Jump to content

Аллоҳ

Аз wikishia

Ин мақола дар бораи исми хосси Худованд аст. Барои ошноӣ бо маънии Худо ва мавзуъҳои худошиносӣ ба мақолаҳои Худо ва Худошиносӣ муроҷиат кунед.

Аллоҳ (арабӣ: ألله) номи махсус ва машҳуртарини Худо дар дин ислом аст. Ба бовари донишмандони мусалмон, Аллоҳ ҷомеи ҳамаи сифатҳои камолии Худованд ва исми Аъзам мебошад. Ҳамчунин мегӯянд, ки ин ном дар Қуръон ва дуоҳо мақоми баландтаринро дорад ва меҳвари тавҳид, шаҳодатайн ва оятҳои Қуръон аст. Калимаи Аллоҳ махсуси Худо аст ва барои ғайри Худо истифода намешавад. Ин калима беш аз 2000 маротиба дар Қуръон истифода шудааст.

Ба гуфтаи Ҷаъфари Субҳонӣ, муфассири Қуръон, аксари муҳаддисон ва муфассирон бар онанд, ки Аллоҳ аз калимаи «اَلَهَ-алаҳа» ба маънои сазовори ибодат, гирифта шудааст. Бо ин вуҷуд, эҳтимолоти дигар низ зикр шудаанд, аз ҷумла ба маънои ҳайрат, тарс, эътимод ва оромиши дил.

Аз осори нақшшуда дар ҳарами Имом Ҳусайн (а)

Дар Ирфони исломӣ, номи Аллоҳ дар сарсилаи номҳои Илоҳӣ қарор дорад ва дигар номҳои Илоҳӣ аз он сарчашма мегиранд. Калимаи Аллоҳ дар фарҳанг ва ҷомеаҳои исломӣ истифодаҳои гуногун доштааст. Масалан, дар тангаҳои даврони исломӣ ва ҷойҳои муқаддас монанди ҳарамҳо ва масҷидҳо истифода шудааст ва дар парчамҳо ва нишонаҳои миллии баъзе кишварҳои исломӣ, аз ҷумла Эрон, Ҷумҳурии Озарбойҷон ва Ироқ сабт шудааст.

Мақоми номи Аллоҳ дар фарҳанги исломӣ

«Аллоҳ» номи махсус[1] ва машҳуртарини номи Худо дар Ислом аст.[2] Олимони мусалмон онро меҳвари тавҳид ва ихлос дониста, дорои мақоми баландтарин дар Қуръон ва дуоҳо медонанд.[3] Ҳамчунин мегӯянд, ки Аллоҳ танҳо як маъно ва мисдоқ дорад ва номи комилан фарогири ҳамаи сифатҳои комили Худо аст, ки барои ғайри Худо истифода намешавад.[4] Аз ин рӯ, Аллоҳ меҳвари баҳсҳои марбут ба Худо дар китоби осмонӣ мусалмонон ва Наҳҷулбалоға дониста мешавад ва гуфта шудааст, ки дар Қуръон ҳамаи сифатҳои камол барои Аллоҳ собит мегарданд.[5]

Калимаи Аллоҳ меҳвари ду шиори асосии Ислом, яъне шаҳодатайн низ мебошад; дар шаҳодати аввал, вуҷуди ҳар Худое ҷуз Аллоҳ рад мешавад ва дар шаҳодати дуюм, ҳазрати Муҳаммад (с) ҳамчун Паёмбари Аллоҳ муаррифӣ мегардад.[6]

Калимаи Аллоҳ, дар баробари номҳое мисли «Раб» ва «Илоҳ», аз маъмултарин номҳои Худо дар Қуръон аст.[7] Шумораи такрори калимаи Аллоҳ дар Қуръонро 2699,[8] 2702[9] ва 2807 бор баршумурдаанд.[10]

Бисёре аз уламои мусалмон Аллоҳро исми Аъзам медонанд.[11] Аз ҷумла далелҳои исми Аъзам будани ин калима он аст, ки Аллоҳ асоси тавҳид аст ва кофир, бо гуфтанаш, аз куфр ба имон мегузарад, вале агар касе ба ҷои «Ло илоҳа иллаллоҳ», «Ло илоҳа илларраҳмон» бигӯяд, аз доираи куфр хориҷ намешавад ва ба доираи Ислом ворид намегардад.[12]

