Фарзи айн
Фарзи айн навъе аз фаризаҳои диние аст, ки ҳамаи мукаллафон бояд анҷом диҳанд. Фарзи айн дар муқобили фарзи кифоӣ аст, ки бо анҷом додани он тавассути бархе аз мукаллафон, дигарон ниёз нест онро анҷом диҳанд. Намозҳои рӯзона, рӯза, закот, некӣ ба падару модар ва салаи раҳим ҷузви фарзи айнанд.
Ба гуфтаи олимони усули фиқҳ, замоне, ки шак вуҷуд дорад, фарзе кифоӣ аст ё айнӣ, бояд биноро бар айнӣ будани он гузошт.
Таърифи фиқҳӣ
Фарзи айн ба фарзе мегӯянд, ки анҷом додани он бар ҳамаи мукаллафон фарз аст; яъне шахси мукаллаф наметавонад ба иллати онки дигарон онро анҷом додаанд, таклифашро анҷоми надиҳад.[1] Намозҳои рӯзона, рӯза, ҳаҷ,[2] некӣ ба падару модар, силаи раҳим, вафои ба аҳд, закот[3] ҷузви фарзи айнӣ ҳастанд.
Фарқи фарзи айн бо фарзи кифоӣ
Ҳамчунин бибинед: Воҷиби кифоӣ
Фарзи айнӣ дар муқобили фарзи кифоӣ қарор дорад, ки мухотаби он шахси хосе нест; яъне аз назари шореъ, ҳар касе онро анҷом диҳад, кофӣ аст. Бинобарин бо анҷом додани он тавассути бархе мукаллафон, фарз аз дигарон бардошта мешавад;[4] монанди амри ба маъруф ва наҳйи аз мункар, ҷиҳод, ҷавоби салом,[5] кафан ва дафн ва намози ҷаноза ва наҷоти ҷони инсон.[6]
Ба гуфтаи олимони усули фиқҳ, иллати онки дар фарзои кифоӣ, бо анҷом додани бархе мукаллафон, фарз аз уҳдаи дигарон бардошта мешавад, он аст, ки дар онҳо худи амал матлуб аст ва анҷом шудани амал аҳамият дорад, на инки кӣ онро анҷом диҳад.[7]
Ташхиси фарзи айнӣ ва кифоӣ
Олимони усули фиқҳ мегӯянд, дар мавориде, ки далеле надорем, ки амри Худованд ба гунаи фарзи кифоӣ аст ё фарзи айнӣ, бояд биноро бар он бигузорем, ки фарз «айнӣ» аст;[8] зеро ақл ҳукм мекунад замоне, ки мутмаин нестем анҷом додани амри Худованд ба василаи дигарон сабаби хориҷ шудани он аз уҳдаи мо мешавад, бояд ба он амр амал кунем.[9]
Ҷусторҳои вобаста
Эзоҳ
- ↑ Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.140; Ҳусайнӣ, ад-Далил-ул-фиқҳӣ, 2007м., саҳ.301; Вилоӣ, Фарҳанги ташреҳии истилоҳоти усул, 1387ҳ.ш., саҳ.336.
- ↑ Ҳусайнӣ, ад-Далил-ул-фиқҳӣ, 2007м., саҳ.301.
- ↑ Ал-Аҷам, Мавсуъату мусталаҳоти усул-ил-фиқҳ инда-л-муслимин, 1998м., ҷ.2, саҳ.1690.
- ↑ Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.140; Ҳусайнӣ, ад-Далил-ул-фиқҳӣ, 2007м., саҳ.309; Вилоӣ, Фарҳанги ташреҳии истилоҳоти усул, 1387ҳ.ш., саҳ.337.
- ↑ Ал-Аҷам, Мавсуъату мусталаҳоти усул-ил-фиқҳ инда-л-муслимин, 1998м., ҷ.2, саҳ.1690.
- ↑ Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.140.
- ↑ Барои намуна нигоҳ кунед ба Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.140 - 141.
- ↑ Барои намуна нигоҳ кунед ба Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.124 - 125; Охунди Хуросонӣ, Кифоят-ул-усул, 1409ҳ.қ., саҳ.252; Субҳонӣ, ал-Васит, 1388ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.100.
- ↑ Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.124 - 125.
Сарчашма
- Ал-Аҷам, Рафиқ, Мавсуъату мусталаҳоти усул-ил-фиқҳ инда-л-муслимин, Бейрут, мактабат Лубнон ноширун, 1998м.
- Вилоӣ, Исо, Фарҳанги ташреҳии истилоҳоти усул, Теҳрон, нашри нав, чопи шашум, 1387ҳ.ш.
- Музаффар, Муҳаммадризо, Усул-ул-фиқҳ, Қум, интишороти исломӣ, чопи панҷум, 1430ҳ.қ.
- Охунди Хуросонӣ, Муҳаммадкозим, Кифоят-ул-усул, Қум, муассисаи Олулбайт, ҷопи аввал, 1409ҳ.қ.
- Субҳонии Табризӣ, Ҷаъфар, ал-Васит фи усул-ил-фиқҳ, Қум, муассисаи Имом Содиқ, чопи чаҳорум, 1388ҳ.ш.
- Ҳусайнӣ, Муҳаммад, ад-Далел-ул-фиқҳӣ татбиқотун фиқҳия лимусталаҳоти илм-ил-усули Димишқ, маркази Ибни Идрис ал-Ҳиллӣ лилдиросотил-фиқҳия, чопи аввал, 2007м.