бо ту бо адолат рафтор кунад. Ҳар кас ки ахлоқаш танг бошад, аҳли хонааш аз ӯ безор мешаванд. Ҳар кас ки чизе ба даст орад, фахр мекунад. Кам мешавад, ки орзу бо ту ростгӯ бошад. Фурӯтанӣ бар ту либоси ҳайбат мепӯшонад. Дар фарохии ахлоқ ганҷҳои ризқ ниҳон аст. Чӣ басо касе ки дар охирин рӯзҳои умраш дар гуноҳаш мустаҳкам аст (яъне инсон бояд ҳамеша аз гуноҳ парҳез кунад чун мумкин аст ҳар рӯз охири умри ӯ бошад).
Ҳар кас ки ҳаё либоси ӯ гардад, айбаш аз мардум пинҳон мемонад. Дар гуфтор миёнарав бош, зеро ҳар кас ки миёнаравиро пеш гирад, хароҷоташ сабук мегардад. Рушди ту дар мухолифат бо нафс аст. Ҳар кас ки рӯзгорро бишносад, аз омодагӣ ғофил намешавад. Огоҳ бош! Бо ҳар нӯшидан гулӯгирӣ ва бо ҳар луқма гулӯшиканӣ аст. Ба ҳеҷ неъмате намерасӣ, магар бо аз байн рафтани неъмате дигар. Ҳар зиндае ғизое дорад, ва ҳар донае хӯрандае ва ту ғизои маргӣ.
Бидонед, эй мардум, ҳар кас ки бар рӯи замин роҳ равад, оқибат дар шиками он ҷой мегирад. Шабу рӯз дар нобуд кардани умрҳо бо ҳам рақобат мекунанд (дар нусхае: бар ҳам сабқат мегиранд).
Эй мардум, куфри неъмат пастӣ аст, ва ҳамнишинии нодон бадбахтӣ. Нармӣ дар сухан аз каромат аст, ва аз ибодат аст, ки забонро ба панду насиҳат ва паҳн кардани салом ба кор барӣ. Аз фиреб барҳазар бош, ки он хӯйи пастон аст. Ҳар ҷӯянда ба матлуб намерасад, ва ҳар ғоиб бознамегардад. Ба касе ки аз ту рӯ гардонад дил набанд, чи басо дуре ки наздиктар аз наздик аст (монанди марг).
Пеш аз роҳ, рафиқро бишнос, ва пеш аз хона, ҳамсояро. Огоҳ бош! Ҳар кас ки дар роҳ шитоб кунад, ба оромиш мерасад. Айби бародаратро пӯшон, чунонки онро дар худ мешиносӣ. Лаҳзаи лағзиш дӯстатро бубахш барои рӯзе ки душманат бар ту чира гардад. Ҳар кас ки бар касе хашм гирад, ки тавони зарар расондан надорад, ғамаш тӯлонӣ мешавад ва худро дар азоб меандозад.
Ҳар кас ки аз Парвардигораш битарсад, аз ситам даст мекашад (дар нусхае: Худо азобашро бармегардонад). Ҳар кас ки дар сухан каҷравӣ накунад, каромати худро ошкор месозад. Ҳар кас ки некиро аз бадӣ фарқ накунад, мисли ҳайвон аст. Аз фасод аст, ки тушаи роҳро талаф диҳӣ. Чӣ хурд аст мусибат дар баробари ниёзмандии бузурги фардои қиёмат.
Ҳайҳот, чӣ дуред, чӣ дур! Шумо аз якдигар ҷудо нестед, магар ба сабаби гуноҳон ва маъсиятҳое ки дар шумост. Чӣ наздик аст оромиш ба ранҷ, ва бадбахтӣ ба неъмат. Ҳеч бадие нест, ки пас аз он биҳишт бошад ва ҳеч некие нест, ки пас аз он дӯзах бошад.
Ҳар неъмате ҷуз биҳишт ночиз аст ва ҳар мусибате ҷуз дӯзах, осоиш. Вақте ки дилҳо пок шаванд, гуноҳони бузург ошкор мегарданд. Пок кардани амал аз худи амал душвортар аст, ва пок кардани ният аз фасод барои амалкунандагон душвортар аз ҷиҳодест тӯлонӣ. Оҳ, агар тақво набуд, ман зирактарин араб мебудам.
