Тавқии Амма-л-ҳаводис-ул-воқеа
| Номҳои дигар | Тавқии Исҳоқ ибни Яъқуб |
|---|---|
| Мавзуъ | Вилояти фақиҳ |
| Содиршуда аз | Имом Маҳдӣ (а) |
| Ровии аслӣ | Исҳоқ ибни Яъқуб |
| Сарчашмаи шиа | Камолуддини Шайхи Садуқ • ал-Ғайбаи Шайхи Тӯсӣ |
Тавқии «Амма-л-ҳаводис-ул-воқеа» (форсӣ: توقیع اَمَّا الحَوَادِثُ الوَاقِعَه) номае аз Имом Маҳдӣ (а) аст, ки дар посух ба пурсишҳои Исҳоқ ибни Яъқуб содир шудааст ва ба унвони яке аз далелҳои исботи вилояти фақиҳ мавриди истинод қарор мегирад.
Дар ин тавқиъ, Имом Маҳдӣ ровиёни ҳадисро ҳуҷҷати худ муаррифӣ кардааст ва аз шиаён хоста шудааст, ки дар ҳаводис ва пешомадҳо ба онҳо муроҷиат кунанд. Мурод аз «ровиёни ҳадис»-ро фақеҳоне медонанд, ки тавоноии истинботи аҳкоми шаръӣ ва низ раҳбарии ҷомеаро доранд.
Исҳоқ ибни Яъқуб дар сарчашмаҳои риҷолӣ ба сароҳат тасдиқ нашудааст, аммо қаринаҳое монанди нақли он тавассути муҳаддисоне чун Кулайнӣ, Шайх Садуқ ва Шайх Тӯсӣ, муҳтавои тавқиъ ва саломи хоси Имом Маҳдӣ ба Исҳоқ дар он, бар васоқати ӯ далолат доранд.
Ҷойгоҳ ва аҳамият
Тавқии «Амма-л-ҳаводис-ул-воқеа» аз далелҳои ривоӣ дар исботи вилояти фақиҳ шумурда мешавад.[1] Ин тавқиъ посухе аз сӯи Имом Маҳдӣ (а) ба номаи Исҳоқ ибни Яъқуб аст, ки тавассути Муҳаммад ибни Усмони Амрӣ, аз нуввоби арбаъа, ба Имом расида буд.[2] Муҳаддисоне монанди Шайх Садуқ дар китоби Камолуддин[3] ва Шайх Тӯсӣ дар китоби Ғайба[4] онро ба нақл аз Кулайнӣ нақл кардаанд.
“ أَمَّا مَا سَأَلْتَ عَنْهُ أَرْشَدَكَ اللَّهُ وَ ثَبَّتَكَ .... وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ .... وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا إِسْحَاقَ بْنَ يَعْقُوبَ وَ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى Худованд туро ҳидоят кунад ва бар эътиқоди ҳақ собиту пойдор бидорад. Ин ки савол кардаӣ... Ва аммо ҳаводисе ки барои шумо падид меоянд (ва ҳукми онҳоро намедонед), пас муроҷиат кунед ба ровиёни ҳадиси мо; зеро онҳо ҳуҷҷати ман бар шумо ҳастанд ва ман ҳам ҳуҷҷати Худо бар онҳо ҳастам... Ва салом бар ту, эй Исҳоқ ибни Яъқуб, ва бар ҳар касе ки аз ҳидоят пайравӣ кунад.[5]
”
Санаде барои исботи вилояти фақиҳ
Барои исботи вилояти фақиҳ дар асри ғайбат ба ин тавқиъ истинод шудааст.