Дар забони форсӣ-тоҷикӣ, «Худо» ҳаммаънои калимаи «Аллоҳ» аст.[13] Дар тарҷумаҳои навини китобҳои муқаддаси яҳудиён, масеҳиён ва зардуштиён, калимаҳои «Яҳува», «Теос» ва «Аҳуромаздо», ки ба Худо ишора доранд, ба Аллоҳ тарҷума шудаанд.[14] Калимаи Аллоҳ пеш аз Ислом низ истифода мешуд ва дар ояти 87 сураи Зухруф ва ояти 25 сураи Луқмон ба истифодаи он пеш аз нузули Қуръон ишора шудааст.[15]

Реша ва маъношиносӣ

Баъзеҳо калимаи Аллоҳро арабӣ медонанд[16] ва бархе дигар мегӯянд, ки асли он ибрӣ ё сурёнӣ аст.[17] Ба бовари баъзе уламо, калимаи «الله-Аллоҳ» дар асл «اَلْاِلٰه-ал-Илоҳ» будааст, ки ҳамзаи дуюм бар асари истифодаи зиёд ҳазф шуда ва ба шакли «Аллоҳ» даромадааст.[18] Ба назари бархе дигар, Аллоҳ аз решаи «لاه-Лоҳ» аст, ки алиф ва лом бар сари он омада ва Аллоҳ шудааст.[19] Дар бораи он ки калимаи Аллоҳ муштақ аст ва аз калимаи дигар гирифта шудааст ё не, ихтилофи назар вуҷуд дорад.[20] Ба гуфтаи Фахри Розӣ, аксари фуқаҳо ва усулиён онро ғайримуштақ донистаанд.[21] Онҳое ки номи Аллоҳро муштақ медонанд, эҳтимолҳои гуногунеро дар бораи реша ва асли он зикр мекунанд,[22] ки баъзе аз онҳо чунинанд:

Калимаи Аллоҳ бар болои манораҳои ҳарами Имом Алӣ (а)
  • Аллоҳ муштақ аз «اَلَهَ-Алаҳа» ба маънои сазовори ибодат аст.[23] Ба гуфтаи Ҷаъфар Субҳонӣ, муфассири Қуръон, бисёре аз муҳаддисон ва муфассирон ин назарро пазируфтаанд.[24] Ин маъно дар ривоятҳо низ омадааст.[25]
  • Муштақ аз «اَلِهَ-Алиҳа» ё «وله-Валиҳа» ба маънои ҳайрат аст; зеро ақлҳо дар шинохти зоти Ӯ ҳайронанд.[26]
  • Муштақ аз «اله-Илоҳ» ба маънои тарс ва эътимод; зеро мардум дар сахтиҳо ба Ӯ паноҳ мебаранд[27] ва эътимод мекунанд.[28]
  • Муштақ аз «اله-Илоҳ» ба маънои оромиши дил; зеро ёди Аллоҳ сабаби оромиши хотир аст.[29]
  • Муштақ аз «لاهَ-Лоҳ» ба маънои пинҳон будан; зеро Худованд аз ақлҳо, хаёлҳо ва гумонҳо пинҳон аст.[30]

Аллоҳ дар ирфони исломӣ

Ба гуфтаи донишмандони ирфон, дар ирфони исломӣ, ки номҳои Худо тартиби махсус доранд, номи ҷомеи «Аллоҳ» сарсилаи номҳои Илоҳӣ аст. Пас аз он, номҳои чаҳоргона (яъне аввал, охир, зоҳир ва ботин) ва номҳои ҳафтгона қарор доранд, ки аз номи Аллоҳ пайдо мешаванд ва ба ҳамин тартиб то ба номҳои ҷузъӣ мерасанд. Аз ин рӯ, дар ирфон, ҳамаи номҳои Худо ба Аллоҳ бармегарданд.[31]

