Jump to content

Imom Husajn alajhissalom

Az wikishia
‌Imom Husajn alajhissalom
cevvumin imomi şiajon
Zarihi Imom Husajn (a)
Zarihi Imom Husajn (a)
NaqşImomi sevvumi şiajon
KunijaAboabdilloh
Zodrūz3 şa'boni soli 4 qamarī
Muddati imomathududi 11 sol (az soli 50h.q. to ibtidoi soli 61h.q.)
Şahodat10 muharram (Oşuro), soli 61 qamarī
MadfanKarbalo (Harami Imom Husajn(a))
Mahalli zindagī
Laqabho
xeşu tabor
PadarImom Alī(a)
ModarHazrati Fotima (s)
Hamsaron
Farzandon
Tūli umr57 sol
Imomoni şia
‌‌Imom Alī . Imom Hasani Muçtabo . Imom Husajn . Imom Saççod . Imom Boqir . Imom Sodiq . Imom Kozim . Imom Rizo . Imom Çavod . Imom Hodī . Imom Hasani Askarī alajhissalom . Imom Mahdī



Husajn ibni Alī ibni Abutolib (a) (arabī: حسین بن علی بن ابی‌طالب), ki dar bajni şiajon Imom Husajn (a), Aboabdilloh va Sajiduşşuhado (4–61h.q.) niz xonda meşavad, imomi sejumi şiajon ast, ki dar voqeai Oşuro ba şahodat rasid. Ū farzandi duvvumi Imom Alī (a) va Fotimai Zahro (s) va naberai hazrati Muhammad (s) ast. Pas az barodaraş Imom Hasan (a) hududi jozdah sol imomati şiajonro bar ūhda doşt.

Binobar guzorişhoi ta'rixiji şia va ahli sunnat, Pajƣambari Islom (s) hangomi tavalludi ū az şahodataş xabar dod va nomi «Husajn»-ro baroi ū intixob kard. Rasuli Xudo (s), Hasanajn(Imom Hasan va Imom Husajn)-ro bisjor dūst medoşt va hamaro ba dūst doştani on du suporiş mekard. Imom Husajn (a) az Ashobi Kiso va az hoziron dar moçaroi Mubohala va jake az Ahli Bajti pajƣambar ast, ki ojati Tathir dar borai onon nozil şudaast. Rivojathoi mutaaddide az hazrati Muhammad (s) dar fazilati Imom Husajn (a) naql şudaast, az çumla on ki «Hasan va Husajn sarvari çavononi bihiştand» va «Husajn caroƣi hidojat va kiştiji naçot ast».

Az zindagiji sejumin imomi şiajon dar muddati se daha pas az vafoti Pajƣambar (s), guzorişhoi andake vuçud dorad. Ū dar davrai xilofati Imom Alī (a) dar kanori padar bud va dar çanghoi on davra iştirok doşt. Dar zamoni imomati Imom Hasan (a) pajrav va puştiboni ū bud va iqdom ba sulh bo Muovijaro ta'jid kard. Pas az şahodataş niz to zamone, ki Muovija zinda bud, ba pajmoni barodaraş vafodor mond va dar posux ba nomai barxe az şiajoni Kūfa, ki baroi pazirişi rahbariji ū va qijom dar barobari Banī Umajja e'lomi omodagī kardand, ononro ba sabr to zamoni margi Muovija faroxond.

Davrai imomati Husajn ibni Alī (a) bo hukumati Muovija ibni Abusufjon hamzamon bud. Binobar guzorişhoi ta'rixī, Imom Husajn (a) dar mavoride ba amalkardi Muovija saxt e'tiroz kardaast; az çumla pas az kuşta şudani Huçr ibni Adī nomae tavbixomez baroi ū navişt va dar moçaroi vilojat'ahdiji Jazid niz az pazirişi baj'at xuddorī kard va dar suxanone dar huzuri Muovija va digaron, in iqdomi Muovijaro mazammat kard va Jazidro farde noloiq xond va xudro sazovori xilofat donist. Xutbai Imom Husajn dar Minoro niz mavzei sijosī dar barobari umavijon ba şumor ovardaand. Bo in hol, naql şudaast, ki Muovija monandi xulafoi segona dar zohir ba Husajn ibni Alī (a) ehtirom meguzoşt.

Pas az margi Muovija, Imom Husajn (a) baj'at bo Jazidro maşru' nadonist va bo tavvaçuh ba farmoni Jazid baroi kuştani ū dar surati xuddorī az baj'at, dar 28-umi raçabi soli 60h.q. az Madina ba Makka raft. Dar muddati cahor moh huzur dar Makka, nomahoi farovone az sūi mardumi Kūfa baroi paziriş zimomdorī darjoft kard va pas az on ki firistodaaş Muslim ibni Aqil hamdiliji kūfijonro ta'jid kard, dar 8 zilhaçça, peş az on ki az pajmonşikaniji ba'diji kūfijon va şahodati Muslim boxabar şavad ba samti Kūfa harakat kard.

Vaqte Ibni Zijod voliji Kūfa az harakati Husajn (a) ba samti Kūfa boxabar şud, laşkare ba sūi ū firistod va pas az on ki sipohijoni Hur ibni Jazid rohro bar ū bastand, corae nadoşt çuz, on ki masiri xudro ba samti Karbalo taƣjir dihad. Dar rūzi Oşuro bajni Imom Husajn va joronaş bo laşkari Kūfa ba farmondehiji Umar ibni Sa'd çange dargirift, ki ba şahodati imomi sejumi şiajon va joronaş ançomid. Pas az on, zanonu kūdakon va Imom Saççod (a) ki dar on rūzho bemor bud, ba asorat daromadand va ba Kūfa va sipas Şom firistoda şudand. Pajkari Imom Husajn (a) va joronaş rūzi 11 jo 13 muharram, tavassuti iddae az qabilai Banī Asad dar Karbalo ba xok supurda şud.

Dar borai harakati Imom Husajn az Madina to Karbalo, didgohhoi muxtalife vuçud dorad. Bar asosi jak didgoh ū baroi taşkili hukumat qijom kard, vale barxe mu'taqidand in harakat baroi hifzi çon bud. Şahodati Husajn ibni Alī (a) ta'siri amiqe bar musulmononu şiajon dar tūli ta'rix doşta va ilhombaxşi muborizot va qijomhoe budaast. Şiajon ba pajravī az imomoni şia ehtimomi viƶae ba girja va sūgvorī baroi Husajn ibni Alī, ba viƶa dar mohi muharram va safar dorand. Zijorati Imom Husajn niz dar rivojoti ma'sumin mavridi ta'kid qaror girifta va harami ū zijoratgohi şiajon ast.

Husajni ibni Alī (a) afzun bar çojgohe, ki dar mijoni şiajon ba unvoni sejumin imom va sarvari şahidon dorad, nazdi ahli sunnat niz ba sababi fazoile, ki az zaboni Pajƣambar (s) dar borai ū naql şuda va hamcunin ba daleli istodagiaş dar barobari Jazid, giromī doşta meşavad.

Maçmu'ai suxanon va osori Imom Husajn, dar qolabi hadis, duo, noma, şe'r va xutba dar kitobi «Mavsuatu kalimotil Imomil Husajn» va kitobi «Musnad-ul-Imom-iş-şahid» girdovarī şuda va ilova bar in, osori farovone dar qolabi donişnoma, zindaginoma, maqtal va ta'rixi tahlilī dar borai şaxsijat va zindagiji ū nigoşta şudaast.


Çojgoh

Gohşumori zindagiji Imom Husajn(a)
3 jo 5 şa'boni soli 4h.q. Tavallud
soli 7h.q. Nuzuli ojati Tathir dar mavridi ashobi Kiso
24 zilhiççai soli 9h.q. Huzur dar Mubohala[1]
Zilhiççai soli 35h.q. Xondani xutba baroi mardum pas az baj'ati onon bo Imom Alī[2]
Çimodijussonii soli 36h.q. Huzur dar çangi Çamal[3]
Safari soli 37h.q. Huzur dar çangi Siffajn[4]
Safari soli 38h.q. Huzur dar çangi Nahravon[5]
soli 41h.q. Bozgaşt az Kūfa ba Madina[6]
28 safari soli 50h.q. Şahodati Imom Hasan[7] (a) va oƣozi imomati Imom Husajn (a)
soli 51 jo 52 jo 53h.q.[8] Naviştani nomai e'tirozomez ba Muovija baroi kuştani Huçr ibni Adī va joronaş
soli 58h.q. Xutba xondan dar Mino[9]
26 raçabi soli 60h.q. Da'vat şudan ba Dorulimorai Madina baroi baj'at bo Jazid[10]
28 raçabi soli 60h.q. Xuruç az Madina ba samti Makka[11]
3 şa'boni soli 60h.q. Vurud ba Makka[12]
10 to 14 Ramazoni soli 60h.q. Darjofti nomahoe az kūfijon[13]
15 Ramazoni soli 60h.q. Firistodani Muslim ba unvoni namojandai xud ba Kūfa[14]
8 zihiççai soli 60h.q. Xuruç az Makka ba samti Kūfa.[15]
2 muharrami soli 61h.q. Vurud ba Karbalo.[16]
9 muharrami soli 61h.q. E'lomi çangi Umari Sa'd va muhlat xostani Imom[17]
10 muharrami soli 61h.q. Voqeai Oşuro va şahodati Imom Husajn va joronaş.[18]

Husajn ibni Alī (a) sejumin[Joddoşt 1] imomi şiajon, farzandi naxustin imomi şiajon va naberai Pajƣambari Islom (s) ast.[19] Dar manobei islomī rivojoti farovone dar borai fazoili ū vuçud dorad va şiajon barojaş çojgohi viƶae qoiland. Husajn ibni Alī dar nazdi ahli sunnat niz az ehtirom barxūrdor ast.

Dar manobei hadisī va ta'rixī

Binobar rivojoti şia va ahli sunnat, Husajn ibni Alī (a) jake az Ashobi Kiso[20] ast, dar moçaroi Mubohala huzur doşta[21] va ba hamrohi barodaraş misdoqi kalimai «abnoano» (pisaronamon) dar ojati Mubohala hastand.[22] Ū hamcunin jake az Ahli Bajt ast, ki ojati Tathir dar borai onon nozil şudaast.[23]

Imom Husajn (a) pas az şahodati Imom Hasan (a), bo vuçudi afrode ki az nazari sinnī buzurgtar az ū budand, şariftarin fard az Banī Hoşim ba şumor meraft. Binobar naqli Ja'qubī, Muovija pas az şahodati Hasan ibni Alī ba Ibni Abbos guft: az in pas tu sarvari qavmi xud hastī. Ibni Abbos dar posux guft: to zamone, ki Husajn hast, na.[24] Hamcunin guzorişhoe az maşvarati Banī Hoşim bo Husajn ibni Alī va tarçehi nazari ū bar digaron vuçud dorad.[25] Naql şudaast ki Amr ibni Os niz ūro mahbubtarin farde az zaminijon nazdi ahli osmon medonist.[26]

Dar farhangi şia

Imom Sodiq (a) farmudaand:

Kase nest, ki obe binūşadu Husajn va xonadonaşro jod kunad va qotilonaşro la'n kunad, magar on ki Xudovand sad hazor hasana barojaş binavisad va sad hazor gunohaşro mahv kunad va maqomaşro sad hazor daraça bolo barad va rūzi qijomat bo qalbe mutmain mahşuraş kunad.

[27]

Şahodati Husajn ibni Alī dar voqeai Oşuroi soli 61h.q. sabab şud şaxsijati ū baroi şiajon va hatto ƣajrişiajon beştar dar bu'di haqtalabī, şuçoat va şahodat namojon gardad va digar sifot va viƶagihoe, ki dar rivojot baroi ū zikr şuda, to andozae tahtuşşuo qaror girad.[28] In voqea dastikam az on çihat, ki naxustin behurmatī va ta'arruzi oşkor ba xonadoni Pajƣambar (s) bud, ta'siri amiqe bar ta'rix va farhangi şia guzoşt[29] va qijomi ūro ba namodi zulmsitezī, pirūziji xun bar şamşer, amri ba ma'ruf va nahji az munkar, isoru fidokorī tabdil soxt.[30]

Ta'sirguzoriji şahodati Imom Husajn to bad-on ço bud, ki iddae gumon kardaand şaklgiriji mazhabi taşajju' pas az şahodati ū rux dodaast.[31] Dar tūli ta'rixi Islom qijomhoe bo ulgu giriftan az qijomi Imom Husajn (a) şakl girifta, ki bo şiori «Jo lasorot-il-Husajn» budaast.[32]

Du mohi muharram va safar dar farhangi şia çojgohi viƶae dorad va ba xusus dar rūzhoi Tosu'o va Oşuro va Arbaini Husajnī, maçmu'ai oinhoi gunogune dar posdoşti in munosibat barpo meşavad.[33] Şiajon ba pajravī az peşvojoni dinī, hangomi nūşidani ob, az taşnagiji Imom Husajn jod mekunand va bar ū salom medihand.[34]

Dar nigohi ahli sunnat

Manobei mu'tabari ahli sunnat ahodisi farovone dar borai çojgoh va fazoili Husajn ibni Alī (a) naql kardaand.[35] Guzaşta az rivojoti fazoil, maqomi Imom Husajn (a) dar e'tiqodi musulmonon to hadi zijode barxesta az on ast, ki ū dar rohi Xudo az çon va mol va nazdikoni xud guzaşt.[36]

Dar mijoni ahli sunnat du didgoh dar borai qijomi Imom Husajn (a) vuçud dorad: dastae onro mazammat karda va bisjore niz onro sutudaand. Az çumlai muxolifon Abubakr ibni Arabī[Joddoşt 2] - olimi qarni şaşumi ahli sunnat, dar Andalus ast, ki dar sadadi mazammati iqdomi Husajn (a) baromada va guftaast, ki mardum ba sababi şunidani ahodise az Pajƣambar (dar borai çang bo kasone ki bixohand ummatro mutafarriq kunand va niz bar hazar doştan az doxil şudan dar fitnaho), bo Husajn çangidand.[37][Joddoşt 3] Ibni Tajmija niz mu'taqid ast iqdomi Husajn ibni Alī (a) na tanho sababi islohi avzo' naşud, balki ba şarru fitna ançomid.[38]

Dar tarafi muqobil, Ibni Xaldun - muarrixi qarni nuhumi ahli sunnat dar Andalus, ba suxani Ibni Arabī vokuniş nişon doda va bo ta'kid bar şart budani vuçudi imomi odil baroi çang bo sitamkoron, Husajn (a)-ro odiltarin fard dar zamoni xud baroi in çang barşumurda[39] va guftaast, ki vaqte fosiq budani Jazid bar hamagon oşkor şud, Husajn bar xud voçib did, ki alajhi ū qijom kunad, cun xudro doroi ahlijatu qudrat baroi in kor medonist.[40] Şahobiddini Olusī az olimoni ahli sunnat dar qarni sezdahumi qamarī niz dar kitobi «Rūh-ul-ma'onī», zabon ba nafrini Ibni Arabī kuşoda va in suxani ūro durūƣ va tuhmate buzurg şumoridaast.[41]

Abbos Mahmud Iqod, navisanda va adibi misrī dar qarni cahordahumi qamarī va muallifi kitobi «Abuşşuhado: Husajn ibni Alī» naviştaast, ki avzo' dar zamoni Jazid ba hadde rasida bud, ki çuz şahodat onro iloç namekard.[42] Ū mu'taqid ast, ki cunin qijome tanho az sūi insonhoe nodir raqam mexūrad, ki baroi in kor soxta şudaand va nametavon harakati ononro bo digaron muqoisa kard; caroki inon gunae digar mefahmand va cize digar metalaband.[43] Toho Husajn, navisandai ahli sunnat, mu'taqid ast baj'at nakardani Husajn az sari inodu laçbozī nabud; caroki medonist agar bo Jazid baj'at kunad, ba viçdonaş xijonat karda va bo dini xud muxolifat varzidaast; zero az nazari ū baj'at bo Jazid gunoh bud.[44]

