Илми ғайб

Илми ғайб (форсӣ: علم غیب) огоҳӣ нисбат ба умури пинҳон ва чизҳое, ки бо роҳҳои одии иброк қобил дарк нестанд. Мутакаллимони шиъа бо тавваҷуҳ ба оёти Қуръон ба ду навъ илми ғайби қоил шудаанд: яке илми ғайби зотӣ ва мустақил аст, ки манзур аз он навъе огоҳӣ аз ғайб аст, ки аз каси дигар гирифта намешавад. Ин навъ илми ғайб махсуси Худост. Дигар илми ғайби мустафод ё вобаста, ки аз сӯи Худо ба бархе бандагони баргузидааш дода шудааст. Олимони имомия бар ин боваранд, ки огоҳии паёмбарони Илоҳӣ ва имомони маъсум (а) аз ғайб ҳамин навъи илми ғайби мустафод ва вобаста аст, ки ба изну таълими Худованд онро ба даст меоваранд.

Иддае аз олимони ваҳҳобӣ, бо истинод ба оёте аз Қуръон, муътақиданд илми ғайб танҳо аз они Худост ва нисбат додани илми ғайб ба ғайри Худовандро муҷиби гумроҳӣ ва куфр донистаанд. Онон шиаёнро ба далели эътиқод ба илми ғайб доштани паёмбарону имомони маъсум, ба ғулув муттаҳам мекунанд. Дар муқобил, олимони имомия бо истинод ба оёте дигар гуфтаанд, ки Худованд ба бархе паёмбарону бандагони баргузидааш, илми ғайб ато мекунад.

Ба бовари имомия, илми ғайби имомон (а) ҳамонанди илми Паёмбар (с), аз ҷониби Худованд аст. Онон муътақиданд илми Илоҳӣ гоҳе аз тариқи Паёмбар ба имомон мунтақил шудааст ва гоҳе аз роҳи таҳдис ба воситаи фариштагон ё илҳом, ба ғайб огоҳӣ меёбанд. Дар бораи илми ғайби имомон, ду назари ҳаддиақалӣ ва ҳаддиаксарӣ ироа шудааст; теъдоде аз мутакаллимони имомия илми ғайби имомро ба мавориди хоссе маҳдуд донистаанд ва дар муқобил иддае дигар бо истинод ба дастае аз ривоёт, бар ин назаранд, ки илми онон шомили ҳама умуре мешавад, ки рӯй дода ё дар оянда рух хоҳад дод.