Қабр
Қабр (форсӣ: قبر) маконе аст, ки мурдаро дар он дафн мекунанд. Дар фиқҳ аҳком ва одобе барои қабр зикр шудааст. Аз одоби қабр ин аст, ки он чоркунҷа, ҳамвор ва рост бошад ва ба андозаи чор ангушт аз замин баландтар сохта шавад; ҳамчунин онро мустаҳкам бисозанд, то зуд вайрон нашавад.
Уламо ва донишмандони мусалмон, бо истинод ба Қуръон ва ривоятҳо, зиёрати қабрҳоро дорои фазилат медонанд ва ба он тавсия мекунанд. Ҳамчунин мегӯянд, шикофтан ё кушодани қабри мусалмон ба тавре ки ҷасади ӯ дида шавад, ҳаром аст. Бар асоси фатвои онҳо, кушодани қабр танҳо дар ҳолати зарурати шаръӣ ҷоиз аст.
Мафҳумшиносӣ ва аҳамият
«Қабр» ба маконе гуфта мешавад, ки мурдаро дар он дафн мекунанд.[1] Дар ҷомеаҳои ривоӣ, ҳадисҳои марбут ба қабр дар боби мустақил ҷамъоварӣ шудаанд. Масалан, Аллома Маҷлисӣ дар китоби Биҳор-ул-анвор, 128 ҳадис дар бораи қабр гирд овардааст.[2] Дар фатвоҳои фақеҳон низ одобе дар бораи қабр баён шудааст.[3]
Аҳком ва хусусиятҳои қабр
Дар китобҳои фиқҳӣ, одоб ва мустаҳабботе дар бораи қабр зикр шудааст, ки бархе аз онҳо чунинанд: қабр чоркунҷа[4] ва ҳамвору рост[5] сохта шавад ва ба андозаи чор ангушт аз замин баландтар бошад.[6] Баландии дохили қабр ба андозаи қад ё баландии шонаи инсони миёнақад бошад.[7] Қабрро мустаҳкам бисозанд, то зуд вайрон нашавад[8] ва номи майитро болои он ё бар лавҳа ё санге нависанд ва болои сари майит насб кунанд, то иштибоҳ нашавад.[9] Бархе фақеҳон гуфтаанд, шоиста аст, ки муъмин пеш аз маргаш қабре барои худ омода кунад, ба он дарояд ва Қуръон бихонад. Ҳамчунин, бахшидани замин барои дафни майити муъмин, аз мустаҳаббот шумурда шудааст.[10]
Қабристон
Дар фарҳанги мусалмонон, қабристон маконе муҳтарам шумурда мешавад[11] ва рафтан ба қабристонҳо роиҷ аст.[12] Дар сарчашмаҳои исломӣ, аҳком ва одобе махсуси қабристон зикр шудааст, ки бархе аз онҳо чунинанд: салом додан ба мурдагон,[13] ҳифзи эҳтиром ва тозагии қабристон,[14] ва дафн накардани кофирон дар қабристони мусалмонон.[15]
Зиёрати қабрҳо
Ба гуфтаи уламо ва донишмандони мусалмон, дар оятҳои Қуръон ва ривоятҳо, ба зиёрати қабрҳо, ба вижа қабри пайғамбарон ва инсонҳои солеҳ, тавсия шуда ва фазилатҳои зиёде барои он зикр шудааст.[16] Дар миёни мазҳабҳо, ваҳҳобиён бар ин ақидаанд, ки зиёрати қабрҳо ҳаром аст.[17] Дар бораи ҳукми зиёрати қабрҳо барои занон ихтилофи назар вуҷуд дорад: бештари уламо ва фақеҳони шиа мегӯянд, зиёрати қабрҳо барои занон низ мустаҳаб аст;[18] аммо фатвои машҳур миёни уламо ва фақеҳони аҳли суннат ин аст, ки зиёрати қабрҳо барои занон макруҳ аст.[19]
Набши қабр
Ба шикофтан ё вайрон кардани қабр ба тавре ки боиси ошкор шудани ҷасади инсон гардад, набши қабр гуфта мешавад.[20] Бар асоси фатвои фақеҳони шиа[21] ва суннӣ,[22] набши қабри мусалмон, пеш аз нобудии ҷасад, ҳаром аст ва танҳо дар ҳолате ҷоиз аст, ки зарурати шаръӣ вуҷуд дошта бошад; масалан, дар ҳолатҳое ки ҳаққи мардум дар миён аст, монанди он ки ҷасади майит дар макони ғасбшуда дафн шуда бошад.[23]
