Хутбаи муттақин
| Номҳои дигар | Хутбаи Ҳаммом |
|---|---|
| Мавзуъ | Тавсифи парҳеҳкорон, муъминон ё шиаён |
| Содиршуда аз | Имом Алӣ (а) |
| Сарчашмаи шиа | Наҳҷулбалоға, ат-Тамҳис, Амолии Шайхи Садуқ, Канз-ул-фавоид ва ғайра |
Хутбаи муттақин (форсӣ: خُطبه مُتّقین) ё хутбаи Ҳаммом (форсӣ: خُطبه هَمّام) аз хутбаҳои машҳури Наҳҷулбалоға дар заминаи ахлоқ ва тақвост. Имом Алӣ (а) ин хутбаро ба дархости яке аз ёронаш ба номи Ҳаммом эрод кард.Ҳамам бо шунидани ин хутба, дигаргун ва беҳӯш шуд ва дар ҳамон лаҳза даргузашт. Дар хутбаи муттақин, рафторҳои шахсӣ, иҷтимоӣ ва ибодии муттақин баён шудааст. Аз ҷумлаи ин сифот метавон ба амонатдорӣ, казми ғайз, ҳилм ва хушуъ дар ибодат ишора кард.
Ин хутба дар манобеи дигаре ғайр аз Наҳҷулбалоға, монанди ат-Тамҳис, Амолии Шайхи Садуқ ва Канз-ул-фавоид низ зикр шудааст. Аз ин рӯи бархе муҳаққиқон ин хутбаро мутавотир донистаанд. Бархе дигар бар ин боваранд асли ин хутба кӯтоҳ буда ва ба мурури замон, ҷумалоти зиёде ба он афзуда шудааст.
Илова бар тарҷумаҳо ва шарҳҳое, ки ба сурати комил бар Наҳҷулбалоға навишта шуда, ин хутба шарҳҳо ва тарҷумаҳои ихтисосӣ ҳам дорад, ки аз ҷумлаи онҳо Ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, Роҳу расми парҳезкорон ва Ашиъъатун мин хутбат-ил-муттақин аст.
Гуфта шудаи орояҳои адабии бакоррафта дар ин хутба аз балоғату фасоҳати бисёре бархӯрдор аст ва дар он ба мусиқӣ ва зарби оҳанги калом, тавваҷуҳ шудааст.
Муаррифӣ ва ҷойгоҳ
Хутбаи муттақинро аз хутбаҳои маъруфи Наҳҷулбалоға[1] ва аз хутбаҳои муҳими Имом Алӣ (а) дар бораи ирфон ва тарбият медонанд.[2] Носир Макорими Шерозӣ, аз мароҷеъи тақлиди шиа, ин хутбаро ҷомеътарин хутбаи Наҳҷулбалоға дар заминаи ахлоқ ва тақво шумурдааст.[3] Дар бархе пажӯҳишҳо, ин хутба манбаии муносиб барои шинохти ахлоқ ва таҳзиби нафас муаррифӣ шудааст.[4] Ба гуфтаи Муҳаммадтақӣ Мисбоҳи Яздӣ, аз муфассирони Қуръон, ин ки хутбаи муттақин аз Имом Муҳаммади Боқир (а)[5] ва аз Имом Ҷаъфари Содиқ (а)[6] низ ривоят шуда, аҳамияти онро нишон медиҳад.[7] Агарчи Сайид Разӣ дар Наҳҷулбалоға, номе барои ин хутба зикр накардааст,[8] аммо ба далели тавсифи парҳезкорон дар ин хутба, онро хутбаи муттақин (парҳезкорон) номидаанд.[9]
Имом Алӣ (а) ин хутбаро ба дархости яке аз ёронаш ба номи Ҳаммом баён кард.[10] Ин хутба, ки дар ғайр аз Наҳҷулбалоға низ ворид шуда, барои тавсифи муттақин[11] ё тавсифи муъминон[12] ё тавсифи шиаён[13] баён шудааст. Нақл шуда, Ҳаммо бо шунидани ин хутба, дигаргун ва беҳӯш шуд ва дар ҳамон лаҳза даргузашт.[14] Имом Алӣ (а) дар ин хутба парҳезкоронро тавсиф карда ва барои онон ҳудуди сад сифат баршумурдааст.[15] Ба гуфтаи бархе муҳаққиқон, орояҳои адабии бакоррафта дар он, барҷаста аст ва дар он, ба мусиқӣ ва зарби оҳанги калом тавваҷуҳи вижае шудааст.[16]
| Номи нусха | Рақами хутба[17] |
|---|---|
| ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси лиалфози Наҳҷулбалоға / Субҳӣ Солеҳ | 193 |
| Ибни Майсами Баҳронӣ | 184 |
| Ҳабибуллоҳи Хуӣ / Муллосолеҳи Қазвинӣ | 192 |
| Ибни Абилҳадид / Муҳаммади Абдуҳ | 186 |
| Муллофатҳуллоҳи Кошонӣ | 221 |
| Муҳаммадҷаводи Муғния | 191 |
Муҳтаво
