Jump to content

Nahçulbaloƣa

Az wikishia
Nahçulbaloƣa
Sanai ta'lif400h.q. (sanai girdovarī tavassuti Sajid Razī)
Mavzu'Barguzidae az guftorhoi Imom Alī alajhissalom
SabkHadisī
ZabonArabī
Ba tashehiŞaxsijathoi gunogune onro tasheh kardaand.
Ba kūşişiSajid Razī
Te'dodi çild1
Tarçuma ba zabonhoi digarforsī • anglisī • faronsavī • hindī • italijanī • turkiji istanbulī • urdu • toçikī


Nahçulbaloƣa (arabī: نهج البلاغة) kitobe ast, ki dar on te'dode az xutbaho, nomaho va çumaloti kūtohi Imom Alī (a), ba kūşişi Sajid Razī girdovarī şudaast. Nahçulbaloƣaro doiratulmaorife az farhangi islomī va az muhimtarin manobe' baroi şinoxti Islom va arzişhoi dinī medonand. Nahçulbaloƣa fasohatu baloƣati boloe dorad va hamin amrro illati çoziba va mondagoriji in kitob medonand.

Çome'ijatu gunoguniji muhtavoi Nahçulbaloƣa az imtijozoti on ast. Muhtavoi Nahçulbaloƣa ba tartib dar se baxşi xutbaho, nomaho va kalimoti qisor tanzim şudaast. Dar xutbaho va kalimoti qisor, mavzuoti muxtalife cun xudoşinosī, mabohisi axloqī, şinoxti çahon, pajdoişi olam, tabiati inson, ummatho va hukumathoi nekūkoru sitamkor bajon şuda va dar nomaho beştar ba masoili hukumatdorī va cigunagiji taomuli mas'ulon bo mardum pardoxta şudaast.

Nahçulbaloƣa ba zabonhoi muxtalif az çumlai forsī, anglisī, faronsavī, hindī, italijanī, turkiji istanbulī, urdu va toçikī tarçuma şudaast. Bar Nahçulbaloƣa şarhhoi farovone navişta şuda, ki Şarhi Nahçulbaloƣa ta'lifi Ibni Abilhadid va Şarhi Nahçulbaloƣa, asari Ibni Majsami Bahronī az muhimtarin şarhhoi arabī va Pajomi Imom Amiralmu'minin (a), ta'lifi Nosir Makorimi Şerozī az şarhhoi forsī bar on ast. Hamcunin barxe muhaqqiqon taloş kardaand, to suxanoni digari Imom Alī (a)-ro az kitobhoi digar, ki dar Nahçulbaloƣa najomada, çam'ovarī va bo unvoni mustadrak muntaşir kunand; az çumlai in taloşho metavon ba Nahç-us-saodati fi mustadraki Nahçulbaloƣa ta'lifi Muhammadboqiri Mahmudī işora kard.

Nahçulbaloƣa az çumla kitobhoest, ki to qabl az san'ati cop, sadho nusxa az on dastnavis şud. Qadimitarini onho nusxai xattiji muta'alliq ba sol 469h.q. ast, ki dar kitobxonai Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī nigahdorī meşavad. Ba'd az san'ati cop niz Nahçulbaloƣa dar kişvarhoi Eron, Misr, Lubnon, Surija va Qatar, hamroh bo şarhhovu tarçumahoi muxtalif, sadho bor cop şud.

Bo taşkili nizomi Çumhuriji islomiji Eron, bo kumaki rasona va farhang Nahçulbaloƣa dar farhangi umumī huzur pajdo kard. Donişkada va muassisahoe bo mehvarijati Nahçulbaloƣa şakl girift va Bunjodi Nahçulbaloƣa bo hadafi tarviçu paƶūhişi taxassusiji Nahçulbaloƣa ta'sis gardid. Hamcunin narmafzorhoi taxassusiji Nahçulbaloƣa bo unvoni donişnomai alavī va donişnomai çome'i Nahçulbaloƣa tahija şud.

Manobei Sajid Razī dar tadvini Nahçulbaloƣa, kitobhoi muxtalife az ahli tasannun, monandi kitobi al-Bajonu va-t-tabjin naviştai Çohiz, al-Maƣozī asari Said ibni Jahjoi Umavī, al-Çamal naviştai Voqidī va Ta'rixi Tabarī, budaast. Ba bovari barxe muhaqqiqon, basanda kardani Sajid Razī ba manobei ahli tasannun va zikr nakardani sanadi suxanoni Imom Alī (a) dar Nahçulbaloƣa, in kitobro bo erodhoe muvoçeh kardaast. Ba hamin dalel, paƶūhişgaroni zijode baroi isboti durustiji Nahçulbaloƣa, sanadi rivojoti in kitobro az manobei kuhan dar qolabi asnodu madoriki Nahçulbaloƣa çam'ovarī kardaand.

Barxe sunnimazhabon dar borai girdovarandai in asar va niz dar sihhati intisobi rivojoti on ba Imom Alī (a) tardid kardaand. Ba gufta barxe muhaqqiqon, tardid dar çam'ovarandai in asar, az muroçia nakardan ba asli kitob hikojat dorad, caroki dar matni kitob borho ba nomi girdovarandai on ja'ne Sajid Razī işora şudaast. Cunon ki Ibni Abilhadid, az olimoni ahli sunnat, tardid dar intisobi muhtavoi Nahçulbaloƣa ba Imom Alī (a)-ro havoparastonavu taassubi kūrkūrona xondaast.

