Jump to content

Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil (kitob)

Az wikishia
Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil
Tasvire az çildi kitobi Ehqoq-ul-haq, bo ta'liqot va mulhaqoti Sajid Şahobiddin Mar'aşiji Naçafī
Tasvire az çildi kitobi Ehqoq-ul-haq, bo ta'liqot va mulhaqoti Sajid Şahobiddin Mar'aşiji Naçafī
NavisandaQozī Nurullohi Şuştarī (vaf.1019h.q.)
Mavzu'Kalom, Nubuvvat, Imomat, Maod
ZabonArabī
Ba tashehiSajid Şahobuddin Mar'aşiji Naçafī va digaron
Tarçuma ba zabonhoi digarforsī va urdu
NoşirMaktabat-ul-islomija, Kitobxonai Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī
Mahalli naşrEron, Misr, Hind
Tarçumai forsī


Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil (arabī:ِ اِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل) maşhur ba Ehqoq-ul-haq kitobi kalomī, naviştai Qozī Nurullohi Şuştarī - olimi şia (vaf.1019h.q.) ast. In kitob dar difo' az vilojat va imomati Imom Alī (a), tabjini andeşahoi kalomiji şia va dar raddi kitobi "Ibtolu nahç-il-botil va ihmolu kaşf-il-otil", naviştai Fazlulloh ibni Rūzbehon - olimi sunnimazhabi qarni nuhumi qamarī, navişta şudaast.

Ravişi Qozī Nurullohi Şuştarī dar in kitob munozira buda va ilova bar mabohisi kalomī az şe'rhoi forsī va arabī niz istifoda kardaast. Dar in kitob, barxe az mabohisi ixtilofiji bajni şia va ahli sunnat ba tavri muqoisavī bahs şuda va baxşbandiji on hamonandi kitobi Nahç-ul-haqq naviştai Alloma Hillī ast. Az matolibi kitob, dar nigorişi kitobhoe cun Isbot-ul-hudot bi-n-nususi va-l-mu'çizot va Bihor-ul-anvor niz istifoda şudaast.

Kitobi Ehqoq-ul-haq dar nusxahoi duçildī va corçildī cop şuda va bar on şarh, tarçuma va takmilahoe niz navişta şudaast. In kitob bo ta'liqot va mulhaqote, ki zeri nazari Sajid Şahobiddin Mar'aşiji Naçafī ba on izofa şudaast, to kunun 36 çildi on ba cop rasidaast.

Navisanda

Maqolai asosī: Sajid Nurulloh Husajniji Şuştarī

Sajid Nurulloh Husajniji Mar'aşī (vaf.1019h.q.)[1] ma'ruf ba Qozī Nurullohi Şuştarī – mutakallim va faqehi şia dar davrai Safavija ast.[2] Ū dar zamoni Akbarşohi Gūrkonī (hukumat: 963 - 1014h.q.), ba Hind raft va xudro pajravi mazhabi şofeī muarrifī kard[3] va dar Lohur ba maqomi qazovat rasid.[4]

Bo ba dast ovardani kitobi Maçolis-ul-mu'minin, naviştai Qozī Nurulloh, dar hukumati Çahongirşoh (hukumat: 1014-1037h.q.), şia budani Qozī Nurulloh sobit va az qazovat barkanor şud va ba dasti nosibiho ba şahodat rasid;[5] albatta ba guftai Muhammadalī Mudarrisi Tabrezī, Oqobuzurgi Tehronī va digaron daleli şahodati ū naviştani kitobi Ehqoq-ul-haq budaast.[6]

Ahamijat

Kitobi Ehqoq-ul-haq dar raddi kitobi Ibtol-ul-botil asari Fazl ibni Rūzbehon - olimi sunnimazhabi qarni nuhumi qamarī naviştaast.[7] Kitobi Ibtol-ul-botil dar raddi baxşi imomati kitobi Nahç-ul-haq, asari Alloma Hillī - mutakallimi şia (vaf.726h.q.), navişta şuda bud.[8]