Эй мардум, Худованди мутаол ба Пайғамбараш Муҳаммад (с) ваъдаи “васила”-ро додааст, ва ваъдаи Ӯ ҳақ аст, ва ҳаргиз ваъдаашро намешиканад. Огоҳ бошед, ки “васила” болотарин дараҷаи биҳишт аст, дар авҷи наздикӣ ба Худо ва охирин нуқтаи орзуҳо.
Он мақом ҳазор зинапоя дорад ва фосилаи байни ҳар зина то зинаи дигар сад соли давидани аспи тезгом аст. Пиллае аз дурр, пиллае аз гавҳар, пиллае аз забарҷад, пиллае аз лӯълуъ, пиллае аз ёқут, пиллае аз зумуррад, пиллае аз марҷон, пиллае аз кофур, пиллае аз анбар, пиллае аз уд, пиллае аз тилло, пиллае аз абр, пиллае аз ҳаво, ва пиллае аз нур, ки бар ҳамаи биҳиштҳо бартарӣ дорад.
Ва Расули Худо (с) дар он рӯз бар болои он зинапоя нишастааст, ва ду либоси нарм дар бар дорад: яке аз раҳмати Худо ва дигаре аз нури Худо. Бар сари ӯ тоҷи нубувват ва бар он тоҷ иклили рисолат аст. Бо нури ӯ тамоми маҳшар равшан мешавад. Ва ман дар он рӯз бар дараҷаи баланд қарор дорам, ки поинтар аз дараҷаи ӯст, ва ду либоси нарм дар бар дорам: яке аз арғувони нур ва дигаре аз кофур.
Ва расулону пайғамбарон бар зинаҳои дигар истодаанд, ва бузургони замон ва ҳуҷҷатҳои давр дар тарафи рости мо ҳастанд, ки либосҳои нур ва каромат онҳоро фаро гирифтааст. Ҳеҷ фариштаи наздик ва ҳеҷ пайғамбари фиристода моро намебинад, магар он ки аз анвори мо ҳайрон ва аз дурахшиш ва ҷалолати мо дар шигифт мемонад.
Ва дар тарафи рости “васила”, дар тарафи рости Расули Худо (с), абре густурда ба андозаи чашм аст, ки аз он нидо меояд: «Эй аҳли маҳшар, хушо ба ҳоли касе ки васиро дӯст дорад ва ба пайғамбари уммии араб имон оварда бошад. Ва ҳар кас кофир гардад, дӯзах ҷойи ваъдаи ӯст.» Ва дар тарафи чапи “васила”, дар тарафи чапи Расули Худо (с), сояе аст, ки аз он нидо меояд: «Эй аҳли маҳшар, хушо ба ҳоли касе ки васиро дӯст дорад ва ба пайғамбари уммӣ имон оварда бошад.» Савганд ба он ки моликияти аъло аз они Ӯст, ҳеҷ кас наҷот намеёбад ва ба оромишу биҳишт намерасад, магар он ки Парвардигори худро бо ихлос дар ҳаққи он ду вохӯрда бошад ва ба ситорагони онҳо (имомон) иқтидо карда бошад.
Пас, эй аҳли вилояти Худо, ба рӯи сафедатон, ба шарафи ҷойгоҳатон, ба каромати бозгаштатон ва ба пирӯзии имрӯзиатон, ки бар тахтҳо рӯ ба рӯ нишастаед, яқин дошта бошед. Ва эй аҳли инҳироф ва рӯ гардонандагон аз Худои Азиз ва Расули Ӯ ва роҳи Ӯ ва бузургони замон, шумо низ яқин кунед ба рӯи сиёҳатон ва хашми Парвардигоратон, ки ҷазои он чизест ки мекардед.
Ҳеҷ расул ва пайғамбаре дар гузашта набудааст, магар он ки умматашро аз пайғамбари фиристодаи баъд аз худ хабар дода, ва ба омадани Расули Худо (с) башорат дода, ва қавмашро ба пайравӣ аз ӯ васият кардааст. Ӯро барои қавмаш тавсиф намудааст, то бо сифаташ бишносанд ва аз шариаташ пайравӣ кунанд, ва пас аз ӯ гумроҳ нашаванд. То ҳар кас ки пас аз он ба ҳалокат ё гумроҳӣ афтад, пас аз бартараф шудани узр ва огоҳӣ бо далел ва таъйини ҳуҷҷат бошад.