Ahamijati Nahçulbaloƣa

Imom Alī (a)
بئس الزاد إلی المعاد العدوان علی العباد

(Badtarin tūşa baroi on çahon, sitam kardan bar bandagon ast.)

Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., hikmati 221, sah.507


Nahçulbaloƣa kitobest, ki te'dode az xutbaho, nomaho va çumaloti kūtohi Imom Alī (a) dar davroni xilofataşro dar bar dorad.[1] Onro doiratulmaorife az farhangi islomī, pas az Qur'on va ahodisi nabavī, muhimtarin manba' baroi şinoxti Islom va arzişhoi dinī medonand.[2] Hamcunin ba'd az Qur'on, Nahçulbaloƣaro jake az kitobhoi mavridi tavvaçuhi şiajon baroi azjod kardan muarrifī kardaand.[3] Rizo Ustodī dar kitobnomai Nahçulbaloƣa nomi 370 unvon kitob peromuni Nahçulbaloƣaro ovardaast, ki to soli 1359h.ş. navişta şudaand.[4]

Sajid Muhsin Amin dar kitobi A'jon-uş-şia, Nahçulbaloƣaro jake az buzurgtarin iftixoroti arab va Islom muarrifī kardaast.[5] Bar asosi guzorişho, ba'd az Qur'on, Nahçulbaloƣa beştarin nusxahoi xattī va şarhu tafsir dar farhangi islomī dorad va bisjore az mutuni adabiji forsī va arabī, ba'd az Qur'on, az Nahçulbaloƣa ta'sir paziruftaand.[6] Hamcunin ba gufta Muhaddisi Nurī dar kitobi Mustadrak-ul-vasoil bisjore az ulamoi peşin, ki mexostand ba şogirdonaşon içozanomaero baroi naqli Nahçulbaloƣa bidihand, Nahçulbaloƣaro bo unvon «Axu-l-Qur'on» (barodari Qur'on) muarrifī kardaand.[7]

Girdovaranda

Maqolai aslī: Sajid Razī

Sajid Razī (359 - 406h.q.), Nahçulbaloƣaro dar soli 400h.q. çam'ovarī kardaast.[8] Sajid Razī az Oli Abitolib[9] va az faqihon, mutakallimon, mufassiron va adibon şia ast.[10]

Nomguzorī

Sajid Razī muhimtarin angezai xud az girdovariji Nahçulbaloƣaro, posux ba darxosti dūstonaş baroi çam'ovariji suxanoni fasehu baliƣi Imom Alī (a), donistaast.[11] Ū dar Nahçulbaloƣa, tanho baxşe az suxanonu nomahoi Imom Alī (a)-ro çam' kardaast, ki daraçai boloe az fasohatu baloƣatro dorand.[12] Ba hamin dalel, vaj in asarro Nahçulbaloƣa (ba ma'noi «rohu tariqi oşkori baloƣat») nomida[13] ki ba guftai Muhammad Abduh, az ulamoi ahli tasannun, behtarin tavsif baroi in kitob ast.[14]

Arzişi adabī

Fasohatu baloƣati Nahçulbaloƣaro az muhimtarin dalelhoi çozibavu mondagoriji in kitob medonand.[15] Kalomi Nahçulbaloƣaro dar martabae pointar az kalomi xoliq va bolotar az kalomi maxluq qaror dodaand.[16] Dar mavridi ahamijatu arzişi adabī va baloƣati Nahçulbaloƣa suxanoni bisjore az andeşmandoni zaboni arabī naql şudaast,[17] az çumla in ki:

  • Ibni Abilhadid az olimoni ahli sunnat va şorehi Nahçulbaloƣa dar qarni haftumi hiçrī, jak satr az Nahçulbaloƣa az 1000 satr az suxanoni Ibni Nabota (xatibi ma'rufi qarni corumi hiçrī) bartar medonad.[18]
  • Çurç Çurdoq - navisandai masehī, mu'taqid ast Nahçulbaloƣa pas az Qur'on dar bolotarin sathi baloƣat qaror dorad.[19]
  • Şajx Nosif al-Joziçī adib va şoiri lubnonī, hifzi Qur'on va Nahçulbaloƣaro baroi saromad şudan dar fasohatu baloƣati zaboni arabī suforiş kardaast.[20]
  • Muhjiddin Abdulhamid, jake az donişmandoni zaboni arabī, Nahçulbaloƣaro caşmai çūşoni baloƣatu fasohati zaboni arabī muarrifī karda, mu'taqid ast kalomi Nahçulbaloƣa, fasehtarin kalom ba'd az kalomi Xudovand va Rasulaş ast.[21]

Barxe şorehoni Nahçulbaloƣa, Imom Alī (a)-ro mubtakiri fanni inşoi tamsilot (fanne hamonandi romannavisī) donistaand, ki gūjanda bo xalqi jak doston, hadafi omūzişī jo intiqodiro dunbol mekunad.[22] Ba bovari onon, Imom (a) zajli hikmati 289 Nahçulbaloƣa, az in fan istifoda kardaast; cunonki Imom (a) baroi barodari diniji xud viƶagihoi mumtoziro barmeşumorad, dar hole ki on şaxs vuçudi xoriçī nadorad va Imom baroi in ki dar muarrifiji insonhoi bofazilat, ulgūero iroa dihad, şaxsijati farziro xalq kardaast.[23]

