Ҳазрати Аббос алайҳиссалом

Аз wikishia
(Тағйири масир аз Ҳазрати Аббос (а))
Ҳазрати Аббос (а)
Гунбади ҳарами ҳазрати Аббос(а) дар Карбало
Гунбади ҳарами ҳазрати Аббос(а) дар Карбало
Нақшаз имомзодагони шиӣ ва аз шаҳидони Карбало (парчамдори Имом Ҳусайн дар дашти Карбало)
ЛақабҳоҚамари Банӣ Ҳошим, Саққо
Зодрӯз4 шаъбони соли 26ҳ.қ.
ЗодгоҳМадина
Шаҳодат10 муҳаррами соли 61ҳ.қ.
Тӯли умр34 сол
пайвандон
ПадарАлӣ ибни Абитолиб (а)
МодарУммулбанин
ҲамсарЛубоба духтари Убайдуллоҳ ибни Аббос
ФарзандонФазл, Убайдуллоҳ


Аббос ибни Алӣ ибни Абитолиб (арабӣ: العباس بن علي بن أبي طالب) (26ҳ.қ. - 61ҳ.қ.) машҳур ба Абулфазл панҷумин писари Имом Алӣ (а) ва аввалин фарзанди Уммулбанин аст.

Муҳимтарин фарози зиндагии ӯ ҳузур дар воқеаи Карбало ва шаҳодат дар рӯзи Ошӯро аст. Дар бораи зиндагӣ ва аҳволоташ то қабл аз моҳи муҳаррами 61 ҳ.қ., иттилооти чандоне вуҷуд надорад ҷуз ин ки бар асоси бархе гузоришҳо дар ҷанги Сиффин ҳузур доштааст.

Ӯ дар воқеаи Карбало, фармондеҳ ва парчамдори сипоҳи Имом Ҳусайн(а) буд ва барои ҳамроҳони Имом Ҳусайн (а) аз Фурот об овард. Аббос ба ҳамроҳи бародаронаш ду амоннома аз тарафи Убайдуллоҳ ибни Зиёдро рад карданд ва дар сипоҳи Имом Ҳусайн (а) ҷангиданд ва шаҳид шуданд. Ба гуфтаи бархе аз китобҳои мақтал, дар рӯзи Ошӯро дар ҳоле ки ду дасташ бурида шуда буд ва гурзи оҳанин бар сараш фурӯд омада буд, шаҳид шуд. Бархе, гиряи Имом Ҳусайн (а) бар болини ӯро гузориш кардаанд.

Бархе манобеъ ӯро дорои қаде бисёр баланд ва чеҳрае зебо тавсиф кардаанд. Имомони шиа дар аҳодисе мақоми болое барои ҳазрати Аббос дар биҳишт баён кардаанд ва низ каромоти фаровоне аз ӯ бо мазмуни бароварда кардани ҳоҷоти мардум ҳатто ғайришиаён ва ғайримусулмонон нақл шудааст.

Шиаён барои ҳазрати Аббос ҷойгоҳи маънавии болое қоиланд; ӯро бобалҳавоиҷ мехонанд ва ба ӯ мутавассил мешаванд. Ҳарами ҳазрати Аббос дар наздикии ҳарами Имом Ҳусайн(а) яке аз муҳимтарин маконҳои зиёратии шиаён аст. Ҳамчунин шиаён аз ӯ бо таъбири саққои Карбало ёд мекунанд ва рӯзи Тосуъо, нуҳуми муҳаррамро ба ёди ҳазрати Аббос азодорӣ мекунанд. Ин рӯз дар Эрон таътили умумӣ аст. Ҳамчунин дар Эрон рӯзи таваллуди ҳазрати Аббос бо унвони Рӯзи ҷонбоз номгузорӣ шудааст. Маконҳои мутаъаддиде ҳамчун саққохона, Аббосия ва сақонфор ба номи ҳазрати Аббос сохта шудааст.

Камбуди манобеи пажӯҳишӣ дар бораи Аббос ибни Алӣ

Ба гуфтаи бархе пажӯҳишгарон, дар бораи зиндагии Аббос ибни Алӣ то қабл аз воқеаи Карбало иттилооти торихии чандоне дар дастрас нест. Аз ҳамин рӯ дар бораи таваллуд ва зиндагии ӯ ихтилофоти зиёде вуҷуд дорад.[1] Челковскӣ эроншиноси Амрикоӣ, зиндагии ӯро бофтае аз таърих ва афсона медонад.[2] Китобҳое, ки ба таври мустақил дар бораи Аббос ибни Алӣ навишта шудаанд, бештар марбут ба қарни 14 ва 15 қамарӣ ҳастанд; Абдулвоҳид Музаффар нависандаи маҷмуъаи сеҷилдии «Батал-ул-алқамӣ», дар соли 1310 ҳ.қ., даргузаштааст, Муҳаммадиброҳими Калбосии Наҷафӣ нависандаи «Хасоис-ул-Аббосийя» даргузаштаи 1362 ҳ.қ.[3], Муҳаммадалӣ Урдубодӣ нависандаи «Ҳаёту Абиалфазл-ил-Аббос», даргузашти соли 1380 ҳ.қ., Мусавии Муқаррам нависандаи китоби «Қамару Банӣ Ҳошим-ил-Аббос», даргузашти соли 1391 ҳ.қ., ва Раббонии Халхолӣ муаллифи китоби «Чеҳраи дурахшони қамари Банӣ Ҳошим», мутаваффои 1389 ҳиҷрии шамсӣ аст.

Ном ва насаб

Намудори ниёкони модарии ҳазрати Аббос[4]

Аббос ибни Алӣ ибни Абитолиб, ки бо куняи бисёр машҳури Абулфазл шинохта мешавад, панҷумин писари Имом Алӣ (а) ва ҳосили издивоҷи Алӣ ибни Абитолиб бо Фотима бинти Ҳизом маъруф ба Уммулбанин аст. Аббос нахустин фарзанди Уммулбанин аст.[5]

Модар

Модари Аббос, тавассути Ақил, ки насабшинос буд ба Имом Алӣ (а) муаррифӣ шуда буд. Имом Алӣ (а) аз Ақил хоста буд, ҳамсаре барои ӯ пайдо кунад, ки фарзандони далер ва шуҷоъе ба дунё биоварад.[6] Бархе нақл кардаанд, ки дар шаби Ошӯро, Зуҳайр ибни Қайн баъд аз иттилоъ аз амонномаи Шимр ба Аббос (а) гуфт: эй писари Амиралмуъминин! Замоне, ки падарат хост издивоҷ кунад ба амуят Ақил гуфт, ки барояш зане аз табори диловарон интихоб кунад, то барои ӯ фарзанди далеру шуҷоъ ба дунё биоварад, фарзанде, ки ёвари Ҳусайн (а) дар Карбало бошад.[7] Урдубодӣ тасреҳ кардааст моҷарои гуфтугӯи Зуҳайр бо Аббосро ба ҷуз Асрор-уш-шаҳодат дар китоби дигаре надидааст.[8]

Куняҳо

  • Абулфазл: машҳуртарин куняи Аббос аст.[9] Бархе унвон кардаанд, ки чун дар хонадони Банӣ Ҳошим ҳар касе Аббос ном дошт, Абулфазл хонда мешуд, ба Аббос (а) низ ҳатто дар кӯдакӣ Абулфазл гуфта мешуд.[10] Сайид Абдурразоқ Мусавии Муқаррам ба нақл аз китоби «ал-Ҷарида фи усули ансоб-ил-ъалавийин» нақл карда, ки Аббос (а) фарзанде ба номи фазл дошт. Аз ин рӯ, ӯро Абулфазл мехонанд.[11]
  • Абулқосим: ба далели ин ки Аббос (а) фарзанде ба номи Қосим дошт, ба ӯ Абулқосим низ гуфта мешуд. Ин куня дар зиёрати Арбаъин низ омадааст.[12]
  • Абулқирба: бархе муътақиданд, ки ин куня ба ин далел ба ӯ дода шудааст, ки дар воқеаи Карбало чандин бор ба хаймаҳо машки об бурд. Ин куня дар чанд манбаъ зикр шудааст.[13] Қирба ба маънои машки об аст.[14]
  • Абулфараҷа: далели ин куня ин аст, ки Аббос (а) дар кори касоне, ки ба ӯ мутавассил мешаванд, гушоиш эҷод мекунад.[15] Фараҷа ба маънои гушоиш ва бартараф кардани андӯҳ аст.[16]

Алқоб

Зиёратнома

Салом бар Аббос ибни Амиралмуъминин, ки бо ҷони хеш бародарашро ёрӣ мекард, ва ба хотири ӯ аз худ мегузашт, барои бародараш нигаҳбон ва сарбози фидокоре буд, бо вуҷуде ки худ ташна буд, талош кард оберо, ки дошт ба Ҳусайн бирасонад, онки ду дасташ бурида шуд.[17]

السَّلَامُ عَلَی الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، الْمِوَاسِی أَخَاهُ بِنَفْسِهِ، الْآخِذِ لِغَدِهِ مِنْ أَمْسِهِ، الْفَادِی لَهُ الْوَاقِی، السَّاعِی إِلَیهِ بِمَائِهِ الْمَقْطُوعَهِ یدَاهُ

Барои Аббос (а) лақабҳои гуногуне зикр шуда, ки бархе аз ин лақабҳо қадимианд ва бархе ҷадид, ки мардум бар асоси сифот ва фазоилаш ба ӯ нисбат додаанд.[18]

Бархе аз алқоби ӯ иборатанд аз:

  • Қамари Банӣ Ҳошим[19]
  • Боб-ул-ҳавоиҷ:[20] ба гуфтаи Бағдодӣ ин лақаби байни ҳамаи шиаён ба хусус шиаёни Ироқ машҳура ст.[21] Бисёре аз мардум муътақиданд, ки дар сурати тавассул ба ҳазрати Аббос, Худованд ҳоҷати онҳоро бароварда мекунад.[22]
  • Саққо: бархе муътақиданд ин лақаб байни муаррихон ва насабшиносон машҳур аст.[23] Аббос (а) се бор дар Карбало барои аҳли ҳарам об овард.[24] Дар раҷазҳои ҳазрати Аббос (а) ба ин лақаб тасреҳ шудааст, монанди اني انا العباس اغدوا بالسقی; ман Аббосаму шабро бо мансаби саққоӣ субҳ мекунам.[25]
  • Аш-шаҳид[26]
  • Парчамдор ё аламдор.[27]
  • Боб-ул-Ҳусайн: бархе бо истинод ба мукошифаи Сайид Алӣ Қозии Таботабоӣ орифи шиа ва дарёфти ин хабар, ки «ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос (а) Каъбаи авлиё аст». Ин лақабро ба ҳазрати Аббос (а) додаанд.[28]

Зиндагинома

Ба гуфтаи бархе пажӯҳишгарон, дар бораи зиндагии Аббос то қабл аз воқеаи Карбало иттилооти торихии чандоне дар дастрас нест.[29] Танҳо моҷарое, ки аз зиндагии ӯ нақл шуда ҳузур дар ҷанги Сиффин аст ва низ як нукта дар ҳангоми дафни Имом Ҳасани Муҷтабо (а) аст.[30] Боқии он чи вуҷуд дорад марбут ба воқеаи Карбало аст.[31]

Таваллуд

Дар соли таваллуди Аббос (а) ихтилоф аст.[32] Ин ихтилофоти эҳтимолан ношӣ аз нақли сини Аббос (а) дар замони шаҳодати падараши Имом Алӣ (а) аст, ки бархе онро байни 16 то 18 сол медонанд.[33] Баъзе дигар сини ӯро 14 сол ва қабл аз балоғат унвон кардаанд.[34]

Қавли машҳур ин аст, ки Аббос дар 26 ҳ.қ., дар Мадина ба дунё омад.[35] Ба гуфтаи Урдубодӣ, дар бораи рӯз ва моҳи таваллуди ӯ низ дар манобеи қадимӣ чизе ёфт намешавад ва фақат китобе ба номи Анис-уш-шиа, ки дар қарни 13 ҳ.қ., навишта шуда, рӯзи таваллуди ӯро 4-уми шаъбон дониста аст.[36]