Дар хутбаи муттақин, паҳлӯҳои гуногуни зиндагии парҳезкорон (ахлоқӣ, шахсӣ, иҷтимоӣ ва робитаи онон бо Худо)[18] дар қолаби беш аз сад сифат баён шудааст.[19] Ин хутба аз ин ҳафт бахш ташкил шудааст: 1. Бахши оғозини хутба ва ҳамди Худо; 2. Муқаддама; 3. Симои куллии муттақин; 4. Шаби парҳезкорон; 5. Рӯзи парҳезкорон; 6. Аломатҳои муттақин; 7. Поёни достони Ҳаммом.[20]
- Авсофи иҷтимоии муттақин:
- Дурӣ аз сухани зишт
- Амонатдорӣ
- Казми ғайз
- Бахшидани касе ки ба онҳо ситам карда
- Дар амон будани мардум аз бадии онҳо
- Умедвории мардум ба кори неки онҳо
- Авсофи шахсӣ:
- Бадгумонӣ ба хештан
- Тарс аз ситоиш шудан аз тарафи дигарон
- Дурандешӣ дар айни мулоимат
- Имони ҳамроҳ бо яқин
- Ҳилм
- Камхӯрок будан ва содазистӣ
- Робита бо холиқ:
- Хондани намозҳои шабона ҳамроҳ бо тиловати Қуръон
- Давоҷӯӣ дар Қуръон
- Таъсирпзирӣ аз Қуръон
- Хушуъ дар ибодат.[21]
Эътибор
Носир Макорими Шерозӣ, аз мароҷеъи тақлиди шиа, хутбаи муттақинро ки дар манобеи равоии гуногуне нақл шуда бисёр муътабар донистааст.[22] Муҳаммадтақӣ Мисбоҳи Яздӣ низ ба тавотур ва мавриди эътимод будани ин хутба бовар дорад.[23] Ин хутба дар сарчашмаҳои ҳадисии мухталифе зикр шудааст.[24] Аз ҷумлаи ин манобеъ, ин китобҳост: ал-Кофӣ таълифи Шайх Кулайнӣ,[25] ат-Тамҳис таълиф Ибни Ҳаммоми Искофӣ,[26] Туҳаф-ул-уқул навиштаи Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ,[27] Амолии Шайх Садуқ,[28] Канз-ул-фавоид таълифи Кароҷакӣ[29] ва Равзат-ул-воъизин асари Фаттоли Нишобурӣ.[30] Манобеи нахустин дар нақли ин хутба, дар санад ва низ дар алфоз ва ҳаҷми ривоят яксон нестанд.[31] Бархе нависандагон бо истинод ба ихтилофи насхаҳои ин хутба ва ироаи бархе далелҳо муддаӣ шудаанд хутбаи аслии Имом (а), хутбае кӯтоҳтар буда[32] ва ба тадриҷ, ҷумалоти зиёде ба он афзуда шудааст.[33]
Тарҷумаҳо ва шарҳҳо
Илова бар шарҳу тарҷумаи хутбаи муттақин дар тарҷумаҳо ва шарҳҳое, ки ба сурати комил бар Наҳҷулбалоға навишта шуда, даҳҳо шарҳу тарҷума ба забони форсӣ ва арабӣ низ махсус бар ин хутба навишта шудааст.[34] Бархе аз ин осор иборатанд аз:
- Ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, шарҳи форсӣ асари Носир Макорими Шерозӣ;
- Роҳу расми парҳезкорон, асаре дигар аз Носир Макорими Шерозӣ;
- Шарҳи хутбаи муттақин (шарҳи ҳадиси Ҳаммом), таълифи Муҳаммадтақии Маҷлисӣ;
- Аз порсоён бароям бигӯ, тарҷума ва тавзеҳи форсӣ, таълифи Ҷамолуддини Динпарвар;
- Ашиъъатун мин хутбат-ил-муттақин, шарҳи арабӣ бар хутбаи Ҳаммом, ба қалами Уммиалии Қабончӣ;
- Муттақин, шарҳи форсии хутбаи муттақин, асари Сайид Маҳдии Шуҷоъӣ;
- Авсофи порсоён: шарҳи хутба ба қалами Абдукарими Суруш;
- Авсофи муттақин, тарҷума, шарҳ ва тафсири форсӣ ба қалами Қодири Фозилӣ бо муқаддамаи Муҳаммадтақии Ҷаъфарӣ;
- Нағмаи Илоҳӣ, шарҳи манзум ва тарҷумаи форсии хутбаи муттақин, асари Маҳдӣ Илоҳии Қумшаӣ;
- Сифоти муттақин (хутбаи Ҳаммом) мавлои муттақиён амири муъминон Алӣ (а), тарҷумаи Ғуломризо Ёсипур ба наср ва назм;
- Маснавии порсонома, тарҷумае манзум аз хутбаи муттақин ва номаи Имом Алӣ (а) ба Имом Ҳасан (а), асари Абдолмаҳдии Муаррифзода;
- Сифоти муттақин дар каломи мавлои муттақиён, шарҳи манзум хутбаи Ҳаммом ба забони форсӣ, сурудаи Маҳмадалии Муҳаммадӣ.