Ва аз ин рӯ, умматҳо (пеш аз зуҳури Пайғамбари Ислом) ҳамеша дар интизори омадани расулон ва зуҳури пайғамбарон буданд. Агар бо аз даст рафтани пайғамбаре ба мусибати набудани ӯ гирифтор мешуданд — бо вуҷуди он ки ин набудан барои мардум мусибати бузург ва фоҷиаи сангин буд — боз ҳам умеди онҳо (ба омадани пайғамбарони баъдӣ) фарох буд. Ва ҳеҷ мусибате бузургтар ва ҳеҷ фоҷиае сангинтар аз мусибати аз даст рафтани Расули Худо (с) набуд.
Зеро Худованд бо реҳлати он ҳазрат тарс додан ва узр оварданро барои мардум поён дод, ва ба воситаи ӯ баҳс ва узр миёни Худо ва халқашро қатъ кард, ва ӯро васила ва нигаҳбон миёни Худо ва бандагонаш қарор дод, ки амале ҷуз ба воситаи ӯ пазируфта намешавад, ва наздикӣ ба даргоҳи Худо ҷуз бо итоати ӯ ба даст намеояд.
Ва Худои Таоло дар ояти мустаҳками Қуръонаш фармудааст: «Ҳар кас аз ин Пайғамбар итоат кунад, аз Худо итоат кардааст; ва ҳар кас рӯй гардонад — мо туро нигаҳбони онҳо нафиристодаем» (Сураи Нисо, ояти 80). Бо ин сухан, итоати худро бо итоати ӯ пайваст кард, ва сарпечиро бо сарпеч аз ӯ. Пас ҳамин оят далел аст бар он чи ба ӯ вогузор шудааст ва гувоҳест бар касоне, ки ӯро пайравӣ ё нофармонӣ мекунанд. Ва ин матлабро дар чанд ҷойи Қуръони бузургаш баён кардааст.
Пас дар он ҷо, ки мардумро ба пайравӣ аз ӯ водор мекунад ва ба тасдиқи ӯ ва пазируфтани даъваташ ташвиқ менамояд, фармудааст: «Бигӯ: агар Худоро дӯст медоред, маро пайравӣ кунед, то Худо шуморо дӯст дорад ва гуноҳҳоятонро биёмурзад» (Сураи Оли Имрон, ояти 31). Бо ин тартиб, пайравии он ҳазрат (с) муҳаббати Худо ва ризояти Ӯ, омурзиши гуноҳҳо, комёбии комил ва воҷиб шудани биҳишт аст. Ва рӯй гардондан аз он ҳазрат ва эъраз аз ӯ — ситезаи бо Худо, хашм ва ғазаб ва дурӣ аз Ӯст, ки инсонро дар дӯзах ҷой медиҳад.
Ва ин аст маънои гуфтори Худованд, ки фармудааст: «Ва ҳар кас аз ин гурӯҳҳо ба ӯ кофир шавад, дӯзах ҷойгоҳи ӯст» (Сураи Ҳуд, ояти 17). Мақсуд аз куфр инкор ва нофармонии ӯст. Зеро Худованди таборак ва таоло ба воситаи ман бандагонашро озмоиш кард, ва ба дасти ман мухолифонашро кушт, ва ба шамшери ман мункиронашро нобуд сохт, ва маро василаи наздикӣ барои муъминон ва ҳавзҳои марг барои саркашон ва шамшере бар ҷинояткорон қарор дод.