Umar Farrux niz bo ta'kid bar in ki sukut dar barobari zulm ba heç vaçh çoiz nest, mu'taqid ast mo musulmononi imrūza nijoz dorem ki Husajne dar mijoni mo qijom kunad va moro ba rohi durust dar difo' az haq rahnamun sozad.[45]

Iqboli Lohurī:
To qijomat qat'i istibdod kard,
Mavçi xuni ū caman eçod kard.
Muddaojaş saltanat budī agar,
Xud nakardī bo cunin somon safar.
Ramzi Qur'on az Husajn omuxtem,
Z-otaşi ū şu'laho afruxtem.[46]

Nom, nasab, kunija va laqab

Dar manobei şia va ahli sunnat omadaast, ki Pajƣambar (s) nomi «Husajn»-ro bar ū nihod.[47] Bar asosi rivojot, in nomguzorī ba farmoni Xudovand ançom şud.[48] Du nomi Hasan va Husajn, ki qabl az Islom nazdi mardumi arab sobiqae nadoşt,[49] muodili Şabbar va Şubajr (jo Şubbajr),[50] nomi pisaroni Horun ast.[51]

Guzorişhoi digare niz dar borai nomguzoriji Imom Husajn zikr şudaast; az çumla in ki ibtido Imom Alī (a) ūro «Harb» jo «Ça'far» nomid, vale Pajƣambar (s) nomi Husajnro baroi ū intixob kard.[52] Barxe inguna guzorişhoro soxtagī xonda va daloile dar raddi on barşumurdaand.[53]

Imom Husajn (a) farzandi Imom Alī (a) va hazrati Fotima (s) va naberai hazrati Muhammad (s) ast. Ū az xonadoni Banī Hoşim va az qabilai Qurajş ast. Imom Hasani Muçtabo (a), hazrati Abbos (a), Muhammad ibni Hanafija az barodaron, va hazrati Zajnab (s) va Ummukulsum az xoharoni ū hastand.[54]

Kunijai Husajn ibni Alī, «Abuabdulloh» ast.[55] Abūalī, Abuşşuhado (padari şahidon), Abulahror (padari ozodagon) va Abulmuçohidin (padari çihodkunandagon) az digar kunijahoi ūst.[56]

Husajn ibni Alī (a) laqabhoi farovone dorad, ki barxe az onho bo laqabhoi barodaraş Imom Hasan (a) muştarak ast, monandi Sajidu şabobi ahl-il-çannat (sarvari çavononi ahli bihişt). Barxe digar az alqobi ū iboratand az: Zakij, Tajjib, Vafij, Sajid, Muborak, Nofe', addalelu alo zotilloh, Raşid, va at-Tobe' limarzotilloh.[57] Ibni Talhai Şofeī laqabi «Zakī»-ro maşhurtar az digar alqob va laqabi «Sajidu şabobi ahl-il-çannat»-ro muhimtarini onho donistaast.[58]

Dar ba'ze az ahodis, Husajn (a) bo laqabi şahid jo sajiduşşuhado[59] xonda şudaast. Sorulloh va Qatil-ul-abarot az digar alqobe ast, ki dar barxe zijoratnomaho baroi ū zikr şudaast.[60]

Dar rivojate az Pajƣambar (s) ki bisjore az manobei şia va ahli sunnat naql kardaand omadaast: “حسین سِبطٌ مِن الاَسباط”; ja'ne Husajn jake az asbot ast.[61] Sibt dar in rivojat va hamcunin dar barxe ojoti Qur'on ba ma'noi imom va naqibe ast, ki az tarafi Xudovand barguzida şuda va az nasli pajƣambaron ast.[62]

Zindaginoma

Husajn ibni Alī dar Madina ba dunjo omad va binobar qavli maşhur, tavalludi ū dar soli cahorumi qamarī budaast.[63] Bo in hol barxe tavalludi ūro dar soli sejumi qamarī donistaand.[64]

Vilodati Husajn ibni Alī, binobar qavli maşhur dar sejumi şa'bon budaast,[65] vale Şajx Mufid dar kitobi Irşod, tavalludi imomi sejumi şiajonro pançumi şa'bon donistaast.[66]

Rasuli Xudo farmud:
حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْه
أَحَبَّ اللهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْنا

«Husajn az man ast va man az Husajn hastam. Har ki Husajnro dūst bidorad Xudo ūro dūst medorad.»

[67]


Dar guzorişhoi ta'rixiji şia va ahli sunnat omadaast, ki Pajƣambar hangomi tavalludi ū girist va az şahodataş xabar dod.[68] Bar pojai rivojate dar kitobi Kofī, Husajn (a) na az modaraş va na az heç zani digare şir naxurd.[69]

Naql şudaast, ki Ummufazl hamsari Abbos ibni Abdulmutallib xob did, ki qit'ae az badani Pajƣambar dar domani ū (Ummufazl) guzoşta şud va Pajƣambar dar ta'biri xobaş guft, ki Fotima pisare ba dunjo xohad ovard va tu dojai ū xohī bud va az hamin rū vaqte Husajn (a) mutavallid şud, Ummufazl dojagiaşro bar ūhda girift.[70] Barxe manobe' modari Abdulloh ibni Jaqtarro niz dojai Imom Husajn (a) donistaand, vale guftaand Husajn (a) az heç jak az on du şir naxurd.[71]

Dar manobei ahli sunnat omadaast, ki Rasuli Xudo (s) dar mijoni Ahli Bajti xud Hasan va Husajn (a)-ro beş az baqija dūst medoşt[72] va in aloqa cunon bud, ki goh bo vurudi on du ba masçid, xutbaaşro notamom meguzoşt, az minbar pojon meomad va ononro dar oƣūş megirift.[73] Az Pajƣambar naql şudaast, ki muhabbat ba in du maro az muhabbat ba har kasi digare bozdoştaast.[74]

Husajn (a) dar kanori digar Ashobi Kiso dar moçaroi Mubohala huzur doşt[75] va dar hangomi rehlati Pajƣambar (s) haftsola bud; az in rū, ūro dar zumrai vopasin tabaqai sahoba barşumurdaand.[76]

Davroni xulafoi segona

25 sol az umri Imom Husajn (a) dar davroni xulafoi segona siparī şud, ammo az çuz'ijoti zindagiji imomi sejumi şiajon dar in davron xabari candone dar dast nest, ki şojad illati on inzivoi sijosiji Imom Alī (a) va farzandonaş boşad.[77]

Naql şudaast, ki dar avoili xilofati Umar, rūze Husajn (a) ki hududi nūh sol doşt, voridi masçid şud va cun Umarro dar holi suxanronī bar minbari Rasuli Xudo (s) did, az minbar bolo raftu ba ū guft: «Az minbari padaram furud oj va bar minbari padarat binşin!». Umar guft: «padaram minbare nadoşt».[78] Guzorişhoe az ehtiromi viƶai xalifai duvum ba Imom Husajn dar manobei ta'rixī dida meşavad.[79]

Vaqte Usmon dar davrai xilofataş Abūzarro ba sarzamini Rabaza tab'id va hamagonro az badarƣa va hamrohiji ū man' kard, Imom Husajn (a) ba hamrohi padaru barodaraş Imom Hasan (a) va cand tani digar, bar xilofi dasturi xalifa, Abūzarro badraqa kardand.[80]

Barxe manobei ahli sunnat ba huzuri Hasanajn dar çangi “Afriqija” dar soli 26h.q.,[81] va çangi Tabariston dar soli 29 jo 30 q.[82], işora kardaand, ammo cunin guzorişe dar heç jak az manobei şia najomadaast.

Bisjore az manobei ta'rixī guftaand, ki nabardhoi mazkur be dargirī ba musoliha ançomidaast.[83] Guzorişi huzuri Hasanajn dar in çangho, muvofiqon va muxolifone doştaast; barxe hamcun Ça'far Murtazo Omilī bo tavaççuh ba işkoloti sanadi in guzorişho va niz muxolifati imomon bo şevai futuhot, onhoro soxtagī donista va içozat nadodani Imom Alī (a) ba Hasanajn baroi vurud ba majdoni çang dar Siffinro ta'jide bar on şumurdaand.[84]

Binobar barxe guzorişhoi ta'rixī, dar avoxiri hukumati Usmon, ki gurūhe ba şūriş pardoxtand va ba qasdi kuştani Usmon ba samti xonai ū huçum burdand, Imom Hasani Muçtabo (a) va Imom Husajn (a), bo vuçudi noxursandī az amalkardi xalifa, ba farmoni Imom Alī (a) az xonai Usmon muhofizat kardand.[85] In guzoriş muvofiqon va muxolifone doştaast.[86] Sajid Ça'fari Murtazo bo tavaççuh ba qaroini ta'rixī monandi muxolifati çiddiji hazrati Alī (a) bo amalkardi Usmon va vuçudi rivojathoi muoriz bo in hadis, monandi raddi peşnihodi kumaki Imom Hasan (a) az sūi Usmon, in amrro baid va ƣajri qobili qabul donistaast; ū bo istidlol ba farmudai Imom Alī (a) mabnī bar xuşhol naşudan va norohat naşudan az qatli Usmon va hamcunin sirai Alī ibni Abutolib dar barxūrd bo zolimon va joriji mazlumon, ba naql az Boqir Şarifi Qaraşī dar kitobi “Hajt-ul-imomil Husajn (a)” megūjad: «In çarajon bar farzi vuqu', ba xotiri daf'i tuhmat az Hasanajn (a) dar borai şirokat dar xuni Usmon budaast».[87] Sajidi Murtazo niz pas az tardid dar firistodani Hasanajn (a) tavassuti Amiralmu'minin Alī (a), illati onro çilavgirī az qatli amdiji ū va rasondani obu ƣizo ba xonavodai ū medonad, na çilavgirī az barkanoriji Usmon az xilofat, caroki ū ba xotiri korhoi noravojaş mustahaqqi xal' az xilofat bud.[88]

Hadisi nabaviji naviştaşuda dar harami Imom Husajn (a)
Hamcunin bibined: Moçaroi qatli Usmon

Davroni hukumati Imom Alī (a)

Bar asosi guzorişhoi andaki marbut ba davrai hukumati Imom Alī (a), Husajn (a) pas az baj'ati mardum bo Amiralmu'minin Alī (a) xutbae xondaast,[89] dar rūzi Çamal farmondehiji çinohi capi sipohi Imom Alī (a)-ro bar ūhda doşta[90] va dar çangi Siffin, xutbae baroi tarƣibi mardum ba çihod xonda[91] va ba guzorişi barxe manobe', az farmondehoni çinohi rosti sipoh budaast.[92] Guftaand dar Siffin, Imom Husajn (a) dar moçaroi pas giriftani ob az şomijon şirkat doşt va pas az on Amiralmu'minin Alī farmud: «in naxustin pirūzie bud, ki ba barakati Husajn ba dast omad».[93] Bar asosi guzorişhoi marbut ba çangi Siffin, Imom Alī (a) az çangidani Hasanajn (a) çilavgirī mekard va illati onro hifzi nasli Pajƣambar (s) meşumorid.[94] Ba naqli barxe manobe', ū dar çangi Nahravon niz huzur doşt.[95]

Bisjore az manobe' guftaand, ki Imom Husajn (a) dar zamoni şahodati Imom Alī (a) kanori ū bud[96] va dar marosimi taçhizu xoksuporī huzur doşt.[97] Ammo bino bar guzorişe, ki dar kitobi “al-Kofī” va “Ansob-ul-aşrof” omadaast, Imom Husajn (a) hangomi zarbat xūrdani padar, baroi ançomi ma'murijate, ki Alī (a) ba ū doda bud, dar Madoin ba sar meburd va bo nomai Imom Hasan (a) az mavzū' ogoh şud va ba Kūfa bozgaşt.[98]

Davroni Imom Hasan (a)

Guzorişhoi ta'rixī az adabu ehtiromi Husajn ibni Alī (a) ba barodaraş Imom Hasan (a) hikojat dorad; naql şudaast, ki agar dar maçlise Imom Hasan (a) huzur doşt, ū ba xotiri riojati ehtirom suxan nameguft.[99] Pas az şahodati Imom Alī (a) guruhe az xavoriç, ki ba çangi bo şomijon isror doştand, bo Imom Hasan baj'at nakardand va nazdi Husajn (a) raftand to bo ū baj'at kunand, ammo ū guft: «Ba Xudo panoh mebaram, ki to zamone, ki Hasan zindaast baj'ati şumoro bipaziram!».[100]

Dar moçaroi sulh bo Muovija, ū dar barobari şiajoni mu'tariz, homiji barodar bud va iqdomi ūro ta'jid kard[101] va naql şudaast, ki guft: «ū (Imom Hasan (a)) imomi man ast».[102] Bar pojai barxe guzorişho, Imom Husajn (a) pas az barqaroriji sulh niz hamcun Imom Hasan (a) bo Muovija baj'at kard[103] va hatto pas az şahodati Imom Hasan (a) bar ahdi xud boqī mond.[104] Dar muqobil, guzorişhoe hokī az baj'at nakardani Husajn (a) ast.[105] Ba naqli barxe manobe', ū az sulh noxursand buda va Imom Hasan (a)-ro savgand doda, ki durūƣi Muovijaro napazirad.[106] Barxe muhaqqiqon in guzorişhoro bo digar rivojot va qaroini ta'rixī nosozgor donistaand.[107] Az çumla in ki Husajn (a) dar posux ba dastae az mu'tarizon ba sulh, ki ūro ba girdovariji şiajonaş baroi hamla ba Muovija faro xondand, guft: «mo pajmon bastaem va hargiz pajmoni xudro nameşikanem».[108] Dar guzorişi digare omadaast, ki ba mu'tarizon guft: «to zamone, ki Muovija zindaast muntazir bimoned; har goh ū murd, tasmim megirem».[109] Hatto vaqte şiajon ba'd az şahodati Imom Hasan (a) ūro ba qijom da'vat kardand dar posux zimni difo' az amalkardi Imom Muçtabo (a) dar sulh bo Muovija, ançomi in korro to zamone, ki Muovija zinda boşad, nomumkin donist.[110] Imom Husajn (a) dar soli 41 qamarī (pas az sulh bo Muovija), hamrohi barodaraş az Kūfa ba Madina bozgaşt.[111]

Hamsaron va farzandon

Dar borai te'dodi farzandoni Imom Husajn (a) ixtilofi nazar vuçud dorad; barxe az manobe' in te'dodro cahor pisaru du duxtar[112] va barxe digar, şaş pisaru se duxtar naviştaand.[113]

Hamsar Nasab farzandon Tavzehot
Şahrbonu duxtari Jazdgird podşohi Sosonī Imom Saççod (a) imomi cahorumi şiajon Muhaqqiqoni muosir dar nasabi Şahrbonu tardid dorand.[114] Dar barxe az manobe' az ū bo nomi Sindija, Ƣizola va Şohi zanon jod şudaast.
Rubob duxtari Imraulqajs ibni Udaj Sukajna va Abdulloh.[115] Rubob dar Karbalo huzur doşt va hamrohi asiron ba Şom raft.[116] Beştari manobe' Abdullohro ba hangomi şahodat şirxora donistaand.[117] Imrūza şiajon ūro bo nomi Aliasƣar meşinosand.
Lajlo duxtari Abimurra ibni Urva ibni Mas'udi Saqafī[118] Aliakbar (a)[119] Aliakbar dar voqeai Oşuro ba şahodat rasid.[120]
Ummuishoq duxtari Talha ibni Ubajdulloh Fotima duxtari buzurgi Imom Husajn (a)[121] Ummuishoq hamsari Imom Hasani Muçtabo (a) bud va pas az şahodati Imom Hasan bo Imom Husajn (a) izdivoç kard.[122]
Sulofa jo Maluma[123] az qabilai Quzoa Ça'far[124] Ça'far dar zamoni hajoti imom az dunjo raft va nasle az ū boqī namond.[125]


Dar kitobi Lubob-ul-ansob[126] az manobei qarni şaşum, az duxtare ba nomi Ruqajja va dar kitobi Komili Bahoī az manobei qarni haftum, az duxtare cahorsola baroi Imom Husajn suxan ba mijon omada, ki dar Şom az dunjo raftaast.[127] Dar manobei mutaaxxir, nomi Ruqajja boztobi gustardae joftaast. Hamcunin dar barxe manobe' nomhoi Aliasƣar farzandi Şahrbonu, Muhammad farzandi Rubob va Zajnab (biduni zikri nomi modar) niz ba unvoni farzandoni Imom Husajn omadaast.[128] Ibni Talhai Şofeī dar kitobi Matolib-us-suul fi manoqibi Ol-ir-rasul, te'dodi farzandoni imomro dah tan şumoridaast.[129]

Davroni imomat

Şurūi imomati Husajn ibni Alī (a) bo dahumin soli hukumati Muovija musodif bud. Muovija dar soli 41h.q.[130] pas az sulh bo Imom Hasan hukumatro dar dast girift va xilofati umaviro pojaguzorī kard.