Истифодаҳои калимаи Аллоҳ

Калимаи Аллоҳ дар парчам ва нишони миллии Эрон[32] ва нишони миллии Ҷумҳурии Озарбойҷон истифода шудааст.[33] Дар парчам ва нишони миллии кишвари Ироқ низ ба шакли «Аллоҳу акбар» истифода шудааст.[34] Калимаи Аллоҳ, чи ба танҳоӣ ва чи ба шакли таркибӣ, дар навиштаҳои тангаҳои даврони исломӣ низ ба ҳисоб мерафтааст.[35] Ин калима дар маконҳои муқаддаси гуногун, монанди ҳарамҳо ва масҷидҳо низ ба шаклҳои мухталиф истифода шудааст. Хаттотони зиёде низ ба навиштани ин калима бо хатҳо ва услубҳои гуногун пардохтаанд:

  • Гунбади фирӯзаии «Аллоҳ Аллоҳ» дар маҷмааи Шайх Сафиюддин Ардабилӣ, ки ба сабаби такрори калимаи Аллоҳ, онро гунбади «Аллоҳ Аллоҳ» номидаанд.
    Гунбади фирӯзаии «Аллоҳ Аллоҳ» дар маҷмааи Шайх Сафиюддин Ардабилӣ, ки ба сабаби такрори калимаи Аллоҳ, онро гунбади «Аллоҳ Аллоҳ» номидаанд.
  • Парчами Ҷумҳурии исломии Эрон.
    Парчами Ҷумҳурии исломии Эрон.
  • Нишони миллии Ҷумҳурии Озарбойҷон
    Нишони миллии Ҷумҳурии Озарбойҷон
  • Услуби навишти калимаи Аллоҳ дар санъати хаттотӣ бо қаламҳои гуногун, ки нишондиҳандаи тағйири вижаи ин лафз аст.
    Услуби навишти калимаи Аллоҳ дар санъати хаттотӣ бо қаламҳои гуногун, ки нишондиҳандаи тағйири вижаи ин лафз аст.