Çazzobijati Nahçulbaloƣa baroi ƣajrimusulmonon

Nahçulbaloƣa ba daleli fasohatu baloƣate ki dorad, na tanho baroi şiajon, balki baroi ƣajrişiajon va niz baroi ƣajrimusulmonon çazzobijat dorad;[24] cunonki Çurç Sam'on Çurdoqi masehī, kitobi Ravoe'u Nahçulbaloƣaro dar barrasiji adabijotu hikmathoi Nahçulbaloƣa naviştaast.[25] Hamcunin barxe ƣajrimusulmonho bo xondani on musulmon şudaand;[26] cunonki Muhammad Legenhouzen - fajlasufi amrikoī bo xondani Nahçulbaloƣa musulmon va şia şud.[27]

Muhtavoi Nahçulbaloƣa

Muhammad Abduh az olimoni ahli sunnat

Dar in kitob [Nahçulbaloƣa] gohe inson xudro dar ufuqhoi balandi ma'onī va zebotarinu behtarin iboratho va gohe dar majdoni çang mebinad; cunonki gohe aqli nūronī dar in kalom muşohida meşavad, ki taloş mekunad insonro az zulmatho ba sūi malakut bibarad va dar olami quds çoj dihad va gohe niz inson xudro dar mijoni mudirone mebinad, ki Alī (a), onhoro ba masoili sijosat, irşod va ba roh va raviş kijost, hidojat mekunad.

Abduh, Şarhi Nahçulbaloƣa, Matbaat-ul-istiqoma, sah.10


Nosir Makorimi Şerozī az maroçe'i taqlid va şorehi Nahçulbaloƣa, çome'ijat va gunogunmuhtavoiji Nahçulbaloƣaro az imtijozoti favqul'odai on donistaast; muhtavoe ki guftorhoi şirin va daqiqe dar mavzuoti muxtalif va goh mutazod dorad.[28] Ba guftai Ibni Abilhadid Imom Alī (a) dar Nahçulbaloƣa gohe ba soni çangçūjoni ma'rufe cun Bastom ibni Qajs va Utajba ibni Horis (du tan az qahramononi nomiji arab) suxan megūjad va gohe monandi rohibonu zohidone cun Iso ibni Marjam (a) va Juhanno mav'iza mekunad.[29]

Tasviri nusxae xattī az Şarhi Ibni Abilhadid bar Nahçulbaloƣa, nigahdorişuda dar muzei Maliki Tehron.[30]

Abbos Mahmud Aqqod az adiboni misrī, Nahçulbaloƣaro caşmai çūşone az ojoti tavhid va hikmati ilohī muarrifī kardaast.[31] Ba guftai barxe muhaqqiqon, mutoliai Nahçulbaloƣa xonandaro bo didgohi çome'i Imom Alī (a) dar borai Xudo, inson, çahon, mabda' va ma'od oşno mesozad.[32]Dar in kitob sifoti axloqī, ki viƶagiji şaxsijati insoni komil ast, bajon şudaast.[33] Mabohise dar borai risolati pajombaron, imomat, hukumat va rahbarī, huquqi şaxs va çomea, tavsifi zeboihoi tabiat, rūhijai munofiqonu kofaron va hamcunin porae az ruxdodhoi sadri Islom va muarrifiji nokisin, moriqin va qositin az digar matolibi in kitob ast.[34] Ba bovari Abdulloh Çavodiji Omulī az maroçe'i taqlidi şia, Sajid Razī muhtavoi Nahçulbaloƣaro ba surati hūşmandonae barguzida, to na tanho zaminai ixtilofi şiavu sunnī faroham naşavad, balki qavitarin şarhho bar onro ahli sunnat binavisand.[35]

Muhtavoi Nahçulbaloƣa ba tartib dar se baxşi xutbaho, nomahou hikmatho tanzim şudaast.

Xutbaho

Imom Alī (a):
وَ إِنَّمَا يَنْبَغِي لِأَهْلِ الْعِصْمَةِ وَ الْمَصْنُوعِ إِلَيْهِمْ فِي السَّلَامَةِ أَنْ يَرْحَمُوا أَهْلَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعْصِيَةِ وَ يَكُونَ الشُّكْرُ هُوَ الْغَالِبَ عَلَيْهِمْ وَ الْحَاجِزَ لَهُمْ عَنْهُم

Bar kasone ki gunoh nadorand va az salomati din barxūrdorand, şoistaast ki bar gunohkoronu nofarmonon rahmat orand va şukri in ne'mat biguzorand, candon ki in şukrguzorī ononro maşƣul dorad va ba guftani ajbi mardumon vonaguzorad.
[36]


Baxşi avvali Nahçulbaloƣa, barguzidae az xutbahoi Imom Alist va 241 xutba dorad.[37] Sajid Ça'far Şahidī az şorehoni Nahçulbaloƣa, in baxşro doiratulmaorife az farhangi islomī va şomili mavzuote cun xudoşinosī, şinoxti çahon, pajdoişi olam, tabiati inson, ummatho va hukumathoi nekūkoru sitamkor donistaast.[38] Ba bovari ū, hadafi asliji Imom (a) az bajoni umuri tabiī jo nuktahoi falsafī jo ta'rixī, tabjini masoili muhimi islomī va xudoşinosī budaast.[39] Sajid Razī az mijoni tamomi xutbaho, faqat cor xutbai Şiqşiqija (şumorai 3), Ƣarro (şumorai 83), Aşboh (şumorai 91) va Qosia (şumorai 192)-ro nomguzorī kardaast.[40]