Manobei ahli sunnat ūro farde ziraku burdbor xondaand.[131] Ū ba zavohiri dinī pojband bud[Joddoşt 4] va hatto baroi tasbiti xilofati xud az barxe usuli dinī bahra meburd va bo vuçudi on ki bo zūru bo bahragirī az hilahoi sijosī qudratro ba cang ovarad,[132] hukumati xudro az sūi Xudo va qazoi Ilohī medonist.[133]

Muovija xudro baroi ahli Şom, hamradifi pajƣambaron, az bandagoni solehi Xudo va az mudofeoni din va ahkomi on muarrifī mekard.[134] Dar manobei torixī omadaast, ki Muovija xilofatro ba saltanat tabdil kard[135] va oşkoro meguft ba dindoriji mardum kore nadorad.[136]

Jake az masoili davrai hukumati Muovija, vuçudi e'tiqodoti şi'ī dar mijoni baxşe az mardum, ba viƶa dar Iroq bud. Şiajon duşmanoni Muovija budand, cunonki xavoriç niz duşmani ū budand, vale xavoriç pojgohi mardumiji candone nadoştand, bar xilofi şiajon, ki dar asari nufuzi Imom Alī (a) va Ahli Bajt, puştivonai qavie doştand. Az in rū, Muovija va korguzoronaş, ci bo ravişi sozişkorona va ci bo saxtgirihoi şadid, bo çarajoni şia barxūrd mekardand. Jake az muhimtarin ravişhoi Muovija, eçodi bezorī az Imom Alī (a) dar mijoni mardum bud, to çoe ki la'n va sabbi Alī (a) dar davrai Muovija va sipas umavijon ba surati sunnate mutadovil idoma joft.[137]

Muovija pas az istehkomi pojahoi qudrataş, sijosati sarkūb va fişor bar şiajonro dar peş girift va ba korguzoronaş navişt, ki nomi dūstdoroni Alī (a)-ro az devon, hazf kunand va darjoftiji onho az bajtulmolro qat' kunand va şahodataşonro napazirand.[138]

Ū hamcunin kasone ki fazoili Imom Alī (a)-ro naql kunand, tahdid kard, to çoe ki muhaddison az Alī (a) bo unvoni «marde az Qurajş» va «jake az ashobi Rasuli Xudo» va «Abuzajnab» jod mekardand.[139]

Daloili imomat

Imom Husajn (a) pas az şahodati barodaraş dar soli 50h.q. ba imomat rasid va to rūzhoi oƣozini soli 61h.q. rahbariji şiajonro bar ūhda doşt.[140] Ulamoi şia ilova bar daloili omme, ki baroi isboti imomati imomoni şia iroa kardaand,[141] ba daloili xossi imomati har imom niz istidlol kardaand; Şajx Mufid dar kitobi Irşod ba barxe ahodisi imomati Husajn ibni Alī (a) işora kardaast, az çumla in ki Pajƣambar (s) farmud: ” اِبنای هذانِ امامان قاما او قَعَدا”, in du pisaram [Hasan va Husajn], imom hastand, xoh qijom kunand jo nakunand.[142]

Hamcunin Imom Alī (a) dar hangomi şahodat, bar imomati Husajn (a) pas az Imom Hasan (a) ta'kid kard[143] va Imom Hasan niz dar hangomi şahodat, dar vasijat ba Muhammad ibni Hanafija, Husajn ibni Alī (a)-ro imomi pas az xud muarrifī kard.[144] Şajxi Mufid bo istidlol ba in ahodis, imomati imom Husajnro sobitu qat'ī donistaast; ba guftai ū Imom Husajn ba daleli riojati taqija va ahde, ki dar moçaroi sulhi Imom Hasan karda bud, to zamoni margi Muovija mardumro ba sūi xud da'vat nakard, vale pas az margi Muovija, amri xudro oşkor kard va çojgohi xudro baroi kasone ki ogoh nabudand, ravşan soxt.[145]

Dar manobe' omadaast, ki Husajn (a) peş az xuruç az Madina dar soli 60h.q. baxşe az vasijatho va vadiathoi imomatro ba Ummusalama hamsari Pajƣambar (s)[146] va baxşi digarero peş az şahodati xud dar mohi muharrami soli 61 qamarī, ba duxtari buzurgaş Fotima[147] dod, to onhoro ba Imom Saççod (a) bisuporand.

Pojbandī ba sulhi Imom Hasan

Imom Husajn (a) dar davrai hukumati Muovija ba pajmoni sulhe, ki barodaraş bo Muovija basta bud, vafodor mond[148] va dar posux ba nomai barxe az şiajon, ki baroi pazirişi rahbariji ū va qijom dar barobar Banī Umajja e'lomi omodagī kardand, navişt: «Aknun aqidai man cunin nest. To hangome, ki Muovija zindaast iqdome nakuned va dar xonahojaton pinhon şaved va az kore, ki ba şumo badgumon şavand, biparhezed. Agar ū murd va man zinda budam, nazaramro barojaton menivisam!».[149]

Mavze'girī dar barobari iqdomoti Muovija

Harcand imom Husajn dar davrai hukumati Muovija, amale bar ziddi ū ançom nadod, vale ba guftai Rasuli Ça'farijon - ta'rixpaƶūhi muosir, ravobiti imom va Muovija va guftugūhoe, ki bajni on du surat girift, nişon az on dorad, ki Imom Husajn (a) az nazari sijosī, maşru'ijati qat'iji Muovijaro napaziruft va dar barobari on taslim naşud.[150] Nomahoi mutaaddide, ki bajni Husajn ibni Alī (a) va Muovija raddu badal şud, az on çumla ast.

Dar ajni hol az guzorişhoi ta'rixī barmeojad, ki Muovija monandi xulafoi segona dar zohir ba Husajn ibni Alī (a) ehtirom meguzoşt va ūro buzurg meşumorid[151] va ba korguzoronaş dastur doda bud, ki mutaarrizi farzandi Rasuli Xudo (s) naşavand va az beehtiromī ba ū biparhezand.[152]

Posuxi Imom Husajn ba Muovija dar mavridi baj'at bo Jazid

Jazid fikr va aqidai xudro nişon dodaast; tu niz baroi ū hamonro bixoh, ki xudaş xosta: ba çoni ham andoxtani sagho va parvoz dodani kabutarho va muoşirat bo kanizakoni navozanda va digar anvo'i sargarmiho... [ej Muovija] az in kor dast bardor! Turo ci foida ki Xudoro bo bori gunohe didor kunī, beş az bori gunohe, ki aknun az in mardum ba gardan dorī!?

[153]



Muovija hangomi vasijat ba farzandaş Jazid niz bar çojgohi Husajn (a) ta'kid kard va ūro mahbubtarin fard nazdi mardum donist[154] va suporiş kard dar surati ƣalaba bar Husajn az ū darguzarad, caroki ū haqqi buzurge dorad.[155]

E'tiroz ba kuştani joroni Imom Alī

Iqdomi Muovija dar kuştani afrode cun Huçr ibni Adī, Amr ibni Hamiqi Xuzoī va Abdulloh ibni Jahjo Hazramī az mavoride, bud ki e'tirozi şadidi Imom Husajn (a)-ro dar paj doşt.[156] Va binobar guzorişi manobei mutaaddid, nomae ba Muovija navişt va kuştani joroni Imom Aliro mahkum kard va zimni barşumurdani barxe az korhoi noşoisti Muovija, ūro mazammat karda guft: «Man baroi xud va dini xud cize bolotar az çihod bo tu namedonam». Dar idomai in noma omadaast: «Man fitnae buzurgtar az hukumati tu bar in ummat suroƣ nadoram».[157]

Hamcunin naql şudaast, ki vaqte Muovija dar safari haç[158] bo Imom Husajn (a) rū dar rū şud, ba ū guft: «Ojo şunidaī, mo ci bar sari Hiçr va ashobi ū va şiajoni padarat ovaradem?». Imom farmud: «Cī karded?». Muovija guft: «Onhoro kuştem, kafan kardem, bar onho namoz xondem va dafn kardem». Husajn ibni Alī (a) guft: «Ammo agar mo joroni turo bikuşem, na onhoro kafan mekunem, na bar onho namoz mexonem va na dafnaşon mekunem!».[159]

E'tiroz ba vilojat'ahdiji Jazid

Muovija dar soli 56h.q. bar xilofi mafodi sulhnoma (dar borai in ki kasero valiahd va çonişini xud nakunad) mardumro ba baj'at bo Jazid ba unvoni çonişini xud faro xond[160] va barxe az şaxsijatho az çumla, Imom Husajn az baj'at xuddorī kardand. Muovija ba Madina raft to nazari buzurgoni in şahrro baroi vilojat'ahdiji Jazid çalb kunad.[161] Imom Husajn dar maçlise, ki Muovija va Ibni Abbos va barxe az darborijon va xonadoni umavī huzur doştand, Muovijaro mazammat kard va bo işora ba xislati Jazid, Muovijaro az taloş baroi çonişiiji ū barhazar doşt va zimni ta'kid bar çojgoh va haqqi xud, ba ibtoli istidlolhoi Muovija baroi çalbi baj'at bo Jazid pardoxt.[162]

Faroze az xutbai Husajn (a) dar Mino

«Agar bar ozorho şikeb buded va dar rohi Xudo, hazinaho va saxtihoro tahammul mekarded, umuri Xudovand ba dast şumo meaftod... vale şumo sitamgaronro bar çojgohi xud musallat va umuri Xudoro ba onon taslim karded.. Tarsi şumo az marg va rizojataton az dunjo, sitamgaronro bar in kor qodir soxt.»

[163]


Hamcunin dar maçlisi diare, ki umumi mardum dar on huzur doştand, Imom Husajn dar vokuniş ba suxanoni Muovija dar borai şoistagiji Jazid, xudaşro ba lihozi fardī va xonavodagī baroi xilofat sazovortar donist va Jazidro şarobxoru ahli havovu havas muarrifī kard.[164]

Xutbai Imom Husajn dar Mino

Naviştori aslī: Xutbai Imom Husajn dar Mino

Imom Husajn dar soli 58 hiçriji qamarī, du sol qabl az margi Muovija, xutbae e'tirozomez dar Mino xond.[165] Dar in zamon fişori Muovija bar şiajon ba avç rasida bud.[166] Husajn ibni Alī dar in xutba zimni barşumurdani fazoili Amirulmunin Alī (a) va Ahli Bajt va da'vat ba amri ba ma'ruf va nahji az munkar va ta'kid bar ahamijati in vazifai islomī, vazifai ulamo va luzumi qijomi onon dar muqobili sitamgaron va niz zijonhoi sukuti olimon dar muqobili zūrgūjonro gūşzad kard.

Vokuniş ba xilofati Jazid

Pas az margi Muovija dar 15 raçabi 60h.q., Jazid ba hukumat rasid[167] va tasmim girift az cand tan az buzurgone, ki vilojat'ahdiji ūro napazirufta budand, az çumla Husajn ibni Alī, ba zūr baj'at bigirad,[168] vale Husajn (a) az baj'at xuddorī kard[169] va hamrohi xonavoda va joronaş dar 28 raçab, Madinaro ba qasdi Makka tark kard.[170]

Ū dar Makka bo istiqboli mardumi Makka va umraguzoron rūbarū şud[171] va beş az cahor moh (az 3 şa'bon to 8 zilhiçça) dar in şahr iqomat guzid.[172] Dar in muddat şiajoni Kūfa ki az baj'at nakardan sejumin imomi xud boxabar şuda budand, nomahoe baroi ū naviştand va ba Kūfa da'vataş kardand.[173] Husajn ibni Alī baroi itminon az hamdiliji mardumi Kūfa va çiddijati da'vataşon, Muslim ibni Aqilro ba Kūfa firistod to avzo'ro ba ū guzoriş kunad, Muslim pas az muşohidai istiqbol va baj'ati mardum, Imom Husajnro ba Kūfa faro xond[174] va ū niz hamrohi xonavoda va joronaş dar haştumi zilhaçça az Makka ba samti Kūfa harakat kard.[175]

Az barxe guzorişho barmeojad, ki Imom Husajn az vuçudi tavte'ae baroi kuştani ū dar Makka boxabar şuda bud va az in rū baroi on ki hurmati Makka hifz şavad, az in şahr xoriç şud va ba samti Iroq raft.[176]

Voqeai Karbalo

Naviştori aslī: Voqeai Karbalo

Voqeai Karbalo, ki ba şahodati Husajn ibni Alī (a) va joronaş ançomid, muhimtarin baxş az zindaginomai ū ba şumor meojad. Bar pojai barxe guzorişho, Imom Husajn (a) peş az harakat ba sūi Iroq, az şahodati xud ogoh budaast.[Joddoşt 5] In voqea dar paji xuddoriji ū az baj'at bo Jazid rux dod. Husajn (a) ki ba da'vati kūfijon, hamrohi xonavoda va joronaş ba sūi in şahr harakat karda bud, dar mintaqae ba nomi Zuhusam bo sipohe ba farmondehiji Hur ibni Jazid Rijohī rū ba rū gardid va maçbur şud masiri harakati xudro taƣjir dihad.[177]

Imom Husajn (a):
و عَلَی الإسلامِ السلامُ إذ قَد بُلِیَت الاُمّةُ بِراعٍ مثلَ یَزید

«Agar ummat ba hokime cun Jazid giriftor ojad, fotihai Islom xonda şudaast!»