Эзоҳ

  1. ↑ Барои намуна ниг.: Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.143; Таботабоӣ, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, 1390ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.18; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.119
  2. ↑ Кафъамӣ, ал-Мақом-ул-асно, 1412ҳ.қ., саҳ.25
  3. ↑ Кафъамӣ, ал-Мақом-ул-асно, 1412ҳ.қ., саҳ.25–26
  4. ↑ Софӣ Гулпойгонӣ, Илоҳиёт дар Наҳҷулбалоға, 1386ҳ.ш., саҳ.36
  5. ↑ Софӣ Гулпойгонӣ, Илоҳиёт дар Наҳҷулбалоға, 1386ҳ.ш., саҳ.33–36
  6. ↑ Покатчӣ, «Аллоҳ», саҳ.73
  7. ↑ Мисбоҳи Яздӣ, Худошиносӣ, 1396ҳ.ш., саҳ.58
  8. ↑ Рӯҳонӣ, ал-Муъҷам-ул-эҳсои лиалфоз-ил-Қуръон-ил-карим, 1372ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.244–262
  9. ↑ Софӣ Гулпойгонӣ, Илоҳиёт дар Наҳҷулбалоға, 1386ҳ.ш., саҳ.34
  10. ↑ Кошифӣ, Ҷавоҳир-ут-тафсир, 1379ҳ.ш., саҳ.357; Оштиёнӣ, Тафсири сураи фотиҳат-ул-китоб, 1377ҳ.ш., саҳ.63
  11. ↑ Кошифӣ, Ҷавоҳир-ут-тафсир, 1379ҳ.ш., саҳ.357 ва 361; Кафъамӣ, ал-Мақом-ул-асно, 1412ҳ.қ., саҳ.26; Хумайнӣ, Мисбоҳ-ул-ҳидоя, 1392ҳ.ш., саҳ.12–13; Оштиёнӣ, Тафсири сураи фотиҳат-ул-китоб, 1377ҳ.ш., саҳ.64
  12. ↑ Кошифӣ, Ҷавоҳир-ут-тафсир, 1379ҳ.ш., саҳ.361; Оштиёнӣ, Тафсири сураи фотиҳат-ул-китоб, 1377ҳ.ш., саҳ.64
  13. ↑ Ҷаводӣ Омулӣ, Тавҳид дар Қуръон, 1395ҳ.ш., саҳ.228
  14. ↑ Покатчӣ, «Аллоҳ», саҳ.73
  15. ↑ Таботабоӣ, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, 1390ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.18; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.116–117
  16. ↑ Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.148; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.116
  17. ↑ Ниг.: Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.148; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.116
  18. ↑ Ниг.: Шайх Садуқ, ат-Тавҳид, 1398ҳ.қ., саҳ.195–196; Шайх Тӯсӣ, ат-Тибён фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, ҷ.1, саҳ.27; Таботабоӣ, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, 1390ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.18; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118
  19. ↑ Шайх Тӯсӣ, ат-Тибён фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, ҷ.1, саҳ.27; Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91
  20. ↑ Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.117
  21. ↑ Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.143
  22. ↑ Барои намуна ниг.: Абулфатуҳи Розӣ, Равз-ул-ҷинон, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.55–57
  23. ↑ Ниг.: Шайх Садуқ, ат-Тавҳид, 1398ҳ.қ., саҳ.195; Шайх Тӯсӣ, ат-Тибён фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, ҷ.1, саҳ.27; Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91; Абулфатуҳи Розӣ, Равз-ул-ҷинон, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.57; Таботабоӣ, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, 1390ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.18
  24. ↑ Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.117
  25. ↑ Барои намуна ниг.: Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.87; Шайх Садуқ, ат-Тавҳид, 1398ҳ.қ., саҳ.221
  26. ↑ Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91; Таботабоӣ, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, 1390ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.18
  27. ↑ Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118
  28. ↑ Абулфатуҳи Розӣ, Равз-ул-ҷинон, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.55–56
  29. ↑ Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118
  30. ↑ Табрасӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1372ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.91; Абулфатуҳи Розӣ, Равз-ул-ҷинон, 1408ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.56; Субҳонӣ, Маншури ҷовид, 1390ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118
  31. ↑ Яздонпаноҳ, Мабонӣ ва усули ирфони назарӣ, 1389ҳ.ш., саҳ.455–460; Амининажод ва дигарон, Мабонӣ ва фалсафаи ирфони назарӣ, 1390ҳ.ш., саҳ.237–240
  32. ↑ «طرح پرچم ایران؛ بازتاب گفتمان انقلابی و اسلامی», Хабаргузории Ҷумҳурии исломӣ
  33. ↑ «لفظ مقدس الله در مرکز آرم حکومتی جمهوری آذربایجان», Хабаргузории Орон
  34. ↑ «پرچم عراق و سیر تحول آن», Вебгоҳи Ироқ-Ёр
  35. ↑ Ниг.: Сарафрозӣ, «Шиорҳои шиӣ бар сиккаҳои исломӣ то шаклгирии ҳукумати Сафавиён», саҳ.9–11, 19, 22 ва 23