Ва ба воситаи ман пушти Расули Худоро мустаҳкам кард, ва бо ёриаш маро гиромӣ дошт, ва бо донишаш маро шарафманд сохт, ва бо аҳкомаш маро ато фармуд, ва ба мақоми васияташ маро махсус гардонд, ва ба ҷойнишинии ӯ дар миёни умматаш маро баргузид. Пас дар он лаҳзае, ки муҳоҷирон ва ансор гирди ӯ ҷамъ шуда буданд ва маҳфилҳо аз серодамӣ танг шуда буданд, фармуд:
Эй мардум! Ҳақиқатан мақоми Алӣ дар назди ман мисли мақоми Ҳорун дар назди Мӯсо аст, ҷуз он ки пас аз ман пайғамбаре нест. Пас муъминон сухани Расули Худо (с)–ро аз ҷониби Худо дарк карданд, зеро медонистанд, ки ман бародари падару модарии Расули Худо нестам, чунон ки Ҳорун бародари падару модарии Мӯсо буд. Ва ман пайғамбар нестам, ки нубувват талаб кунам, балки мақсади ин сухан ҷойнишинии ман буд, чунон ки Мӯсо Ҳорунро ҷойнишини худ сохт, он ҷо ки фармудааст: «Ҷойнишини ман дар миёни қавми ман бош ва ислоҳ кун ва роҳи фасодкоронро пайравӣ макун» (Сураи Аъроф, ояти 142)
Ва сухани дигаре аз Расули Худо (с), вақте ки гурӯҳе гуфтанд: Мо дӯстони наздики Расули Худо (с) ҳастем. Пас Расули Худо (с) ба сафар барои ҳаҷҷи видоъ рафт ва сипас ба Ғадири Хум омад. Дар он ҷо фармон дод, ки минбаре барояш омода кунанд. Сипас бар он боло рафт ва бозӯи маро гирифт ва он қадар баланд бардошт, ки сафедии зери бағалаш намоён шуд. Бо овози баланд дар он маҳфил фармуд: «Ҳар касро ман сарвар ва мавло ҳастам, Алӣ низ сарвар ва мавлои ӯст. Худоё, дӯст дор касеро, ки ӯро дӯст дорад ва душман дор касеро, ки ӯро душман дорад.»
Пас дӯстии ман, дӯстии Худо аст, ва душмании ман, душмании Худо. Ва Худои азза ва ҷалл дар он рӯз ин оятро нозил фармуд: «Имрӯз дини шуморо барои шумо комил кардам ва неъмати худро бар шумо тамом кардам ва Исломро дини шумо интихоб кардам» (Сураи Моида, ояти 3). Пас, вилоят ва сарварии ман, камоли дин ва ризояти Парвардигор аст.
Ва Худои таборак ва таоло дар бораи ман, ба таври махсус, бо каромат ва бузургӣ ва фазилате, ки Расули Худо (с) ба ман дод, ин суханро нозил фармуд: «Сипас ба сӯи Худо, мавлои ҳақиқии худ баргардонида мешаванд. Огоҳ бошед, ки ҳукм аз они Ӯст ва Ӯ зудтарин ҳисобкунанда аст» (Сураи Анъом, ояти 62). (Зоҳиран мақсад ин аст, ки унвони «мавло», ки Худо ва Расули Ӯ барои худ истифода кардаанд, Худованд онро ба ман дода ва маро дар миёни уммат бо ин унвон махсус гардондааст, ва ин ба хотири бузургдошти ман аст. Ва мумкин аст мақсад ин бошад, ки «мавло» дар каломи Расули Худо (с) ҳамон маъноеро дорад, ки дар ин оят аст.)
Дар ман фазилатҳое ҳастанд, ки агар онҳоро ба забон оварам, бузургии онҳо баланд мешавад ва шунидани онҳо тӯл мекашад. Ва агар он ду бадбахт дар муқобили ман либоси хилофатро пӯшиданд ва дар чизе, ки ҳақ надоштанд, бо ман ситеза карданд ва онро бо гумроҳӣ соҳиб шуданд ва бо ҷаҳолат онро аз они худ донистанд, пас ба ҷойгоҳи баде ворид мешаванд ва чӣ бад аст он чи барои худ омода кардаанд.
Дар қабр (ва олами барзаху қиёмат) якдигарро лаънат мекунанд ва ҳар кадом аз дигарӣ безорӣ меҷӯяд. Ва чун бо ҳам вохӯранд, яке ба дигаре мегӯяд: «Кошки миёни ману ту фосилаи шарқу ғарб мебуд, ки чӣ ҳамнишини баде будӣ!» Ва он бадбахт бо ҳолати нотавон ҷавоб медиҳад: «Кошки туро дӯст намегирифтам, ки маро аз ёдоварие, ки ба ман расида буд, гумроҳ кардӣ. Ва шайтон барои инсон хору залилкунанда аст.»