Нависандаи «Хасоис-ул-Аббосийя» бидуни зикри манбаъ навиштааст, ки вақте ба дунё омад, Имом Алӣ ӯро дар оғӯш гирифту Аббос номид, дар гӯшҳояш азон ва иқома гуфт, сипас бозуҳояшро бӯсиду гиря кард ва дар посух ба Уммулбанин, ки далели гиряи ӯро ҷӯё шуд, гуфт ду бозуи Аббос дар роҳи кумак ба Ҳусайн (а) ҷудо мешавад ва Худованд дар ивази ду дасти буридааш, ду бол дар охират ба ӯ ато мекунад.[37] Китобҳои дигар низ бо такя бар ҳамин нақл, гиряи Имом барои қатъ шудан ду дасти Аббос (а)-ро матраҳ кардаанд.[38]

Ҳамсар ва фарзандон

Намудори тасвирии фарзандони ҳазрати Аббос[39]

Аббос (а) бо Лубоба наваи Аббос ибни Абдулмуталлиб байни солҳои 40 то 45 қамарӣ издивоҷ кард.[40] Бархе аз манобеъ, падари Лубобаро Убайдуллоҳ ибни Аббос[41] ва бархе дигар Абдуллоҳ ибни Аббос[42] зикр кардаанд. Ибни Ҳабиби Бағдодӣ, муаррихи қарни сеюм қамарӣ, Лубоба ҳамсари Аббосро духтари Убайдуллоҳ дониста ва Лубоба духтари Абдуллоҳро ҳамсари Алӣ ибни Абдуллоҳи Ҷаъфар муаррифӣ кардааст.[43] Лубоба барои Аббос, ду писар ба номҳои Фазл ва Убайдуллоҳ ба дунё овард[44] ва пас аз шаҳодати ӯ ибтидо ба издивоҷи Валид ибни Утба ва сипас ба издивоҷи Зайд ибни Ҳасан даромад.[45]

Убайдуллоҳ, фарзанди Аббос (а), бо духтари Имом Саҷҷод (а) издивоҷ кард.[46] Бархе нависандагон, фарзандони дигаре ба номҳои Ҳасан, Қосим, Муҳаммад ва духтаре барои ҳазрати Аббос ном бурдаанд ва гуфтаанд Қосиму Муҳаммад дар рӯзи Ошӯро пас аз падарашон ба шаҳодат расиданд.[47]

Гузориш шудааст, ки насли ҳазрати Аббос аз писараши Убайдуллоҳ ва писараш Ҳасан идома пайдо кардааст. Фарзандони ҳазрати Аббос аз машҳуртарин табори алавиён буданд ва бисёре аз онҳо олим, шоир, қозӣ ва ҳоким буданд.[48] Густардагии насли ҳазрати Аббос аз шимоли Африқо то Эрон гузориш шудааст.[49] Бархе далели ин густардагиро муҳоҷирати фарзандони ҳазрати Аббос аз зулми ҳукуматҳо унвон кардаанд.[50]

Ҷанги Сиффин

Ҳузури Аббос (а) дар ҷанги Сиффин дар бархе аз китобҳои мутааххир нақл шудааст. Ӯ дар ин ҷанг аз ҷумлаи касоне буд, ки ба фармондеҳии Молики Аштар дар ҷанги Сиффин ба Фурот ҳамла карданд ва барои лашкариёни Имом Алӣ (а) об бардоштанд.[51] Дар ҳамин китобҳои мутааххир кушта шудани Ибни Шаъсо аз Шом ва ҳафт тан аз писаронаш ба дасти Аббос низ ҷузви ҳаводиси ҷанги Сиффин нақл шудааст.[52] Ба гуфтаи бархе аз нависандагон, мардуми Шом қудрати Ибни Шаъсоро баробар бо ҳазор савор медонистаанд.[53] Бархе низ дар ҳузури ҳазрати Аббос (а) дар Сиффин тардид карда ва онро мутобиқ бо санадҳои таърихӣ надонистаанд.[54]

Бинобари он чи Урдубодӣ дар китоби худ оварда, достони васияти Имом Алӣ (а) ба Аббос ва тавсия ба ӯ дар бораи Имом Ҳусайн (а), гарчи машҳур аст, аммо санаде надорад.[55]

Дар воқеаи Карбало

Таблуи асри Ошӯро. jpg
Навиштори аслӣ: Воқеаи Карбало

Ҳузур дар воқеаи Карбало муҳимтарин фарози зиндагии Аббос ибни Алӣ аст ва аҳамияти ӯ назди шиаён ношӣ аз нақше аст, ки дар воқеаи Карбало дошта аст. Аббосро яке аз барҷастатарин шахсиятҳои қиёми Имом Ҳусайн (а) унвон кардаанд.[56] Бо ин ҳол дар бештари китобҳое, ки ба таври муҷаззо дар бораи Аббос (а) навишта шудааст, гузориши торихӣ ё ривоие дар бораи Аббос (а) аз замони ҳаракати Имом Ҳусайн (а) аз Мадина ба Макка ва сипас аз Макка ба Кӯфа то қабл аз моҳи муҳаррами соли 61 ҳ.қ. вуҷуд надорад.[57]

Хутба хондан дар Макка

Нависандаи китоби «Хатиби Каъба», хутбае ба Аббос (а) нисбат додааст[58] ва онро ба истиноди ёддоште, ба китоби «Маноқибу содат-ил-киром» мустанад мекунад ва худ тасреҳ дорад, ки ин китобро надида аст.[59] Бар асоси ин гузориш ҳазрати Аббос дар рӯзи ҳаштуми зилҳаҷҷа хутбаеро бар фарози боми Каъба эрод кард ва дар он бо ишора ба ҷойгоҳи Имом Ҳусайн (а) ва муаррифии Язид ба унвони шаробхор, ба байъати мардум бо Язид интиқод кард. Ӯ дар зимни хутба унвон кард, то замоне, ки ӯ зинда аст иҷоза нахоҳад дод касе Имом Ҳусайн (а)-ро ба шаҳодат бирасонад ва танҳо роҳи шаҳодати Имом, куштани Аббос аст.[60] Ҷӯё Ҷаҳонбахш дар мақолае бо такя бар нақди адабии матни хутба ва ношинос будани нависанда ва асли китоб, онро рад мекунад ва тасреҳ мекунад, ки ин моҷаро дар манобеи дигар ёфт намешавад.[61]

Парчамдорӣ дар рӯзи Ошӯро

Ҳазрати Аббос (а) дар рӯзи Ошӯро парчамдори сипоҳи Имом Ҳусайн (а) буд. Имом (а) субҳи Ошӯро ин симатро ба ӯ супорид.[62] Бар асоси бархе гузоришҳо Имом (а) ҳангоми дархости Аббос барои рафтан ба майдон, парчамдории ӯро ёдовар мешуданд.[63]

Саққоӣ ва овардани об

Ба гузориши манобеи торихӣ вақте душман обро бар корвони Имом Ҳусайн (а) баст ва ташнагӣ ба ҳарам ва асҳоб фишор овард, Имом, Аббосро ҳамроҳи сӣ асбсавор ва бист пиёданизом бо бист машки об равонаи шариъа намуд то об биоваранд. Онҳо шабона наздики шариъа шуданд, аммо Амр ибни Ҳаҷҷоҷ ва ёронаш қасди мамониат аз расидани онҳо ба шариъаро доштанд, ки ҳазрати Аббос ва ҳамроҳонаш онҳоро ақиб ронда ва худро ба шариъа расонданд ва машкҳоро пур аз об карданд. Дар ҳини бозгашт аз шариъа Амр ибни Ҳаҷҷоҷ ва ёронаш, бар онон ҳуҷум бурданд. Аббос ва дигар саворкорон роҳро бар душман бастанд, то пиёданизомҳо обро ба урдӯгоҳ расонданд.[64]

Напазируфтани амонномаҳо

Ҳангоме, ки корвони Ҳусайнӣ дар Карбало буданд, душман барои ҳазрати Аббос ва бародаронаш ду амоннома овараданд.

Амонномаи Абдуллоҳ ибни Абимаҳал

Вақте Шимр ибни Зилҷавшан номаи ҷанг бо Имом Ҳусайн (а) ё таслим шудани ӯро аз Ибни Зиёд гирифт, ҳангоми хуруҷ аз қасри Абдуллоҳ ибни Абимаҳал бародарзодаи Уммулбанин аз ҳамроҳони Шимр, аз Убайдуллоҳ ибни Зиёд барои писаръаммаҳои худ Аббос ва бародарони ӯ амонномае гирифт ва онро аз тариқи мавлои худ ба урдӯгоҳи Имом Ҳусайн барои фарзандони Уммулбанин фиристод.

Вақте фиристодаи ӯ бар Аббос ва бародаронаш ворид шуд ба онҳо гуфт: ин амонномаро тағои шумо бароятон фиристодааст. Онҳо дар посух гуфтанд: ба тағои мо салом бирасон ва бигӯ мо ба амоннома ниёз надорем, амони Худованд барои мо беҳтар аз амонномаи Ибни Сумайя аст.[65]

Амонномаи Шимри Зилҷавшан

Шаби нуҳуми муҳаррам, Шимр муқобили асҳоби Ҳусайн (а) истоду гуфт: писарони хоҳарам куҷоянд?! Аббос, Ҷаъфар ва Усмон аз хайма берун омада гуфтанд: чӣ мехоҳӣ? Шимр гуфт: шумо дар амон ҳастед. Онҳо гуфтанд: агар ту тағои мо ҳастӣ Худо ту ва амонноматро лаънат кунад. Танҳо барои мо амоннома овардӣ ва писари Пайғамбарро раҳо кардӣ![66]

Ибни Аъсам (вафот 314 ҳ.қ.) дар гузорише ин гуна нақл кардааст: вақте Шимр писарони Уммулбанинро садо зад, Ҳусайн ба бародаронаш гуфт: ҷавоби ӯро бидиҳед, ҳар чанд фосиқ бошад, зеро ӯ аз тағоиҳои шумост. Ҳазрати Аббос ва бародаронаш ба Шимр гуфтанд: чӣ мегӯӣ? Шимр гуфт: эй фарзандони хоҳарам! Шумо дар амонед. Худатонро бо Ҳусайн ба куштан надиҳед ва аз амиралмуъминини Язид итоат кунед. Дар ин ҳангом Аббос ибни Алӣ гуфт: марг бар ту эй Шимр! Худо ту ва амонномаатро лаънат кунад; эй душмани Худо! оё ба мо мегӯӣ аз душман итоат кунем ва даст аз ёрии бародарамон бардорем?![67]

Гузориши дигаре тавассути Ибни Касир (вафот 774 ҳ.қ.) бархилофи бисёре аз мутуни куҳан, ин гуна нақл шудааст: бародарони Ҳусайн ба Шимр гуфтанд: агар ба мо ва бародарамон Ҳусайни амон медиҳӣ, мо низ амонномаи туро қабул мекунем вагарна мо ниёзе ба амонномаат надорем.[68] Вале зоҳиран гузоришҳои Ибни Касир ва Ибни Аъсам ба хотири тааххури замонӣ ва муҳтавои он, қобили тааммул ва бархилофи гузориши китобҳои куҳан аст.[69]

Шаҳодати бародарони Аббос

Бар асоси гузоришҳои торихӣ, ҳосили издивоҷи Имом Алӣ (а) бо Уммулбанин, чаҳор писар ба номҳои Аббос, Ҷаъфар, Абдуллоҳ ва Усмон буд.[70] Ҳазрати Аббос асри Ошӯро бародарони худро ташвиқ ба мубориза кард. Ин гузориш ба ду гуна дар манобеъ мунъакис шудааст.