Ҳамчунин бубинед: Феҳристи шарҳҳои Наҳҷулбалоға ва Феҳристи тарҷумаҳои Наҳҷулбалоға
Матн ва тарҷумаи хутба
| матни арабии хутба |
رُوِيَ أَنَّ صَاحِباً لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) يُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ کانَ رَجُلًا عَابِداً فَقَالَ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ صِفْ لِيَ الْمُتَّقِينَ حَتَّى کأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِمْ فَتَثَاقَلَ ( عليه السلام ) عَنْ جَوَابِهِ ثُمَّ قَالَ يَا هَمَّامُ اتَّقِ اللَّهَ وَ أَحْسِنْ فَإِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ فَلَمْ يَقْنَعْ هَمَّامٌ بِهَذَا الْقَوْلِ حَتَّى عَزَمَ عَلَيْهِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ ( صلى الله عليه وآله ) ثُمَّ قَالَ ( عليه السلام ): أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ حِينَ خَلَقَهُمْ غَنِيّاً عَنْ طَاعَتِهِمْ آمِناً مِنْ مَعْصِيَتِهِمْ لِأَنَّهُ لَا تَضُرُّهُ مَعْصِيَةُ مَنْ عَصَاهُ وَ لَا تَنْفَعُهُ طَاعَةُ مَنْ أَطَاعَهُ فَقَسَمَ بَيْنَهُمْ مَعَايِشَهُمْ وَ وَضَعَهُمْ مِنَ الدُّنْيَا مَوَاضِعَهُمْ فَالْمُتَّقُونَ فِيهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ وَ مَشْيُهُمُ التَّوَاضُعُ غَضُّوا أَبْصَارَهُمْ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَى الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ نُزِّلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِي الْبَلَاءِ کالَّتِي نُزِّلَتْ فِي الرَّخَاءِ وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِي کتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ عَظُمَ الْخَالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِمْ فَهُمْ وَ الْجَنَّةُ کمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُنَعَّمُونَ وَ هُمْ وَ النَّارُ کمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُعَذَّبُونَ قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ وَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ وَ أَجْسَادُهُمْ نَحِيفَةٌ وَ حَاجَاتُهُمْ خَفِيفَةٌ وَ أَنْفُسُهُمْ عَفِيفَةٌ صَبَرُوا أَيَّاماً قَصِيرَةً أَعْقَبَتْهُمْ رَاحَةً طَوِيلَةً تِجَارَةٌ مُرْبِحَةٌ يَسَّرَهَا لَهُمْ رَبُّهُمْ أَرَادَتْهُمُ الدُّنْيَا فَلَمْ يُرِيدُوهَا وَ أَسَرَتْهُمْ فَفَدَوْا أَنْفُسَهُمْ مِنْهَا أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلًا يُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ يَسْتَثِيرُونَ بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ فَإِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَشْوِيقٌ رَکنُوا إِلَيْهَا طَمَعاً وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَيْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْيُنِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَخْوِيفٌ أَصْغَوْا إِلَيْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِيرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِيقَهَا فِي أُصُولِ آذَانِهِمْ فَهُمْ حَانُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمْ مُفْتَرِشُونَ لِجِبَاهِهِمْ وَ أَکفِّهِمْ وَ رُکبِهِمْ وَ أَطْرَافِ أَقْدَامِهِمْ يَطْلُبُونَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فِي فَکاک رِقَابِهِمْ وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ أَبْرَارٌ أَتْقِيَاءُ قَدْ بَرَاهُمُ الْخَوْفُ بَرْيَ الْقِدَاحِ يَنْظُرُ إِلَيْهِمُ النَّاظِرُ فَيَحْسَبُهُمْ مَرْضَى وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ وَ يَقُولُ لَقَدْ خُولِطُوا وَ لَقَدْ خَالَطَهُمْ أَمْرٌ عَظِيمٌ لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ وَ لَا يَسْتَکثِرُونَ الْکثِيرَ فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ إِذَا زُکيَ أَحَدٌ مِنْهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ لَهُ فَيَقُولُ أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي وَ رَبِّي أَعْلَمُ بِي مِنِّي بِنَفْسِي اللَّهُمَّ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ وَ اجْعَلْنِي أَفْضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لِي مَا لَا يَعْلَمُونَ فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّک تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ وَ حَزْماً فِي لِينٍ وَ إِيمَاناً فِي يَقِينٍ وَ حِرْصاً فِي عِلْمٍ وَ عِلْماً فِي حِلْمٍ وَ قَصْداً فِي غِنًى وَ خُشُوعاً فِي عِبَادَةٍ وَ تَجَمُّلًا فِي فَاقَةٍ وَ صَبْراً فِي شِدَّةٍ وَ طَلَباً فِي حَلَالٍ وَ نَشَاطاً فِي هُدًى وَ تَحَرُّجاً عَنْ طَمَعٍ يَعْمَلُ الْأَعْمَالَ الصَّالِحَةَ وَ هُوَ عَلَى وَجَلٍ يُمْسِي وَ هَمُّهُ الشُّکرُ وَ يُصْبِحُ وَ هَمُّهُ الذِّکرُ يَبِيتُ حَذِراً وَ يُصْبِحُ فَرِحاً حَذِراً لِمَا حُذِّرَ مِنَ الْغَفْلَةِ وَ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّحْمَةِ إِنِ اسْتَصْعَبَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فِيمَا تَکرَهُ لَمْ يُعْطِهَا سُؤْلَهَا فِيمَا تُحِبُّ قُرَّةُ عَيْنِهِ فِيمَا لَا يَزُولُ وَ زَهَادَتُهُ فِيمَا لَا يَبْقَى يَمْزُجُ الْحِلْمَ بِالْعِلْمِ وَ الْقَوْلَ بِالْعَمَلِ تَرَاهُ قَرِيباً أَمَلُهُ قَلِيلًا زَلَلُهُ خَاشِعاً قَلْبُهُ قَانِعَةً نَفْسُهُ مَنْزُوراً أَکلُهُ سَهْلًا أَمْرُهُ حَرِيزاً دِينُهُ مَيِّتَةً شَهْوَتُهُ مَکظُوماً غَيْظُهُ الْخَيْرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ إِنْ کانَ فِي الْغَافِلِينَ کتِبَ فِي الذَّاکرِينَ وَ إِنْ کانَ فِي الذَّاکرِينَ لَمْ يُکتَبْ مِنَ الْغَافِلِينَ يَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ يُعْطِي مَنْ حَرَمَهُ وَ يَصِلُ مَنْ قَطَعَهُ بَعِيداً فُحْشُهُ لَيِّناً قَوْلُهُ غَائِباً مُنْکرُهُ حَاضِراً مَعْرُوفُهُ مُقْبِلًا خَيْرُهُ مُدْبِراً شَرُّهُ فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَکارِهِ صَبُورٌ وَ فِي الرَّخَاءِ شَکورٌ لَا يَحِيفُ عَلَى مَنْ يُبْغِضُ وَ لَا يَأْثَمُ فِيمَنْ يُحِبُّ يَعْتَرِفُ بِالْحَقِّ قَبْلَ أَنْ يُشْهَدَ عَلَيْهِ لَا يُضِيعُ مَا اسْتُحْفِظَ وَ لَا يَنْسَى مَا ذُکرَ وَ لَا يُنَابِزُ بِالْأَلْقَابِ وَ لَا يُضَارُّ بِالْجَارِ وَ لَا يَشْمَتُ بِالْمَصَائِبِ وَ لَا يَدْخُلُ فِي الْبَاطِلِ وَ لَا يَخْرُجُ مِنَ الْحَقِّ إِنْ صَمَتَ لَمْ يَغُمَّهُ صَمْتُهُ وَ إِنْ ضَحِک لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ وَ إِنْ بُغِيَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَکونَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي يَنْتَقِمُ لَهُ نَفْسُهُ مِنْهُ فِي عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِي رَاحَةٍ أَتْعَبَ نَفْسَهُ لِآخِرَتِهِ وَ أَرَاحَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ بُعْدُهُ عَمَّنْ تَبَاعَدَ عَنْهُ زُهْدٌ وَ نَزَاهَةٌ وَ دُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنَا مِنْهُ لِينٌ وَ رَحْمَةٌ لَيْسَ تَبَاعُدُهُ بِکبْرٍ وَ عَظَمَةٍ وَ لَا دُنُوُّهُ بِمَکرٍ وَ خَدِيعَةٍ. قَالَ: فَصَعِقَ هَمَّامٌ صَعْقَةً کانَتْ نَفْسُهُ فِيهَا ، فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ): أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ کنْتُ أَخَافُهَا عَلَيْهِ ، ثُمَّ قَالَ: أَ هَکذَا تَصْنَعُ الْمَوَاعِظُ الْبَالِغَةُ بِأَهْلِهَا ، فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ: فَمَا بَالُک يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ، فَقَالَ ( عليه السلام ): وَيْحَک إِنَّ لِکلِّ أَجَلٍ وَقْتاً لَا يَعْدُوهُ وَ سَبَباً لَا يَتَجَاوَزُهُ فَمَهْلًا لَا تَعُدْ لِمِثْلِهَا فَإِنَّمَا نَفَثَ الشَّيْطَانُ عَلَى لِسَانِک». |