Mutoliai kitobi Ehqoq-ul-haq baroi ravşan şudani mabohisi ixtilofiji şia va ahli sunnat mufid donista şudaast.[9] Gufta şudaast, Alloma Maçlisī - muhaddisi şia dar qarni duvozdahumi qamarī, mutoliai onro bar har şia lozim medonist.[10] Hamcunin az Mirzoi Qumī (vaf.1231h.q.) naql şudaast, ki ū, kalomi Qozī Nurulloh dar Ehqoq-ul-haqro az nazari tahqiqu tatabbu', az kalomi Alloma Hillī dar Nahç-ul-haq, behtar donistaast.[11]

Ba guftai Qozī Nurulloh, ū in kitobro dar soli 1014h.q., va dar haft moh nigoştaast.[12] Sajid E'çoz Husajni Kanturī (vaf.1286h.q.) in muddatro baroi nusxabardorī az in kitob nokofī şumoridaast.[13]

Az matolibi kitobi Ehqoq-ul-haq, dar nigorişi kitobhoe cun Isbot-ul-hudot bi-n-nususi va-l-mu'çizot va Bihor-ul-anvor istifoda şudaast.[14]

In kitob tavassuti Mavlono Sajid Abdulhusajn - olimi ahli Sind (vaf.1381h.q.) tadris meşudaast.[15]

Raviş

Qozī Nurullohi Şuştarī dar kitobi Ehqoq-ul-haq az ravişi munozira istifoda kardaast. Vaj dar in kitob ba mabohisi kalomī basanda nakarda, va az şe'rhoi forsiju arabī niz istifoda kardaast.[16]

Dar muqaddimai kitobi Ehqoq-ul-haq, matni xutbai Fazl ibni Rūzbehon naql va naqd şudaast.[17] Sipas matni kitobi Nahç-ul-haqqi Alloma Hillī bo iborati «Qolal-musannifu rafa'llohu daraçatah/قالَ المُصَنِّفُ رَفَعَ اللهُ دَرَجَتَه; navisanda ki Xudo rutbai ūro bolo barad, guft» jo «Jaqulu rahimahulloh/ یَقولُ رَحِمَهُ الله; navisanda, ki Xudo ūro rahmat kunad megūjad» zikr şudaast. Ba dunboli on raddijai Fazl ibni Rūzbehon, bar kitobi Nahç-ul-haq bo iborati «Qolan-nosibu xafazahulloh/ قال الناصِبُ خَفَضَهُ الله; nosibī ki Xudo ūro pastu xor kunad, guft» bajon şuda va pas az on dar raddi guftai Fazl ibni Rūzbehon, nazari navisanda bo kalimai «aqulu; megūjam» iroa şudaast.[18]

Mazmun

Dar kitobi Ehqoq-ul-haq, barxe az mabohisi ixtilofiji bajni şia va ahli sunnat ba tavri muqoisavī bahs şudaast. Baxşbandiji kitob hamonandi kitobi Nahç-ul-haqq - asari Alloma Hillī,[19] ast va matolibi on dar haşt baxş omadaast.

Az on ço ki ravişi Nurulloh dar tadvin va tanzimi kitobaş in guna ast, ki kalima ba kalima farozhoe az «Nahç-us-sidq»-i Alloma Hilliro bo çumlai «qolal-musannif «rafa'allohu daraçatah»» naql mekunad, ba dunboli on naqdi Fazl ibni Rūzbehon bo çumlai «qolan-nosib «xafazahulloh»-ro meovarad va sipas dar raddi guftai Fazl, nazaraşro bo taçzija va tahlili suxanoni har du iroa mekunad.

Naxustin matlab dar kitobi Ehqoq-ul-haqro niz bar hamin asos bo unvoni (al-Mas'alat-ul-avvaliji fi-l-idrok va fi mabohisil mabhasil-avval fi urfijatil-idrok/المسألة الاولى في الإدراك و فيه مباحث‌ المبحث الاول فى اعرفية الادراك) ba naql az kitobi «Nahç-ul-haq va kaşf-us-sidq»-i Alloma Hillī şurū' kardaast va dar idoma az Fazl ibni Rūzbehon naql kardaast, ki ū idrokro bo muƣolita ba ma'noi ru'jat donista va dar nihojat Qozī Nurulloh ba naqd va barrasiji kalomi Ibni Rūzbahon pardoxtaast.[28]