Ва манам он ёдоварие, ки ӯ аз он гумроҳ шуд, ва он роҳе, ки аз он дур гашт, ва он имоне, ки ба он кофир шуд, ва он Қуръоне, ки аз он рӯй гардонд, ва он дин, ки онро дурӯғ шумурд, ва он роҳе, ки аз он канора гирифт. Ва агар он ду дар алафи хушк ва фиреби дунёи нопойдор чариданд ва худро ба лаби чоҳи дӯзах расонданд, пас ба бадтарин ҷойгоҳ ворид мешаванд, дар миёни ноумедтарин ва лаънатшудагони воридшуда. Бо лаънат ба якдигар фарёд мезананд ва бо ҳасрат нола мекунанд. Барояшон на роҳат ҳаст ва на раҳоӣ аз азобашон.
Ин мардум (солҳои тӯлонӣ) ҳамеша бутҳоро парастиш мекарданд ва дар маъбадҳои бутҳо хизмат мерасонданд. Барои онҳо маросимҳо барпо мекарданд, назр ва қурбонӣ месупориданд, ва барои онҳо «Баҳира», «Васила», «Соиба» ва «Ҳом» (ҳайвоноте, ки дар замони ҷоҳилият бо боварҳое онҳоро махсуси Худо медонистанд ва истифодаашонро бар худ ҳаром мекарданд) қарор медоданд ва бо «азлом» (чӯбҳои махсуси қуръа) қуръа мезаданд.
Ва аз Худои азза ва ҷалл бехабар буданд, аз роҳи рост саргардон, ба сӯи дурӣ мешитофтанд. Шайтон бар онҳо ғолиб гашта буд, ва торикии даврони ҷоҳилият онҳоро фаро гирифта буд. Ширхӯрии онҳо бо ҷаҳолат ва аз шир гирифтанашон бо гумроҳӣ буд.
Дар чунин ҳолат, Худованд моро ба сӯи онҳо аз рӯи раҳмат фиристод, ва бо меҳрубонӣ бар онҳо зоҳир сохт. Ба воситаи мо пардаҳоро бардошт, то нуре бошад барои касе, ки онро бигирад, ва фазилате барои касе, ки пайравӣ кунад, ва ёрие барои касе, ки онро тасдиқ намояд.
(Бо ин меҳру раҳмати Худо) онҳо пас аз хорӣ ба мақоми иззат расиданд, ва пас аз камӣ сершумор шуданд. Ҳайбати онҳо дар дилҳо ва чашмҳо ҷой гирифт, ва саркашон бо гурӯҳҳояшон дар баробарашон таслим шуданд. Ба неъмате расиданд, ки забонҳо онро ёд мекарданд, ба осонӣ ба мақоми гиромӣ ноил шуданд, пас аз тарс ба амният расиданд, ва пас аз парокандагӣ муттаҳид гаштанд.
Фахрҳои Маъд ибни Аднон бо мо нур гирифт, мо онҳоро ба дари ҳидоят бурдем ва ба хонаи амният ва саломатӣ даровардем. Либоси имонро бар танашон пӯшондем, ва ба воситаи мо дар миёни ҷаҳониён пирӯз шуданд. Дар рӯзгори Расули Худо (с) нишонаҳои солеҳон дар онҳо зоҳир шуд; аз мудофеи ҷангҷӯ, намозгузори Худоҷӯ, то зоҳиди гӯшанишин. Аманатдориро ошкор мекарданд ва ба корҳои савоб мепардохтанд, то он ки Худои азза ва ҷалл Пайғамбараш (с)-ро фаро хонд ва ӯро ба сӯи худ боло бурд.
Пас аз он чизе нагузашт ҷуз мисли чашм пӯшидан ё барқи лаҳзае, ки ба ақиб баргаштанд ва рӯй гардониданд. Ба хунхоҳӣ бархостанд, лашкарҳо намоиш доданд, дарро бастанд, хонаҳоро вайрон карданд, осори Расули Худо (с)-ро дигар карданд, аз аҳкоми ӯ рӯй гардониданд ва аз нури ӯ дур шуданд.
Ва ба ҷойи ҷойнишине, ки ӯ таъин карда буд, дигареро ба ҷонишинӣ гирифтанд ва золим буданд. Пиндоштанд, ки касе, ки худ аз хонадони Абуқуҳофа интихоб карданд, барои мақоми Расули Худо (с) сазовортар аст аз касе, ки худ Расули Худо (с) барои он мақом интихоб карда буд. Ва гумон карданд, ки муҳоҷири хонадони Абуқуҳофа беҳтар аст аз муҳоҷири ансорӣ ва раббонӣ, сирдори Худо ва Расули Ӯ аз хонадони Ҳошим ибни Абдуманоф.