[178]


Ba naqli beştari manobe', onho rūzi duvvumi muharram ba Karbalo rasidand[179] va fardoi on rūz jak sipohi cahor hazor nafarī az mardumi Kūfa ba farmondehiji Umar ibni Sa'd voridi Karbalo şud.[180] Binobar guzorişoti ta'rixī cand muzokirae bajni Husajn ibni Alī va Umari Sa'd ançom şud,[181] ammo Ibni Zijod, çuz ba baj'ati Husajn (a) bo Jazid jo çang rozī naşud.[182]

Asri rūzi Tosuo sipohi Umari Sa'd omodai çang şud, vale Imom Husajn on şabro baroi munoçot bo Xudo muhlat girift.[183] Şabi Oşuro baroi joroni xud suxan guft va baj'at az onon bardoşt va içozati raftan dod, vale onon bar vafodorī va himojat az ū ta'kid kardand.[184]

Subhi rūzi Oşuro çang oƣoz şud va to zuhr bisjore az joroni Husajn (a) ba şahodat rasidand.[185] Dar taji çang Hur ibni Jazid az farmondehoni sipohi Kūfa, ba Imom Husajn pajvast.[186]

Pas az kuşta şudani joron, xeşoni Imom ba majdon raftand, ki avvalini onon Aliakbar bud[187] va onon niz jake pas az digarī ba şahodat rasidand. Sipas xudi Husajn ibni Alī (a) ba majdon raft va asrgohi rūzi dahumi muharram ba şahodat rasid va Şimr ibni Zilçavşan[188] va ba naqle Sanon ibni Anas[189] sari ūro çudo kard. Sari Husajn ibni Alī hamon rūz baroi Ibni Zijod firistoda şud.[190]

Umari Sa'd dar içroi farmoni Ibni Zijod dastur dod cand asbsavor bar badani Husajn (a) toxtand va ustuxonhoi ūro darham şikastand.[191] Zanonu kūdakon va Imom Saççod (a) ki on rūz bemor bud, ba asirī girifta va ba Kūfa va sipas Şom firistoda şudand.[192] Pajkari Imom Husajn (a) va hududi 72 nafar[193] az joronaş, rūzi 11[194] jo 13 muharram tavassuti gurūhe az Banī Asad va binobar naqle bo huzuri Imom Saççod (a) dar hamon mahalli şahodat ba xok supurda şud.[195]

Didgohho va pajomadho

Naviştori aslī: Qijomi Imom Husajn

Dar borai harakati Imom Husajn (a) az Madina ba Makka va az on ço ba tarafi Kūfa va çang bo sipohijoni Umari Sa'd dar Karbalo, didgohhoi muxtalife vuçud dorad. Ba guftai Muhammadi Isfandijorī - oşuropaƶūh, maşhurtarin nazarija in ast, ki hadafi Husajn ibni Alī (a) az qijom, şahodat budaast. In nazarija tarafdoroni bisjore dorad, az çumla Lutfullohi Sofī, Murtazo Mutahharī, Sajid Muhsin Amin va Aliji Şariatī.[196] Bar asosi didgohi digar Imom Husajn baroi taşkili hukumat qijom kard. Az guzaştagon, Sajidi Murtazo[197] va az muosirin Solehiji Naçafobodī dar kitobi Şahidi çovid in didgohro dorand.[198] Ba gufta Sihhatiji Sardrudī afrode monandi Şajx Mufid, Şajx Tusī, Sajid ibni Tovus va Alloma Maçlisī muxolifi in didgohand.[199] Barxe hamcun Şajx Alipanoh Iştihordī niz harakati imomi sejumi şiajonro na ba qasdi qijomu pajkor, balki sirfan baroi hifzi çon donistaand.[200]

Qijomi Imom Husajn (a) bedoriji gurūhhoi bisjorero dar paj doşt va bilofosila pas az şahodati ū harakathoi inqilobī va e'tirozī oƣoz şud va to solijoni daroz idoma joft. Avvalin e'tiroz, barxūrdi Abdulloh ibni Afif[201] bo Ibni Zijod bud. Qijomi tavvobin, qijomi Muxtor, qijomi Zajd ibni Alī va qijomi Jahjo ibni Zajd niz az on çumla ast. Hamcunin dar qijomi sijohçomagon ba rahbariji Abumuslimi Xurosonī alajhi umavijon az şiori “jo lasorotil Husajn” niz istifoda şud,[202] ki in qijom ba suquti umavijon ançomid.

Inqilobi islomiji Eron niz ilhomgirifta az qijomi Imom Husajn (a) bud va ba guftai Imom Xumajnī «Agar in maçolisi va'zu xitobavu azodorī va içtimo'oti sūgvorī nabud, kişvari mo pirūz nameşud. Hama dar tahti bajraqi Imom Husajn - salomullohi alajh - qijom kardand!».[203] Dar havzai farhangi umumī niz musulmonon va hatto pajravoni digar adjon, Husajn ibni Alī (a)-ro namod va ulgūi fidokorī, sitamnopazirī, ozodixohī, posdorī az arzişho va haqtalabī medonand.[204]

Viƶagiho va fazoil

Naviştorhoi aslī: Ahli Bajt (a), Ashobi Kiso, Mubohala va Ojati Tathir
Avsofi zohirī

Dar beştari manobei hadisī, ta'rixī va riçolī, az şabohati Husajn (a) ba Pajƣambari akram (s) suxan gufta şuda[205] va dar rivojate şabehtarin fard ba eşon donista şudaast.[206] Dar borai ū guftaand goh libose az xaz bar tan mekard jo sallae az xaz bar sar meguzoşt[207] va mūi saru mahosini xudro xazob mekard.[208]

Iborati «Assalomu alajk jo Sajida şabobi ahlilçannat!» bar farozi jake az darbhoi harami Imom Husajn (a)
Az zaboni Pajƣambar

Rivojoti mutaaddide az Pajƣambar (s) dar fazoili ū naql şudaast az çumla:

  • Hasan va Husajn sarvari çavononi bihiştand.[209]
  • Bar samti rosti arş naviştaast «Husajn caroƣi hidojat va kiştiji naçot ast».
  • Husajn az man ast va man az Husajn hastam.[210]
  • Har kas in du(Hasan va Husajn)-ro dūst bidorad, maro dūst doşta va har ki bo onon duşmanī varzad bo man duşmanī namudaast.[211]
Peşgūiji şahodat

Rivojoti farovone dar borai peşgūiji şahodati Husajn ibni Alī (a) vuçud dorad,[212] az çumla dar hadisi lavh ba naql az Pajƣambar (s) omadaast, Xudovand Husajnro ba şahodat giromī doşta va ūro bartarini şahidon qaror dodaast.[213] Maçlisī dar çildi 44 Bihor-ul-anvor, bobi 30, rivojote naql kardaast dar borai in ki Xudovand xabari şahodati Husajn (a)-ro ba barxe az Pajƣambaronaş az çumla, Odam, Nūh, Ibrohim, Zakarijo va Muhammad (s) doda va onho bar ū giristaand.[214] Hamcunin naql şudaast Amiralmu'minin Alī (a) dar rohi Siffin, vaqte ba Karbalo rasid, bo anguşt çoero nişon dodu guft: in ço mahalli rexta şudani xunhojaşon ast.[215] Bar asosi guzorişi Şajx Saduq dar Amolī hazrat qadre az xoki sarzamini Karbaloro bardoştu būid va farmud: açab xoke hastī, ki gurūhhoe az tu behisob doxili bihişt xohand şud![216]

Karomatho va e'çozgunaho

Dar barxe rivojot viƶagihoi xosse baroi Imom Husajn barşumurda şuda az çumla in ki e'çozguna az anguşti Pajƣambar (s) şir nuşida[217] va fariştae şikastabol ba nomi Futrus ba barakati ū naçot jofta va az on pas, ma'muri rasondani salomi zoiron ba ū şudaast.[218] Niz dar rivojot omadaast, ki Xudovand şiforo dar turbati Husajn (a) va istiçobati duoro kanori qabri ū (zeri qubbai ū) qaror dodaast.[219] Dar kitobi al-Xasosisul Husajnija beş az sesad viƶagiji xos baroi Imom Husajn barşumurda şudaast.[220]

Xususijoti axloqī

Ū bo miskinon menişast, da'vati ononro mepaziruft va bo onon ƣizo mexūrdu ononro ba xonai xud da'vat mekard va on ci dar manzil doşt az eşon dareƣ namekard.[221] Rūze nijozmande az ū darxosti kumak kard. Imom, ki dar holi namoz bud, namozaşro kūtoh kard va harci doşt, ba ū dod.[222]

Ū ƣulomon va kanizonaşro dar qiboli xuşraftoriaşon ozod mekard. Guftaand kanizero, ki Muovija hamroh bo amvolu liboshoi farovon barojaş hadja firistoda bud, dar barobari xondani ojote az Qur'on va surudani şe're dar borai fanoi dunjo va margi insonho ozod kard va on amvolro ba ū baxşid.[223]

Hamcunin rūze kanize dastagule taqdimi ū kard. Eşon on kanizro ozod kard. Guftand tanho baroi jak dastagul ūro ozod kardī? Imom Husajn (a) bo istinod ba ojati “و اذا حیّیتم بتحیّة فحیّوا بأحسن منها أو ردّوها” (Har goh ba şumo tahijat gūjad, posuxi onro behtar az on bidihed, jo (loaqal) ba hamon guna posux gūed!)[224] guft: Xudo in guna moro adab omūxtaast.[225]

Imom Husajn (a) bisjor baxşanda bud va ba kuşodadastī şinoxta meşud,[226] ammo dar baxşişhojaş niz sa'j doşt ba Imom Hasan (a) ehtirom guzorad va miqdore kamtar az barodar ba digaron kumak mekard.[227] Dar manobe' omadaast ū 25 bor pijoda ba haç raft.[228]

Sūgvorī va zijorat

Namunae az katibahoi amudī bo bajthoe az duvozdahbandi Muhtaşam, ki dar maçolisi azodorī istifoda meşavad.
Naviştori aslī: Sūgvoriji muharram

Şiajon (va gohi ƣajrişiajon) dar mohi muharram, baroi Imom Husajn va şahidoni Karbalo sūgvorī mekunand. Şiajon baroi in sūgvorī oinhoe dorand, ki roiçtarini onho ravzaxonī, sinazanī, ta'zija, şamoilkaşī va xondani zijoratnomahoe monandi zijorati Oşuro, zijorati Voris va zijorati Nohijai Muqaddasa ba surati fardī va gurūhī ast.[229]

Sūgvorī bar Imom Husajn (a) az naxustin rūzhoi pas az Oşuro oƣoz şud[230] va binobar naqle, hangomi huzuri asironi Karbalo dar Şom, zanoni Banī Hoşim cand rūz bo pūşidani libosi sijoh, ba azodorī pardoxtand.[231] Pas az rūi kor omadani davlathoi şi'ī va bardoşta şudani fişor az şiajon, sūgvorī çanbai rasmī pajdo kard.[232]

Binobar guzorişhoi ta'rixī va hadisī, imomoni şia ba azodorī va girja dar azoi Husajn ibni Alī ahamijati viƶa medodand va şiajonro ba in amr va zinda nigoh doştani jodi Oşuro suporiş mekardand.[233]

Zijorati Imom Husajn
Naviştori aslī: Zijorati Imom Husajn (a)

Dar rivojoti ma'sumon bar zijorati Imom Husajn (a) ta'kidi farovon şuda va jake az bartarinu purfazilattarin a'mol şumorida şudaast[234] va binobar dastae az rivojot, savobi on barobar bo haç va umra ast.[235]

Dar kitobhoi çome'i zijorot, candin zijorati mutlaqa, ki dar har zamon xonda meşavad[236] va candini zijorati xos, ki dar zamonhoi muşaxxas xonda meşavad,[237] baroi Imom Husajn (a) çam'ovarī şudaast. Zijorati Oşuro, zijorati Voris va zijorati Nohijai Muqaddasa az ma'ruftarini in zijoratnomaho hastand.

Arbaini Husajnī
Naviştorhoi aslī: Arbaini Husajnī, Zijorati arbain va rohpajmoiji arbain

Cihil rūz ba'd az şahodati Imom Husajn (a) ki arbaini Husajnī jo rūzi arbain nomida meşavad, bisjore az şiajon ba zijorati mazori Imom Husajn (a) meravand. Tibqi naqlhoi ta'rixī Çobir ibni Abdullohi Ansorī, dar in rūz ba unvoni avvalin zoir[238] bar sari mazori Imom Husajn (a) hozir şudaast. Binobar naqli Luhuf, asironi Karbalo niz dar hamon soli 61h.q. va dar masiri bozgaşt az Şom ba Madina, dar rūzi arbain ba zijorati şuhadoi Karbalo raftaand.[239]

Tavsija ba zijorati arbain sabab şuda şiajon, ba viƶa sokinoni Iroq, hamasola az nuqoti muxtalif ba sūi Karbalo harakat kunand. In harakat, ki ƣoliban pijoda ançom meşavad, az purçam'ijattarin rohpajmoiho dar çahon ast. Binobar guzorişi manobei xabarī, dar soli 1398h.ş. beş az 18 million zoir dar in marosim şirkat kardand.[240]

Haram va hoiri Husajnī

Naviştori aslī: Hoiri Husajnī
Parcami surxrang bar farozi gunbadi Imom Husajn ba nişonai xunxohī[241]

Mahdudai marqadi Imom Husajn (a) hoiri Husajnī nomida meşavad. Mahdudai hoir doroi fazilat va ahkomi fiqhiji xosse ast va musofir metavonad namozi xudro dar on komil bixonad.[242] Dar borai masohati daqiqi hoir cand nazar vuçud dorad va haddiaqali onro, mahdudae ba şu'oi 11 metr az qabri imom Husajn guftaand, ki bolotarin daraçai fazilatro dorad.[243]

Harami Imom Husajn

Naviştorhoi aslī: Harami Imom Husajn (a) va Taxribi harami Imom Husajn

Bar asosi guzorişhoi mavçud, naxustin bino bar marqadi Husajn ibni Alī (a) dar zamoni Muxtori Saqafī va ba dasturi ū soxta şud va az on ta'rix to kunun niz binoi haram borho taçdid va tavsea joftaast.[244] Harami Imom Husajn (a) cand bor ba dasti barxe xulafoi Abbosī[245] va vahobijat[246] taxrib gardid, az çumla, Mutavakkili Abbosī dastur dod zamini hoirro şuxm bizanand va bar maqbara ob bibandand.[247]

Musnadi al-imomuş şahid darbardorandai maçmu'ai suxanoni Imom Husajn (a)
Musnadi al-imomuş şahid darbardorandai maçmu'ai suxanoni Imom Husajn (a)

Merosi ma'naviji Imom Husajn

Dar manobei hadisī va ta'rixī merosi ma'naviji Husajn ibni Alī (a) şomili suxanon, duoho, nomaho, aş'or, xutbaho va vasijati eşon zijod naql şudaast. Maçmui in osor dar kitobi Musnad-ul-imom-iş-şahid, ta'lifi Azizulloh Utoridī va kitobi Mavsuatu kalimot-il-imom-il-Husajn, gird omadaast.

Suxanon. Ba daleli şaroiti sijosī dar davroni hukumati Muovija, naqli rivojat az Imom Husajn farovon nabuda[248] va bisjore az suxanone ki az eşon rivojat şuda, dar fosilai safari eşon az Madina to Karbalo budaast.[249]

Allomai Tehronī bar in bovar ast, ki fişori umavijon bois şuda bud, ki jo usulan mardum kamtar ba Imom Hasan va Imom Husajn (a) muroçia mekardand va jo in ki rivojoti naqlşuda az onon ba illati vahşat va tarsi rovijon az bajn rafta va ba tabaqoti ba'd muntaqil naşudaast.[250] Suxanoni imomi sejumi şiajon dar mavzu'ote hamcun mabohisi e'tiqodī, ahkom va axloq dar manobei islomī guzoriş şudaast.[251]

Duoho. Dar kitobi Musnad-il-imom-iş-şahid hududi 20 duo va munoçot az eşon naql şudaast. Maşhurtarini in duoho duoi Arafa ast, ki dar rūzi Arafa dar sahroi Arafot xondaast.[252]

Aş'or. Aş'ore ba Imom Husajn (a) nisbat doda şudaast. Muhammadsodiq Karbosī maçmuai in aş'orro dar kitobi «Devon-ul-imom-il-Husajn» dar du çild girdovarī va ba lihozi sanadī va adabī barrasī kardaast.[253]

Xutbaho va vasijat. Dar barxe manobe' xutbai Imom Husajn dar Mino[254] va xutbai eşon dar rūzi Oşuro[255] va niz vasijati maktubi ū ba barodaraş Muhammadi Hanafija, ki dar on hadaf az harakati xudro tabjin kard,[256] guzoriş şudaast.

Nomaho. Dar kitobi Makotib-ul-aimma 27 noma az Husajn ibni Alī (a) girdovarī şudaast.[257] Te'dode az in nomaho xitob ba Muovija va baxşe digar baroi afrodi muxtalif va dar mavzuoti gunogun ast.