Rivojati pojoniji kitob az Pajƣambari Xudo (s) dar borai zuhuri Imomi Zamon (a) va hukumati ū bo in mazmun ast, ki dar oxiruzzamon, ki ummati Pajƣambar giriftori baloi şadid meşavand, Xudovand marde az ummati ūro mab'us mekunad va ū zaminro pas az in ki pur az zulm şudaast, az adl pur mekunad va ūro sokinoni zaminu osmon dūst medorand va osmon bar onon meborad va zamin merūjonad (va in barakatu rifohu rohatī) to ba on had ast, ki zindagon orzu mekunand, ki ej koş murdagon budandu medidand. [Joddoşt 1]

Takmila, şarh va tarçumaho

Tasviri kitobi Daloil-us-sidq li nahç-il-haq

Bar Ehqoq-ul-haq takmila, şarh va tarçumahoe navişta şudaast. Az çumla:

Nusxahoi xattī

Sahifai naxusti nusxai xattiji kitobi Ehqoq-ul-haq, ki dar kitobxonai Maçlisi şūroi islomī nigahdorī meşavad.[36]

Nusxahoi xattiji muxtalife az kitobi Ehqoq-ul-haq vuçud dorad,[37] barxe az onho iboratand az:

  • Nusxae ki az rūi xati navisanda dar soli 1068h.q., navişta şudaast. Oqobuzurgi Tehronī in nusxaro dar kitobxonai şaxsiji Abdulhusajni Tehronī dar Karbalo didaast.[38]
  • Nusxae ki doroi havoşiji navisandaast. In nusxa dar kitobxonai Maçlisi şūroi islomiji Eron nigahdorī meşavad.[39]
  • Nusxae ki Ojatulloh Mar'aşī baroi tashehi Ehqoq-ul-haq az on istifoda kardaast. In nusxa dar kitobxonai şaxsiji Mudarris Xijoboniji Tabrezī qaror doştaast.[40]

Naşr

Kitobi Ehqoq-ul-haq, dar soli 1273h.q., dar cahor çild bo copi sangī dar Eron muntaşir şud[41] va dar soli 1326h.q., nimai naxusti on dar Misr ba cop rasid.[42] Intişoroti Maktabat-ul-islomija niz, in kitobro dar soli 1396h.q., dar Tehron muntaşir kard.[43]

In kitob dar solhoi 1437h.q./2016m., va 1438h.q./2017m., ba tahqiqi Abuzzahro al-Mustafavī dar Dehliji nav tavassuti Markazi ehjoi osori Barri Saƣir ba cop rasidaast; albatta to soli 1438h.q., du çild az in cop muntaşir şudaast, ki şomili cahor mas'alai naxusti kitob, az «Idrok» to «nabuvvat» ast.[44]