Огоҳ бошед, ки аввалин шаҳодати дурӯғ дар Ислом он буд, ки онҳо гувоҳӣ доданд, ки рафиқашон ҷойнишини Расули Худо (с) аст. Ва чун воқеаи Саъд ибни Убода рух дод, аз он сухан баргаштанд ва гуфтанд: Расули Худо (с) аз ин ҷаҳон рафт ва касеро ба ҷонишинӣ таъин накарда буд.
Пас Расули Худо (с), он марди пок ва муборак, аввалин касе буд, ки дар Ислом бар зидди ӯ ба ноҳақ гувоҳӣ доданд. Ва ба зудӣ оқибати он чи пешиниёни онҳо бунёд кардаанд, хоҳанд ёфт. Ва агар мебинед, ки онҳо дар муҳлати фарох, умри муайян, фарохии бозгашт, фиреби тадриҷӣ, оромии ҳол ва расидан ба орзу қарор доранд...
(Тааҷҷуб нест) ва бидонед, ки Худои азза ва ҷалл ба Шаддод ибни Од, Самуд ибни Убуд ва Балъам ибни Боур низ муҳлат дод, ва неъматҳои зоҳирӣ ва ботинии худро бар онҳо комил гардонд, бо молу умрҳои тӯлонӣ ёриашон кард, ва замин баракатҳои худро ба онҳо дод, то шояд неъматҳои Худоро ёд кунанд, аз Ӯ битарсанд, ба сӯи Ӯ бозгарданд ва аз саркашӣ даст кашанд.
Ва чун муҳлаташон ба поён расид ва насиби муайянро ба охир расонданд, Худои азза ва ҷалл онҳоро гирифт ва решакан кард. Гурӯҳе ба сангреза гирифтор шуданд, бархе бо фарёди осмонӣ ҳалок гаштанд, бархе бо абри оташин сӯхта шуданд, бархе бо зилзила нобуд гаштанд, ва бархе дар замин фурӯ рафтанд. «Худо бар онҳо зулм накард, балки худашон ба худ зулм карданд.»
Огоҳ бошед, ки ҳар муҳлате китобе дорад. Ва чун он китоб ба охир расад, агар парда бардошта шавад ва бубинӣ, ки золимон ба куҷо сарозер шудаанд ва зиёнкорон ба куҷо бозгаштаанд, бешак ба сӯи Худои азза ва ҷалл мегурехтӣ аз он чи онҳо дар он қарор доранд ва ба он бозмегарданд.
Огоҳ бошед, эй мардум! Ман дар миёни шумо мисли Ҳорун дар миёни фиръавниён, мисли дарвозаи «Ҳитта» дар миёни Банӣ Исроил, ва мисли киштии Нӯҳ дар миёни қавми Нӯҳ ҳастам. Манам «набаи азим» (хабари бузург) ва «сиддиқи акбар» (ростгӯи бузург), ва ба зудӣ он чи ба шумо ваъда дода шудааст, хоҳед донист.
Оё ин дунё ҷуз як лесидани ангушт, як чашидани нӯшокӣ ва як хоби сабуки шахси хоболуд аст? Ва баъд гуноҳҳои ҳалокатбор домангири онҳо мешавад ва сабаби расвоии онҳо дар дунё ва охират мегардад, ва сипас ба сахттарин азоб бозгардонида мешаванд. Худо аз корҳое, ки мекунанд, ғофил нест.
Пас чӣ мукофотест барои касе, ки аз роҳи равшани худ дур гашта, далели равшанашро инкор кардааст, бо роҳнамои худ мухолифат варзида, аз нураш рӯй гардондааст, дар торикӣ фурӯ рафта, обро бо сароб, неъматро бо азоб, комёбиро бо бадбахтӣ, осоишро бо ранҷ ва фарохиро бо тангӣ иваз кардааст, ҷуз бо мукофоти гуноҳҳояш ва бадии мухолифати ӯ.
Пас бояд ба ваъдаи Худо бо ҳақиқаташ имон дошта бошанд, ва ба он чи ваъда дода шудаанд, итминон ёбанд: «Рӯзе ки фарёди ҳақ меояд — он рӯзи берун шудан аст. Мо зинда мекунем ва мемиронем, ва бозгашт ба сӯи мост. Рӯзе ки замин барои берун омаданашон мешикофт ва онҳо шитобон мебароянд…» то охири сураи Қоф.
Эзоҳ
- ↑ Мазандаронӣ, Шарҳи ал-Кофӣ, 1382ҳ.қ., ҷ.11, саҳ.202
- ↑ Кулайнӣ, ар-Равза мина-л-Кофӣ, тарҷумаи Сайид Ҳошим Расулии Маҳаллотӣ, 1364ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.25
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.24 ва 25
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18
- ↑ Ҳусайнии Теҳронӣ, Имомшиносӣ, 1426ҳ.ш., ҷ.10, саҳ.145–147
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.24 ва 25
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.27
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.27 ва 28
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.30
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.27–30
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18–30
- ↑ Шайх Садуқ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.320–322
- ↑ Шайх Садуқ, Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ, 1413ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.406
- ↑ Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.93–100
- ↑ Макорим Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.12, саҳ.219, 233, 229 ва 319
- ↑ Мусавӣ, Тамоми Наҳҷулбалоға, 1376ҳ.ш., саҳ.147, хутбаи 12
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18; Шайх Садуқ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.320
- ↑ Ибни Шаҳрошӯб, Маноқиби Оли Абитолиб, 1379ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.211
- ↑ Ибни Шаҳрошӯб, Маноқиби Оли Абӯтолиб, 1379ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.281
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Риҷоли Аллома Ҳиллӣ, 1411ҳ.қ., саҳ.35
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.18; Шайх Садуқ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.320
- ↑ Наҷошӣ, Риҷоли Наҷошӣ, 1365ҳ.ш., саҳ.128
- ↑ Ибни Ғазоирӣ, ар-Риҷол, 1364ҳ.ш., саҳ.110
- ↑ Аллома Ҳиллӣ, Риҷоли Аллома Ҳиллӣ, 1411ҳ.қ., саҳ.35
- ↑ Маҷлисӣ, Миръот-ул-уқул, 1404ҳ.қ., ҷ.25, саҳ.25
Сарчашма
- Аллома Ҳиллӣ, Ҳасан ибни Юсуф, Риҷоли Аллома Ҳиллӣ, таҳқиқ ва тасҳеҳи Муҳаммадсодиқ Баҳрулулум, Наҷаф, Дор-уз-захоир, нашри дуюм, 1411ҳ.қ.
- Ибни Шаҳрошӯби Мазандаронӣ, Муҳаммад ибни Алӣ, Маноқиби Оли Абитолиб (а), Қум, Аллома, нашри аввал, 1379ҳ.қ.
- Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Ҳасан ибни Алӣ, Туҳаф-ул-уқул, таҳқиқ ва тасҳеҳи Алиакбари Ғаффорӣ, Қум, Ҷомеаи Мударрисин, нашри дуюм, 1404–1363ҳ.қ.
- Ибни Ғазоирӣ, Аҳмад ибни Ҳусайн, ар-Риҷол, таҳқиқ ва тасҳеҳи Муҳаммадризо Ҳусайнӣ, Қум, Дор-ул-ҳадис, нашри аввал, 1364ҳ.ш.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, ал-Исломия, нашри чаҳорум, 1407ҳ.қ.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ар-Равза мина-л-Кофӣ, тарҷумаи Сайид Ҳошим Расулии Маҳаллотӣ, Теҳрон, Нашри Илмияи Исломия, нашри аввал, 1364ҳ.ш.
- Макорим Шерозӣ, Носир, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, нашри аввал, 1386ҳ.ш.
- Мусавӣ, Сайид Содиқ, Тамоми Наҳҷулбалоға, Машҳад, Муассисаи Имом Соҳиби Замон (а), 1376ҳ.ш.
- Наҷошӣ, Аҳмад ибни Алӣ, Риҷоли Наҷошӣ, Қум, Дафтари Нашри Исломӣ, нашри шашум, 1365ҳ.ш.
- Шайх Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ, таҳқиқ ва тасҳеҳи Алиакбари Ғаффорӣ, Қум, Дафтари Нашри Исломӣ, нашри дуюм, 1413ҳ.қ.
- Шайх Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, ал-Амолӣ, Теҳрон, Китобчӣ, нашри шашум, 1376ҳ.ш.
- Ҳусайнии Теҳронӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, Имомшиносӣ, Машҳад, Аллома Табатабоӣ, нашри сеюм, 1426ҳ.ш.