Дар гузорише, ки Шайх Муфид (413 ҳ.қ.), Табарсӣ (548 ҳ.қ.), Ибни Намо (645 ҳ.қ.), Ибни Ҳотам (664 ҳ.қ.) нақл карданд: ҳангоме, ки Аббос ибни Алӣ мушоҳида кард, бисёре аз аҳли ӯ ба шаҳодат расиданд, ба бародарони модарии худ Абдуллоҳ, Ҷаъфар ва Усмон гуфт: эй фарзандони модарам! Ба майдон биравед, то ман шуморо мушоҳида кунам [чӣ гуна дар роҳи Худо ба шаҳодат мерасед]; ман шуморо барои Худо ва Расулаш насиҳат кардам, чаро ки шумо фарзанде надоред.[71] Шояд иллати ин ки ҳазрати Аббос бародаронашро зудтар ба майдон фиристод он бошад, ки аҷри таҷҳизи онон барои ҷиҳод ва ҳамчунин аҷри собирони бар шаҳодати бародарро барад.[72]

Бар асоси гузориши дигаре, ки тавассути Абумихнаф (157 ҳ.қ.), Табарӣ (310 ҳ.қ.) Ибни Асир (630 ҳ.қ.) ҳазрати Аббос асри Ошӯро ба бародарони модарияш Абдуллоҳ, Ҷаъфар ва Усмон гуфт: эй фарзандони модарам ба майдон биравед, то ман аз шумо ирс барам, зеро шумо фарзанде надоред, онҳо низ чунин карда ва ба шаҳодат расиданд.[73]

Аммо ин гузориш аз манзари бархе нодуруст аст, зеро дар он вазъият Аббос медонист, ки кушта мешавад ва ирс хостан маъно надорад.[74] Ҳамчунин ин гузориш бо қонуни ирс низ носозгор аст, зеро бо вуҷуди Уммулбанин ва инки бародарони ҳазрати Аббос зану фарзанде надоштанд, ирс ба ҳазрати Аббос намерасид, балки Уммулбанин вориси фарзандони худ мешуд.[75]

Раҷазҳо дар рӯзи Ошӯро

Дар ҷараёни воқеаи Карбало раҷазҳои мухталифе аз Аббос (а) нақл шудааст; [76] аз ҷумла:

أقسَمتُ بِالله الأَعَزِّ الأَعظَم‏ وَ بِالحَجونِ صادِقاً وَ زَمزَم‏

وَ بِالحَطيمِ وَالفَنَا المُحَرَّمِ لَيُخضَبَنَّ اليَومَ جِسمي بِدَمي‏

دونَ الحُسَينِ ذِي الفَخارِ الأَقدَمِ إمامُ أهلِ الفَضلِ وَالتَّكَرُّم‏[77]

Ба Худои азизтарину шукуҳмандтарин, содиқона савганд ва низ ба Ҳаҷун ва ба оби замзам * ба хонаи Худо ва соҳати Масҷид-ул-ҳаром савганд, ки имрӯз баданам ба хун рангин хоҳад шуд * пеши пои Ҳусайн, ки соҳиб ва пешгом дар фазилатҳо ва ифтихорот аст пешвои аҳли фазилату каромат.

لا أرهَب الموتَ إذ الموتُ زقا حتى أُوارى في المصاليت لقا

نفسي لنفس المصطفى الطُّهر وَقا اني أنا العباس أغدو بالسِّقا

و لا أخاف الشر يوم المُلتقى و لا أخاف الشر يوم الملتقى[78]

Аз марг наметарсам ҳангоме, ки бонг занад, то вақте ки байни мардони корозмуда афтода ва ба хок пӯшида шавам, ҷони ман сипар ва фидои ҷони Ҳусайн аст, ки баргузида ва пок аст, ман Аббос ҳастам, ки бо машк меоям ва рӯзи набард аз шарри душманон ҳеҷ боке надорам. Марг агар марга ст гӯ назди ман ой, то дар оғӯшаш бигирам танги танг Ман аз он умре ситонам ҷовдон, ӯ зи ман далқе ситонад ранг ранг[79]

وَاللهِ إن قَطَعتُمُ يَميني إنّي اُحامي أبَداً عَن ديني‏

وعَن إمامٍ صادِقِ اليَقينِ نَجلِ النَّبِيِّ الطّاهِرِ الأَمين[80]

Ба Худо савганд! Агар чӣ дасти ростамро қатъ намудед, вале ман пайваста аз динам ва аз имоме, ки дар яқинаш содиқ аст ва фарзанди Пайғамбари пок ва амин аст, ҳимоят мекунам.

Шаҳодат

Бинобар навиштаи Муҳаммадҳасани Музаффар назари аксарияти муаррихон он аст, ки Аббос (а) қатъан дар рӯзи 10-уми муҳаррам шаҳид шуда аст.

Музаффар ду қавли дигар ҳам мабнӣ бар шаҳодат дар рӯзҳои ҳафтуми муҳаррам ва нуҳуми муҳаррам зикр карда ва онҳоро заъиф ва бисёр нодир донистааст.[81]

Гузоришҳои мухталифе аз ҷангҳои Аббос (а) дар рӯзи Ошӯро ва чигунагии шаҳодати ӯ нақл шудааст.[82] Бар асоси нақли бархе манобеъ, Аббос то шаҳодати охирин нафар аз асҳоби Имом Ҳусайн ва Банӣ Ҳошим ба майдон нарафтааст.[83]

Ба гуфтаи Шайх Муфид, Имом Ҳусайн ва Аббос ибни Алӣ бо ҳам ба майдон рафтанд, вале сипоҳи Умари Саъд байни ин ду ҳоил шуданд. Имом Ҳусайн захмӣ шуда, ба хайма баргашт ва Аббос ба танҳоӣ ҷангид, то ҷое, ки ба шиддат захмӣ шуд ва дигар тавони разм надошт. Дар ин ҳол Зайд ибни Варқои Ҳанафӣ ва Ҳукайм ибни Туфайли Синбисӣ ӯро куштанд.[84] Шайхи Муфид ҷузъиёти дигаре нақл накарда аст. Дар Мақтали Абумихнаф низ ҷузъиёти шаҳодати ҳазрати Аббос нақл нашуда аст.[85] Дар зиёрати ноҳияи ғайримашҳур, Язид ибни Ваққод Ҳаким ибни ат-Туфайл ат-Тоӣ ба унвони қотилони ҳазрати Аббос зикр шудаанд.[86]

Бар асоси бархе дигар аз манобеъ, пас аз шаҳодати ҳамаи асҳоб ва хонадони Банӣ Ҳошим, Аббос хост, то барои хаймаҳо об биоварад. Ӯ ба тарафи шариъаи Фурот ҳамла кард ва тавонист аз байни нигаҳбонони шариъа худро ба об бирасонад. Дар роҳи баргашт, душман ба ӯ ҳамла кард. Ӯ дар нахлистон бо душман ҷанг мекард ва ба самти хаймаҳо мерафт, ки Зайд ибни Варқои Ҷуҳанӣ аз пушти нахле берун парид ва зарбае ба дасти росташ ворид кард. Аббос шамшерро ба дасти чапаш гирифту ба набард алайҳи душман давом дод. Ҳаким ибни Туфайли Тоӣ, ки пушти дарахте худро пинҳон карда буд, зарбае ба дасти чапаш ворид кард ва баъд аз он низ амуде бар сари Аббос ворид карда, ӯро ба шаҳодат расонд.[87]

Бар асоси гузориши Хоразмӣ, вақте Аббос (а) шаҳид шуд, Имом Ҳусайн (а) бар наъши бародар ҳозир шуд, ба шиддат гиря мекарду фармуд: اَلآنَ اِنکَسَرَ ظَهری وَ قَلَّت حیلَتی: акнун камарам шикаст ва чораам андак шуд.[88] Бо ин ҳол Хоразмӣ, Аббосро охирин касе намедонад, ки ба майдони ҷанг рафтааст.[89]

Ҳамчунин бубинед: Тири сешуъба

Об нахурдан ба эҳтироми Имом Ҳусайн (а)

Ба гуфтаи Фахриддини Турайҳӣ, олими қарни 11 ҳ.қ. дар китоби ал-Мунтахаб, Аббос вақте вориди шариъаи Фурот шуд, дастонашро пур аз об кард, то бинӯшад, аммо вақте онро ба рӯяш наздик кард ба ёди тишнагии Ҳусайн афтод, обро раҳо кард ва бо лаби ташна бо машке пур аз об аз Фурот берун омад.[90] Аллома Маҷлисӣ низ дар Биҳор-ул-анвор ҳамин матлабро безикри номи манбаъи аслӣ овардааст.[91] Ҳабибуллоҳ Чойчиён шоир ва марсиясарои Аҳли Байт (а) дар ин бора чунин суруда аст:

Карбало Каъбаи ишқ асту ман андар эҳром,
Шуд дар ин қиблаи ушшоқ дуто тақсирам.
Дасти ман хӯрд ба обе, ки насиби ту нашуд,
Чашми ман дод аз он оби равон тасвирам.
Бояд ин дидаю ин даст диҳам қурбонӣ,
То ки такмил шавад ҳаҷҷи ману тақдирам.[92]

Урдубодӣ бо таҳлили чанд шеър ва бахше аз матни зиёрати ноҳияи муқаддаса талош карда аст собит кунад, ки ин воқеа иттифоқ афтода аст.[93] Ҷӯё Ҷаҳонбахш, туроспажӯҳ, дар ёддоште бо тасреҳ ба ин ки ин воқеа дар мутуни куҳан наёмада аст, эҳтимол медиҳад, ин достон реша дар сӯги сурудае куҳан дар Мақотил-ут-толибин дошта бошад, ки дар он гуфта шуда, ки «Абулфазл бо ҳамаи ташнагӣ обро нисори Ҳусайн кард».[94]

Фазоил ва вижагиҳо

Бархе яке аз муҳимтарин фазоил ва вижагиҳои Аббос (а)-ро ҳамроҳӣ ва зиндагӣ кардан бо Имом Алӣ (а), Имом Ҳасан (а) ва Имом Ҳусайн (а) медонанд.[95] Абдурразоқ Муқаррам дар Китоб-ул-Аббос, ҷумлаеро аз китоби Асрор-уш-шаҳодат ба унвони ҳадис аз маъсумон нақл кардааст, ки Аббос баҳрае аз илм дошта аст.[96] Ҷаъфари Нақдӣ дар бораи ӯ менависад «ӯ аз назари дониш, порсоӣ, ниёиш ва ибодат аз бузургони Аҳли Байт аст!».[97] Бархе муътақиданд агарчӣ Аббос (а) дар дараҷаи маъсумон нест, аммо наздиктарин фард ба онҳо аст.[98] Ҳазрати Аббос (а) панҷ имоми маъсумро дида аст. Имом Алӣ (а), Имом Ҳасан (а), Имом Ҳусайн (а), Имом Саҷҷод (а) ва Имом Боқир (а) ки дар воқеаи Карбало ҳузур доштааст.[99] Сайидмуҳаммадалӣ Риёзӣ шоири оинии қарни чаҳордаҳи шамсӣ дар шеъри маъруф ба ин фазилат шора карда аст.