Ezoh

  1. ↑ Ozod Kaşmirī, Nuçum-us-samo, 1387h.ş., ç.1, sah.13.
  2. ↑ Mudarrisi Tabrezī, Rajhonat-ul-adab, 1369h.ş., ç.3, sah.384.
  3. ↑ Sadr, Takmilatu amal-il-omil, 1420h.q., ç.3, sah.173.
  4. ↑ Mudarrisi Tabrezī, Rajhonat-ul-adab, 1369h.ş., ç.3, sah.384.
  5. ↑ Ozod Kaşmirī, Nuçum-us-samo, 1387h.ş., ç.1, sah.15.
  6. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.1, sah.290; Mudarrisi Tabrezī, Rajhonat-ul-adab, 1369h.ş., ç.3, sah.386; Qumī, al-Favoid-ur-Razavijja, 1385h.ş., ç.2, sah.1063.
  7. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.1, sah.290.
  8. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.1, sah.290.
  9. ↑ Qoidī, “Muarrifiji kitobi Ehqoq-ul-haq”, sah.113.
  10. ↑ Husajnī, Fajzulloh, 1327h.ş., sah.55; Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., sah.33 va 34.
  11. ↑ Kabudarohangī, Mir'ot-ul-haq, 1238h.ş., sah.104.
  12. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., al-Muqaddimai ç.1, sah.32.
  13. ↑ Kanturī, al-Huçub va-l-astor, 1409h.q., ç.1, sah.27.
  14. ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Şajx Hurri Omilī, Isbot-ul-hudot, 1422h.q., ç.3, sah.295; Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1404h.q., ç.1, sah.22.
  15. ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Sadrul-Afozil, Matla'i anvor, 1374h.ş., sah.343.
  16. ↑ Sihhatiji Sardrudī, “Dar sojai Ehqoq-ul-haq”, sah.66.
  17. ↑ Sihhatiji Sardrudī, “Dar sojai Ehqoq-ul-haq”, sah.66.
  18. ↑ Sihhatiji Sardrudī, “Dar sojai Ehqoq-ul-haq”, sah.66.
  19. ↑ Alloma Hillī, Nahç-ul-haq, 1982m., sah.51 - 429.
  20. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.1, sah.75 - 147.
  21. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.1, sah.147 - 159.
  22. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.1, sah.163 - ç.2, sah.189.
  23. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.2, sah.190 - 276.
  24. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.2, sah.286 - ç.3, sah.501.
  25. ↑ «نسخه خطی کتاب احقاق الحق», Kitobxona, muzej va markazi asnodi Maçlisi şūroi islomī.
  26. ↑ «نسخه خطی کتاب احقاق الحق», Kitobxona, muzej va markazi asnodi Maçlisi şūroi islomī.
  27. ↑ «نسخه خطی کتاب احقاق الحق», Kitobxona, muzej va markazi asnodi Maçlisi şūroi islomī.
  28. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil, ç.1, sah.75.
  29. ↑ Hakim, al-Mufassal fi ta'rix-in-Naçaf-il-aşraf, 1427h.q., ç.7, sah.331.
  30. ↑ «پدرم وصیت کرد مرا در ورودی کتابخانه و زیر پای طالبان علوم آل محمد دفن کنید», xabarguzoriji Raso.
  31. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., ç.1 - 34.
  32. ↑ Huççatī, “Guzorişe az ta'lifi kitobi Ehqoq-ul-haq va muallifi on”, sah.106.
  33. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.‏4, sah.75.
  34. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.‏4, sah.75.
  35. ↑ Luçanat-ul-ilmī fi muassisat-il-Imomis-Sodiq (a), Mu'çamu tabaqot-il-mutakallimin, 1424h.q., ç.‏5, sah.338.
  36. ↑ «نسخه خطی کتاب احقاق الحق», Kitobxona, muzej va markazi asnodi Maçlisi şūroi islomī.
  37. ↑ Huççatī, “Guzorişe az ta'lifi kitobi Ehqoq-ul-haq va muallifi on”, sah.106.
  38. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1403h.q., ç.1, sah.290.
  39. ↑ «نسخه خطی کتاب احقاق الحق», Kitobxona, muzej va markazi asnodi Maçlisi şūroi islomī.
  40. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1409h.q., sah.29.
  41. ↑ Rafo'ī, Mu'çam-ul-matbu'ot-il-arabijja fi Iron, 1414h.q., sah.52.
  42. ↑ Rafo'ī, Mu'çamu mo kutibi an-ir-Rasul va Ahli-l-Bajt (a), 1371h.ş., ç.‏5, sah.157.
  43. ↑ Rafo'ī, Mu'çamu mo kutibi an-ir-Rasul va Ahli-l-Bajt (a), 1371h.ş., ç.‏5, sah.157.
  44. ↑ Şuştarī, Ehqoq-ul-haq, 1437h.q., ç.1, muqaddama, s «l», ç.2, fehrist.

Joddoşt

  1. ↑ يتمنى الاحياء الأموات مما صنع الله بأهل الأرض من خيره.