Barxe az suxanoni maşhuri Imom Husajn (a):
  • Agar din nadored va az rūzi maod nametarsed, dar in dunjo ozoda boşed.[258]
  • Mardum bandai dunjo hastand va din laqlaqai zabonaşon ast, to zamone ki zindagī ba komaşon boşad, ba din pojbandand, vale har goh ba balo ozmuda şavand, dindoron andakand.[259]
  • Nijozhoi mardum ba şumo az ne'mathoi Xudovand ast; az ne'matho xastavu ozurda naşaved, ki ba neqmat tabdil meşavad.[260]
  • Margi boizzat behtar az zindagiji bo zillat ast.[261]
  • Man na az rūi sarmastī, fasodangezī va sitamkorī, balki baroi isloh dar ummati çaddam Muhammad (s) bapo xostam, mexoham amri ba ma'ruf va nahji az munkar kunam.[262]
  • Har kas bixohad bo nofarmoniji Xudo ba cize birasad, on ciro umed dorad, zudtar az dast medihad va ba on ci bim dorad, zudtar giriftor meşavad.[263]

Kitobşinosī

Naviştori aslī: Oşuropaƶūhī
Dar donişnomai Imom Husajn baroi barrasiji zindagoniji fardī va içtimoiji Imom (a), ba beş az pançsad manbai ta'rixī, hadisī, fiqhī, tafsirī va kalomī muroçia şudaast.

Dar borai şaxsijat va zindagiji Husajn ibni Alī (a) osori farovone dar qolabi donişnoma, zindaginoma, maqtal va ta'rixi tahlilī nigoşta şuda, ki beş az cihil kitobu maqola bo mavzūi «kitobşinosiji Imom Husajn» ba muarrifiji onho pardoxtaast,[264] az çumla, dar «Kitobşinosiji ixtisosiji Imom Husajn», 1428 asar bo muşaxxasoti naşr, nom burda şudaast.[265] Oqobuzurgi Tehronī niz dar kitobi az-Zaria, 985 kitob dar in zamina muarrifī kardaast.[266]

Barxe az muhimtarin osor dar in zamina iboratand az:

Dar Maqtali çomei Sajiduşşuhado afzun bar iroai maqtali çome', mavzu'ote cun ta'rixnigoriji Oşuro, falsafai qijomi Imom Husajn, sajri ta'rixiji azodorī va zindaginomai joroni Imom Husajn barrasī şudaast.
Donişnoma:
Zindaginoma:
  • Tarçumat-ul-imom-il-Husajn (a), naviştai Abni Adim (vaf. 660h.q.) dar jak çild. In kitob guzidae ast az maçmu'ai dah çildiji «Buƣjat-ut-talab fi ta'rixi Halab», ki tavassuti Abdulaziz Tabotaboī gulcin va muntaşir şudaast.
  • Baxşi marbut ba Imom Husajn dar kitobi «at-Tabaqot-ul-kubro» asari Ibni Sa'd, ki dar kitobe mustaqil bo unvoni «Tarçumat-ul-imom-il-Husajni va maqtaluh» muntaşir şudaast.
  • Baxşi marbut ba Imom Husajn dar kitobi «Ta'rixi Madinatu Damişq» asari Ibni Asokir, ki bo unvoni «Tarçumat-ul-imom-il-Husajn min ta'rixi Madinatu Damişq» ba surati mustaqil cop şudaast.
Maqtal:

Ba har guzorişi maktube, ki hoviji matolibe peromuni qatl va jo şahodati jake az şaxsijathoi matrah dar ta'rix boşad, maqtal megūjand.[268] Naxustin maqtale, ki ba zaboni arabī dar borai sejumin imomi şiajon navişta şuda, Maqtal-ul-Husajn, asari Abumixnaf ast, ki dar qarni duvvumi hiçrī navişta şudaast.[269] Barxe digar az kitobhoi maqtali Imom Husajn iboratand az:

Ta'rixī-tahlilī:
Maqolot:

Maqoloti zijode dar borai şaxsijat va zindagiji Husajn ibni Alī (a) nigoşta şudaast. Baxşe az onho, ki pas az faroxoni maqola girdovarī şuda, dar du kitobi «Maçmu'ai maqoloti kongressi milliji hamosai Husajnī» va «Dirosotu va buhusu mu'tamar-il-Imom-il-Husajn» ba cop rasidaast.