Нависандагони мутааххир навиштаанд, ки Аббос (а) худро ҳамсони ду бародари бузургтараш; яъне Имом Ҳасан (а) ва Имом Ҳусайн (а) намедонист ва ҳамеша ононро имоми худ медонист ва дар муқобили онҳо мутеъу фармонбардор буд [100] ва ҳамвора он дуро бо хитоби «Ябна Расулаллоҳ (эй писари Пайғамбар)», «ё Сайидӣ» ва монанди инҳо хитоб мекард.[101]

Калбосӣ дар китоби Хасоис-ул-Аббосийя муътақид аст, ки ҳазрати Аббос (а) чеҳраи зебое дошт ва аз ҳамин рӯ буд, ки ӯро қамари Банӣ Ҳошим мехонданд.[102] Аз қотили ҳазрати Аббос (а) нақл шуда, ки гуфтааст дар Карбало марде хушандому зеборӯеро куштам, ки байни ду чашмаш нишонаи саҷда буд.[103] Бар асоси бархе гузоришҳо, ӯ аз чеҳраҳои хосси Банӣ Ҳошим ба шумор мерафт, ки бадане қавӣ ва қаде баланд дошт, то ҳадде ки вақте бар асб менишаст, поҳояш бар замин кашида мешуд.[104]

Яке аз фазоили Аббос (а) ки ба иддаои Калбосӣ дӯсту душман онро сутудаанд ва ҳеҷ кас наметавонад онро инкор кунад, шуҷоати ӯ аст.[105] Бархе карам ва бахшиши Аббос (а)-ро аз дигар фазоили ӯ унвон кардаанд, ба наҳве ки байни мардум, ин рафтори ӯ зарбулмасал буда аст.[106]

Ҷойгоҳи Аббос (а) дар биҳишт ва ғибтаи шаҳидон ба ӯ

Аббосро аз шохистарину барҷастатарин асҳоби Имом Ҳусайн дар рӯзи Ошӯро донистаанд.[107] Ӯ парчамдори лашгари Имом Ҳусайн (а) дар воқеаи Карбало буд.[108] Имом Ҳусайн (а) дар бораи ҳазрати Аббос, таъбири «ҷонам ба фидоят бародар»-ро ба кор бурда аст[109] ва ҳамчунин бар наъши Аббос гиристааст.[110] Бархе ин суханон ва ҳаракотро нишонгари ҷойгоҳи ӯ назд имоми сеюми шиаён донистаанд.[111]

Дар аҳодис ҳамчунин бар ҷойгоҳи хосси ҳазрати Аббос дар биҳишт таъкид шудааст; бар асоси ривояте, вақте Имом Саҷҷод (а) Убайдуллоҳ фарзанди Аббос (а)-ро дид, ашкҳояш ҷорӣ шуду фармуд, амуям Аббос назди Худованд манзалат ва ҷойгоҳи болое дорад, ки ҳамаи шуҳадо дар рӯзи қиёмат ба ӯ ғибта мехуранд.[112] Дар идомаи ҳамин ривоят омадааст, ки Худованд амуям Аббосро раҳмат кунад, ки худро фидои бародараш Имом Ҳусайн (а) кард ва дар ин роҳ ду дасташ қатъ шуд, ки Худованди ивази ду дасти қатъшудаи ӯ ду бол дар охират ба ӯ ато хоҳад кард, то бо он ду бол парвоз кунад.[113]

Ҳамчунин Абунасри Бухорӣ, ривояте аз Имом Содиқ (а) нақл карда аст, ки дар он Аббосро бо таъбири «нофиз-ул-басират» (дорои биниши амиқ) тавсиф карда ва ӯро соҳиби имони қавие муаррифӣ карда аст, ки дар канори Имом Ҳусайн (а) ҷиҳод карда, ба шаҳодат расид.[114] Ин ривоят дар манобеи дигар ҳам омада аст.[115]

Сайид Абдурразоқи Муқаррам дар китоби Мақтал-ул-Ҳусайн мегӯяд, ки Имом Саҷҷод (а) баъд аз воқеаи Ошӯро барои дафни ҷасадҳои ҳамаи шуҳадои Карбало аз Банӣ Асад кумак гирифт, вале барои дафни Имом Ҳусайн (а) ва Аббос (а) аз онҳо кумаке нагирифт ва гуфт барои дафни ин ду шаҳид касоне маро кумак мекунанд ва ба кумаки шумо ниёзе нест.[116] Оятуллоҳ Ҷаводии Омулӣ - илоҳидон ва муҳаққиқи шиа, бар ин бовар аст, ки фазилати ҳашар бо фариштагон, ки ҳеҷ лаззате болотар аз он нест, дар ривоёт барои бандаи солеҳи Худо, ҳазрати Абулфазли Аббос (саломуллоҳи алайҳ) низ гуфта шуда ва ин гуна подошҳои ғайбӣ, зуҳури рози ибодату итоат ва бурузи рӯҳи бандагист.[117]

Зиёратномаҳо

Бар асоси гузориши китоби «Пажӯҳише дар сира ва симои Аббос ибни Алӣ», ёздаҳ зиёратнома дар китобҳои мухталиф барои ҳазрати Аббос нақл шудааст,[118] ки теъдоде аз онҳо хулосаи зиёратномаҳои дигар дониста шудаанд.[119] Аз ёздаҳ зиёратномаи мазкур, се зиёрат аз Имом Содиқ (а) нақл шуда[120] ва дар интисоби бархе аз маворид ба маъсумон ҳам ташкик шудааст.[121]

Дар ин зиёратномаҳо, таобири тамҷидомезе барои ҳазрати Аббос зикр шудааст; иборатҳое монанди абди солеҳ, ҳамчунин касе ки дар муқобили ҷонишини Пайғамбар (с) таслим аст ва ӯро тасдиқ карда ва ба ӯ вафодор будааст, мутеъи Худо ва Расул ва имомон (а), ва касе ки ҳамонанди бадриён ва муҷоҳидони дар роҳи Худо амал кардааст.[122] Ҳамчунин бархе бо такя бар фарозҳое аз зиёрати ноҳияи муқаддаса ки дар бораи ҳазрати Аббос аст, онро нишондиҳандаи ҷойгоҳи волои ӯ аз забони Имоми Замон (аҷ) медонанд.[123]

Каромоти ҳазрати Аббос

Каромоти ҳазрати Аббос дар байни шиаён маърeф аст ва достонҳои мутаъаддиде дар бораи шифои беморон ё ҳалли соири мушкилот бо тавассул ба ҳазрати Аббос байни мардум ҷорӣ аст; китоби «Дар канори Алқама каромот-ул-Аббосийя», 72 қисса аз ин каромотро гирдоварӣ кардааст.[124] Раббонии Халхолӣ низ дар китоби «Чеҳраи дурахшони қамари Банӣ Ҳошим» ҳудуди ҳаштсад каромат аз Аббос (а) ҷамъоварӣ карда ва дар ҳар ҷилд беш аз 250 достон нақл кардааст. Бо ин ҳол бархе аз ин достонҳо такрорӣ нақл шудаанд. Ба навиштаи ин манобеъ, кароматҳои ҳазрати Аббос махсуси шиаён нест ва кароматҳое низ аз ҳазрати Аббос дар ҳаққи муътақидони соири адёну мазоҳиб монанди аҳли суннат, масеҳиён, калимиён ва зартуштиён нақл шудааст.[125]

Таблуи аламдори Карбало, асари Маҳмуди Фаршчиён

Аббос (а) дар фарҳанги шиа

Машҳур аст, ки шиаён иртиботи отифии зиёде ба ҳазрати Аббос (а) доранд ва баъд аз чордаҳ маъсум (а) барои ӯ болотарин мақомро қоиланд.[126] Муҳаммади Бағдодӣ як фасл аз китобашро ба иртиботи шиаён ва Абулфазл (а) бахшида ва шиддати алоқа ва муҳаббати шиаён ба Аббос (а)-ро бисёр равшану возеҳ донистааст.[127] Ин иртибот боис шуда аст, ки ҳазрати Аббос дар фарҳанги шиа ҷойгоҳи муҳимме дар тавассулот, азодориҳо ва намодсозиҳо дошта бошад.

Тавассул ба ҳазрати Аббос

Ба далели ҷойгоҳи вижаи ҳазрати Аббос дар байни шиаён, мардум барои расидан ба ҳоҷоти худ ба ҳазрати Аббос мутавассил мешаванд ва барои ӯ назр мекунанд.[128] Бархе низ каромотеро аз ҳазрати Аббос дар ҳаққи аҳли суннат, масеҳиён, калимиён ва арманиҳо нақл кардаанд.[129]

Азодории рӯзи Тосуъо

Дар маросими мазҳабии даҳаи муҳаррам, нуҳуми муҳаррам ба унвони рӯзи Тосуъо махсуси азодории барои ҳазрати Аббос (а) аст, ки пас аз рӯзи Ошӯро, муҳимтарин замони баргузории азодории шиаён дар масоҷид, ҳайъатҳо ва такяҳо ба ҳисоб меояд. Ин рӯз дар Эрон ва бархе аз кишварҳои исломӣ таътил аст.[130]

Яке аз барномаҳое ки ҳамвора дар ин маросим баргузор мешавад, хондани «ду дама»-и маъруфе аст, ки дар он азодорони ҳусайнӣ ба ду даста тақсим мешаванд ва як даста мисраъи аввал, дастаи дигар, мисраъи дуввумро мехонанд:

Эй аҳли ҳарам, миру аламдор наомад, аламдор наомад,
Саққои Ҳусайн, Сайиду солор наомад, аламдор наомад.[131]
Ҳамчунин бубинед: Эй аҳли ҳарам миру аламдор наомад

Явм-ул-Аббоси Занҷон: ҳарсола дар ғуруби рӯзи ҳаштуми муҳаррам, ҷамъияти зиёде аз азодорон дар фосилаи Ҳусайнияи аъзами Занҷон то имомзода Сайидиброҳими ин шаҳр ҷамъ мешаванду навҳахонӣ ва азодорӣ мекунанд. Бар асоси бархе аз гузоришҳо дар соли 96 беш аз 9700 ва дар соли 95 ҳудуди дувоздаҳ ҳазор раъс гӯсфанд дар ин маросим бо назри мардум, қурбонӣ шудааст.[132] Дар солҳои ахир, ҳар сола ҳудуди панҷсад ҳазор нафар дар ин маросим ширкат мекунанд. Ин маросим ба унвони яке аз меросҳои маънавии Эрон сабт шудааст.[133]

Зикри ё кошиф-ал-карб

Зикри «ё кошиф-ал-карб ан ваҷҳ-ил-Ҳусайн, икшиф карбӣ биҳаққи ахик-ал-Ҳусайн» (эй бартарафкунандаи ғаму андӯҳ аз рӯи Ҳусайн, ба ҳаққи бародарат Ҳусайн, андӯҳ ва мушкили маро бартараф кун!), ба унвони яке аз зикрҳои тавассул ба ҳазрати Аббос машҳур шуда ва гоҳ тавсия мешавад, ки ин зикр ба теъдоди 133 маротиба (ки номи Аббос ба ҳисоби абҷад аст) гуфта шавад.[134] Ин зикр дар китобҳои ҳадисии шиа нақл нашудааст.