Hamcunin bubined: Fehristi xutbahoi Nahçulbaloƣa

Muhtavoi barxe az xutbahoi maşhuri Nahçulbaloƣa

Xutbai Şiqşiqija

Maqolai aslī: Xutbai Şiqşiqija

Xutbai Şiqşiqija, az xutbahoi bahsbarangezi Nahçulbaloƣa ast.[41] Imom (a) dar in xutba masoili marbut ba imomatro bajon karda, amalkardi xulafoi qabl az xudro naqd mekunad va asli xilofati ononro nosaheh medonad.[42] Hamcunin dar in xutba, moçaroi huçumi mardum baroi baj'at bo imom va niz daleli pazirişi hukumat az sūi ū bajon şudaast.[43]

Xutbai Ƣarro

Maqolai aslī: Xutbai Ƣarro

Imom Alī (a) dar xutbai Ƣarro, ba riojati taqvoi Ilohī suforiş karda, ne'mathoi Xudo, ozmoişī budani dunjo, qijomat va margro jodovarī mekunad.[44] Mutobiqi naqli Sajid Razī, baloƣati in xutba cunon bud, ki mardum ba'd az şunidani on, ba xud larzidandu aşki caşmonaşon çorī şud.[45] In xutba ba daleli vuçudi orojahoi adabī, monandi çinos, saç', istiora va kinoja, «Ƣarro» nomguzorī şudaast.[46]

Xutbai muttaqin

Maqolai aslī: Xutbai muttaqin

Xutbai muttaqin az xutbahoi irfonī va tarbijatiji Nahçulbaloƣa ast.[47] Imom Alī (a) in xutbaro ba darxosti jake az joronaş ba nomi Hammom dar tavsifi muttaqin bajon kard.[48] Imom Alī (a) dar in xutba hududi sad sifat baroi parhezkoron barşumurdaast.[49] Hammom pas az şunidani in xutba behuş şud va darguzaşt.[50]

Nomaho

Imom Alī (a):
وَ لَا تُخَاطِرْ بِشَيْ‏ءٍ رَجَاءَ أَكْثَرَ مِنْهُ‏‏

Candonki zamona romi tust onro oson gir va ba umedi beştar, xatarro bar xud mapazir.
[51]


Baxşi nomahoi Nahçulbaloƣa 79 qismat dorad, ki az 63 noma, 12 vasijatnoma, suforiş va baxşnoma, du farmon, jak duo va jak pajmonnoma taşkil şudaast.[52] Dar baxşi nomahoi Nahçulbaloƣa, ki muxotaboni onho umuman korguzoroni hukumatī, farmondehoni nizomī va ma'muroni molijotī budand, beştar ba masoili hukumatdorī va cigunagiji ta'omuli mas'ulon bo mardum pardoxta şudaast.[53] Ba guftai barxe muhaqqiqon, in nomaho sirai sijosiji Imom Alī (a)-ro ravşan mekunad.[54] Ba bovari Sajid Ça'far Şahidī, agarci in nomaho az tarafi hokim ba hukmrononu mas'uloni hukumatī navişta şuda, ammo lahni onho omirona nest va gūī padare mehrbonu dilsūz baroi farzandoni xud noma naviştaast.[55]

Nomai Imom Alī ba Imom Hasan, farmoni Moliki Aştar baroi farmondoriji Misr va nomai Imom Alī (a) ba Usmon ibni Hunajf va nomai Imom Alī ba Aş'as az ma'ruftarin nomahoi Nahçulbaloƣa hastand.

Hamcunin bubined: Fehristi nomahoi Nahçulbaloƣa

Kalimoti qisor

Imom Alī (a):
إِذَا أَرْذَلَ اللَّهُ عَبْداً حَظَرَ عَلَيْهِ الْعِلْم‏‏‏‏

Har goh Xudo bandaero xor dorad, ūro az (omūxtani) ilm barkanor dorad.
[56]


Baxşi sejumi Nahçulbaloƣa, kalimot qisor ast va 480 kalimai qisor (kūtoh) dorad.[57] Dar in baxş guzidai suxanoni hikmatomezi Imom Alī (a), pandho va niz posuxi pursişho va guftorhoi kūtohi vaj omadaast.[58] Sajid Razī dar mijonai kalimoti qisori Nahçulbaloƣa faslero bo unvoni «Faslun fi ƣaroibi kalomih» (ja'ne: fasle dar borai suxanoni şigifti Imom) zikr karda ki ba e'tiqodaş fahmidani onho duşvor va nijozmandi tafsir ast.[59] In fasl 9 hadis dorad ki naxustini onho dar borai zuhuri Imomi Zamon (a) ast.[60]

Hamcunin bubined: Fehristi kalimoti qisori Nahçulbaloƣa

Manobei Nahçulbaloƣa

Barxe manobe'e, ki Sajid Razī, dar çam'ovariji suxanoni Imom Alī, ba nomi onho işora karda, iboratand az: al-Bajonu va-t-tabjin naviştai Çohiz, al-Muqtazab ta'lifi Mubarrad, al-Maƣozī asari Said ibni Jahjoi Umavī, al-Çamal naviştai Voqidī, al-Maqomot asari Abiça'far Iskofī va Ta'rixi Ibni Çariri Tabarī.[61] Dar barxe tahqiqho te'dodi manobei zikrşuda dar Nahçulbaloƣaro ba habdahto rasondaand.[62] Barxe muhaqqiqon bar in bovarand, manobei tahqiqotiji Sajid Razī baroi girdovariji suxanoni hazrati Alī (a) bisjor ƣanī va gustarda bud; caroki ū baroi çam'ovariji in kitob az du kitobxonai buzurgi Baƣdod (kitobxonai 80 hazorçildiji barodaraşi Sajid Murtazo va kitobxonai 10 hazorçildiji «Kitobxonai bajt-ul-hikmah» baroi Abunasri Şopur, az vazironi Oli Buja) bahra burdaast.[63]