Ezoh

  1. ↑ Al-Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.1, sah.166-171; Ibni Şahroşub, 1376h.q., ç.3, sah.144.
  2. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363 ş, ç.10, sah.121.
  3. ↑ Zahabī, Ta'rix-ul-islom va vafajot-ul-maşohiri va-l-a'lom, 1409h.q., ç.3, sah.168.
  4. ↑ Ibni Şahroşub‏, al-Manoqib, 1379h.q., ç.3, sah.168.
  5. ↑ Ibni Abdulbir, al-Isti'obu fi ma'rifat-il- ashob, 1412h.q., ç.3, sah.939.
  6. ↑ Tabarī, Torix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.16.
  7. ↑ Tabarsī, Toç-ul-mavolid, 1422h.q., sah.82.
  8. ↑ Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1387, ç.5, sah.253, soli 51; Ja'qubī, Ta'rixi Ja'qubī, Dor-us-sadr, ç.2, sah.231, soli 52; Mas'udī, Muruç-uz-zahab, 1409, ç.3, sah.188, soli 53.
  9. ↑ Ibni Şu'bai Harronī, Tuhaf-ul-uqul, 1404, sah.68.
  10. ↑ Tabarī, Torix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.339.
  11. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417, ç.3, sah.160; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.34.
  12. ↑ Tabarī, Torix-ul-umami va-l-muluk, 1387, ç.5, sah.381.
  13. ↑ Sibt ibni Çavzī, Tazkirat-ul-xavos, 1418, sah.220.
  14. ↑ Mas'udī, Muruç-uz-zahab, 1409, ç.3, sah.54.
  15. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.66.
  16. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.84.
  17. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.90 - 91.
  18. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.95 - 112.
  19. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.27.
  20. ↑ Nig.: Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.‏.1, sah.287; Muslim, Saheh Muslim, 1423h.q., ç.15, sah.190.
  21. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.1, sah.168.
  22. ↑ Zamaxşarī, al-Kaşşof, 1415h.q., zajli ojai 61 Oli Imron; Faxri Rozī, at-Tafsir-ul-kabir, 1405h.q., zajli ojai 61 surai Oli Imron.
  23. ↑ Ahmad ibni Hanbal, Musnadi Ahmad, dorussad, ç.1, sah.331; Ibni Kasir, Tafsir-ul-qur'on, 1419h.q., ç.3, sah.799; Şavkonī, Fath-ul-qadir, Olam-ul-kutub, ç.4, sah.279.
  24. ↑ Ja'qubī, Ta'rix-ul-ja'qubī, doru sodir, ç.2, sah.226; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.363.
  25. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.414 - 416.
  26. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.395; Ibni Abişajba, al-Musannaf, 1409h.q., ç.7, sah.269.
  27. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., sah. 391; Ibni Qulavajh, Komiluz-zijorot, 1356h.ş., sah.106
  28. ↑ Hoç Manucehrī, “Husajn (a), Imom”, sah.681.
  29. ↑ Hoç Manucehrī, “Husajn (a), Imom”, sah.686.
  30. ↑ Muhaddisī, Farhangi Oşuro, 1393h.ş., sah.372.
  31. ↑ Gurūhi ta'rix, Paƶūhişgohi havzavu donişgoh, ta'rixi taşajju', 1390h.ş., sah.21.
  32. ↑ Hoç Manucehrī, “Husajn (a), Imom”, sah.687.
  33. ↑ Hoç Manucehrī, “Husajn (a), Imom”, sah.689.
  34. ↑ Hoç Manucehrī, “Husajn (a), Imom”, sah.681; Muhaddisī, Farhangi Oşuro, 1393h.ş., sah.508.
  35. ↑ Muslim, Saheh Muslim, 1423h.q., ç.15, sah.190; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.376 - 410; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.7; Ibni Kasir, Tafsir-ul-Qur'on, 1419h.q., ç.3, sah.799; hamcunin nig.: Husajniji Şohrūdī, «imom Husajn (a) va Oşuro az didgohi ahli sunnat»; Ajjub, «Fazoili imom Husajn alajhissalom dar ahodisi ahli sunnat».
  36. ↑ Ajjub, «Fazoili imom Husajn alajhissalom dar ahodisi ahli sunnat».
  37. ↑ Abubakr ibni Arabī, al-Avosim min-al-qavosim, al-Maktabat-us-salafija, sah.232.
  38. ↑ Ibni Tajmija, Minhoç-us-sunnatin nabavija, 1406h.q., ç.4, sah.530 - 531.
  39. ↑ Ibni Xaldun, Ta'rixi Ibni Xaldun, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, ç.1, sah.217.
  40. ↑ Ibni Xaldun, Ta'rixi Ibni Xaldun, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, ç.1, sah.216.
  41. ↑ Olusī, Rūh-ul-ma'onī, 1415h.q., ç.13, sah.228.
  42. ↑ Iqod, Abuşşuhado, 1429, sah.207.
  43. ↑ Iqod, Abuşşuhado, 1429, sah.141.
  44. ↑ Toho Husajn, Alī va banuhu, Dor-ul-maorif, sah.239.
  45. ↑ Farux, Taçdidun fi-l-muslimin lo fi-l-Islom, Dor-ul-kitob-il-arabī, sah.152.
  46. ↑ لاهوری، «در معنی حریت اسلامیه و سرحادثه کربلا»، وبگاه گنجور.Lohurī, «Dar ma'niji hurijjati islomija va sarhodisai Karbalo», vebgohi Gançur.
  47. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.27; Ahmad ibni Hanbal, al-Musnad, Dorusodir, ç.1, sah.98, 118.
  48. ↑ Ibni Şahroşub‏, al-Manoqib, 1379h.q., ç.3, sah.397/ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, ç.10, sah.244.
  49. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1968 m, ç.6, sah.357/ Ibni Asir, Usud-ul-ƣoba, Bejrut, ç.2, sah.10.
  50. ↑ Ibni Manzur, Lison-ul-arab, 1414h.q., ç.4, sah.393/ Zubajdī, Toç-ul-arus, 1414h.q., ç.7, sah.4.
  51. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu Madinatu Damişq, 1415h.q., ç.13, sah.171.
  52. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.239 - 244; Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.39, sah.63.
  53. ↑ Muhammadiji Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.1, sah.194-195.
  54. ↑ Muhammadiji Rejşahrī, donişnomai imom Husajn, 1388h.ş., ç.1, sah.194 - 195.
  55. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1414h.q., ç.2, sah.27.
  56. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.27; Ibni Abişajba, al-Musannaf, 1409h.q., ç.8, sah.65; Ibni Qutajba, al-Maorif, 1960, ç.1, sah.213.
  57. ↑ Muhaddisī, Farhangi Oşuro, 1393h.ş., sah.39.
  58. ↑ Ibni Abissalç, Ta'rix-ul-aimma, 1406h.q., sah.28; Ibni Talhai Şofeī, Matolib-us-suul, 1402h.q., ç.2, sah.374; baroi fehriste az laqabhoi imom Husajn (a) nig.: Ibni Şahroşub, Manoqibi Oli Abitolib, 1385h.ş., ç.4, sah.86.
  59. ↑ Ibni Şahroşub, Manoqibu Oli Abitolib, 1385h.ş., ç.4, sah.86.
  60. ↑ Nig.: Himjarī, Qurb-ul-asnod, 1413h.q., sah.99-100; Ibn Qulivajh, Komil-uz-zijorot, 1417h.q., sah.216- 219; Şajx Tusī, Amolī, 1414h.q., sah.49 - 50.
  61. ↑ Ibni Qulivajh, Komil-uz-zijorot, 1356h.q., sah.176.
  62. ↑ Bilozrī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.142; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.127; Maqrizī, Amto'-ul- asmo', 1420h.q., ç.6, sah.19.
  63. ↑ Ja'qubī, Ta'rix-ul-ja'qubī, Bejrut, ç.2, sah.246; Dulobī, az-Zurijat-ut-tohira, 1407h.q., sah.102, 121; Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1962, ç.2, sah.555; Şajx Mufid, al-Irşod, 1414h.q., ç.2, sah.27.
  64. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1365h.ş., ç.1, sah.463; Şajx Tusī, Tahzib-ul-ahkom, 1401h.q., ç.6, sah.41; Ibni Abdulbir, al-Isti'ob, 1412h.q., ç.1, sah.392.
  65. ↑ Ibni Almaşhadī, al-Mazor-ul-kabir, 1419h.q., sah.397; Şajx Tusī, Misboh-ul-mutahaççid, 1411h.q., sah.826, 828; Sajid ibni Tovus, Iqbol-ul-a'mol, 1367h.ş., sah.689 - 690.
  66. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.27.
  67. ↑ Ansob-ul-aşrof, ç.3, sah.142; at-Tabaqot-ul-kubro, ç.10, sah.385
  68. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.129; Maqrizī, Amto'-ul-asmo', 1420h.q., ç.12, sah.237; Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.6, sah.230.
  69. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.465.
  70. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.129; Maqrizī, Amto'-ul-asmo', 1420h.q., ç.12, sah.237; Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.6, sah.230.
  71. ↑ Samovī, Absor-ul-ajn, 1419h.q., sah.93.
  72. ↑ Tirmizī, Sunani Tirmizī, 1403h.q., ç.5, sah.323.
  73. ↑ Ahmad ibni Hanbal, al-Musnad, Bejrut, ç.5, sah.354; Tirmizī, Sunani Tirmizī, 1403h.q., ç.5, sah.322; Ibni Hibon, Saheh, 1993 m, ç.13, sah.402; Hokimi Nişoburī, al-Mustadrak, 1406h.q., ç.1, sah.287.
  74. ↑ Ibni Qulivajhi Qumī, Komil-uz-zijorot, ‏1356h.q., sah.50.
  75. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1968, ç.6, sah.406 – 407; Şajx Saduq, Ujunu axbor-ir-rizo, 1363h.ş., ç.1, sah.85; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.1sah.168.
  76. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.369.
  77. ↑ Muhammadiji Rejşahrī, donişnomai imom Husajn, 1388h.ş.,ç.2, sah.325.
  78. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.394; Zahabī, Ta'rix-ul-islom, 1993, ç.5, sah.100; Ibni Şahroşub, Manoqibu Oli Abitolib, 1379, ç.4, sah.40; Baƣdodī, ta'rixi Baƣdod, 1412h.q., ç.1, sah.152.
  79. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu Madinati Dimaşq, 1415h.q., ç.14, sah.175; Sibt ibni Çavzī, Tazkirat-ul-xavos, 1418h.q., sah.211 - 212.
  80. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1365h.ş., ç.8, sah.206 - 207; Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçul baloƣa, 1385 - 1387h.q., ç.8, sah.253 - 254.
  81. ↑ Ibni Xaldun, al-Ibar, 1401h.q., ç.2, sah.573 - 574.
  82. ↑ Tabarī, ta'rixi Tabarī, 1387h.q., ç.4, sah.269.
  83. ↑ Ibni Qutajba, al-Maorif, 1992m, sah.568; Bilozarī, Futuh-ul-buldon, 1988m, sah.326; Muqaddasī, al-Bad'u vat- ta'rix, maktabat-us-saqofat-ud-dinija, ç.5, sah.198.
  84. ↑ Ça'far Murtazo, al-Hajt-us-sijosijjati lil-imomil Husajn, dorussira, sah.158.
  85. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas sijosatu, 1410, ç.1, sah.59; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.5, sah.558.
  86. ↑ Muhammadiji Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.2sah.331 - 332.
  87. ↑ Ça'far Murtazo, as-Sahehu min siratil –imom Alī (a), 1388h.ş., sah.313.
  88. ↑ Sajid Murtazo, aş-Şofī fil-imomah, 1410h.q., ç.4, sah.242.
  89. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.10, sah.121.
  90. ↑ Şajx Mufid, al-Çamal, 1413, sah.348; Zahabī, Ta'rix-ul-islom, ‏1409h.q., ç.3, sah.485.
  91. ↑ Nasr ibni Muzohim, Vaq'at-us-Siffin, 1382h.q., sah.114-115.
  92. ↑ Ibni A'sam, al-Futuh, 1411h.q., ç.3, sah.24; Ibni Şahroşub‏, al-Manoqib, 1379h.q., ç.3, sah.168.
  93. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.44, sah.266.
  94. ↑ Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma, 1421h.q., ç.1, sah.569; Nahç-ul-baloƣa, tahqiqi Subhī Soleh, xutbai 207, sah.323.
  95. ↑ Ibni Abdulbir, al-Isti'ob, 1412h.q., ç‏.3, sah.939.
  96. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q.,ç.5, sah.147.
  97. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.181; Şajx Mufid, al-Irşod, 1414h.q., ç.1, sah.25.
  98. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362, ç.3, sah.220; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.2, sah.497-498.
  99. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.291; Ibni Şahroşub‏, al-Manoqib, 1379h.q., ç.3, sah.401.
  100. ↑ Ibni Qutajbai Dinurī, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.184.
  101. ↑ Dinurī, al-Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.221.
  102. ↑ Şajx Tusī, Ixtijoru ma'rifat-ir-riçol (riçoli Kaşī), 1348h.ş., sah.110.
  103. ↑ Şajx Tusī, Ixtijoru ma'rifat-ir-riçol (riçoli Kaşī), 1348h.ş., sah.110.
  104. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.32.
  105. ↑ Ibni A'sam, al-Futuh, 1411, ç.4, sah.292; Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379, ç.4, sah.35.
  106. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.160; Ibni Asokir, Ta'rixu Madinati Dimişq, 1415h.q., ç.13, sah.267.
  107. ↑ Ça'farijon, Hajoti fikrī va sijosiji imomoni şia, 1381h.ş., sah.157 - 158.
  108. ↑ Dinurī, al-Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.220.
  109. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof,1417h.q., ç.3, sah.150.
  110. ↑ Dinurī, al-Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.221 - 222.
  111. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.165; Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1992m, ç.5, sah.184.
  112. ↑ Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, 1953m, ç.1, sah.57 – 59; Buxorī, Sirr-us-silsilat-il-alavijja, 1381h.q., ç.1, sah.30; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.135.
  113. ↑ Tabarī, Daloil-ul-imoma, 1408h.q., ç.1, sah.74; Ibni Şahroşub, Manoqibu Oli Abitolib, 1379h.q., ç.4, sah.77; Ibni Talhai Şofeī, Matolib-us-suul, 1402h.q., ç.2.sah.69.
  114. ↑ Nig.: Mutahharī, xadamoti mutaqobili Islom va Eron, 1380h.ş., sah.131 – 133; Şariatī, Taşajju'i alavī va taşajju'i safavī, 1377h.ş., sah.91; Dehxudo, Luƣatnomai Dehxudo, 1377h.ş., sah... /Şahidī, Zindagoniji Alī ibnil Hasan (a), 1365h.ş., sah.12.
  115. ↑ Isfahonī, Maqotil-ut-tolbiin, 1405h.q., sah.59; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.135.
  116. ↑ Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, 1408h.q., ç.8, sah.229.
  117. ↑ Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, 1953m, ç.1, sah.59; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.468; Buxorī, Sirr-us-silsilat-il-alavijja, 1381h.q., ç.1, sah.30.
  118. ↑ Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, 1953m, sah.57; Ja'qubī, Ta'rix-ul-ja'qubī, Bejrut, ç.2, sah.246-247; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.446.
  119. ↑ Maqrizī, Amto'-ul-asmo', 1420h.q., ç.6, sah.269.
  120. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.446; Isfahonī, Maqotil-ut-tolbiin, dorulma'rifa, sah.80.
  121. ↑ Isfahonī, Kitob-ul-aƣonī, 1383h.q., ç.21, sah.78.
  122. ↑ Isfahonī, Kitob-ul-aƣonī, 1383h.q., ç.21, sah.78.
  123. ↑ Sibt Ibni Çavzī, Tazkirat-ul-xavos, 1401h.q., ç.1, sah.249.
  124. ↑ Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, 1953m, ç.1, sah.59; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.135; Bajhaqī, Lubob-il-ansob val-alqob val- a'qob, 1410h.q., ç.1, sah.349; Ibni Şahroşub, Manoqibu Oli Abitolib, 1379h.q., ç.4, sah.77 va 113.
  125. ↑ Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, 1953m, ç.1, sah.59; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.135.
  126. ↑ Ibni Fanduq, Lubob-ul-ansob, 1385, sah.355.
  127. ↑ Voizi Koşifī, Ravzat-uş-şuhado, 1382h.ş., sah.484.
  128. ↑ Ibni Şahroşub, Manoqibu Oli Abitolib, tahqiqi Rasuliji Mahallotī, ç.4, sah.109; Tabarī, Daloil-ul-imoma, 1408h.q., ç.1, sah.74.
  129. ↑ Ibni Talhai Şofeī, Matolib-us-suul, 1402h.q., ç.2, sah.69.
  130. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu Madinati Damişq, 1415h.q., ç.13, sah.262.