| тарҷумаи тоҷикии хутба |
(Нақл шудааст яке аз ёрони парҳезкори Имом алайҳиссалом, ба номи Ҳаммом гуфт: Эй Амиралмуъминин, парҳезкоронро барои ман ончунон васф кун, ки гӯё ононро бо чашм мебинам. Имом алайҳиссалом дар посухи ӯ диранге карду фармуд: "Эй Ҳаммом! Аз Худо битарс ва некӯкор бош, ки Худованд бо парҳезкорону некӯкорон аст". Аммо Ҳаммом дастбародар набуд ва исрор варзид, то он ки Имом алайҳиссалом тасмим гирифт сифоти парҳезкоронро баён фармояд. Пас Худоро сипосу сано гуфт ва бар Паёмбараш дуруд фиристод ва фармуд) Пас аз ситоиши Парвардигор! Ҳамоно Худованди субҳон падидаҳоро дар ҳоле офарид, ки аз итоаташон бениёз ва аз нофармонии онон дар амон буд, чун на маъсияти гунаҳкорон ба Худо зиёне мерасонад ва на итоати муъминон барои ӯ суде дорад. Рӯзии бандагонро тақсим ва ҳар кадомро дар ҷойгоҳӣ худ қарор дод. Аммо парҳезкорон! Дар дунё дорои фазилатҳои бартаранд, суханонашон рост, пӯшиши онон миёнаравӣ ва роҳ рафтанашон бо хоксорӣ ва фурӯтанист. Чашмони худро бар он чи Худо ҳаром карда, мепӯшонанд ва гӯшҳои худро вақфи дониши судманд кардаанд ва дар рӯзгори сахт ва кушоиш, ҳолашон яксон аст. Ва агар набуд марге, ки Худо бар онон таъин карда, ҳатто ба андозаи барҳам задани чашм ҳам дар баданҳо қарор намегирифтанд, ба хотири шавқи дидори биҳишт ва тарс аз азоби ҷаҳаннам. Худо дар ҷонашон бузург ва дигарон бемиқдоранд. Биҳишт барои онон чунон аст, ки гӯё онро дида ва дар неъматҳои он ба сар мебаранд ва ҷаҳаннамро чунон бовар доранд, ки гӯё онро дида ва дар азобаш гирифторанд. Дилҳои парҳезкорон андӯҳгин ва мардум аз озорашон дар амон. Танҳояшон лоғар ва дархостҳояшон андак ва нафасашон афиф ва доманашон пок аст. Дар рӯзгори кӯтоҳи дунё сабр кардаанд, то осоиши ҷовидонаи қиёматро ба даст оваранд; тиҷорати пурфоидае, ки Парвардигорашон фароҳам кардааст. Дунё мехост онҳоро бифребад, аммо қасди дунё накарданд, мехост онҳоро асири худ гардонад, ки бо фидо кардани ҷон, худро озод карданд. Парҳезкорон дар шаб бар по истода машғули намозанд. Қуръонро ҷузъ-ҷузъ ва бо тафаккуру андеша мехонанд. Бо Қуръон ҷони худро андӯҳнок карда ва давои дарди худро меёбанд. Вақте ба оёте бирасанд, ки ташвиқе дар он аст, бо шавқу тамаи биҳишт, ба он рӯй оваранд ва бо ҷони пуршавқ, дар он хира шаванд ва гумон мебаранд, ки неъматҳои биҳишт баробари дидагонашон қарор дорад. Ва ҳар гоҳ ба оёте мерасанд, ки тарс аз Худо дар он бошад гӯши дил ба он месупоранд ва гӯё садои барҳам хӯрдани шӯълаҳои оташ дар гушашон танинафкан аст. Пас, қомат ба шакли рукуъ хам карда пешонию дасту по бар хок молида ва аз Худо озодии худро аз оташи ҷаҳаннам, металабанд. Парҳезкорон дар рӯз донишмандони бурдбор ва некӯкорони ботақво ҳастанд, ки тарси Илоҳӣ ононро ҳамчун тири тарошида лоғар кардааст. Касе, ки ба онҳо менигарад, мепиндорад, ки беморанд, аммо ононро беморие нест ва мегӯяд ин мардум дар хатоянд! Дар сурате, ки ошуфтагии зоҳирашон нишон аз амри бузург аст. Аз аъмоли андаки худ хушнуд нестанд ва аъмоли зиёди худро бисёр