Оинҳо ва намодҳои дигар

  • Аламгардонӣ: алам яке аз намодҳое аст, ки дар маросими азодории Имом Ҳусайн (а) барои ёдоварии ҳазрати Аббос, аламдори Карбало истифода мешавад.[135]
  • Саққоӣ: яке аз оинҳои манқабатхонӣ аст, ки дар айёми азодорӣ ба вижа Тосуъо ва Ошӯро дар Эрон баргузор мешавад. Ин оин гоҳе ба сурати навҳахонии ҷамъӣ ва гоҳе ба сурати сероб кардани ташнагон дар масири азодориҳо ва дар ҳайъатҳои мазҳабӣ баргузор мешавад; дар сурати аввалӣ шеърҳо ва навҳаҳои махсусе дорад ва дар сурати дувум низ саққоҳо либоси махсусе мепӯшанд ва бо кӯза ё машк, азодоронро сероб мекунанд.[136] Ширкаткунандагон дар ин ҳайъатҳо саққо мешаванд ва нишонаҳои саққоӣ ба худ меовезанд. Онҳо бо як даст, даҳонаи машки пуроберо, ки бар дӯш доранд, мегиранд ва дар дасти дигар косае доранд ва байни азодорон рафту омад мекунанду ба ташнагон об мерасонанд ва шеърҳоеро дар баёни тишнагии Имом Ҳусайн (а) ва ёронаш мехонанд, то нӯшандаи обро бештар ба ёди Имом (а) ва ёронаш биандозанд; барои намуна, саққоёни Сарвистони Форс ин ашъорро мехонанд: Обе бинӯшу лаънати ҳақ бар Язид кун, Ҷонро фидои марқади шоҳи шаҳид кун.[137] Фарҳанги саққоӣ дар бисёре аз шаҳрҳои шианишини Ироқ ва Эрон роиҷ аст[138] ва таъсири фарҳанги саққоӣ дар саққохонаҳои мутаъаддиде, ки ба номи ҳазрати Аббос сохта шуда қобили мушоҳида аст.[139]
  • Қасам хӯрдан ба ҳазрати Аббос (а): қасам хӯрдан ба ҳазрати Аббос байни шиаён ва ҳатто аҳли суннат амре роиҷ аст, ба тавре, ки ба нақли бархе, бисёре аз шиаён барои поён додан ба низоъҳои худ ба ҳазрати Аббос қасам мехӯранд. Ва бархе танҳо савганди воқеиро ҳамин савганд ба номи Аббос медонанд.[140] Бархе аз ақвоми шиа, аҳдҳо, паймонҳо, муомилот ва қарордодҳои худро бо қасам хӯрдан ба ҳазрати Аббос (а) тасбит ва таҳким мекунанд.[141] Далели тавваҷуҳи хос ба қасами ҳазрати Аббос (а) шуҷоат, вафодорӣ, ғайрат, адаб ва ҷавонмардии ӯ унвон шудааст.[142] Бархе нақлҳо дар бораи эътимод ба қасами ҳазрати Аббос аз тарафи аҳли суннат ва махсусани аҳли суннати Ироқ вуҷуд дорад; аз ҷумла Ҳардон Такритӣ, вазири дифои пешини Ироқ нақл карда аст, ки ҳамроҳи Аҳмад Ҳасан ал-Бакр (яке аз раис ҷумҳуриҳои қаблии Ироқ) ва Саддом ва чанд нафари дигар мехостанд паймоне банданд ва барои таҳкими паймони худ ва барои инки ба ҳамдигар хиёнат накунанд, тасмим гирифтанд, ки қасам бихӯранд. Бо вуҷуди инки бархе ҷои дафни Абуҳанифаро барои қасам хӯрдан пешниҳод доданд, аммо дар ниҳоят тасмим гирифтанд барои қасам хӯрдан ба ҳарами ҳазрати Аббос бираванд ва онҷо қасам бихӯранд.[143]
  • Суфраи Абулфазл: суфра ё суфраи назрӣ, гунае аз назрҳои шиаён ва маросими занона аст[144] ки дар он бо густарондани суфраи хӯрокӣ ва иҷрои одоб ва хондани азкори хос баргузор мешавад. Яке аз муҳимтарин ва роиҷтарини суфраҳо, суфраи «Абулфазл» аст.[145]
  • Аббосийяҳо ё байт-ул-Аббос: ба маконҳое гуфта мешавад, ки ба номи ҳазрати Аббос (а) ва барои азодорӣ сохта мешавад. Бархе унвон кардаанд, ки дар ин маконҳо барномаҳои мутааддиди дигаре низ анҷом мешавад ва коркарди онҳо монанди Ҳусайнийяҳо аст.[146]
  • Рӯзи ҷонбоз: дар тақвими расмии Ҷумҳурии исломии Эрон, рӯзи чаҳоруми Шаъбон, ба муносибати таваллуди ҳазрати Аббос (а) ба унвони Рӯзи ҷонбоз номгузорӣ шудааст.[147]
  • Панҷаи даст ё намоди хамса, ки дар бархе аз манотиқи шианишин мавриди истифода қарор мегирад ва бар рӯи алам ё парчам насб мешавад, намоди дастҳои буридаи ҳазрати Аббос аст. Бархеи дигар аз шиаён, онро намоди панҷ тани Оли Або медонанд.[148]

Амокин ва биноҳои марбут ба Аббос(а)

Зариҳи ҳазрати Аббос, ки дар соли 1395 ҳиҷрии шамсӣ насб шуд.

Дар Эрон ва Ироқ маконҳое вуҷуд дорад, ки дар тӯли замон мавриди эҳтироми мардум воқеъ шудаанд ва мардум барои адои нузурот ва ҳадоёи худ ба он макон рафту омад мекунанд ва муътақиданд, ки дар сурати тавассул ва назр, ҳоҷати онҳо раво мешавад.

Ҳарами ҳазрати Аббос

Навиштори аслӣ: Ҳарами ҳазрати Аббос (а)

Ҷои дафни ҳазрати Аббос дар шаҳри Карбало дар 378 метрии шимоли шарқии ҳарами Имом Ҳусайн (а) қарор дорад ва яке аз муҳимтарин зиёратгоҳҳои шиаён аст. Фосилаи ҳарами ҳазрати Аббос ва ҳарами Имом Ҳусайн (а)-ро Байн-ул-ҳарамайн меноманд.[149]

Ба назари бисёре аз муаррихон, Аббос (а) дар ҷои шаҳодаташ канори наҳри Алқама дафн шудааст.[150] Зеро Имом Ҳусайн (а) бар хилофи дигар шуҳадо, ӯро аз маҳали шаҳодаташ ҷобаҷо накард ва назди пайкари соири шуҳадо набурд.

Бархе нависандагон монанди Абдурразоқи Муқаррам муътақиданд, далели инки Имом Ҳусайн (а) бадани ҳазрати Аббосро ба хаймаҳо набурд, дархости худи ҳазрати Аббос ва ё нотавонии Имом дар ҷобаҷо кардани бадани ҳазрати Аббос ба хотири ҷароҳатҳои воридшуда ба баданаш набуд, балки Ҳусайн ибни Алӣ (а) мехост, ки бародараш соҳиби марқад ва ҳарами ҷудогона бошад.[151] Муқаррам барои сухани худ мустанаде зикр накардааст.

Каф-ул-Аббос, мақоми дасти чап

Мақоми Кафф-ул-Аббос

Навиштори аслӣ: Кафф-ул-Аббос

Мақоми Кафф-ул-Аббос номи ду макон аст, ки гуфта мешавад дастҳои ҳазрати Аббос (а) дар ин ду нуқта аз тан ҷудо шуда, ба замин афтод. Ин ду макон, дар қисмати шимоли шарқӣ ва ҷануби шарқии беруни ҳарами ҳазрати Аббос (а) ва дар вурудии ду кӯчаи бозормонанд қарор доранд. Дар ин ду макон намодҳое дуруст шуда ва зоирони онҷоро зиёрат мекунанд.[152]

Қадамгоҳ, саққохона ва сақонфор

Қадамгоҳҳои мухталифе дар кишвари Эрон ба номи ҳазрати Аббос вуҷуд дорад, ки мардум ҳамвора барои адои нузурот ва бароварда шудани ҳоҷатҳои худ ба ин маконҳо мераванд ва аъмоли ибодии худро дар онҷо анҷом медиҳанд.[153] Аз ҷумлаи ин қадамгоҳҳо метавон ба қадамгоҳи Симнон, Ҳувайза, Бушеҳр ва Шероз ишора кард.[154] Ба гуфтаи Халхолӣ, дар шаҳри Лор назаргоҳе вуҷуд дорад, ки аҳли суннати он минтақа дар сешанбеи ҳар ҳафта ҳамроҳи хонавода ба қасди ҳоҷат ва адои назр ба онҷо мераванд.[155]

  • Саққохона: яке аз намодҳои мазҳабии шиаён аст. Саққохонаҳо фазоҳои хурдеанд, ки дар гузаргоҳҳои умумӣ барои об додан ба раҳгузарон ба хотири савоб сохта мешаванд. Саққохона дар фарҳанги шиа ёдовари саққоят (об додан)-и ҳазрати Аббос (а) дар воқеаи Карбало аст ва аз ин рӯ саққохона ба номи Имом Ҳусайн (а) ва ҳазрати Аббос (а) музайян мешаванд.[156] Бархе барои бароварда шудани ҳоҷати худ дар онҷо шамъ равшан мекунанд, ё дахил мебанданд.[157] Саққохонаҳои фаровоне ба номи ҳазрати Аббос дар нуқоти мухталифи ҷаҳон сохта шудааст.[158]
  • Саққонифор: ё соқии нифор ё саққотолор номи биноҳои суннатие дар минтақаи Мозандарони Эрон аст, ки барои баргузории маросими азодории мазҳабӣ ва адои назр истифода мешавад. Ин биноҳо умуман дар муҷовирати як макони мазҳабие монанди масҷид, такя ва ҳусайния сохта мешаванд. Саққонифорҳо ба ҳазрати Аббос (а) мунтасаб ҳастанд ва бархе ба онҳо «Абулфазлӣ» мегӯянд.[159]

Намоиши чеҳраи ҳазрати Аббос

Тасвире маъруф аз шамоили ҳазрати Аббос(а)

Наққошиҳое дар фарҳанги умумии шиаён вуҷуд дорад, ки бо унвони чеҳраи Аббос ибни Алӣ шинохта мешавад. Ин тасовир дар ҳайъатҳои мазҳабӣ ва такяҳо низ мавриди истифода қарор мегирад. Ба назари бисёре аз мароҷеъи тақлид нисбат додан ин тасовир ба ӯро наметавон ба осонӣ пазируфт. Онҳо бо вуҷуди ин ки унвон кардаанд насби ин тасовир дар ҳайъатҳои мазҳабӣ ва такяҳо, дар сурате, ки мӯҷиби амали ҳаром ё бе эҳтиромӣ нашавад, ишколи шаръӣ надорад, аммо тавсия кардаанд, ки аз насби ин тасовир худдорӣ шавад.[160]

Дар солҳои ахир ду филм бо меҳварияти воқеаи Ошӯро ба номи Мухторнома ва Растохез сохта шуд, ки қитъаҳои муртабит бо ҳузури ҳазрати Аббос дар филми Мухторнома ба далели мухолифати бархе аз мароҷеъ бо намоиши чеҳраи ҳазрати Аббос ҳазф шуд[161] ва филми растохез низ ба ҳамин далел иҷозати намоиш дарёфт накардааст.[162]

Китобшиносӣ

Дар бораи шахсияти ҳазрати Аббос то кунун китобҳое навишта шуда, ки бархе аз онҳо иборат аст аз:

  1. Зиндагонии қамари Банӣ Ҳошим: зуҳури ишқи аъло, Ҳусайн Бадриддин, Теҳрон, Маҳтоб, 1382 ҳ.ш.
  2. Соқии хубон: шарҳи зиндагонии ҳазрати Абулфазл Ал-Аббос, Муҳаммад Чақоии Арокӣ, Қум, нашри Муртазо, 1376 ҳ.ш.
  3. Зиндагонии ҳазрати Абулфазли ал-Аббос аламдори Карбало, Ризо Даштӣ, Теҳрон, муассисаи позина, 1382 ҳ.ш.
  4. Чеҳраи дурахшони қамари Банӣ Ҳошим Абулфазл-ил-Аббос, Алӣ Раббонии Халхолӣ, Қум, Мактаб-ул-Ҳусайн, 1378 ҳ.ш. (3 ҷилд)
  5. Абулқурба: Шарҳи зиндагонии ҳазрати Абулфазл (а), Маҷид Зуҷоҷӣ Муҷарради Кошонӣ, Теҳрон, Субҳон, 1379 ҳ.ш.
  6. Аббос (а) сипаҳсолори Карбало: зиндагинома, Аббос Шабгоҳии Шабистарӣ, Теҳрон, Ҳуруфийя, 1381 ҳ.ш.
  7. Аббос ибни Алӣ (а), Ҷаводи Муҳаддисӣ, нуҳумин шумора аз маҷмУъаи ошноӣ бо усваҳо, интишороти Бустони китоби Қум, чопи ҳаштум, 1393 ҳ.ш.[163]
  8. Абулфазл-ил-Аббос (а): пажӯҳише дар сира ва симои Аббос ибни Алӣ (а), Ҷаводи Хуррамиён, нашри оҳи сабз, чопи аввал, 1386 ҳ.ш.