Эзоҳ
- ↑ Амид, Фарҳанги форсии Амид, 1375ҳ.ш., зери калимаи «қабр»; Анварӣ, Фарҳанги бузурги сухан, 1381ҳ.ш., зери калимаи «қабр»
- ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1362ҳ.ш., ҷ.6, саҳ.0–282
- ↑ Барои намуна ниг.: Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.95; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.95; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.95; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.95; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.94; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.96; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Хумайнӣ, Таҳрир-ул-васила, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.96; Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.332
- ↑ Систонӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, 1396ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.337
- ↑ Латифӣ, «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است», Хабаргузории Шабистон
- ↑ «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال»، سایت خبرگزاری مهر., Хабаргузории Меҳр
- ↑ Таботабоии Яздӣ, ал-Урват-ул-вусқо, 1417ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.128; Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.99, саҳ.301
- ↑ Таботабоии Яздӣ, ал-Урват-ул-вусқо, 1417ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.128
- ↑ Оқобобоии Банӣ, «تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان», саҳ.1
- ↑ Субҳонӣ, Оини ваҳҳобият, 1386ҳ.ш., саҳ.102
- ↑ Барои намуна ниг.: Ибни Таймия, Минҳоҷ-ус-сунна, 1406ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.440; Ибни Боз, Фатово Нур ала-д-дарб, Муассисаи хайрияи Шайх Ибни Боз, саҳ.243
- ↑ Баҳронӣ, Ҳадоиқ-ун-нозира, Муассисаи нашри исломӣ, ҷ.4, саҳ.169
- ↑ Субкӣ, Шифо-ус-сиқом, 1419ҳ.қ., саҳ.186; Гурӯҳе аз нависандагон, ал-Мавсуат-ул-фиқҳияит-ил-кувайтия, Вазорати авқоф ва умури исломии Кувайт, ҷ.24, саҳ.88
- ↑ Хумайнӣ, Тарҷумаи Таҳрир-ул-васила, 1385ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.105
- ↑ Систонӣ, احکام دفن, масоили 630 ва 631; Нурии Ҳамадонӣ, احکام نبش قبر, масоили 642 ва 643; Шубайрии Занҷонӣ, احکام نبش قبر, масоили 733 ва 734
- ↑ «حکم نبش قبر از دیدگاه مذاهب اربعه اهل سنت», Хабаргузории Расо
- ↑ Мунтазирӣ, Аҳкоми набши қабр, масоила 676; «بررسی حرمت نبش قبر در نگاه فقهای بزرگ مذاهب اسلامی», Пойгоҳи тахассусии ваҳҳобиятпажӯҳӣ
Сарчашма
- Амид, Ҳасан, Фарҳанги форсии Амид, Теҳрон, Интишороти Амиркабир, 1375ҳ.ш.
- Анварӣ, Ҳасан, Фарҳанги бузурги сухан, Теҳрон, Интишороти Сухан, 1381ҳ.ш.
- Баҳронӣ, Юсуф, Ҳадоиқ-ун-нозира, Қум, Муассисаи нашри исломӣ, бе таърих.
- Гурӯҳе аз нависандагон, ал-Мавсуат-ул-фиқҳияит-ил-кувайтия, Кувайт, Вазорати авқоф ва умури исломӣ, бе таърих.
- Ибни Боз, Абдулазиз, Фатово Нур ала-д-дарб, беҷо, Муассисаи хайрияи Шайх Ибни Боз, бе таърих.