Истидлол ба «ал-Ҳаводис-ул-воқеа»
Ба гуфтаи Шайх Ансорӣ, манзур аз «ал-Ҳаводис-ул-воқеа» танҳо масъалаҳои шаръии шахсӣ нест, балки ҳамаи рӯйдодҳо ва умуре аст, ки аз дидгоҳи ақл, урф ва шариат, муроҷиат ба раиси ҷомеа дар онҳо лозим аст. Далели ин шумулият он аст, ки зарурати муроҷиат ба фақеҳон барои фаҳми аҳкоми шаръӣ амре бадеҳӣ буда ва ниёзе ба пурсишу посух надоштааст. Бинобар ин, Имом Маҳдӣ (а) бо ин баён, фақеҳонро ба унвони марҷаъ дар умури ҳукмронӣ ва идораи ҷомеа мансуб кардааст.[6] Ҳамчунин, бо таваҷҷӯҳ ба мутлақ будани посухи Имом Маҳдӣ (а) ва қайд наовардани эшон дар он, маҳдуд кардани доираи шумули ин дастур ба ҳаводиси хоссе ки дар саволи ровӣ матраҳ буда, рад шудааст.[7]
Истидлол ба «фаиннаҳум ҳуҷҷатӣ алайкум»
Ибораи «фаиннаҳум ҳуҷҷатӣ алайкум» бар нақши мудириятӣ ва вилоятии фақеҳон далолат дорад.[8] Ҳуҷҷат будани маъсум маҳдуд ба баёни аҳкоми шаръӣ нест, балки дар ҳамаи арсаҳое аст, ки (а) ба унвони ҳуҷҷати Илоҳӣ вилоят дорад. Фақеҳ низ ба табаи он, ҳуҷҷат ва валии амр маҳсуб мешавад[9] ва ҳамон гуна ки муроҷиат ба аимма (а) дар умури иҷтимоӣ ва ҳукуматӣ лозим аст, муроҷиат ба фақеҳон дар ин умур низ воҷиб буда ва тахаллуф аз дастуроти онҳо, муҷиби эҳтиҷоҷи Илоҳӣ хоҳад буд.[10]
Мурод аз «рувоти ҳадисино»
Манзур аз таъбири «рувоти ҳадисино» дар ин тавқиъ, фақеҳоне ҳастанд, ки тавоноии истинботи ҳукми шаръиро аз матнҳои ривоӣ доранд, на ровӣ ки танҳо ривоятҳоро нақл мекунад.[11]
Оё Исҳоқ ибни Яъқуб васоқат дорад?
Исҳоқ ибни Яъқуб дар манбаъҳои риҷолӣ ба сурати сареҳ тасдиқ нашудааст.[12] Бархе бо истинод ба ҳамин далел, дар эътибори ин тавқиъ тардид кардаанд.[13] Сайид Козими Ҳоирӣ дар китоби Вилоят-ул-амр фи аср-ил-ғайбат бо истинод ба рафтори асри ғайбати суғро, нақли Кулайниро далеле бар васоқати Исҳоқ медонад. Ӯ истидлол мекунад, ки иддаои дарёфти тавқиъ дар он даврони ҳассос, танҳо аз сӯи як шахси бисёр мувассақ ё як фард бисёр фосиқ мумкин буд ва бо таваҷҷӯҳ ба ин ки муҳаддисе монанди Кулайнӣ, ки муҳаддисе дақиқ ва ҳамасри ӯ будааст, ин ривоятро нақл кардааст, эҳтимоли фисқ ва ҷаъл аз назари ӯ пинҳон намемонад.[14]
Ҳамчунин, шоҳидони дарунии тавқиъ,[15] монанди далолати муҳтавои тавқиъ[16] ва дуоҳои Имом Маҳдӣ ба Исҳоқ, монанди «أَرْشَدَكَ اللَّهُ وَ ثَبَّتَكَ» [Аршадакаллоҳ ва саббатак] ва «وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ...» [вассалому алайка...], далеле бар таъйиди ӯ аз сӯи Имом Маҳдӣ маҳсуб мешавад.[17] Муҳтавои саволҳои матраҳшуда аз сӯи Исҳоқ ва нақли онҳо тавассути Шайх Тӯсӣ низ нишондиҳандаи ҷойгоҳи илмии ӯ дониста мешавад.[18]
Сукути бархе аз уламо дар фиқҳ ва усул, монанди Шайх Ансорӣ, Муҳаққиқи Исфаҳонӣ ва Мирзои Ноинӣ, дар бораи сиқа будани ӯ, ва тавсифи Оятуллоҳи Хӯӣ ки ӯро аз «уламои ҷалилулқадр» дониста,[19] ба унвони қаринаву таъйиди эътибори ровӣ талаққӣ мегарданд.Ниёзманди манбаъ
Чаро тавқиъ дар ал-Кофӣ нақл нашудааст?