Ҷусторҳои вобаста

Эзоҳ

  1. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.73 – 75; Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.38.
  2. ↑ Челковскӣ, «Аббоси ҷавонмард ва далер», саҳ.373.
  3. ↑ Маҳдавӣ, Аъломи Исфаҳон, 1386 ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.110.
  4. ↑ Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.25.
  5. ↑ Амин, Аъён-уш-шиъа, 1406 ҳ.қ., ҷ.7, саҳ.429; Қумӣ, Нафас-ул-маҳмум, 1376 ҳ.ш., саҳ.285.
  6. ↑ Бухорӣ, Сирр-ус-силсилат-ил-ъалавийя, 1382 ҳ.қ., саҳ.88; Ибни Анба, Умдат-ут-толиб, 1381 ҳ.қ., саҳ.357; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.105.
  7. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.177; Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.52 – 53; Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Кибрит-ул-аҳмар, 1386 ҳ.қ., саҳ.386.
  8. ↑ Ал-Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.52 - 53.
  9. ↑ Абулфараҷи Исфаҳонӣ, Мақотил-ут-толибин, 1408 ҳ.қ., саҳ.89. Ибни Намои Ҳиллӣ, Мусир-ул-аҳзон, 1380 ҳ.ш., саҳ.254.
  10. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.12.
  11. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.138.
  12. ↑ Биҳиштӣ, Қаҳрамони Алқама, 1374 ҳ.ш., саҳ.43; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.12.
  13. ↑ Балозурӣ, Ансоб-ул-ашроф, 1394 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.191; Табарсӣ, Эълом-ул-варо биаълом-ил-ҳудо, 1390 ҳ.қ., саҳ.203; Абулфараҷ ал-Исфаҳонӣ, Мақотил-ут-толибин, 1358 ҳ.қ., саҳ.55; Биҳиштӣ, Қаҳрамони Алқама, 1374 ҳ.ш., саҳ.43.
  14. ↑ Деҳхудо, Луғатномаи Деҳхудо, 1377 ҳ.ш., ҷ.11, саҳ.17497.
  15. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.12.
  16. ↑ Деҳхудо, Луғатномаи Деҳхудо, 1377 ҳ.ш., ҷ.11, саҳ.17037.
  17. ↑ Сайид ибни Товус, Иқбол-ул-аъмол, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.574
  18. ↑ Нигоҳ кунед ба: Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.14 – 20; Биҳиштӣ, Қаҳрамони Алқама, 1374 ҳ.ш., саҳ.45 – 50; Ҳодиманеш, «Куняҳо ва лақабҳои ҳазрати Аббос (а)», саҳ.106.
  19. ↑ Абулфараҷ ал-Исфаҳонӣ, Мақотил-ут-толибин, 1408 ҳ.қ., саҳ.90; Ибни Намо Ҳиллӣ, Мусир-ул-аҳзон, 1380 ҳ.ш., саҳ.254.
  20. ↑ Носирӣ, Мавлид-ул-Аббос ибни Алӣ (а), 1372 ҳ.ш., саҳ.30.
  21. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.20.
  22. ↑ Биҳиштӣ, Қаҳрамони Алқама, 1374 ҳ.ш., саҳ.48; Шариф Қаршӣ, Зиндагонии ҳазрати Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.36 - 37.
  23. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.14; Амин, Аъён-уш-шиъа, 1406 ҳ.қ., ҷ.7, саҳ.429; Табарӣ, Таърих-ул-умами ва-л-мулук, 1967 м, ҷ.5, саҳ.412 – 413; Абулфараҷ ал-Исфаҳонӣ, Мақотил-ут-толибин, 1408 ҳ.қ., саҳ.117 - 118.
  24. ↑ Туъма, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, 1416 ҳ.қ., саҳ.238.
  25. ↑ Қумӣ, Нафас-ул-маҳмум, ал-Мактабат-ул-Ҳайдарийя, саҳ.304.
  26. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.108 - 109.
  27. ↑ Ибни Шаҳрошӯб, Маноқибу оли Абитолиб, Матбаъат-ул-илмийя, ҷ.4, саҳ.108; Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403 ҳ.қ., ҷ.45, саҳ.40.
  28. ↑ «حضرت ابوالفضل علیه السلام کعبه اولیا», пойгоҳи иттилоърасонии Ҳавза
  29. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.73 – 75; Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.38.
  30. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1435 ҳ.қ., саҳ.247 - 251.
  31. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.74.
  32. ↑ Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.61; Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.31.
  33. ↑ Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.31 ва 50.
  34. ↑ Носирӣ, Мавлид-ул-Аббос ибни Алӣ, 1372 ҳ.ш., саҳ.62; Туъма, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, 1416 ҳ.қ., саҳ.242.
  35. ↑ Зуҷоҷии Кошонӣ, Саққои Карбало, 1379 ҳ.ш., саҳ.89 – 90; Амин, Аъён-уш-шиъа, 1406 ҳ.қ., ҷ.7, саҳ.429.
  36. ↑ Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.64.
  37. ↑ Калбосӣ, ал-Хасоис-ул-Аббосийя, 1420 ҳ.қ., саҳ.64 - 71.
  38. ↑ Нигоҳ кунед ба: Носирӣ, Мавлид-ул-Аббос ибни Алӣ, 1372 ҳ.қ., саҳ.61 – 62; Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., саҳ.140.
  39. ↑ Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386, саҳ.45.
  40. ↑ Зубайрӣ, Насаби Қурайш, 1953 м, ҷ.1, саҳ.79; Зуҷоҷии Кошонӣ, Саққои Карбало, 1379 ҳ.ш., саҳ.98.
  41. ↑ Барои намуна нигоҳ кунед ба: Бағдодӣ, ал-Муҳаббар, Дор-ул-офоқ-ил-ҷадида, саҳ.441; Тилмисонӣ, ал-Ҷавҳара, Ансориён, саҳ.59.
  42. ↑ Барои намуна нигоҳ кунед ба: Ибни Суфӣ, ал-Маҷдӣ, 1422 ҳ.қ., саҳ.436.
  43. ↑ Бағдодӣ, ал-Муҳаббар, Дор-ул-офоқ-ил-ҷадида, саҳ.440 - 441.
  44. ↑ Ибни Суфӣ, ал-Маҷдӣ, 1422 ҳ.қ., саҳ.436.
  45. ↑ Бағдодӣ, ал-Муҳаббар, Дор-ул-офоқ-ил-ҷадида, саҳ.441.
  46. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.429.
  47. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.123.
  48. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118; Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.89.
  49. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.118.
  50. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.126.
  51. ↑ Ҳоирии Мозандаронӣ, Маъоли-с-сибтайн, 1412 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.437; Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.242; Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Кибрит-ул-аҳмар, 1386 ҳ.қ., саҳ.385.
  52. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.242; Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Кибрит-ул-аҳмар, 1386 ҳ.қ., саҳ.385.
  53. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.242 ; Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Кибрит-ул-аҳмар, 1386 ҳ.қ., саҳ.385.
  54. ↑ «بررسی ادعای حضور حضرت ابوالفضل در صفین», сайти Ҳавза.
  55. ↑ Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.55.
  56. ↑ Шариф Қаршӣ, Зиндагонии ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.124.
  57. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.73 – 75; ҳамчунин нигоҳ кунед ба: Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.1 ва 2 ва 3; Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ.; Ҳоирии Мозандаронӣ, Маъоли-с-сибтайн, 1412 ҳ.қ.; Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Кибрит-ул-аҳмар, 1386 ҳ.қ.; Туъма, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, 1416 ҳ.қ.; Ибни Ҷавзӣ, Тазкират-ул-хавос, 1418 ҳ.қ.; Урдубодӣ, Мавсуъат-ул-аллома Ал-Урдубодӣ, 1436 ҳ.қ.; Шариф Қаршӣ, Зиндагонии ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш.; ал-Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1423 ҳ.қ., ҷ.1; Ибни Аъсам ал-Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.4 ва 5.
  58. ↑ Юнусиён, Хатиби Каъба, 1386 ҳ.ш., саҳ.46.
  59. ↑ Юнусиён, Хатиби Каъба, 1386 ҳ.ш., саҳ.46.
  60. ↑ Юнусиён, Хатиби Каъба, 1386 ҳ.ш., саҳ.46 - 48.
  61. ↑ Ҷаҳонбахш, «Ганҷе навёфта, ё ваҳме барбофта?», саҳ.28 - 56.
  62. ↑ Балозурӣ, Ансоб-ул-ашроф, 1417 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.187; Абулфараҷ ал-Исфаҳонӣ, Мақотил-ут-толибин, 1408 ҳ.қ., саҳ.90; Муфид, ал-Иршод, 1413 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.95; Бухорӣ, Сирр-ус-силсилат-ил-ъалавийя, 1382 ҳ.қ., саҳ.88 - 89.
  63. ↑ Қумӣ, Нафас-ул-маҳмум, ал-Мактабат-ул-Ҳайдарийя, саҳ.306.
  64. ↑ Абумихнаф, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1364 ҳ.ш., саҳ.98 ва 99.; Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Муассисат-ул-аъламӣ, ҷ.4, саҳ.312; Абулфараҷ, Мақотил-ут-толибин, 1970 м, саҳ.117; Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1418 ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.346 ва 347; Динаварӣ, ал-Ахбор-ут-тивол, 1960 м, саҳ.255; Ибни Аъсам, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.92.
  65. ↑ Абумихнаф, Мақтал-ул-Ҳусайн, саҳ.104.; Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Муассисат-ул-аъламӣ, ҷ.4, саҳ.315; Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1413 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.89; Табарсӣ,Эълом-ул-варо, Дор-ул-кутуб-ил-исломийя, ҷ.1, саҳ.454; Димишқӣ, Ҷавоҳир-ул-матолиб, 1416 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.281.
  66. ↑ Абумихнаф, Мақтал-ул-Ҳусайн, саҳ.104.; Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Муассисат-ул-аъламӣ, ҷ.4, саҳ.315; Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1413 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.89; Табарсӣ,Эълом-ул-варо, Дор-ул-кутуб-ил-исломийя, ҷ.1, саҳ.454; Димишқӣ, Ҷавоҳир-ул-матолиб, 1416 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.281.
  67. ↑ Ибни Аъсам, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.94.
  68. ↑ Ибни Киаср, ал-Бидоят ва-н-ниҳоя, 1408 ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.190.
  69. ↑ Солеҳии Ҳоҷиободӣ, Шуҳадои Найнаво, 1386 ҳ.ш., саҳ.40.
  70. ↑ Абумихнаф, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1364 ҳ.ш., саҳ.175; Абумихнаф, Вақъат-ут-Таф, 1367 ҳ.ш., саҳ.245; Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Муассисат-ул-аъламӣ, ҷ.2, саҳ.342.; Ибни Асир, ал-Комилу фи-т-торих, 1399 ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.76.
  71. ↑ Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1413 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.109; Табарсӣ,Эълом-ул-варо, Дор-ул-кутуб-ил-исломийя, саҳ.248; Ибни Намо, Мусир-ул-аҳзон, 1369 ҳ.қ., саҳ.5; ибни ҳотам, ад-Дурр-ун-назим, ан-Нашр-ул-исломӣ, саҳ.556.
  72. ↑ Урдубодӣ, Мавсуъат-ул-аллома ал-Урдубодӣ, 1436 ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.106.