намешуморанд. Нафси худро муттаҳам мекунанд ва аз кирдори худ тарсноканд. Ҳар гоҳ яке аз ононро ситоиш кунанд, аз он чи дар таърифи ӯ гуфта шуд, дар ҳарос афтода мегӯяд: "Ман худро аз дигарон беҳтар мешиносам ва Худои ман маро беҳтар аз ман мешиносад. Бор Худоё, маро бар он чи мегӯянд маҳокима нафармо ва беҳтар аз он қарорам деҳ, ки мегӯянд ва гуноҳоне, ки намедонанд, биомурз!" Ва аз нишонаҳои яке аз парҳезкорон ин аст, ки ӯро ин гуна мебинӣ: Дар диндорӣ нерӯманд, нармхӯ ва дурандеш аст, дорои имоне пур аз яқин, ҳарис дар касби дониш, бо доштани илм бурдбор, дар тавонгарӣ миёнарав, дар ибодат фурӯтан ва дар таҳидастӣ ороста, дар сахтиҳо бурдбор, дар ҷустуҷӯи касби ҳалол, дар роҳи ҳидоят шодмон ва парҳезкунанда аз тамаи рӯзӣ мебошад. Аъмоли некӯ анҷом медиҳад ва тарсон аст, рӯзро ба шаб мерасонад бо сипосгузорӣ ва шабро ба рӯз меоварад бо ёди Худо. Шаб мехобад, аммо тарсон ва бар мехезад шодмон; тарс барои ин ки дучори ғафлат нашавад ва шодмон, барои фазлу раҳмате, ки ба ӯ расидааст. Агар нафси ӯ дар он чи душвор аст, фармон набарад, аз он чи дӯст дорад, маҳрумаш мекунад. Равшании чашми парҳезкорон дар чизе қарор дорад, ки ҷовидон аст ва онро тарк мекунад, ки пойдор нест. Бурдбориро бо илм ва суханро бо амал дармеомезад. Парҳезкорро мебинӣ, ки орзуяш наздик, лағзишҳояш андак, қалбаш фурӯтан, нафсаш қонеъ, хӯрокаш кам, кораш осон, динаш ҳифзшуда, шаҳваташ дар ҳаром мурда ва хашмашро фурӯ хӯрдааст. Мардум ба хайраш умедвор ва аз озораш дар амонанд. Агар дар ҷамъи бехабарон бошад, номаш дар гурӯҳи ёдоварони Худо сабт мегардад ва агар дар ёдоварон бошад, номаш дар гурӯҳи бехабарон навишта намешавад. Ситамкори худро афв мекунад, ба он чи ки маҳрумаш сохта, мебахшад. Ба он кас, ки бо ӯ бурида, мепайвандад. Аз сухани зишт, дур ва гуфтораш нарм, бадиҳои ӯ пинҳон ва кори некаш ошкор аст. Некиҳои ӯ ба ҳама расида, аммо озори ӯ ба касе намерасад. Дар сахтиҳо ором ва дар ногувориҳо бурдбор ва дар хушиҳо, сипосгузор аст. Онро ки душман медонад, ситам накунад ва нисбат ба он ки дӯст дорад, ба гуноҳ олуда нашавад. Пеш аз он ки бар зидди ӯ гувоҳӣ диҳанд, ба ҳақ эътироф мекунад ва он чиро ба ӯ супурдаанд, талаф намекунад ва он чиро ба ӯ ёдоварӣ карданд, фаромӯш намекунад. Мардумро бо лақабҳои зишт намехонад, ба ҳамсоягон озор намерасонад, дар мусибатҳои дигарон шод намешавад ва дар кори нораво, дахолат намекунад ва аз маҳдудаи ҳақ хориҷ намешавад. Агар хомӯш аст, сукути ӯ касро андӯҳгин намекунад ва агар бихандад, овози хандаи ӯ баланд намешавад ва агар ба ӯ ситаме раво доранд, сабр мекунад то Худо интиқоми ӯро бигирад. Нафси ӯ аз дасташ дар заҳмат, вале мардум дар осоишанд. Барои қиёмат худро ба заҳмат меафкананд, вале мардумро ба оромишу осоиш мерасонад. Дурии ӯ аз баъзе мардум, аз рӯи зуҳду порсоӣ ва наздик шуданаш бо баъзеи дигар, аз рӯи меҳрубонӣ ва нармист; дурии ӯ ба хотири такаббуру худписандӣ ва наздикияш аз рӯи ҳиллаву найранг нест. (Сухани Имом, ки ба ин ҷо расид, ногаҳон Ҳаммом нолае зад ва ҷон дод. Имом алайҳиссалом фармуд: Савганд ба Худо, ман аз ин пешомад, бар Ҳаммом метарсидам. Сипас гуфт: Оё пандҳои расо бо онон, ки пазирандаи онанд, чунин мекунад? Шахсе расид ва гуфт: Чаро бо ту чунин накард? Имом алайҳиссалом посух дод: Вой бар ту, ҳар аҷале вақти муайяне дорад, ки аз он пеш наафтад ва сабаби мушаххасе дорад, ки аз он таҷовуз накунад. Ором бош ва дигар чунин суханоне нагӯ, ки шайтон онро бар забонат рондааст.)[35] |