Sarcaşma

  • Alloma Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, Bejrut, muassisatul-Vafo, 1404h.q.
  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Nahç-ul-haq va kaşf-us-sidq, bo muqaddimai Rizo Sadr, bo hoşijai Faraçulloh Husajnī, Bejrut, Dorul-kitobil-lubnonī, 1982m.
  • Kabudarohangī (Maçzub Alişoh), Muhammadça'far ibni Safar, Mir'ot-ul-haq va marohil-us-solikin fi-s-sajri va-s-suluk va sifot-is-sufī, tasheh va tahqiqi Homid Noçiji Isfahonī, Tehron, Haqiqat, 1175h.q./1238h.ş.
  • Kanturī, E'çozhusajn ibni Muhammadqulī, Kaşf-ul-huçubi va-l-astor an asmo-il-kutubi va-l-asfor, bo muqaddimai Sajid Şahobiddini Mar'aşī, Qum, Kitobxonai umumiji hazrati Ojatullohil'uzmo Mar'aşiji Naçafī, 1409h.q.
  • Qoidī, Muhammad, “Muarrifiji kitobi Ehqoq-ul-haq”, dar faslnomai Muballiƣon, Qum, Muovinati tabliƣ va omūzişhoi korburdiji havzai ilmijai Qum, № 62, dej va bahmani 1383h.ş., sah.107 - 113.
  • Qumī, Abbos, al-Favoid-ur-Razavijja fi ahvoli ulamoi-l-mazhab-il-Ça'farijja, tashehi Nosir Boqiriji Bidhindī, Qum, Bustoni kitob, 1385h.ş.
  • Luçanat-ul-ilmī fi muassisat-il-Imomis-Sodiq (a), Mu'çamu tabaqot-il-mutakallimin, Qum, muassisatul-Imom as-Sodiq (a), 1424h.q.
  • Mudarrisi Tabrezī, Muhammadalī, Rajhonat-ul-adab fi taroçim-il-ma'rufin bi-l-kunjati va-l-laqab, Tehron, Kitobfuruşiji Xajjom, 1369h.ş.
  • Ozod Kaşmirī, Muhammadalī ibni Muhammadsodiq, Nuçum-us-samo fi taroçum-il-ulamo, tashehi Hoşim Muhaddis, Eron, Sozmoni tabliƣoti islomī, şirkati cop va naşri bajnalmilal, 1387h.ş.
  • Oqobuzurgi Tehronī, Muhammadmuhsin, az-Zari'a ilo tasonif-iş-şi'a, Bejrut, Dorul-azvo', 1403h.q.
  • «پدرم وصیت کرد مرا در ورودی کتابخانه و زیر پای طالبان علوم آل محمد دفن کنید», xabarguzoriji Raso, sanai darçi matlab: 13 oboni 1392h.ş., sanai bozdid: 29 ozari 1399h.ş.
  • Rafo'ī, Abdulçabbor, Mu'çamu mo kutibi an-ir-Rasul va Ahli-l-Bajt (a), Tehron, Vazorati farhang va irşodi islomī, Sozmoni cop va intişoroti Eron, 1371h.ş.
  • Rafo'ī, Abdulçabbor, Mu'çam-ul-matbu'ot-il-arabijja fi Iron, Tehron, Vazorati farhang va irşodi islomī, Sozmoni cop va intişorot, 1414h.q.
  • Sadr, Hasan, Takmilatu amal-il-omil, Bejrut, bo tahqiqi Hasan'aliji Mahfuz va digaron, Dorul-muarrixil-arabī, 1420h.q.
  • Sadrul-afozil, Murtazo Husajn, Matla'i anvor (ahvoli donişvaroni şiai Pokistonu Hind), tarçumai Muhammad Hoşim, Maşhad, Ostoni Qudsi Razavī, Bunjodi paƶuhişhoi islomī, 1374h.ş.
  • Sihhatiji Sardrudī, Muhammad, “Dar sojai Ehqoq-ul-haq”, Merosi şahob, № 11, bahori 1377h.ş.
  • Hakim, Hasan Iso, al-Mufassal fi ta'rix-in-Naçaf-il-aşraf, Qum, al-Maktabatul-Hajdarijja, 1427h.q.
  • Huççatī, Muhammadboqir, “Guzorişe az ta'lifi kitobi Ehqoq-ul-haq va muallifi on”, dar faslnomai Paƶuhişhoi Nahç-ul-baloƣa, Tehron, Bunjodi Nahçul-baloƣa, № 1, poizi 1380h.ş.
  • Şajx Hurri Omili‏, Isbot-ul-hudot bi-n-nususi va-l-mu'çizot‏, bo muqaddimai Sajidşahobiddin Mar'aşiji Naçafī, Bejrut, muassisatul-A'lamī, 1422h.q.
  • Şuştarī, Qozī Nurulloh, Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil‏, bo muqaddima va ta'liqoti Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī, Qum, kitobxonai Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī, 1409h.q.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Эҳқоқ-ул-ҳақ_ва_изҳоқ-ул-ботил_(китоб)&oldid=33061"