Ba'ze olimon zimni tahsini on ci Sajid Razī dar mavridi Nahçulbaloƣa ançom dodaast, naqdhoe niz ba in kitob vorid kardaand.[64] Muhammadtaqiji Şuştarī dar kitobi «Bahç-us-saboƣati fi şarhi Nahçulbaloƣa» mu'taqid ast az on ço ki Sajid Razī taloş doşta to har suxani fasehero, ki ba Imom Alī (a) nisbat doda şuda, çam'ovarī kunad va baroi in kor tanho ba kitobhoi ahli tasannun muroçia karda, erodhoi zajl padid omadaast:

  • Nisbat dodani barxe suxanon ba Imom Alī ki duşmanon onhoro soxtaand;
  • Burida şudani barxe çumalot ba gunae ki dar mavoride ba ma'noi maqsudi Imom xalal vorid meşavad;
  • Nisbat dodani barxe suxanon ba Imom Alī (a) ki rivojoti şia onro nosaheh medonad;
  • Nisbat dodani barxe rivojot az imomoni digar ba Imom Alī (a);
  • Naqli barxe suxanone ki dar xob az Imom şunida şudaast;
  • Naqli nosahehi voqeahoi daxldor bo suxani Imom Alī (a).[65]

Sanadi xutbaho, nomahou hikmatho

Kitobi «Nahç-us-saodati fi mustadriki Nahçulbaloƣa» ta'lifi Muhammadboqiri Mahmudī ki dar on sanadi xutbaho, nomaho va hikmathoi Nahçulbaloƣa çam'ovarī şudaast.

Zikr nakardani sanadi suxanoni Imom Alī (a) dar Nahçulbaloƣa, jake az colişhoi Nahçulbaloƣa ast; az in rū barxe, rivojathoi in kitobro mursal donistaand va mu'taqidand in rivojatho dar mabohisi fiqhī qobili istinod nestand.[66] Dar tavçehi ravişi Sajid Razī dar zikr nakardani sanadho, gufta şuda manobei in suxanoni Imom, dar zamoni Sajid Razī maşhur bud va ba hamin dalel ū zikr kardani manobei xudro lozim namedonistaast; ilova bar in ki ū dar sadadi naviştani kitobi hadisī dar mavzui fiqh jo ta'rix nabudaast, ki lozimai on zikr kardani sanad boşad, balki ū mexost zebotarin suxanoni Imom Alī (a)-ro çam'ovarī kunad, to ravişi baloƣatro ba suxanvaron biomūzad va in kori ū ba zikr kardani sanadi ahodis nijoze nadoşt.[67] Bo in hol paƶūhişgaroni zijode baroi isboti durustiji nisbat dodani Nahçulbaloƣa ba hazrati Alī (a), sanadi rivojot va suxanoni dar in kitob omadaro az manobei kuhan dar qolabi asnod va madoriki Nahçulbaloƣa çam'ovarī kardaand.[68] Az çumlai in osor metavon ba mavoridi zajl işora kard:

Tarçumaho

Çildi tarçumai komili kitobi Nahçulbaloƣa ba zaboni toçikī

Nahçulbaloƣa ba zabonhoi muxtalif az çumlai forsī, anglisī, faronsavī, hindī, italijanī, turkiji istanbulī, urdū, moloī, albanijaī, busnijaī, guçurotī, oşūrī, armanī, savohilī, havsaī, çoponī, cinī, rūsī, ispanijaī va toçikī tarçuma şudaast.[77] Şumori tarçumahoi Nahçulbaloƣa beş az 100 unvon donistaand,[78] ki az çumlai onho metavon ba nazdik ba 40 tarçuma ba zaboni forsī,[79] hududi 10 tarçuma ba zaboni anglisī va 13 tarçuma ba zaboni urdu işora kard.[80]

Çildi tarçumai kalimoti qisori Nahçulbaloƣa ba şakli kitobi çudogona ba zaboni toçikī tahti unvoni «Suxanoni hikmatomez»

Tarçumahoi manzum

Şoironi muxtalife niz Nahçulbaloƣaro dar qolabi şe'r ba zabonhoi muxtalif tarçuma kardaand.[81] Az çumlai in şoiron metavon dar zaboni forsī ba Muhammadaliji Ansoriji Qumī, Mahdiji Şafi'ī va Nosiri Borikonī, dar zaboni sindī ba Hofiz Mir Muhammadhasan Alixon Hajdarī va dar zaboni turkī ba Hasan Mulloiji Alamdorī işora kard.[82] Barxe adibon dar Bambaji Hind niz Nahçulbaloƣaro ba zaboni hindī ba nazm darovardaand.[83]

Hamcunin bubined: Fehristi tarçumahoi Nahçulbaloƣa

Şarhho

Şarhnavisī bar Nahçulbaloƣa cand sol pas az ta'lifi on şurū' şud va hamcunon idoma dorad.[84] Ba guftai barxe muhaqqiqon, dar ta'rixi Islom pas az Qur'on, taqriban heç kitobe nest, ki ba andozai Nahçulbaloƣa şarhu tafsir doşta boşad.[85] Te'dodi farovoni şarhhoi naviştaşuda bar Nahçulbaloƣa, şumorişi daqiqi hamai onhoro muşkil kardaast; az in rūi maqolotu risolahoi muxtalife baroi in hadaf navişta şudaast.[86] Barxe az şarhhoi Nahçulbaloƣa ba qaror zajl ast:

Şarhhoi arabī

Şarhho forsī

Mustadrakho

Bisjore az ulamo taloş kardaand to suxanoni digari Imom Alī (a)-ro az kitobhoi digar, ki dar Nahçulbaloƣa najomada, çam'ovarī va bo unvoni mustadrak muntaşir kunand;[97] cunonki Sajid Razī niz barxe safahoti Nahçulbaloƣaro sifed guzoşta bud, to agar dar ojanda suxanoni çadide az Imom Alī (a) pajdo kard, ba Nahçulbaloƣa izofa kunad.[98] Barxe az in mustadrakot iboratand az:

Tavççuhi xos ba Nahçulbaloƣa pas az inqilobi islomī dar Eron

Tambri hazorai Nahçulbaloƣa rūnamoişuda dar 25 mehri 1360h.ş./17 oktjabri 1981 dar Eron. Dar in tambr baxşe az nomai hazrati Alī (a) dar Nahçulbaloƣa navişta şudaast.[104]

Nahçulbaloƣa dar davrai Çumhuriji islomiji Eron bo kumaki rasonavu farhang, ba nav'e dar farhangi umumī huzur pajdo kard,[105] ba gunae ki Nahçulbaloƣa jake az kitobhoest, ki dar kanori Qur'on dar bisjore az xonahoi eronijoni musulmon vuçud dorad.[106] Ba guftai Murtazo Mutahharī dar asri vaj tavvaçuhi beştarī ba maorifi Nahçulbaloƣa surat girift, dar hole ki Nahçulbaloƣa dar quruni guzaşta dar farhangi islomī va şi'iji ƣarib bud va in kitob hatto dar mijoni donişpaƶūhoni havzai ilmija çojgohi darxure nadoşt.[107]

Bo taşkili hukumati Çumhuriji islomī dar Eron, hamoişhovu musobiqahoi millī va bajnalmilaliji bisjore dar xususi Nahçulbaloƣa barguzor şud. Muassisaho va markazhoe bo mehvarijati Nahçulbaloƣa şakl girift. Dar barxe az ixtisoshoi ulumi insonī darse bo unvoni Nahçulbaloƣa baroi tadris izofa şud va donişkadai Nahçulbaloƣa va paƶūhişkadai Nahçulbaloƣa ta'sis gardid.[108] Hamcunin dar barxe donişkadahoi Eron riştai taxassusiji Nahçulbaloƣa dar maqtai magistratura va doktorantura rohandozī şud.[109]

Du naşrijai ilmī-paƶūhişī bo mehvarijati Nahçulbaloƣa bo unvonhoi «Paƶūhişhoi Nahçulbaloƣa»[110] va «Paƶūhişnomai Nahçulbaloƣa»[111] muntaşir meşavad. Hamcunin maqolahoi bisjore dar mavridi Nahçulbaloƣa navişta şuda va risolahoi ilmiji zijode niz bo mehvarijati Nahçulbaloƣa ta'lif şudaast.[112] Dar havzahoi ilmija şaxsijathoi ilmī ba tadrisi Nahçulbaloƣa pardoxtaand.[113]

Narmafzorho

  • Donişnomai alavī jo Manhaç-un-nur: dar in narmafzor 110 unvon kitob bo beş az 280 çild vuçud dorad. Hamcunin dar in narmafzor 33 şarhu ta'liqa dar 163 çild ba zabonhoi forsī va arabī qaror doda şudaast. 26 tarçuma ba zabonhoi forsī, anglisī va faronsa az digar viƶagihoi in narmafzor ast. In narmafzorro Markazi tahqiqoti kompjuteriji ulumi islomiji nur tahija kardaast.[114]
  • Donişnomai çome'i Nahçulbaloƣa: in narmafzor dahho şarhu tarçuma dar şaş zaboni dunjo dorad. Dastrasī ba hazoron mavzui gunogun ba surati soxtori daraxtī va qobilijati namoişi masodiri Nahçulbaloƣa az digar xususijathoi in narmafzor ast. In narmafzor ba himmati Markazi tahqiqoti rojonaiji havzai ilmijai Isfahon tahija şudaast.[115]

Bunjodi Nahçulbaloƣa

Maqolai aslī: Bunjodi Nahçulbaloƣa

Bunjodi Nahçulbaloƣa dar soli 1353h.ş./1974 bo hadafi tarviçu paƶūhişi taxassusiji Nahçulbaloƣa ta'sis şud.[116] Ta'sisi kitobxonai taxassusī baroi Nahçulbaloƣa, tahijai nusxahoi elektronī az nusxahoi xattiji Nahçulbaloƣa, barguzoriji cand kongressi ilmī dar borai Nahçulbaloƣa va tadvini davrahoi omūzişiji Nahçulbaloƣa az fa'olijathoi in muassisa ast.[117]

Şubha dar nisbat dodani muhtavoi Nahçulbaloƣa ba Imom Alī (a)

Tasvirī az nusxai qadimiji Nahçulbaloƣa nigoşta şuda dar soli 544h.q.