  73. ↑ Абумихнаф, Мақтал-ул-Ҳусайн, саҳ.174 ва 175.; Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Муассисат-ул-аъламӣ, ҷ.4, саҳ.342; Ибни Асир, ал-Комилу фи-т-торих, 1399 ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.76.
  74. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.184 – 186; Шарифи Қаршӣ, Зиндагонии ҳазрати Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.221 - 222.
  75. ↑ р. к: Солеҳии Ҳоҷиободӣ, Шуҳадои Найнаво, 1396 ҳ.ш., саҳ.41 - 45.
  76. ↑ Нигоҳ кунед ба: Калбосӣ, Хасоиси Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.181 – 188; Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.106 – 112; Урдубодӣ, Мавсуъат-ул-аллома ал-Урдубодӣ, 1436 ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.219 – 220; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.175 - 176.
  77. ↑ Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн (а), 1374 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.34; Ибни Аъсами Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.114; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.175 - 176.
  78. ↑ Қумӣ, Нафас-ул-маҳмум, ал-Мактабат-ул-Ҳайдарийя, ҷ.1, саҳ.304.
  79. ↑ Шаъронӣ, Дамъ-ус-суҷум, тарҷумаи Нафас-ул-маҳмум, 1374 ҳ.қ., саҳ.183.
  80. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.175; Калбосӣ, Хасоиси Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.187; Урдубодӣ, Мавсуъат-ул-аллома ал-Урдубодӣ, 1436 ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.220; Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.110.
  81. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.172.
  82. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1423 ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.345 – 358; Ибни Аъсам ал-Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.84 – 120; Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1428 ҳ.қ., саҳ.338; Сибт ибни Ҷавзӣ, Тазкират-ул-хавос, 1426 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.161; Табарсӣ, Эълом-ул-варо, 1417 ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.457; Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., 73 - 75.
  83. ↑ Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.192 - 194.
  84. ↑ Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1413 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.109 - 110.
  85. ↑ Нигоҳ кунед ба: Абумихнаф, Вақъат-ут-Таф, 1433 ҳ.қ., саҳ.245.
  86. ↑ Сайид Ибни Товус, Иқбол-ул-аъмол, 1409, ҷ.2, саҳ.574.
  87. ↑ Нигоҳ кунед ба: Ибни Шаҳрошӯб, Маноқибу оли Абитолиб, 1376 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.256; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.174 – 178; Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.219 – 220; Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.106 - 114.
  88. ↑ Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн (а), 1374 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.34; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.178; Ибни Аъсам ал-Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.98; Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.113.
  89. ↑ Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн (а), 1374 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.34.
  90. ↑ Турайҳӣ, ал-Мунтахаб, 2003 м, саҳ.307.
  91. ↑ Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403 ҳ.қ., ҷ.45, саҳ.41.
  92. ↑ Чойчиён, Эй ашкҳо бирезед (девони Ҳисон), 1363ш, саҳ.210.
  93. ↑ Урдубодӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, 1436 ҳ.қ., саҳ.222 - 225.
  94. ↑ آیا حکایت ایثار حضرت ابوالفضل(ع) ریشه تاریخی ندارد؟., пойгоҳи Ёдгористон
  95. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.11 – 12; Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.107 - 108, 123 ва 203; Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.130.
  96. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос, 1427 ҳ.қ., саҳ.158.
  97. ↑ Ан-Нақдӣ, Ҷаъфар, ал-Анвор-ул-ъалавийя.
  98. ↑ Нигоҳ кунед ба: Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.123; Биҳиштӣ, Қаҳрамони Алқама, 1374 ҳ.ш., саҳ.103 ва 107.
  99. ↑ Аллома Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, ҷ.46, саҳ.212.
  100. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.355 – 356; Маҳмудӣ, Моҳи бе ғуруб, 1379 ҳ.ш., саҳ.97.
  101. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.355 – 356; Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.71 - 73.
  102. ↑ Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.107 – 109; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.94.
  103. ↑ Самовӣ, Ибсор-ул-ъайн фи ансор-ил-Ҳусайн, ҷ.1, саҳ.63.
  104. ↑ Туъма, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, 1416 ҳ.қ., саҳ.236; Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.94.
  105. ↑ Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.109.
  106. ↑ Туъма, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, 1416 ҳ.қ., саҳ.236.
  107. ↑ Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.159.
  108. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.123 - 126.
  109. ↑ Шайхи Муфид, ал-Иршод, 1388 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.90.
  110. ↑ Музаффар, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, 1429 ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.178; Ибни Аъсам ал-Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411 ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.98; Хоразмӣ, Мақтал-ул-Ҳусайн (а), 1374 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.34.
  111. ↑ Андалеб, Сор-ул-лоҳ, 1376 ҳ.ш., саҳ.247.
  112. ↑ Шайх Садуқ, Хисол, 1410 ҳ.қ., саҳ.68.
  113. ↑ Шайх Садуқ, Хисол, 1410 ҳ.қ., саҳ.68.
  114. ↑ Бухорӣ, Сирр-ус-силсилат-ил-ъалавийя, 1382 ҳ.қ., саҳ.89.
  115. ↑ Ибни Анба, Умдат-ут-толиб, 1381 ҳ.қ., саҳ.356.
  116. ↑ Мусавии Муқаррам, Мақтал-ул-Ҳусайн, 1426 ҳ.қ., саҳ.337.
  117. ↑ بمناسبت ولادت با سعادت قمر بنی هاشم(ع) و روز جانباز/ پاداش های غيبی، ظهور و بروز روح بندگی است, сомонаи Исро
  118. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.181 - 321.
  119. ↑ Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.321.
  120. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.282, 304 ва 305.
  121. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.317.
  122. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.283.
  123. ↑ Нигоҳ кунед ба: Хуррамиён, Абулфазл-ил-Аббос, 1386 ҳ.ш., саҳ.123 - 126.
  124. ↑ Нигоҳ кунед ба: Маҳмудӣ, Дар канори Алқама, 1379 ҳ.ш.
  125. ↑ Нигоҳ кунед ба: Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1380 ҳ.ш.
  126. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.149.
  127. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.149.
  128. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ., саҳ.151; Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.213 - 214.
  129. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.267; Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.214.
  130. ↑ Мазоҳирӣ, Фарҳанги сӯги шиъӣ, 1395 ҳ.ш., саҳ.110 - 111.
  131. ↑ «Худо ту ин маддоҳиҳо нест», рӯзномаи Субҳи нав.
  132. ↑ «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور», бошгоҳи Хабарнигорони ҷавон.
  133. ↑ «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور», бошгоҳи Хабарнигорони ҷавон.
  134. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1378 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.326.
  135. ↑ Мазоҳирӣ, Фарҳанги сӯги шиъӣ, 1395 ҳ.ш., саҳ.354-356.
  136. ↑ Мазоҳирӣ, Фарҳанги сӯги шиъӣ, 1395 ҳ.ш., саҳ.281-283/Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.182 - 213.
  137. ↑ «سقاخانی», вебгоҳи Маркази Доиратулмаорифи бузурги исломӣ
  138. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.182-213.
  139. ↑ Калбосӣ, Хасоис-ул-Аббосийя, 1387 ҳ.ш., саҳ.213-214.
  140. ↑ Челковскӣ, «Аббос ҷавонмард ва далер, саҳ.375.
  141. ↑ Бағдодӣ, ал-Аббос, 1433 ҳ.қ, саҳ.20.
  142. ↑ и Мирдриквиндӣ, Дарёи ташна; ташна дарё, 1382 ҳ.ш., саҳ.111 - 113.
  143. ↑ Такритӣ, Музаккароту Ҳардон ат-Такритӣ, 1971 м., саҳ.50.
  144. ↑ Челковскӣ, «Аббоси ҷавонмард ва далер, саҳ.374.
  145. ↑ Мазоҳирӣ, Фарҳанги сӯги шиъӣ, 1395 ҳ.ш., саҳ.274 - 275.
  146. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.243-258.
  147. ↑ «نامگذاری روزها و هفته های خاص», вебгоҳи Маркази пажуҳишҳои Маҷлиси шӯрои исломӣ
  148. ↑ Булукбошӣ, "Мафоҳим ва намодгорҳо дар тариқати Қодирӣ" саҳ.100.
  149. ↑ «حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)», вебгоҳи маркази таълимоти исломии Вашингтон.
  150. ↑ Зуҷоҷии Кошонӣ, Саққои Карбало, 1379 ҳ.ш., саҳ.135.
  151. ↑ Мусавии Муқаррам, ал-Аббос (а), 1427 ҳ.қ., саҳ.262 – 263; Зуҷоҷии Кошонӣ, Саққои Карбало, 1379 ҳ.ш., саҳ.135 - 137.
  152. ↑ Алавӣ, Роҳнамои мусаввари сафари зиёратии Ироқ, 1391 ҳ.ш., саҳ.300.
  153. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.267 - 274.
  154. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.267 - 274.
  155. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.267.
  156. ↑ Челковскӣ, «Аббос ҷавонмард ва далер, саҳ.374.
  157. ↑ Атёбӣ, «Саққохонаҳои Исфаҳон», саҳ.55 - 59.
  158. ↑ Раббонии Халхолӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим, 1386 ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.240 - 241‍.
  159. ↑ Мазоҳирӣ, Фарҳанги сӯги шиъӣ, 1395 ҳ.ш., саҳ.280.
  160. ↑ Маҳмудӣ, Масоили ҷадид аз дидгоҳи уламо ва мароҷеъ, 1388 ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.105 - 107.
  161. ↑ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد», вебгоҳи Фарорӯ.
  162. ↑ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز», хабаргузории ИСНА
  163. ↑ عباس بن علی علیهما السلام؛ نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوه‌ها, потуқи Китоби фардо