  131. ↑ Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.5, sah.338; Sujutī, Ta'rix-ul-xulafo, 1425h.q., ç.1, sah.149.
  132. ↑ Taquş, Davlati umavijon, 1389h.ş., sah.19.
  133. ↑ Taquş, Davlati umavijon, 1389h.ş., sah.19 ba naql az Kondehlavī, Hajot-us-sahoba, ç.3, sah.63.
  134. ↑ Nasr ibni Muzohim, Vaq'at-us-Siffin, 1403h.q., sah.31 - 32.
  135. ↑ Ibni Haçari Asqalonī, al-Isobah, 1415h.q., ç.1, sah.64; Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.6, sah.220.
  136. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.14; Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.8, sah.131.
  137. ↑ Taquş, Davlati umavijon, 1389h.ş., sah.28 - 29.
  138. ↑ Tabarsī, al-Ixtiçoç, 1403h.q., ç.2, sah.295.
  139. ↑ Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379, ç.2, sah.351.
  140. ↑ Sobirī, Ta'rixi firaqi islomī, 1388h.ş., ç.1, sah.181.
  141. ↑ Ba unvoni namuna nig.: Şajx Saduq, al-E'tiqodot, 1414h.q., sah.104; Ibni Bobvajhi Qumī, al-Imomatu va at-tabsiratu, 1363h.ş., sah.104.
  142. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1414h.q., ç.2, sah.30.
  143. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.297.
  144. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.301.
  145. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod,, 1414h.q., ç.2, sah.31.
  146. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.304.
  147. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.291.
  148. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.32; Ibni Şahroşub, Manoqibi Oli Abitolb, 1379h.q., ç.4, sah.87.
  149. ↑ Dinavarī, al-Axbor-ut-tivol, 1368, sah.222; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.152.
  150. ↑ Ça'farijon, Hajoti fikrī va sijosiji imomoni şi'a, 1381h.ş., sah.175.
  151. ↑ Zahabī, Sijaru a'lom-in-nubalo, 1993 m., ç.3, sah.291.
  152. ↑ Dinavarī, al-Axbor-ut-tivol, 1368, sah.224; Kaşī, Riçol-ul-Kaşī, 1348, sah.48.
  153. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.209.
  154. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.441; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.322; Ibni A'sami Kūfī, al-Futuh, 1991, ç.4, sah.349 - 350.
  155. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.322
  156. ↑ Dinurī, al-Axbor-ut-tivol, 1368,sah.224 – 225; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.5, sah.120 va 121; Ibni Qutajba, al-Imomatu va as-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.202 - 204.
  157. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.5, sah.121 va 122; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.440; Şajx Tusī, Ixtijoru ma'rifat-ur-riçol (riçoli Kaşī), 1348, sah.50; Zahabī, Ta'rix-ul-Islom, 1409h.q., ç.5, sah.6; Ibni Asokir, Ta'rixu madinat-id-Damişq, 1415h.q., ç.14, sah.206.
  158. ↑ Tabarsī, al-Ehtiçoç, 1403h.q., ç.2, sah.296.
  159. ↑ Ja'qubī, Ta'rix-ul- Ja'qubī, dorussodir, ç.2, sah.231; Şajx Tusī, Ixtijoru ma'rifat-ur-riçol (riçoli Kaşī), 1348, sah.48; Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma fi ma'rifat-il-aimma, 1421h.q., ç.1, sah.574.
  160. ↑ Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.8, sah.79.
  161. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.204.
  162. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.208 - 209.
  163. ↑ Tuhaf-ul-uqul, sah.168.
  164. ↑ Ibni Qutajba, al-Imomatu vas-sijosatu, 1410h.q., ç.1, sah.211.
  165. ↑ Ibni Şu'bai Harronī, Tuhaf-ul-uql, 1404h.q., sah.68.
  166. ↑ Gurūhe az ta'rixpaƶūhon, Ta'rixi qijom va maqtali çomei Sajiduşşuhado, 1389h.ş., ç.1, sah.392.
  167. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.155; Şajx Mufid, al-Irşod, 1399, ç.2, sah.32.
  168. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.338.
  169. ↑ Abumixnaf, Maqtal-ul-Husaj, matbaatul ilmijja, sah.5; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.33.
  170. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.160; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.34.
  171. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.156; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.36.
  172. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.66.
  173. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.157 – 159; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.36 - 38.
  174. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.41.
  175. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.160; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.66.
  176. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.450; Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, dorulfikr, ç.8, sah.159 va 161.
  177. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.408; Ibni Maskvajh, Taçorib-ul-umam, 1379, ç.2, sah.67; Ibni Asir, al-Komil, 1965, ç.4, sah.51.
  178. ↑ Ibni A'sami Kufī, al-Futuh, ç.5, sah.17.
  179. ↑ Ibni A'sami Kufī, al-Futuh, 1991m, ç.5, sah.83; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.409; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.84; Ibni Maskavajh, Taçorib-ul-umam, 1379, ç.2, sah.68.
  180. ↑ Dinavarī, al-Axbor-ut-tivol, 1368, sah.253; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, ç.3, sah.176; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.409; Ibni Asir, al-Komil, 1965m, ç.4, sah.52.
  181. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.414; Ibni Maskavajh, Taçorib-ul-umam, 1379, ç.2, sah.71.
  182. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.182; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.414; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.88.
  183. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.417; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.91.
  184. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.91 - 94.
  185. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.429 - 430.
  186. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.427; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.99.
  187. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.446; Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, dorulma'rifat, sah.80.
  188. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.112; Xorazmī, Maqtal-ul-Husajn (a), 1423h.q., ç.2, sah.41; Tabarsī, E'lom-ul-varo, 1390, ç.1, sah.469.
  189. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.450 – 453; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1968, ç.6, sah.441; Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, dorulma'rifat, sah.118; Masxudī, Muruç-uz-zahab, 1409h.q., ç.3, sah.62.
  190. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.411; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.456.
  191. ↑ Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.‏2, sah.113; Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, ç.3, sah.204; Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.455; Mas'udī, Muruç-uz-zahab, 1409h.q., ç.3, sah.259.
  192. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.456.
  193. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.455.
  194. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.455.
  195. ↑ Maqram, Maqtal-ul-Husajn, 1426h.q., sah.335 - 336.
  196. ↑ Isfandijorī, Oşuroşinosī, 1387, sah.157.
  197. ↑ Sajidi Murtazo, Tanzih-ul-anbijo, 1409h.q., sah.227 - 228.
  198. ↑ Solehiji Naçafobodī, Şahidi çovid, 1387, sah.157 - 158.
  199. ↑ Sihhatī Sardrudī, Oşuropaƶuhī, 1385h.ş., sah.296 - 299.
  200. ↑ Iştihordī, Haftsola caro sado darovard?, 1391h.ş., sah.154.
  201. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami val-muluk, 1387, ç.5, sah.458 – 459; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.117.
  202. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.9, sah.317.
  203. ↑ Xumajnī, Sahifai nur, 1379h.ş., ç.17, sah.58.
  204. ↑ “Farhangi Oşuro faromusulmonī ast”, vebgohi Maçma'i çahoniji sulhi islomī.
  205. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.142, 453; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.27; Tabaronī, al-Ma'çma'-ul-kabir, dorunnaşr, ç.3, sah.95.
  206. ↑ Ahmad ibni Hanbal, al-Musnad, dorusodir, ç.3, sah.261; Tirmizī, Sunan-ut-Tirmizī, 1403h.q., ç.5, sah.325.
  207. ↑ Tabaronī, al-Ma'çma'-ul-kabir, dorunnaşr, ç.3, sah.101.
  208. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.6, sah.419 – 422; Ibni Abişajba, al-Musannaf, 1409h.q., ç.6, sah.3 va 15.
  209. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.7; Şajx Mufid, al-Irşod, 1413, ç.2, sah.27.
  210. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.142; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.385.
  211. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.266; Ibni Asokir, Ta'rixu madinat-id-Damişq, 1415h.q., ç.13, sah.198 va 199; Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma, 1421h.q., ç.1, sah.602.
  212. ↑ Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.3, sah.166 - 317.
  213. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362, ç.1, sah.528; Şajx Tusī, al-Ƣajba, 1411, sah.145.
  214. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.44, sah.223 - 249.
  215. ↑ Munqarī, Vaq'at-us-Siffin, 1403, sah.142.
  216. ↑ Şajx Saduq, al-Amolī, 1417h.q., ç.1, sah.199.
  217. ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1362h.ş., ç.1, sah.465.
  218. ↑ Ibni Qulivajh, Komil-uz-zijorot, 1356h.q., sah.66.
  219. ↑ Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379h.q., ç.4, sah.82; Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.98, sah.69.
  220. ↑ Şuştarī, al-xasois-ul-Husajnija, Şarifi Razī, sah.20.
  221. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418h.q., ç.10, sah.411; Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Damişq, 1415h.q., ç.14, sah.181.
  222. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Damişq, 1415h.q., ç.14, sah.185.
  223. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Damişq, 1415h.q., ç.70, sah.196-197; hamcunin nig.: Ibni Hazm, al-Muhallo, dorulfikr, ç.8, sah.515; Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma, 1426h.q., ç.2, sah.476.
  224. ↑ Surai Niso, ojati 86.
  225. ↑ Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma, 1421h.q., ç.1, sah.575.
  226. ↑ Muhammadiji Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.2, sah.114 - 118.
  227. ↑ Şajx Saduq, al-Xisol, 1403h.q., ç.1, sah.135.
  228. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1418, ç.10, sah.401; Ibni Abdulbir, al-Istiob, 1412h.q., ç.1, sah.397.
  229. ↑ Nig.: «Azodoriji mohi muharram dar kişvarhoi çanubi şarqiji Osija barguzor meşavad», xabarguzoriji ABNO; «Odob va rusumi mardumi şahrhoi muxtalifi Eron dar mohi muharram», vebgohi Bajtuta.
  230. ↑ Bilozarī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.3, sah.206.
  231. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.45, sah.196.
  232. ↑ Oinavand, Sunnati azodorī va manqabatxonī, 1386h.ş., sah.65 - 66 ba naql az Ibni Kasir, al-Bidojatu va an-nihojatu, ç.11, sah.183; Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1992 m, ç.7, sah.15.
  233. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.44, bobi 34, sah.278 - 296.
  234. ↑ Muassisai Imom Hodī (a), Çome'u zijorot-il-ma'sumin, 1389h.ş., ç.3, sah.36 - 69.
  235. ↑ Ibni Qulivajh, Komil-uz-zijorot, 1356, sah.158 - 161.
  236. ↑ Mahmadiji Rejşahrī, donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.12, sah.256 - 452.
  237. ↑ «Zijorathoi maxsusai Imom Husajn», pojgohi itilo'rasoniji havza.
  238. ↑ Şajx Tusī, Misboh-ul-mutahaççid, 1411, sah.787.
  239. ↑ Ibni Tovus, al-Luhuf, 1414h.q., sah.225.
  240. ↑ «Omori zoironi arbaini imsol az marzi 18 million guzaşt», xabarguzoriji Çumhuriji islomī.
  241. ↑ «Ramzu rozi on parcami surx», vebgohi Markazi milliji posuxguī ba suoloti dinī.
  242. ↑ Tabotaboiji Jazdī, al-Urvat-ul-vusqo, 1404h.q., ç.2, sah.164.
  243. ↑ Kalidor, Ta'rixu Karbalo va hoirul Husajn (a), 1376, sah.51- 52 va 56-58.
  244. ↑ Oli Tu'ma, Karbalo va haramhoi mutahhar, maş'ar, sah.89 - 112.
  245. ↑ Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, dorulma'rifat, sah.477.
  246. ↑ Çam'e az navisandagon, Nigohi nav ba çarajoni Oşuro, 1387h.ş., sah.425.
  247. ↑ Şajx Tusī, al-Amolī, 1414h.q., sah.327/ Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379, ç.2, sah.211.
  248. ↑ Muhammadi Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn, 1388h.ş., ç.13, sah.13 - 14.
  249. ↑ Naçmī, Suxanoni Husajn ibni Alī az Madina to Karbalo, 1378h.ş., sah.7.
  250. ↑ Tehronī, Sajid Muhammadhusajn, Lamaot-ul-Husajn 1402h.q., sah.3.
  251. ↑ Ma'hadu tahqiqoti Boqirul'ulum (a), Mavsuatu kalimot-il-imom-il-Husajn, 1416h.q., sah.3.
  252. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1363h.ş., ç.95, sah.214.
  253. ↑ Karbosī, Doirat-ul-ma'orif-il-husajnija, Devon-ul-imom-il-Husajn, 2001 m. ç.1 va 2.
  254. ↑ Ibni Şu'ba, Tuhaf-ul-uqul, 1404h.q., sah.237 - 240.
  255. ↑ Mufid, al-Irşod, 1413h.q., ç.2, sah.97 - 98.
  256. ↑ Xorazmī, Maqtal-ul-Husajn, 1423h.q., ç.1, sah.273.
  257. ↑ Mijonaçī, Makotib-ul-aimma, 1426h.q., ç.3, sah.83 - 156.
  258. ↑ Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma fi ma'rifat-il-aimma, 1421h.q., ç.1, sah.592.
  259. ↑ Ibni Şu'ba, Tuhaf-ul-uqul, 1404h.q., sah.245.
  260. ↑ Arbilī, Kaşf-ul-ƣumma fi ma'rifat-il-aimma, 1421h.q., ç.1, sah.573.
  261. ↑ Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379, ç.4, sah.68.
  262. ↑ Xorazmī, Maqtal-ul-Husajn, 1423h.q., ç.1, sah.273.
  263. ↑ Ibni Şu'ba, Tuhaf-ul-uqul, 1404h.q., sah.248.
  264. ↑ Isfandijorī, «Kitobşnosiji kitobşnosihoi Imom Husajn (a)», sah.41.
  265. ↑ Safar Alipur, Kitobşnosiji ixtisosiji Imom Husajn, 1381, sah.255.
  266. ↑ Isfandijorī, Kitobşnosiji ta'rixiji Imom Husajn (a), 1380h.ş., sah.491.
  267. ↑ «Oşnoī bo Doiratulmaorifi Husajnī», vebgohi al-markazul husajnī liddorosot.
  268. ↑ Sohibī, Maqtal va maqtalnigoron, 1373h.ş., sah.31.
  269. ↑ Olimzoda, «Avvalin maqtali maktub, maqtali Abumixnaf», vebgohi Karb va balo.