Кулайнӣ ин тавқиъро дар китоби ал-Кофӣ нақл накарда ва ҳамин масъала боиси тардид дар интисоби он ба ӯ шудааст.[20] Сайид Козими Ҳоирӣ бар ин бовар аст, ки китоби ал-Кофӣ барои умум навишта шуда буд ва зикри сареҳи номи ровӣ ва ноиби хос дар он, бо таваҷҷӯҳ ба фазои хафақонӣ ва тақия, метавонист хатари амниятӣ барои вакилҳо ва шабакаи иртиботии имом ба дунбол дошта бошад. Ҳамчунин эҳтимол меравад, ки ин тавқиъ пас аз таълифи ал-Кофӣ ба дасти Кулайнӣ расида бошад.[21]
Ҳамчунин, гуфта шуда аз он ҷо ки тавқиъ шомили матолиби фиқҳӣ набуда, Кулайнӣ онро дар ал-Кофӣ зикр накардааст. Албатта, Кулайнӣ китобе бо унвони «ар-Расоил» доштааст, ки вижаи гирдоварии номаҳо ва тавқиоти имомон (а) буда ва нақли тавқиъ дар ин китоб муносибтар аст то ал-Кофӣ, аз ин рӯ, эҳтимол меравад ки ӯ ин тавқиъро дар он китоб зикр карда бошад.[22]
Эзоҳ
- ↑ Шайх Ансорӣ, Китоб-ул-макосиб, 1415ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.555; Имом Хумайнӣ, Китоб-ул-байъ, 1421ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.635
- ↑ Садуқ, Камол-уд-дин, 1395ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.483–485; Тӯсӣ, ал-Ғайба, 1411ҳ.қ., саҳ.290–291
- ↑ Садуқ, Камол-уд-дин, 1395ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.483–485
- ↑ Тӯсӣ, ал-Ғайба, 1411ҳ.қ., саҳ.290–291
- ↑ Садуқ, Камол-уд-дин, 1395ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.483–485
- ↑ Шайх Ансорӣ, Китоб-ул-макосиб, 1415ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.555–556
- ↑ Мунтазирӣ, Диросот фи вилоят-ил-фақиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.481
- ↑ Шайх Ансорӣ, Китоб-ул-макосиб, 1415ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.555–556
- ↑ Имом Хумайнӣ, Китоб-ул-байъ, 1421ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.636; Муъмини Қумӣ, ал-Вилоят-ул-илоҳия, 1425ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.402
- ↑ Имом Хумайнӣ, Вилояти фақиҳ, 1381ҳ.ш., саҳ.80–82
- ↑ Мунтазирӣ, Диросот фи вилоят-ил-фақиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.479
- ↑ Таботабоии Қумӣ, Диросотуно мин-ал-фиқҳ-ил-ҷаъфарӣ, 1400ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.111; Хӯӣ, Мавсуъат-ул-имом ал-Хӯӣ, ҷ.22, саҳ.82
- ↑ Шақир, «Пажӯҳише дар бораи тавқии шариф аз Имом Замон (аҷ) ба Исҳоқ ибни Яъқуб», маҷаллаи Фиқҳи Аҳли Байт (а)
- ↑ Ҳоирӣ, Вилоят-ул-амр фи аср-ил-ғайба, 1413ҳ.қ., саҳ.100–101
- ↑ Ҳусайнии Шоҳрӯдӣ, Китоб-ул-ҳаҷҷ, 1381ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.394
- ↑ Момақонӣ, Танқиҳ-ул-мақол, 1431ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.228
- ↑ Муъмини Қумӣ, ал-Вилоят-ул-илоҳия, 1425ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.400
- ↑ Мударрисии Яздӣ, Офоқи вилоят, 1403ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.163
- ↑ Хӯӣ, Мисбоҳ-ул-фақоҳа, 1368ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.48
- ↑ Мунтазирӣ, Диросот фи вилоят-ил-фақиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.479
- ↑ Ҳоирӣ, Вилоят-ул-амр фи аср-ил-ғайба, 1413ҳ.қ., саҳ.103
- ↑ Шақир, «Пажӯҳише дар бораи тавқии шариф аз Имом Замон (а) ба Исҳоқ ибни Яъқуб», маҷаллаи Фиқҳи Аҳли Байт (а)
Сарчашма
- Имом Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Вилояти фақиҳ - Ҳукумати исломӣ, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, 1381ҳ.ш.