Сарчашма

  • «18 дақиқа аз Мухторнома сонсур шуд», сайти хабарии Фарорӯ, санаи дарҷи матлаб: 14 озари 1389 ҳ.ш., санаи боздид: 4 дейи 1396 ҳ.ш.
  • «Изҳороти Аҳмадризо Дарвеш пас аз таваққуфи икрони растохез», хабаргузории Эсно, санаи дарҷи матлаб: 24 тири 1394 ҳ.ш., санаи боздид: 4 дейи 1396 ҳ.ш.
  • «Изҳороти Аҳмадризо Дарвеш пас аз таваққуфи экрони Растохез», хабаргузории Эсно.
  • «Худо ту ин маддоҳиҳо нест», рӯзномаи Субҳи нав.
  • «Ҳарами ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос (а)», вебгоҳи маркази таълимоти исломии Вашингтон.
  • «Явм-ул-Аббос дар Занҷон; бузургтарин меодгоҳи ошиқони Ҳусайнӣ дар кишвар», бошгоҳи хабарнигорони Ҷавон.
  • Аббос ибни Алӣ алайҳим-ас-салом; нуҳумин шумора аз маҷмуъаи ошноӣ бо усваҳо, потуқи китоби фардо.
  • Абулфараҷ ал-Исфаҳонӣ, Алӣ ибни ал-Ҳусай, Мақотил-ут-толибин, таҳқиқи Аҳмад Сақр, Бейрут, Муассисат-ул-аълами ли-л-матбуъот, 1408 ҳ.қ./1987 м.
  • Абумихнаф, Лут ибни Яҳё, Вақъат-ут-Таф, таҳқиқи Ҳодӣ Юсуфии Ғаравӣ, Қум, Маҷмаъи ҷаҳонии Аҳли Байт, 1433 ҳ.қ.; 1390 ҳ.ш.
  • Алавӣ, Сайид Аҳмад, Роҳнамои мусаввари сафари зиёратии Ироқ, Қум, нашри Маъруф, 1391 ҳ.ш.
  • Аллома Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвор, Бейрут, Муассисат-ул-вафо 1403 ҳ.қ.
  • Амин, Сайидмуҳсин, Аъён-уш-шиъа, Бейрут, Дор-ут-таъоруф ли-л-матбуъот, 1406 ҳ.қ.
  • Андалеб, Ҳусайн, Сор-ул-лоҳ, интишороти Дар роҳи ҳақ, Қум, 1376 ҳ.ш.
  • Атёбӣ, Аъзам, «Саққохонаҳои Исфаҳон», дар маҷаллаи фарҳанги мардум, тобистони 1383 ҳ.ш., шумораи 10.
  • Бағдодӣ, Муҳаммад ибни Ҳабиб, ал-Муҳаббар, таҳқиқи Элиза Лихтен Шетитр, Бейрут, Дор-ул-офоқ-ил-ҷадида, бе то.
  • Бағдодӣ, Муҳаммад, ал-Аббос ибни Алӣ (а), Карбало, ал-Атабат-ул-Ҳусайнийя ал-муқаддаса, 1433 ҳ.қ.
  • Балозурӣ, Аҳмад ибни Яҳё, Ҷумалу мин ансоб-ил-ашроф, таҳқиқи Суҳайл Заккор ва Риёз Зириклӣ, Бейрут, Дор-ул-фикр, 1417 ҳ.қ. – 1996 м.
  • Бирҷандӣ, Муҳаммадбоқир, Кибрити аҳмар, Теҳрон, китобфурушии исломийя, 1377 ҳ.ш.
  • Биҳиштӣ, Аҳмад, Қаҳрамони Алқама, Теҳрон, интишороти Иттилоот, 1374 ҳ.ш.
  • Булукбошӣ, Алӣ, «Мафоҳим ва намодгорҳо дар тариқати Қодирӣ», дар маҷаллаи Мардумшиносӣ ва фарҳанги оммаи Эрон, Теҳрон, 1356 ҳ.ш.
  • Бухорӣ, Абунаср Саҳл ибни Абдуллоҳ, Сирр-ус-силсилат-ил-ъалавийя, таҳқиқи Сайидмуҳаммадсодиқ Баҳр-ул-ъулум, Наҷаф, Мактабат-ул-Ҳайдарийя, 1382 ҳ.қ.
  • Деҳхудо, Алӣ Акбар, Луғатномаи Деҳхудо, Теҳрон, интишороти донишгоҳи Теҳрон, 1377 ҳ.ш.
  • Динаварӣ, Абуҳанифа Аҳмад ибни Довуд, ал-Ахбор-ут-тивол, таҳқиқи Абдулмунъим Омир, муроҷиаи Ҷамолиддини Шаёл, Қум, маншуроти Разӣ, 1368 ҳ.ш.
  • Зубайрӣ, Мусъаб ибни Абдуллоҳ ибни ал-Мусъаб, Насаби Қурайш, Дор-ул-маъориф ли-т-табоъати ва-н-нашр, 1953 м.
  • Зуҷоҷии Кошонӣ, Маҷид, Саққои Карбало, Теҳрон, нашри Субҳон, 1379 ҳ.ш.
  • Ибни Анба, Аҳмад, Умдат-ут-толиб фи ансоби Оли Абитолиб, Наҷаф, бе но, 1381 ҳ.қ./1961 м.
  • Ибни Асир, Алӣ ибни Муҳаммад, ал-Комилу фи-т-торих, Бейрут, Дору содир, 1386 ҳ.қ.
  • Ибни Аъсами ал-Куфӣ, Аҳмад ибни Алӣ, ал-Футуҳ, таҳқиқи Алӣ Шерӣ, Бейрут, Дор-ул-авзоъ, чопи аввал, 1411 ҳ.қ./1991 м.
  • Ибни Намо Ҳиллӣ, Ҷаъфар ибни Муҳамад, Мусир-ул-аҳзон, тарҷумаи Алӣ Карамӣ, Қум, нашри Ҳозиқ, чопи аввал, 1380 ҳ.ш.
  • Ибни Суфӣ, ал-Маҷдо фи ансоб-ит-толибийин, Қум, Мактабату Оятуллоҳ ал-Маръашӣ ан-Наҷафӣ, 1422 ҳ.қ.
  • Ибни Товус, Алӣ ибни Мусо, ал-Луҳуф, Қум, интишороти аш-Шариф ар-Разӣ, 1412 ҳ.қ.
  • Ибни Ҷавзӣ, Юсуф Бенқез Уғлӣ, Тазкират-ул-хавос, Қум, аш-Шариф ар-Разӣ, 1418 ҳ.қ.
  • Ибни Шаҳрошӯб, Муҳамад ибни Алӣ, Маноқибу оли Абитолиб, Наҷаф, матбаъат-ул-Ҳайдарийя, 1376 ҳ.қ.
  • Калбосии Наҷафӣ, Муҳаммадиброҳим, ал-Хасоис-ул-Аббосийя, ал-Мактабат-ул-Ҳайдарийя, Қум, 1420 ҳ.қ.
  • Калбосии Наҷафӣ, Муҳаммадиброҳим, Хасоис-ул-Аббосийя, тарҷума ва таҳқиқи Муҳаммади Искандарӣ, Теҳрон, интишороти Сиём, 1387 ҳ.ш.
  • Қумӣ, Шайх Аббос, Нафас-ул-маҳмум фи мусибати саййидино-л-Ҳусайн-ил-мазлум, Қум, ал-Мактабат-ул-Ҳайдарийя, бе то.
  • Қумӣ, Шайх Аббос, Нафас-ул-маҳмум, тарҷумаи Абулҳасани Шаъронӣ, Қум, ҳиҷрат, чопи сеюм, 1376 ҳ.ш.
  • Мазоҳирӣ, Муҳсин Ҳисом, Фарҳанги сӯги шиъӣ, Теҳрон, Хайма, 1395 ҳ.ш.
  • Маҳдавӣ, Сайидмуслеҳиддин, Аъломи Исфаҳон, таҳқиқи Ғуломризо Насруллоҳӣ, Исфаҳон, созмони фарҳангии тафреҳии шаҳрдории Исфаҳон, 1386 ҳ.ш.
  • Маҳмудӣ, Аббосалӣ, Моҳи бе ғуруб: зиндагиномаи Абулфазл-ил-Аббос, Теҳрон, Файзи Кошонӣ, 1379 ҳ.ш.
  • Маҳмудӣ, Сайид Муҳаммадҳусайн, Дар канори Алқама, каромот-ул-Аббосийя, Қум, интишороти Насоеҳ, 1379 ҳ.ш.
  • Маҳмудӣ, Сайид Муҳсин, Масоили ҷадид аз дидгоҳи уламо ва мароҷеъ, Варомин, Муассисаи илмии фарҳангии Соҳиб-аз-замон (аҷ), 1388 ҳ.ш.
  • Мирдреквандӣ, Раҳим, Дарёи ташна: ташнаи дарё: нигоҳе ба зиндагонии аламдори Карбало, ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос (а), Қум, 1382 ҳ.ш.
  • Музаффар, Абдулвоҳид ибни Аҳмад, Мавсуъату батал-ил-ъалқамӣ, Наҷаф, Матбаъат-ул-Ҳайдарийя, 1429 ҳ.қ.
  • Мусавии Муқаррам, ас-Сайид Абдурразоқ, ал-Аббос (алайҳис-салом), таҳқиқи самоҳат-уш-Шайх Муҳаммад-ил-Ҳусайн, Наҷаф, Мактабат-ур-равзат-ул-Аббосийя, 1427 ҳ.қ.
  • Мусавии Муқаррам, ас-Сайид Абдурразоқ, ал-Аббос ибн-ил-Имом амир-ул-муъмнин Алӣ ибни Абитолб, бе но, 1435 ҳ.қ.
  • Мусавии Муқаррам, ас-Сайид Абдурразоқ, Мақтал-ул-Ҳусайн, Муассисат-ул-хирсон ли-л-матбуъот, Бейрут, 1426 ҳ.қ.
  • Носирӣ, Муҳаммадалӣ, Мавлид-ул-Аббос ибни Алӣ (а), Қум, интишороти Шариф-ар-Разӣ, 1372 ҳ.ш.
  • Раббонии Халхолӣ, Алӣ, Чеҳраи дурахшони Қамари Банӣ Ҳошим Абулфазл-ил-Аббос, Қум, интишороти мактабат-ул-Ҳусайн, 1378 ҳ.ш.
  • Сибт Ибни Ҷавзӣ, Юсуф ибни Ҳисомиддин, Тазкират-ул-хавос, таҳқиқи Ҳусайни Тақизода, Қум, Марказ-ут-табоъа ва-н-нашри ли-л-маҷмаъ-ил-ъоламӣ ли Аҳл-ил-Байт, чопи аввал, 1426 ҳ.қ.
  • Табарӣ, Муҳаммад ибни Ҷарир, Таърих-ул-умами ва-л-мулук, таҳқиқи Муҳаммад Абулфазл Иброҳим, Бейрут, Дор-ут-турос, чопи дувум, 1967 м.
  • Табарсӣ, Фазл ибни Ҳасан, Эълом-ул-варо биаълом-ил-ҳудо, Қум, Муассисату Ол-ил-Байт ли эҳё-ит-турос, 1417 ҳ.қ.
  • Такритӣ, Абдуллоҳ Тоҳир, Музаккароту Ҳардон ат-Такритӣ, Тароблус, ал-Маншаат-ул-омма ли-н-нашри ва-т-тавзиъи ва-л-эълон, 1983 м.
  • Тилмисонӣ, Муҳаммад ибни Абибакр, ал-Ҷавҳарату фи насаб-ил-Имом Алӣ ва олиҳ, Қум, Ансориён, бе то.
  • Турайҳӣ, Фахриддин, ал-Мунтахабу фи ҷамъ-ил-маросӣ ва-л-хутаб, Бейрут, Муассисат-ул-аъламӣ ли-л-матбуъот, 2003 м.
  • Туъма, Салмон Ҳодӣ, Таъриху марқад-ил-Ҳусайни ва-л-Аббос, Бейрут, Муассисат-ул-аъламӣ ли-л-матбуъот, 1416 ҳ.қ.
  • Урдубодӣ, Муҳаммадалӣ, Ҳаёту Абилфазл-ил-Аббос, Карбало, Дор-ул-кафил, 1436 ҳ.қ.
  • Хоразмӣ, ал-Муваффақ ибни Аҳмад, Мақтал-ул-Ҳусайн (а), таҳқиқ ва таълиқи Муҳаммад ас-Самовӣ, Қум, Анвор-ул-ҳудо, чопи аввал, 1418 ҳ.қ.
  • Хуросонӣ Қоинии Бирҷандӣ, Муҳаммадбоқир, Кибрит-ул-аҳмар: фи шароит-ил-минбар, Теҳрон, исломийя, 1386 ҳ.қ.
  • Ҳодиманеш, Абулфазл, «Куняҳо ва лақабҳои ҳазрати Аббос (а)», дар нашрияи Мубаллиғон, шумораи 106.
  • Ҳодиманеш, Абулфазл, «Нигоҳе ба шахсият ва амалкарди ҳазрати Аббос (а) пеш аз воқеаи Карбало», дар нашрияи Мубаллиғон, шумораи 58.
  • Ҳодиманеш, Абулфазл, «Фарзандон ва наводагони ҳазрати Аббос», дар нашрияи фарҳанги Кавсар, интишороти Остонаи муқаддасаи ҳазрати Маъсума, шумораи 64, 1384 ҳ.ш.
  • Ҳоирии Мозандаронӣ, Муҳаммадмаҳдӣ, Маъоли-с-сибтайн, Бейрут, Муассисат-ун-Нуъмон, 1412 ҳ.қ.
  • Ҳоирии Шерозӣ, Сайид Абдулмаҷид, Захират-уд-дорайн фимо ятаъаллақу бимасоиб-ил-Ҳусай, Наҷаф, Матбаъат-ул-Муртазавийя, 1345 ҳ.қ.
  • Ҷаҳонбахш, Ҷӯё, «Ганҷе навёфта, ё ваҳме барбофта?», дар маҷаллаи оинаи пажӯҳиш, шумораи 118, меҳр ва обони 1388 ҳ.ш.
  • Ҷаҳонбахш, Ҷӯё, Оё ҳикояти исори ҳазрати Абулфазл алайҳис-салом дар боби «об», решаи торихӣ надорад?!. Пойгоҳи ёдгористон. Мурури сафҳа 8 мурдоди 1401 ҳ.ш.
  • Челковскӣ, Питер, «Аббоси ҷавонмард ва далер», тарҷума: Ғуломҳусайни Собирӣ, эроншиносӣ, шумораи 38, тобистони 1377 ҳ.ш.
  • Шайх Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад, ал-Иршод фи маърифати ҳуҷаҷилоҳи ала-л-ибод, тарҷумаи Ҳасан Мусавии Муҷоб, Қум, интишороти Сарвар, 1388 ҳ.ш.
  • Шайх Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад, ал-Иршод фи маърифати ҳуҷаҷиллоҳи ала-л-ибод, Қум, ан-ношир Саид ибни Ҷубайр, чопи аввал, 1428 ҳ.қ.
  • Шайхи Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад, ал-Иршод фи маърифати ҳуҷаҷиллоҳи ала-л-ибод, Қум, конгресси Шайхи Муфид, чопи аввал, 1413 ҳ.қ.
  • Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, ал-Хисол, таҳқиқи Алиакбари Ғаффорӣ, Бейрут, Муассисат-ул-аъламӣ ли-л-матбуъот, чопи аввал, 1410 ҳ.қ.; 1990 м.
  • Шарифи Қаршӣ, Боқир, Зиндагонии ҳазрати Абулфазл-ил-Аббос, тарҷумаи Сайид Ҳасан Исломӣ, Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1386 ҳ.ш.
  • Юнусиён, Алиасғар, Хатиби Каъба, Теҳрон, оинаи замон, 1386 ҳ.ш.
Баргирифта аз "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Ҳазрати_Аббос_алайҳиссалом&oldid=27256"