Сарчашма

  • «لفظ مقدس الله در مرکز آرم حکومتی جمهوری آذربایجان», Хабаргузории Орон, санаи нашр: 29 мурдоди 1396ҳ.ш., санаи боздид: 28 урдибиҳишти 1404ҳ.ш.
  • «پرچم عراق و سیر تحول آن», вебгоҳи Ироқ-Ёр, санаи нашр: 24 обони 1399ҳ.ш., санаи боздид: 28 урдибиҳишти 1404ҳ.ш.
  • «طرح پرچم ایران؛ بازتاب گفتمان انقلابی و اسلامی», Хабаргузории Ҷумҳурии исломӣ, санаи нашр: 25 тир 1399ҳ.ш., санаи боздид: 27 урдибиҳишти 1404ҳ.ш.
  • Абулфатуҳи Розӣ, Ҳусайн ибни Алӣ, Равз-ул-ҷинон ва рӯҳ-ул-ҷанон фи тафсир-ил-Қуръон, таҳқиқи Муҳаммадмаҳдӣ Носеҳ ва Муҳаммадҷаъфар Ёҳаққӣ, Машҳад, Остон Қудси Разавӣ, 1408ҳ.қ.
  • Амининажод, Алӣ ва дигарон, Мабонӣ ва фалсафаи ирфони назарӣ, Қум, Муассисаи омӯзишӣ ва пажӯҳишии Имом Хумайнӣ, нашри аввал, 1390ҳ.ш.
  • Кафъамӣ, Иброҳим ибни Алӣ, ал-Мақом-ул-асно фи тафсир-ил-асмо-ил-ҳусно, таҳқиқи Форис ал-Ҳассун, Қум, Муассисаи Қоими Оли Муҳаммад (аҷ), 1412ҳ.қ./1370ҳ.ш.
  • Кошифӣ, Муллоҳусайн, Ҷавоҳир-ут-тафсир, Теҳрон, Маркази пажӯҳиши мероси мактуб, 1379ҳ.ш.
  • Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.
  • Наҷафӣ, Муҳаммадҳасан, Ҷавоҳир-ул-калом фи шарҳи Шароиъ-ил-Ислом, Бейрут, Дор эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, нашри ҳафтум, 1362ҳ.ш.
  • Оштиёнӣ, Ҷалолуддин, Тафсири сураи фотиҳат-ул-Китоб, Қум, Дафтари таблиғоти исломӣ, 1377ҳ.ш.
  • Поктчӣ, Аҳмад, «الله», дар Доират-ул-маорифи бузурги исломӣ, ҷ.10, Теҳрон, Маркази доират-ул-маорифи бузурги исломӣ, нашри аввал, 1380ҳ.ш.
  • Рӯҳонӣ, Маҳмуд, ал-Муъҷами эҳсоӣ ли алфоз-ил-Қуръон-ил-карим (Фарҳанги омории калимаҳои Қуръон), Машҳад, Остон Қудси Разавӣ, 1372ҳ.ш./1414ҳ.қ.
  • Сарафрозӣ, Аббос, «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شکل‌گیری حکومت صفویان», Фаслномаи Шиашиносӣ, №51, обони 1394ҳ.ш.
  • Софии Гулпойгонӣ, Лутфуллоҳ, Илоҳиёт дар Наҳҷулбалоға, Қум, Бӯстони китоб, 1386ҳ.ш.
  • Субҳонӣ, Ҷаъфар, Маншури ҷовид, Қум, Муассисаи Имом Содиқ (а), 1390ҳ.ш.
  • Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, ал-Мизон фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, Муассисат-ул-аъламӣ ли-л-матбуот, 1390ҳ.қ.
  • Табрасӣ, Фазл ибни Ҳасан, Маҷмаъ-ул-баён фи тафсир-ил-Қуръон, Теҳрон, Нашри Носири Хусрав, нашри сеюм, 1372ҳ.ш.
  • Фахри Розӣ, Муҳаммад ибни Умар, ат-Тафсир-ул-кабир (Мафотеҳ-ул-ғайб), Бейрут, Дор эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, нашри сеюм, 1420ҳ.қ./1999 м.
  • Хумайнӣ, Сайид Рӯҳуллоҳ, Мисбоҳ-ул-ҳидояти ила-л-хилофати ва-л-вилоя, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ, 1392ҳ.ш.
  • Ҷаводӣ Омулӣ, Абдуллоҳ, Тасним, Қум, Маркази нашри Исро, нашри сеюм, 1381ҳ.ш.
  • Шайх Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ ибни Бобавейҳ, ат-Тавҳид, Қум, Ҷомеаи мударрисини Ҳавзаи илмияи Қум, нашри аввал, 1398ҳ.қ.
  • Шайх Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, ат-Тибён фи тафсир-ил-Қуръон, Бейрут, Дор эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, бе таърих.
  • Яздонпаноҳ, Сайид Ядуллоҳ, Мабонӣ ва усули ирфони назарӣ, таҳрири Сайид Ато Анзалӣ, Қум, Муассисаи омӯзишӣ ва пажӯҳишии Имом Хумайнӣ, нашри дуюм, 1389ҳ.ш.
  • Яздӣ, Муҳаммадкозим, ал-Урват-ул-вусқо маъа-т-таълиқот, Қум, Мадрасаи Алӣ ибни Абитолиб (а), 1428ҳ.қ./1326ҳ.ш.
Баргирифта аз "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Аллоҳ&oldid=32904"