- Имом Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Китоб-ул-байъ, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, 1421ҳ.қ.
- Марвӣ, Ҷавод, «اثبات اعتبار سندی توقیع شریف», пойгоҳи иттилоърасонии Шайх Ҷаводи Марвӣ, санаи боздид: 22 шаҳривари 1404ҳ.ш.
- Момақонӣ, Абдуллоҳ, Танқиҳ-ул-мақол, Қум, Муассисату Ол-ил-байт лиэҳё-ит-турос, 1431ҳ.қ.
- Мударрисии Яздӣ, Сайид Муҳаммадризо, Офоқи вилоят, Қум, Дор-ул-кутуб-ил-муосира, 1403ҳ.ш.
- Мунтазирӣ, Ҳусайналӣ, Диросот фи вилоят-ил-фақиҳ ва Фиқҳи Давлати Исломӣ, Қум, Маркази ҷаҳонии мутолеоти исломӣ, 1409ҳ.қ.
- Муъмини Қумӣ, Муҳаммад, ал-Вилоят-ул-илоҳия ал-Исломия (Ал-Ҳукуматул-Исломия), Қум, Дафтари нашри исломӣ вобаста ба Ҷомеаи мударрисини Ҳавзаи илмияи Қум, 1425ҳ.қ.
- Муҳаммадии Райшаҳрӣ, Муҳаммад, Донишномаи Имом Маҳдӣ (аҷ), Қум, Дор-ул-ҳадис, 1393ҳ.ш.
- Ноинӣ, Муҳаммадҳусайн, Муният-ут-толиб фи ҳошият-ил-макасиб, Теҳрон, Мактабат-ул-муҳаммадия, 1373ҳ.қ.
- Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Камол-уд-дин ва тамом-ун-неъма, Теҳрон, Исломия, 1395ҳ.қ.
- Таботабоии Қумӣ, Сайид Тақӣ, Диросотуно мин-ал-фиқҳ-ил-ҷаъфарӣ, муқаррир: Алӣ Муруҷӣ, Қум, Матбааи Хайём, 1400ҳ.қ.
- Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, ал-Ғайба, Қум, Дор-ул-маориф-ил-исломия, 1411ҳ.қ.
- Хӯӣ, Сайид Абулқосим, Мавсуъат-ул-имом ал-Хӯӣ, Муассисат-ул-Хӯӣ ал-исломия, бе таърих.
- Хӯӣ, Сайид Абулқосим, Мисбоҳ-ул-фақоҳа, муқаррир: Муҳаммадалӣ Тавҳидӣ, бе ҷой, 1368ҳ.ш.
- Шайх Ансорӣ, Муртазо, Китоб-ул-макосиб, Қум, Муътамари ҷаҳонӣ ба муносибати садсолагии таваллуди Шайхи Аъзам Ансорӣ, 1415ҳ.қ.
- Шақир, Муҳаммад, «Пажӯҳише дар бораи тавқии шариф аз Имом Замон (а) ба Исҳоқ ибни Яъқуб», маҷаллаи Фиқҳи Аҳли Байт (а), №46, соли 12, саҳ.193 то 207.
- Ҳоирӣ, Сайид Козим, Вилоят-ул-амр фи аср-ил-ғайба, Қум, Маҷмаъ-ул-фикр-ил-исломӣ, 1413ҳ.қ.
- Ҳусайнии Шоҳрӯдӣ, Сайид Маҳмуд, Китоб-ул-ҳаҷҷ, муқаррир: Иброҳим Ҷаннотӣ, Қум, Ансориён, 1381ҳ.қ.