Joddoşt:


Sarcaşma

  • Abubakr Ibni Arabī, al-Avosim min-al-qavosim, Qohira, al-Maktabat-us-salafijja, be to.
  • Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, tahqiqi Sajidahmad Saqr, Bejrut, Dor-ul-ma'rifat, be to.
  • Abumixnaf, Maqtal-ul-Husajn (a), tahqiq va ta'liqi Husajn Ƣafforī, Qum, Matba'at-ul-ilmijja, be to.
  • Ajjub, M, «Fazoili Imom Husajn alajhissalom dar ahodisi ahli sunnat», tarçumai Çavodi Qosimī, faslnomai Mişkot, şumorai 51, tobistoni 1375h.ş.
  • Ahmad ibni Hanbal, Musnadi Ahmad, Bejrut, Doru sodir, be to.
  • Ahmadiji Mijonaçī, Alī, Makotib-ul-aimma, Ojatulloh Ahmadiji Mijonaçī, Qum, Dor-ul-hadis, ‏1426h.q.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, Bejrut, muassisai alo'lmiji llmtbў'ot, be to.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, tahqiq: Mahmud Firdavs-il-'azm, Dimişq, 1996 – 2000 m.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, tahqiq: Muhammadboqir Mahmudī, Bejrut, Dor-ut-ta'oruf, copi avval, 1977 m.
  • Balozurī‏, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof‏, tahqiq: Suhajl Zakkor va Rijoz ZarkAlī, Bejrut, Dor-ul-fikr, 1417h.q.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, tahqiq: Ehsoni Abbos, Bejrut, Çami'at-ul-mutaşarriqin-il-amonija, 1979 m.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Futuh-ul-buldon, Bejrut, Maktabat-ul-hilol, 1988 m.
  • Buxorī, Sahl ibni Abdulloh, Sirr-us-silsilat-il-alavijja, copi Muhammadsodiq Bahrul'ulum, Naçaf, 1381h.q.
  • Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Ta'rixi qijom va maqtali çome'i Sajiduşşuhado alajhis salom, zeri nazari Mahdiji Peşvoī, Qum, intişoroti Muassisai omūzişī va paƶūhişiji imom Xumajnī, copi avval, 1389 h.ş.
  • Guruhi ta'rixi paƶūhişgohi havza va donişgoh, Ta'rixi taşajju', Qum, paƶūhişgohi havza va donişgoh (markazi mudirijati havzai ilmijai xoharon), copi cahorum, 1390 h.ş.
  • Dehxudo, Alīakbar, Luƣatnomai Dehxudo, Tehron, 1377 h.ş.
  • Dinavarī, Ahmad ibni Dovud, al-Axbor-ut-tivol, tahqiqi Abdulmun'im Omir Maroçi'uh Çamoliddin Şijol, Qum, manşuroti Razī, 1368 h.ş.
  • Dullobī, Muhammad ibni Ahmad, az-Zurrijjat-ut-tohira, copi Muhammadçavodi Husajniji Çalolī, Qum, 1407h.q.
  • Zamaxşarī, Mahmud, al-Kaşşof an haqoiqi ƣavomiz-it-tanzil, Qum, naşri al-Baloƣa, copi duvum, 1415h.q.
  • Zamonī, Ahmad, Haqoiqi pinhon, paƶuhişe dar zindagoniji sijosiji Imom Hasani Muçtabo, Qum, intişoroti Daftari tabliƣoti islomī, copi sejum, 1380 h.ş.
  • Zahabī, Şamsiddin, Sijaru a'lom-in-nubalo, taxriçi Şuajb Arnaut va tahqiqi Husajn Asad, Bejrut, ar-Risola, copi nuhum, 1993 m.
  • Zahabī, Şamsiddin, Ta'rix-ul-islom va vafajot-ul-maşohiri va-l-a'lom‏, Bejrut, Dor-ul-kitob-il-arabī, copi duvum, 1409h.q.
  • Zahabī, Şamsiddin, Ta'rix-ul-islom va vafajot-ul-maşohiri va-l-a'lom, tahqiqi Umar Abdusalom Tadmurī, Bejrut, Dor-ul-kitob-il-arabī, 1993 m.
  • Zubajdiji Vositi‏, Murtazoi Husajnī, Toç-ul-arus min çavohir-il-qomus‏, Bejrut, Dor-ul-fikr, 1414h.q.
  • Ibni Abdulbarr, al-Isti'ob fi ma'rifat-il-ashob, tahqiqi Alī Muhammad al-Baçovī, Bejrut, Dor-ul-çil, copi avval, 1412h.q.
  • Ibni Abialhadid, Şarhi Nahç-ul-baloƣa, copi Muhammad Abulfazl Ibrohim, Qohira, 1385 – 1387h.q.
  • Ibni Abisalç, Ta'rix-ul-aimma, dar Maçmu'atun nafisa fi ta'rix-il-aimma, copi Mahmud Mar'aşī, Qum, kitobxonai Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī, 1406h.q.
  • Ibni Abişajba, al-Musannafu fi-l-ahodisi va-l-osor, copi Saidmuhammad Lahhom, Bejrut, 1409h.q.
  • Ibni Asir, Alī ibni Abilkaram, al-Komilu fi-t-ta'rix, Bejrut, Doru sodir - Bejrut, 1965 m.
  • Ibni Asir, Alī ibni Abilkaram, Usd-ul-ƣoba fi ma'rifat-is-sahoba, Bejrut, Dor-ul-kitob-il-arabī, be to.
  • Ibni Asokir, Alī ibni Hasan, Ta'rixu Madinat Dimişq, Bejrut, Dor-ul-fikr, copi avval, 1415h.q.
  • Ibni A'sam, Ahmad, al-Futuh, Bejrut, Dor-ul-azvo', 1411,h.q.
  • Ibni A'sam, Ahmad, al-Futuh, tahqiq: Alī Şerī, Bejrut, Dor-ul-azvo', copi avval, 1991 m.
  • Ibni Bobvajhi Qumī, AbulHasan ibni Alī, al-Imomatu va-tabsiratu min-al-hijara, tahqiq: Alīakbari Ƣafforī, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomija, 1363 ş.
  • Ibni Qulavajh, Ça'far ibni Muhammad, Komil-uz-zijorot‏, Naçaf, Dor-ul-murtazavija, 1356h.q.
  • Ibni Qulavajh, Ça'far ibni Muhammad, Komil-uz-zijorot, copi Çavodi Qajumiji Isfahonī, Qum, 1417h.q.
  • Ibni Qutajba, al-Ma'orif, Qohira, al-Haj'at-ul-misrijat-ul-ommati li-l-kitob, copi duvum, 1992m.
  • Ibni Qutajbai Dinvarī, al-Imomatu va-s-sijosat, tahqiqi Alī Şirī, Bejrut, Dor-ul-azvo', copi avval, 1410h.q.
  • Ibni Qutajbai Dinvarī, al-Ma'orif, tahqiqi Sarvat Akoşa, Qohira, al-Haj'at-ul-misrijat-ul-ommati li-l-kitob, 1960.
  • Ibni Manzur, Muhammad ibni Mukarram, LIson-ul-arab, Bejrut, Doru sodir, 1414h.q.
  • Ibni Maşhadī, Muhammad ibni Ça'far, al-Mazor [al-Kabir], tahqiq: Çavod Qajumī Isfahonī, Qum, Muassisat-un-naşr-il-islomī, 1419h.q.
  • Ibni Miskavaj, Ahmad ibni Muhammad, Taçorib-ul-umam va ta'oqub-ul-himam, tahqiq: Abulqosim Imomī, Tehron, Suruş, 1379 h.ş.
  • Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro‏, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmijja, copi duvum, 1418h.q.
  • Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, copi ahson abbos, Bejrut, 1968 - 1977.
  • Ibni Tajmija, Ahmad ibni AbdulhAlīm, Minhoç-us-sunnat-in-nabavijja, tahqiq: Muhammadraşodi Solim, Çome'at-ul-imom Muhammad ibni Saud-il-islomija, copi avval, 1406h.q.
  • Ibni Talhai Şofeī, Matolib-us-suul fi manoqibi Ol-ir-Rasul, copi Moçid ibni Ahmad Atija, be ço, be to.
  • Ibni Fanduq Bajhaqī, Alī ibni Zajd, Lubob-ul-ansobi va-l-alqobi va-l-a'qob, tahaqiq, Mahdiji Raçoī, Qum, Maktabat Ojatulloh Mar'aşī, 1385 h.ş.
  • Ibni Fanduq, Bajhaqī, Alī ibni Zajd, Lubob-ul-ansobi va-l-alqobi va-l-a'qob, tahaqiq, Mahdiji Raçoī, Qum 1410h.q.
  • Ibni Xaldun, Ta'rixi Ibni Xaldun, Bejrut, Dor-ul-fikr, 1401h.q., Doru ehjo-it-turos-il-arabī, copi cahorum, be to.
  • Ibni Hazm, al-Muhallo, tahqiq : Muhammad Kokir, Bejrut, Dor-ul-fikr, be to.
  • Ibni Haçari Asqalonī, al-Isoba fi tamjiz-is-sahoba, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1415h.q.
  • Ibni Haçari Asqalonī, al-Isoba fi tamjiz-is-sahoba, tahqiqi Odil Ahmad Abdulmavçud va Alī Muhammad Mua'avvaz, Bejrut, Dor-ul-kutub-ilmija, 1995 m.
  • Ibni Hibon, Sahihi Ibni Hibon, tahqiq: Şuajb Arnaut, be ço, ar-Risola, 1993 m.
  • Ibni Çavzī, Abdurrahmon ibni Alī, al-Muntazam fi ta'rixi tabarī, tahqiqi Muhammad Abduqodiri Ato va Mustafo Abduqodiri Ato, Bejrut, Dor-ul-kutub-ilmija, 1992.
  • Ibni Şahroşūb, Muhammad ibni Alī, Manoqibu Oli Abitolib, Qum, alloma, 1379h.q.
  • Ibni Şahroşūb, Muhammad ibni Alī, Manoqibu Oli Abitolib, Qum, copi Hoşimi Rasuliji Mahallotī, be to.
  • Ibni Şahroşūb, Muhammad ibni Alī, Manoqibu Oli Abitolib, Qum, copi Jusuf Buqo'ī, 1385 h.ş.
  • Ibni Şuajba Harronī, Hasan ibni Alī, Tuhaf-ul-uqul, Qum, Çome'ai mudarrisin, 1404h.q.
  • IbniKasir, Ismoil ibni Umar, al-Bidojatu va-n-nihojat, Bejrut, Dor-ul-fikr, be to.
  • IbniKasir, Ismoil ibni Umar, al-Bidojatu va-n-nihojat, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, 1408h.q.
  • IbniKasir, Ismoil ibni Umar, Tafsir-ul-Qur'on-il-'azim, Bejrut, Dor-ul-kutub-ilmija, 1419h.q.
  • Iqod, Abbos Mahmud, Abuşşuhdo Husajn ibni Alī, Tehron, al-Maçma'-ul-olamī li-t-taqrib, copi duvum, 1429h.q.
  • Irbilī, Alī ibni Iso, Kaşf-ul-ƣumma fi ma'rifat-il-aimma alajhimus salom, copi Alī Fozilī, Qum, 1426h.q.
  • Irbilī, Alī ibni Iso, Kaşf-ul-ƣumma fi ma'rifat-il-aimma, Qum, Razī, copi avval, 1421h.q.
  • Isfandijorī, Muhammad «Kitobşnosiji kitobşnosihoi Imom Husajn (a)», faslnomai kitobhoi islomī, şumorai sejum, zimistoni 1379 h.ş.
  • Isfandijorī, Muhammad «Kitobşnosiji kitobşnosihoi Imom Husajn (a)», Tehron, sozmoni cop va intişorot, 1380 h.ş.
  • Isfahonī, Abulfaraç, Kitob-ul-Aƣonī, Qohira, 1383h.q.
  • Isfahonī, Abulfaraç, Maqotil-ut-tolibin, tahqiqi Ahmad Saqr, Bejrut, Dor-ul-ma'rifat, be to.
  • Iştihordī, Alīpanoh, Haft sola caro sado darovard?, Qum, intişoroti Alloma, copi avval, 1391 h.ş.
  • Kalidor, Abdulçavod, Ta'rixu Karbalo va hoir-ul-Husajn alajhis salom, Naçaf, copi ovest Qum, 1376 h.ş.
  • Karbosī, Muhammadsodiq, Doirat-ul-ma'orif-il-Husajnijja, Devon-ul-Imom-il-Husajn, London, al-Markaz-ul-Husajnī li-d-dirosot, 2001 m.
  • Kaşī, Muhammad ibni Umar, Riçol-ul-Kaşī, Maşhad, donişgohi Maşhad, 1348 h.ş.
  • Koşifiji Sabzavorī, Mullohusajn, Ravzat-uş-şuhado, Qum, Navidi Islom, 1382 h.ş.
  • Kulajnī, Muhammad ibni Ja'qub, al-Kofī, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomijja, 1365 h.ş.
  • Kulajnī, Muhammad ibni Ja'qub, al-Kofī, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomijja, copi duvum, 1362 h.ş.
  • Qozī Tabotaboī, Sajid Muhammadalī, tahqiq dar borai avval arba'ini hazrati Sajiduşşuhado (a), Qum, Bunjodi ilmī va farhangiji şahid Ojatulloh Qozī Tabotaboī, 1368 h.ş.
  • Mavsu'atu kalimot-ir-Rasul-il-a'zam, ç.6, Kitob-ul-Husajn (a) va Kitobu Ahl-il-Bajt (a), muallif laçnat-ul-hadis fi markazi abhosi Boqir-ul-ulum (a), Tehron, naşri Amir Kabir, 1388 h.ş.
  • Maqrizī, Taqijuddin, Imto'-ul-asmo' bimo li-n-nabiji min-al-ahvoli va-l-ammvoli va-l-hafadati va-l-mato'‏, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmijja, copi avval, 1420h.q.
  • Mas'udī, Alī ibni Husaj, at-Tanbih va-l-işrof, tasheh: Abdulloh Ismoil as-Sovī, Qohira, Dor-us-sovī, be to; efesti Qum, Dor-us-saqofat-il-islomijja, be to.
  • Mas'udī, Ali ibni Husaj, Muruç-uz-zahab va maodin-ul-çavhar, tahqiq: As'ad Doƣir, Qum, Dor-ul-huçrat, 1409h.q.
  • Mas'udī, Isbot-ul-vasijjat, Qum, manşuroti ar-Razī, be to.
  • Mahmadiji Rejşahrī, Muhammad va hamkoron, Donişnomai Imom Husajn (a), tarçumai Muhammadi Murodī, Qum, Dor-ul-hadis, 1430h.q./1388 h.ş.
  • Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor-il-çome'a lidurar-il-axbor-il-aimmat-il-athor, Tehron, Islomijja, copi duvum, 1363 h.ş.
  • Ma'hadu tahqiqoti Boqir-ul-ulum (a), Mavsu'atu kalimot-il-imom-il-Husajn (a), Qum, Dor-ul-ma'ruf, copi sejum, 1416h.q. – 1374 h.ş.
  • Minqarī, Nasr ibni Muzohim, Vaq'atu Siffin, Qum, Maktabatu Ojatulloh Mar'aşī Naçafī‏, copi duvum, 1403h.q.
  • Minqarī, Nasr ibni Muzohim, Vaq'atu Siffin, tahqiqi Abdusalom Muhammadhorun, Qohira, 1382h.q./ 1962 m.
  • Molik ibni Anas, al-Muvatta', tahqiq: Muhammadfuod Abdulboqī, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, 1985.
  • Muassisai Imom Hodī (a), Çome'u zijorot-il-ma'sumin, Qum, pajomi Imom Hodī (a), 1389 h.ş.
  • Muqaddasī, Mutahhar ibni Tohir, al-Bad'u va-t-ta'rix, Maktabat-us-saqofat-id-dinijja, be to
  • Musavī Muqarram, Abdurrazoq, Maqtal-ul-Husajn (a), Bejrut, Dor-ul-kitob-il-islomijja.
  • Muslim ibni Haççoç, Saheh Muslim, Bejrut, Dor-ul-ma'rifat, 1423h.q.
  • Mus'ab ibni Abdulloh, Kitobi nasabi Qurajş, copi Luji Paruvonsol, Qohira 1953 m.
  • Mutahharī, Murtazo, Xadamoti mutaqobili Islom va Eron, Tehron, intişoroti Sadro, 1380 h.ş.
  • Muhaddisī, Çavod, Farhangi Oşūro, Qum, naşri Ma'ruf, copi habdahum, 1393 h.ş.
  • Naçmī, Muhammadsodiq, Suxanoni Husajn ibni Alī az Madina to Karbalo, Qum, Daftari intişoroti islomī, 1378 h.ş.
  • Nosiriji Dovudī, Abdulmaçid, Inqilobi Karbalo az didgohi ahli sunnat, Qum, Muassisai omūzişī va paƶūhişiji imom Xumajnī, 1385 h.ş.
  • Oinavand, Sodiq va Vilojatī, Alīakbar, Sunnati azodorī va manqabatxonī dar ta'rixi şi'ai imomija, bo muqaddimai Muhammadi Taqizodai Dovarī, Qum, Muassisai şi'aşinosī, copi duvum, 1386 h.ş.
  • Oli Tu'ma, Salmon Hodī, Karbalo va haramhoi mutahhar, Tehron, maş'ar, be to.
  • Olimzoda, Hodī, «Avvalin maqtali maktub, maqtali Abumixnaf», vebgohi Karb va balo
  • Olusī, Rūh-ul-ma'onī, tahqiq: Alī Abdulborī Atijja, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmijja, 1415h.q.
  • Omilī, Muhammad ibni Makkī (şahidi avval), ad-Durus-uş-şar'ijja fi fiqh-il-imomija, Qum, Çome'ai mudarrisin, 1417h.q.
  • Omilī, Ça'far Murtazo, al-Hajot-us-sijosija li-l-Imom-il-Hasan, Bejrut, Dor-us-sirat, be to.
  • “Omori zoironi Arba'ini imsol az marzi 18 million guzaşt”, xabarguzoriji Çumhuriji islomī
  • Sajid ibni Tovus, Alī ibni Muso, al-Malhuf ala qatla-t-tufuf, Qum, Usva, 1414h.q.
  • Sajid ibni Tovus, Alī ibni Muso, al-Malhuf ala qatla-t-tufuf, Tehron, çahon, 1348 h.ş.
  • Sajid ibni Tovus, Alī ibni Muso, at-Taroif, Qum, Xajjom, 1400h.q.
  • Sajid ibni Tovus, Alī ibni Muso, Iqbol-ul-a'mol, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomijja, 1367 h.ş.
  • Sajid Murtazo, Alī ibni Husajn, aş-Şofī fi-l-imomat, Qum, muassisai Ismoiljon, copi duvum, 1410h.q.
  • Sajid Murtazo, Alī ibni Husajn, Tanzih-ul-anbijo, Bejrut, Dor-ul-azvo', copi duvum, 1409h.q.
  • Sajid Razī, Muhammad ibni Husajn, Nahç-ul-baloƣa, tahqiqi Subhiji Soleh, Qum, Hiçrat, 1414h.q.
  • Sajid Ça'far Murtazo Omilī, as-Saheh min sirat-il-imom Alī (a), Qum, Daftari tabliƣoti islomī, copi avval, 1388 h.ş.
  • Salim ibni Qajs, Kitobi Salim ibni Qajsi Hilolī‏, Qum, Hodī, 1405h.q.
  • Samovī, Muhammad ibni Tohir, Ibsor-ul-ajn fi ansor-il-Husajn alajhis salom, Qum, donişgohi Şahid Mahallotī, copi avval, 1419h.q.
  • Safari Alipūr, Hişmatulloh, Kitobşinosiji ixtisosiji Imom Husajn, Qum, Joqut, 1381 h.ş.
  • Sibti ibni Çavzī, Tazkirat-ul-xavos ‏, Qum, Manşurot-uş-şarif-ir-Razī‏, copi avval, 1418h.q.
  • Sibti ibni Çavzī, Tazkirat-ul-xavos, Bejrut, be no, 1401h.q. – 1981 m.
  • Sihhatiji Sardrudī, Muhammad, Oşuropaƶuhī bo rūjkardi tahrifşinosiji ta'rixi Imomi Husajn (a), Qum, Xodim-ur-Rizo (a), 1385 h.ş.
  • Sijutī, Çaloliddin, Ta'rix-ul-xulafo, Maktabatu Nazor Mustafo Boz, 1425h.q.
  • Sobirī, Husajn, Ta'rixi firaqi islomī firaqi şi'a va firqahoi mansub ba on, Tehron, samt, copi pançum, 1388 h.ş.
  • Sohibī, Muhammadçavod, «Maqtal va maqtalnigoron», maçallai Kajhoni farhangī, şumorai 111, tiri 1373.
  • Tabarī, Muhammad ibni Çarir, Daloil-ul-imomat, Bejrut, Muassisat-ul-a'lami li-l-matbu'ot, 1408 h.q /1988 m.
  • Tabarī, Muhammad ibni Çarir, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, Bejrut, Dor-ut-turos‏, copi duvum, 1387h.q.
  • Tabaronī, Sulajmon ibni Ahmad, al-Mu'çam-ul-kabir, Qohira, Dor-un-naşr, Maktabatu Ibni Tajmija, copi duvum, be to.
  • Tabaronī, Sulajmon ibni Ahmad, al-Mu'çam-ul-kabir, tahqiq: Hamdiji Abdulmaçid as-Salafī, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, be to.
  • Tabarsī, Ahmad ibni Alī, alohtçoçi aliji أhli allçoç‏, Maşhad, Murtazo, 1403ş.
  • Tabarsī, Ahmad ibni Alī, al-Ehtiçoçu ala ahl-il-laçoç‏, Naçaf, copi Muhammadboqiri Musaviji Xurson, 1386h.q.
  • Tabarsī, Fazl ibni Hasan, E'lom-ul-varo bia'lom-ul-hudo, Tehron, Islomijja, 1390h.q.
  • Tabotaboī Jazdī, Sajidmuhammadkozim, al-Urvat-ul-vusqo, Bejrut, 1404h.q.
  • Taquş, Muhammad Suhajl, Davlati umavijon, tarçumai Huççatulloh Çudakī, Qum, paƶuhişgohi havza va donişgoh, copi pançum, 1389 h.ş.
  • Tirmizī, Muhammad ibni Iso, Sunani Tirmizī, tahqiq: Abdurrahmon Muhammad Usmon, Bejrut, Dor-ul-fikr, 1403h.q.
  • Tūsī, Ixtijoru ma'rifat-ir-riçol (Riçol-ul-Kaşī), Maşhad, donişgohi Maşhad, 1348 h.ş.
  • Farux, Umar, Taçdidun fi-l-muslimin lo fi-l-Islom, Bejrut, Dor-ul-kitob-il-arabī, be to.
  • Faxri Rozī, Muhammad ibni Umar, at-Tafsir-ul-kabir, Bejrut, Dor-ul-fikr, 1405h.q.
  • Xatibi Baƣdodī, Ta'rixi Baƣdod, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmijja, 1412h.q.
  • Xorazmī, Muvaffaq ibni Ahmad, Maqtal-ul-Husajn (a), Qum, Anvor-ul-hudo‏, copi duvum, 1423h.q.
  • Xumajnī, Sajidrūhulloh, Sahifai nur, Tehron, Muassisai tanzim va naşri osor, 1379 h.ş.
  • Harronī, Hasan ibni şu'ba, Tuhaf-ul-uqul, Qum, Mome'ai mudarrisin, 1404h.q.
  • Himjarī, Abdulloh ibni Ça'far, Qurb-ul-asnod, Qum, Muassisai Ol-ul-bajt (a), copi avval, 1413h.q.
  • Hokimi Nişoburī, al-Mutadraku ala-s-sahehajn, tahqiqi Jusufi Abdurrahmon Mar'aşī, Bejrut, 1406h.q.
  • Hoçi Manucehrī, Faromarz, «Husajn (a), imom», dar Doirat-ul-ma'orifi buzurgi islomī, ç.20, Tehron, Markazi Doirat-ul-ma'orifi buzurgi islomī, 1391 h.ş.
  • Husajn, Toho, Alī va banuhu, Qohira, Dor-ul-ma'orif, be to.
  • Husajniji Şohrudī, Sajidmuhammad, «Imom Husajn (a) va Oşūro az didgohi ahli sunnat», maçallai Pajom, şumorai 92, zimistoni 1387 h.ş.
  • Çam'e az navisandagon, Nigohe nav ba çarajoni Oşūro, Qum, Bustoni kitob, copi şaşum, 1387 h.ş.
  • Ça'farijon, Rasul, Hajoti fikrī va sijosiji imomoni şi'a, Qum, Ansorijon, copi şaşum, 1381 h.ş.
  • Şavkonī, Muhammad ibni Alī, Fath-ul-qadir, Bejrut, Olam-ul-kutub, be to.
  • Şajx Mufid, al-Irşodu fi ma'rifati huçaç-illohi ala-l-ibod, Qum, kongressi Şajx Mufid, avval, 1413h.q.
  • Şajx Mufid, Muhammad ibni Nu'mon, al-Irşodu fi ma'rifati huçaç-illohi ala-l-ibod, Bejrut, 1414h.q.
  • Şajx Mufid, Muhammad ibni Nu'mon, al-Muqni'a, Qum, kongressi Şajx Mufid, 1413h.q.
  • Şajx Mufid, Muhammad ibni Nu'mon, al-Çamalu va-n-nusratu li-s-Sajid-il-itrati fi harb-il-Basra, Qum, kongressi Şajx Mufid, 1413h.q.
  • Şajx Mufid, Muhammad ibni Nu'mon, Masorr-uş-şi'a, Qum, kongressi Şajx Mufid, 1413h.q.
  • Şajx Tūsī, Muhammad ibni Hasan, al-Amolī, Qum, Dor-us-saqofa, 1414h.q.
  • Şajx Tūsī, Muhammad ibni Hasan, al-Ƣajbat, Qum, Dor-ul-ma'orif-il-islomijja, 1411h.q..
  • Şajx Tūsī, Muhammad ibni Hasan, Misboh-ul-mutahaççid, Bejrut, Muassisatu fiqh-iş-şi'a, 1411h.q.
  • Şajx Tūsī, Muhammad ibni Hasan, Tahzib-ul-ahkom, copi Hasan Musaviji Xirson, Bejrut, 1401h.q.
  • Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī ibni Bobavajh, al-Xisol, Qum, çome'ai mudarrisin, 1403h.q.
  • Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī ibni Bobavajh, al-E'tiqodot-ul-imomijja, Qum, kongressi Şajx Mufid, copi duvum, 1414h.q.
  • Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī ibni Bobavajh, Kamol-ud-din va tamom-un-ne'mat, Tehron, islomijja, copi duvum, 1395 h.ş.
  • Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī ibni Bobavajh, Ujunu axbor-ir-Rizo, copi Mahdiji Loçvardī, Qum 1363 h.ş.
  • Şariatiji Alī, Taşajju'i alavī va taşajju'i Safavī, Tehron, cop 1377.
  • Şahidī, Sajidça'far, Zindagoniji Alī ibni-l-Husajn, Tehron, daftari naşri farhang, 1365 h.ş.
  • Şahidī, Sajidça'far, Ta'rixi tahliliji Islom, Tehron, markazi naşri donişgohī, 1390.
  • Şuştarī, Şajx Ça'far, al-Xasois-ul-Husajnijja, Şarif Razī, copi avval, be to.
  • Jusufiji Ƣaravī, Muhammadhodī, Mavsu'at-ut-ta'rix-il-islomī, Qum, Maçma'-ul-fikr-il-islomī, ‏1417h.q.
  • Ja'qubī, Ahmad ibni Abija'qub, Ta'rix-ul-Ja'qubī, Bejrut, Doru sodir, be to.


Xatoi jodkard: <ref> tags exist for a group named "Joddoşt", but no corresponding <references group="Ёддошт"/> tag was found

Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Имом_Ҳусайн_алайҳиссалом&oldid=25164"