Эзоҳ
- ↑ Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.527
- ↑ Ҳӯшёр ва ҷалили таҷлил, «Баррасии татбиқии симои инсони комил дар хутбаи муттақини Наҳҷулбалоға ва осори Иззуддини Насафӣ», саҳ.20
- ↑ Макорими Шерозӣ, Ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, 1385ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.8
- ↑ Шафиъӣ, Имомшиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.145
- ↑ Шайхи Садуқ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.570 - 574
- ↑ Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226 - 230
- ↑ Мисбоҳи Яздӣ, «Симои парҳезкорон дар хутбаи муттақини Амиралмуъминин (а)», саҳ.6
- ↑ Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, хутбаи 193, саҳ.303
- ↑ Сулаймонии Раҳимӣ, «Номгузории хутбаҳои Наҳҷулбалоға; як пешниҳод», саҳ.206
- ↑ Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303
- ↑ Ниг.: Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.159; Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303
- ↑ Ниг.: Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226
- ↑ Ниг.: Кароҷакӣ, Канз-ул-фавоид, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.89
- ↑ Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.306
- ↑ Мутаҳҳарӣ, Маҷмуаи осор, 1372ҳ.ш., ҷ.16, саҳ.360
- ↑ Иқболӣ ва Маҳваши Ҳасанпур, «Нигоҳе сабкшиносона ба хутбаи муттақин», саҳ.125 - 126
- ↑ Даштӣ ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, 1375ҳ.ш., саҳ.512
- ↑ Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.528 - 529; Шафиъӣ, Имомшиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.144
- ↑ Ниг.: Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303 - 306
- ↑ Устодӣ, «Баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (Ҳаммом) дар манобеи мутақаддим», саҳ.117
- ↑ Шафиъӣ, Имомшиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.145
- ↑ Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.527
- ↑ Мисбоҳи Яздӣ, «Симои парҳезкорон дар хутбаи муттақини Амиралмуъминин (а)», саҳ.6
- ↑ Барои дидани сарчашмаҳои ин хутба нигоҳ кунед ба: Даштӣ, Аснод ва мадорики Наҳҷулбалоға, 1378ҳ.ш., саҳ.251 - 253; Устодӣ, «Шиносоии гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», саҳ.118 - 120
- ↑ Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226 - 230
- ↑ Ибни Ҳаммоми Искофӣ, ат-Тамҳис, 1404ҳ.қ., саҳ.70 - 73
- ↑ Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.159 - 162
- ↑ Шайхи Садуқ, ал-Амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.570 - 574
- ↑ Кароҷакӣ, Канз-ул-фавоид, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.89 - 92
- ↑ Фаттоли Нишобурӣ, Равзат-ул-воъизин, 1375ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.438 - 439
- ↑ Устодӣ, «Баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (Ҳаммом) дар манобеи мутақаддим», саҳ.140
- ↑ Устодӣ, «Баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (Ҳаммом) дар манобеи мутақаддим», саҳ.141
- ↑ Устодӣ, «Шиносоии гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», саҳ.44 - 48
- ↑ Алавӣ, Шарҳи хутбаи муттақин дар Наҳҷулбалоға, 1371ҳ.ш., саҳ.21
- ↑ Тарҷумаи Муҳаммади Даштӣ
Сарчашма
- Алавӣ, Сайид Муҷтабо, Шарҳи хутбаи муттақин дар Наҳҷулбалоға, Қум, Ҳиҷрат, 1371ҳ.ш.