- Ибни Таймия, Аҳмад ибни Абдулҳалим, Минҳоҷ-ус-суннат-ин-набавия, Арабистон, Донишгоҳи Имом Муҳаммад ибни Сауд, 1406ҳ.қ.
- Латифӣ, Раҳим, «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است», сомонаи Хабаргузории Шабистон, санаи нашр: 11 даймоҳи 1392ҳ.ш., санаи боздид: 2 урдибиҳишти 1404ҳ.ш.
- Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, Бейрут, Дор эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, 1403ҳ.қ.
- Мунтазирӣ, Ҳусайналӣ, Рисолаи Тавзеҳ-ул-масоил, Теҳрон, Интишороти Сароӣ, 1381ҳ.ш.
- Нурии Ҳамадонӣ, Ҳусайн, احکام نبش قبر, сомонаи Дафтари Оятуллоҳ Нурии Ҳамадонӣ, санаи нашр: 30 Мордиоди 1398ҳ.ш., санаи боздид: 19 урдибиҳишти 1402ҳ.ш.
- Оқобобоии Бани, Исмоил, «تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان», дар маҷаллаи Мутолиоти татбиқии мазоҳиби фиқҳӣ, соли аввал, №1, 1400ҳ.ш.
- Систонӣ, Сайид Алӣ, احکام نبش قبر, сомонаи Дафтари Оятуллоҳ Систонӣ, санаи боздид: 20 урдибиҳишти 1402ҳ.ш.
- Систонӣ, Сайид Алӣ, Тавзеҳ-ул-масоили ҷомеъ, Машҳад, Нашри Дафтари Оятуллоҳ Систонӣ, 1396ҳ.ш.
- Субкӣ, Тақиюддин Алӣ ибни Абдулкофӣ, Шифо-ус-сиқом фи зиёрати хайр-ил-аном, таҳқиқ: Сайид Муҳаммадризо Ҷалолӣ, Қум, Нашри Машъар, чопи чорум, 1419ҳ.қ.
- Субҳонӣ, Ҷаъфар, Оини ваҳҳобият, Қум, Ҷомеаи мударрисини Ҳавзаи илмии Қум, 1386ҳ.ш.
- Сулаймон, Ҳодӣ, «Қабр», Доират-ул-маорифи ташайюъ, Теҳрон, Интишороти Ҳикмат, 1390ҳ.ш.
- Таботабоии Яздӣ, Сайид Муҳаммадкозим, ал-Урват-ул-вусқо, Қум, Муассисаи нашри исломӣ вобаста ба Ҷомеаи мударрисин, чопи аввал, 1417ҳ.қ.
- Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Тарҷумаи Таҳрир-ул-васила, бо тарҷумаи Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ (рҳ), чопи аввал, 1385ҳ.ш.
- Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Таҳрир-ул-васила, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, 1392ҳ.ш.
- Шубайрии Занҷонӣ, Сайид Мӯсо, رساله توضیحالمسائل آیتالله شبیری زنجانی, сомонаи Дафтари Оятуллоҳ Шубайрии Занҷонӣ, санаи боздид: 19 урдибиҳишти 1402ҳ.ш.
- «حکم نبش قبر از دیدگاه مذاهب اربعه اهل سنت», Хабаргузории Расо, санаи нашр: 15 шаҳривари 1396ҳ.ш., санаи боздид: 17 урдибиҳишти 1402ҳ.ш.
- «بررسی حرمت نبش قبر در نگاه فقهای بزرگ مذاهب اسلامی», Пойгоҳи тахассусии ваҳҳобиятпажӯҳӣ, санаи нашр: шаҳривари 1393ҳ.ш., санаи боздид: 20 урдибиҳишти 1402ҳ.ш.
- «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال», сомонаи Хабаргузории Меҳр, санаи нашр: 25 исфанди 1390ҳ.ш., санаи боздид: 15 хурдоди 1403ҳ.ш.