- Даштӣ, Муҳаммад ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, Қум, Муассисаи фарҳангӣ-таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1375ҳ.ш.
- Даштӣ, Муҳаммад, Аснод ва мадорики Наҳҷулбалоға, Қум, Муассисаи фарҳангӣ-таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1378ҳ.ш.
- Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Ҳасан ибни Алӣ, Туҳаф-ул-уқули ан ол-ир-Расул (с), Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1404ҳ.қ.
- Ибнҳамам Искофӣ, Муҳаммад, ат-Тамҳис, Қум, Мадрисаи Имом Маҳдӣ (а), 1404ҳ.қ.
- Иқболӣ ва Маҳваши Ҳасанпур, «Нигоҳе сабкшиносона ба хутбаи муттақин», дар маҷаллаи Пажӯҳишҳои Наҳҷулбалоға, №14, тобистони 1395ҳ.ш.
- Кароҷакӣ, Муҳаммад ибни Алӣ, Канз-ул-фавоид, Қум, Дор-уз-захоир, 1410ҳ.қ.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.
- Макорими Шерозӣ, Носир, Ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, Қум, Насли ҷавон, 1385ҳ.ш.
- Макорими Шерозӣ, Носир, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1386ҳ.ш.
- Маҷлисӣ, Муҳаммадтақӣ, Шарҳи хутбаи муттақин (шарҳ ҳадиси Ҳаммом), мусаҳҳеҳ: Ҷӯёи Ҷаҳонбахш, Теҳрон, Асотир, 1385ҳ.ш.
- Мисбоҳи Яздӣ, Муҳаммадтақӣ, «Симои парҳезкорон дар хутбаи муттақини Амиралмуъминин (а)», дар маҷаллаи Маърифат, №217, дамоҳи 1394ҳ.ш.
- Мутаҳҳарӣ, Муртазо, Маҷмуаи осор, Теҳрон, Садро, 1372ҳ.ш.
- Сайид Разӣ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, Қум, Ҳиҷрат, 1414ҳ.қ.
- Сулаймонии Раҳимӣ, Амир, «Номгузории хутбаҳои Наҳҷулбалоға; як пешниҳод», дар маҷаллаи Мишкот, №68 ва 69, пойизу зимистони 1379ҳ.ш.
- Устодӣ, Козим, «Баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (Ҳаммом) дар манобеи мутақаддим», дар маҷаллаи Маорифи Аҳли Байт (а), №2, тобистони 1401ҳ.ш.
- Устодӣ, Козим, «Шиносоии гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», дар маҷаллаи Мутолиоти адабиёти шиӣ, №2, баҳори 1401ҳ.ш.
- Фаттоли Нишобурӣ, Муҳаммад ибни Аҳмад, Равзат-ул-воъизина ва басират-ул-муттаизин, Қум, интишороти Разӣ, 1375ҳ.ш.
- Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, ал-Амолӣ, Теҳрон, Китобчӣ, 1376ҳ.ш.
- Шафиъӣ, Муҳаммадҳасан, Имомшиносӣ, Қум, Мероси набувват, 1397ҳ.ш.
- Ҳӯшёр, Ёсир ва Ҷалил, Таҷлил, «Баррасии татбиқии симои инсони комил дар хутбаи муттақини Наҳҷулбалоға ва осори Иззуддини Насафӣ», дар маҷаллаи Пажӯҳишҳои Наҳҷулбалоға, №46, поизи 1394ҳ.ш.