Barxe sunnimazhabon dar mavridi kitobi Nahçulbaloƣa du şubha matrah kardaand: 1.Ravşan nest in kitobro Sajid Razī gird ovarda, jo barodari ū Sajid Murtazo; 2.In ehtimol vuçud dorad ki in suxanon az oni Imom Alī (a) naboşad va Sajid Murtazo jo Sajid Razī onro ça'l karda boşand.[118] Ibni Haçari Asqalonī az ulamoi ahli sunnat dar qarni nuhum, Nahçulbaloƣaro ta'lifi Sajid Murtazo donista, mu'taqid ast suxanoni in kitob ba durūƣ ba Imom Alī (a) nisbat doda şudaast.[119]

Dar muqobil, ulamoi şia va olimoni bisjore az ahl sunnat mu'taqidand, girdovarandai Nahçulbaloƣa, Sajid Razist va ū in kitobro az suxanoni Imom Alī (a) çam'ovarī kardaast.[120] Ba guftai barxe muhaqqiqon, tardid dar çam'ovarandai in asar, az muroçia nakardan ba asli kitob hikojat dorad; caroki muallifi in asar, dar mavoridi muta'addide ki kalimoti duşvori Imom Aliro tavzeh medihad, az ta'biri «Qola-r-Razī:...» (Sajid Razī megūjad:...) istifoda mekunad, ki nişon medihad girdovarandai asar, Sajid Razī budaast.[121] Ba guftai muhaqqiqon, içozahoe ki ulamo baroi naqli in kitob doda va silsilai onro ba Sajid Razī risondaand, mutavotir ast va in amr har guna şakkero dar mavridi navisandai kitob az bajn mebarad.[122] Naççoşī az riçolijon va ham'asri Sajid Razī niz in kitobro ba Sajid Razī nisbat dodaast.[123]

Ibni Abilhadid az olimoni ahli sunnat, şubhai az oni Imom Alī (a) budani muhtavoi Nahçulbaloƣaro az rūi havoparastī va taassubi kūrkūrona donistaast.[124] Istidlole, ki Ibni Abilhadid bar raddi in iddao bajon karda in ast ki az tarafe baxşe az Nahçulbaloƣa qat'an az suxanoni Imom Alī (a) ast, caroki bo naqlhoi mutavotir, durustiji on sobit şudaast; va az tarafe digar har zavqi salime bar jakdast budani Nahçulbaloƣa hukm mekunad.[125] Ibni Tajmija niz, bar asosi on ci şogirdaş Salohuddin Safadī naql mekunad, Nahçulbaloƣaro kalomi Imom Alī (a) medonistaast.[126] Alloma Bahrul'ulum az maroçe'i taqlidi şia dar qarni duvozdahum, niz ehtimoli ça'lī budan in kitobro az buzurgtarin tūhmatho donistaast.[127]

Girdovariji suxanoni Imom Alī qabl az Sajid Razī

Sajid Hibatuddini Şahristonī dar raddi ça'lī budani Nahçulbaloƣa mu'taqid ast Sajid Razī naxustin kase nest, ki xutbaho va suxanoni Imom Alī (a)-ro girdovarī kardaast, balki aşxosi zijode peş az ū xutbaho va suxanoni Imomro hifz mekardand.[128] Ja'qubī ta'rixnigori qarni sejumi qamarī, dar kitobaş az corsad xutbai barçojmonda az Alī (a) suxan ba mijon ovardaast,[129] Cunonki ba guftai Mas'udī - muallifi kitobi Muruç-uz-zahab, mardum beş az 480 xutba az Imomro azbar budaand.[130] Ibni Şu'bai Harronī, muallifi kitobi Tuhaf-ul-uqul mu'taqid ast, agar tanho xutbahoi Imom Alī (a) dar borai tavhid çam'ovarī şavad, haçmi on ba andozai kitobi Tuhaf-ul-uqul meşavad.[131]

Ba guftai barxe muhaqqiqon, naxustin farde, ki xutbahoi Imom Alī (a)-ro dar kitobe navişt, Zajd ibni Vahb, az joroni Imom Alī (a) bud ki «Kitob-ul-xutab»-ro ta'lif kard va kitobaş to qarni pançum vuçud doşt.[132] «Xutabu Amiralmu'minin» ta'lifi Mas'ada ibni Sadaqa, «Xutabu Alī (a)» naviştai Ibrohim ibni Hakami Fazorī, «Xutabu Amiralmu'minin» ta'lifi Abdulazimi Hasanī va «Xutabu Alī va kutubihi ilo ummolih» ba qalami Alī ibni Muhammadi Madoinī, az kitobhoi naxustin dar çam'ovariji xutbahoi Imom Alī (a) ba şumor omadaand, ki qabl az Sajid Razī ta'lif şudaand.[133]

Kitobat va copi Nahçulbaloƣa

Nusxai dastnavis az Nahçulbaloƣa ki tavassuti Husajn ibni Muhammad Hasaniji Şerozī dar rabiulavvali 693 hiçrī dar Baƣdod navişta şudaast va dar muzeiji Maliki Tehron nigahdorī meşavad.[134]

Nahçulbaloƣa az çumla kitobhoest, ki to qabl az san'ati cop, sadho nusxa az on dastnavis şudaast.[135] Mutobiqi barxe guzorişho, tanho dar kitobxonahoi şaxsī va umumiji Eron, 300 nusxa dastnavisu xattī az Nahçulbaloƣaro şinosoī kardaand.[136] Sajid Abdulaziz Tabotaboiji Jazdī kitobşinosu nusxaşinosi şia, dar tahqiqoti xud, viƶagihoi 160 nusxai qadimiji Nahçulbaloƣa (muta'alliq ba qarnhoi pançum to dahumi hiçrī)-ro zikr kardaast.[137] mavoridi zajl az muhimtarin nusxahoi xattiji Nahçulbaloƣa ba şumor omadaand:

  • Nusxai xattiji muta'alliq ba soli 469h.q. ki ba qalami husajn ibni Hasani mؤdbi kitobat şuda va dar Kitobxonai Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī nigahdorī meşavad;
  • Nusxai xattī ba soli 485h.q. ba xatti Adnon ibni Ibrohim, ki dar kitobxonai Sajid Muhammadaliji Ravzotī dar Isfahon qaror dorad;
  • Nusxai xattī ba soli 494h.q. ba xati Fazlulloh ibni Tohiri Husajnī ki copi aksi in nusxaro kitobxonai masçidi çome'i Tehron dar soli 1402h.q. muntaşir kardaast;
  • Nusxahoi xattiji muta'addid, muta'alliq ba qarni 5h.q. ki dar kitobxonai Husajnalī Mahfuz, kitobxonai Sajid Hibatuddini Şahristonī, kitobxonai madrasai oliji Sipahsolori Tehron va markazi ehjoi merosi islomī dar Qum nigahdorī meşavand.[138]

Cop

Nahçulbaloƣa dar kişvarhoi Eron, Misr, Lubnon, Surija va Qatar, hamroh bo şarhhovu tarçumahoi muxtalif, sadho bor cop şudaast.[139] Dar barxe tahqiqho qadimitarin copi kitobi Nahçulbaloƣa baroi soli 1247h.q./1831 muarrifī şuda ki dar şahri Tabrez intişor joftaast.[140] Az muhimtarin cophoi Nahçulbaloƣa metavon ba mavoridi zajl işora kard:

Taknigoriho

Kitobi Sajre dar Nahçulbaloƣa, ba qalami Murtazo Mutahharī.

Dar mavzui Nahçulbaloƣa kitobhoi muxtalife navişta şudaast, ki az çumlai onho metavon ba mavoridi zajl işora kard:

  • «Sajre dar Nahçulbaloƣa»; in kitob matni boznavisişudai maçmuamaqolote ast, ki Murtazo Mutahharī dar solhoi 1351 va 1352h.ş. dar naşrijai Darshoe az Islom muntaşir mekard.[142] Ilohijot va movarouttabia, suluku ibodat, hukumatu adolat, ahli bajtu xilofat va dunjovu dunjoparastī az çumla unvonhoi baxşhoi kitob ast.[143] In kitob ba zabonhoi muxtalife az çumla arabī va anglisī tarçuma şudaast.[144]
  • «Şinoxti viƶagihoi Nahçulbaloƣa»; dar in kitob ba bahshoe hamcun zarurati bozgaşt ba Nahçulbaloƣa, çome'ijati Nahçulbaloƣa, arzişi asnodu madoriki Nahçulbaloƣa, sababhoi salomatu asolati Nahçulbaloƣa va çozibahoi on pardoxta şudaast.[145] In kitobro Muhammadi Daştī ta'lif va Muassisai farhangī-tahqiqotiji Amiralmu'minin (a) muntaşir kardaast.[146]
  • «Amiralmu'minin va Nahçulbaloƣa»; dar in kitob şaxsijati Imom Alī (a), şaxsijati Sajid Razī va xutbahoi Nahçulbaloƣa muarrifī va ba barxe şubahot dar borai in kitob posux doda şudaast. Hamcunin dar in kitob fehriste az şorehonu mutarçimoni Nahçulbaloƣa iroa şudaast.[147] In kitob bo himojati Bunjodi Nahçulbaloƣa va ba kūşişi Azizullohi Utoridī ta'lif va dar soli 1379h.ş. muntaşir şudaast.[148]
  • «Kovişe dar Nahçulbaloƣa»; maçmuae az maqoloti navisandagoni muxtalif (monandi Muhammadtaqiji Ça'farī, Hasan Hasanzodai Omulī, Abdulloh Çavodiji Omulī va Abulqosimi Xaz'alī) dar borai Nahçulbaloƣa ast, ki Bunjodi Nahçulbaloƣa onro dar se çild muntaşir kardaast.[149] Kitobi digare bo hamin nom ba qalami Sajid Çalil Murtazavī bo mehvarijati viƶagihoi hukumati islomī dar 224 safha muntaşir şudaast.[150]
  • «Omūzişi Nahçulbaloƣa»; in kitobro Sajid Muhammadmahdiji Ça'farī ta'lif va Vazorati farhangu irşodi islomiji Eron dar soli 1380h.ş. muntaşir kardaast.[151]

Ezoh

  1. ↑ Mustafavī, «Muarrifiji Nahçulbaloƣa», sah.23
  2. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.11
  3. ↑ Mustafavī, Robitai Nahçulbaloƣa va Qur'on, 1386h.ş., sah.32
  4. ↑ Ustodī, Kitobnomai Nahçulbaloƣa, 1359h.ş., kuli kitob
  5. ↑ Amin, A'jon-uş-şia, 1406h.q., ç.9, sah.218
  6. ↑ Rafi'ī, «Asolati alaviji Nahçulbaloƣa», sah.131
  7. ↑ Muhaddisi Nurī, Mustadrak-ul-vasoil (xotimai Mustadrak-ul-vasoil), 1408h.q., ç.21, sah.204
  8. ↑ Sajid Razī, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.559
  9. ↑ Ça'farī, Sajid Razī, 1375h.ş., sah.22
  10. ↑ Amin, A'jon-uş-şia, 1406h.q., ç.9, sah.218
  11. ↑ Sajid Razī, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., muqaddama, sah.34
  12. ↑ Sajid Razī, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., muqaddama, sah.35
  13. ↑ Sajid Razī, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., muqaddama, sah.36
  14. ↑ Abduh, Şarhi Nahçulbaloƣa, Matbaat-ul-istiqoma, sah.10
  15. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.32
  16. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.1, sah.24
  17. ↑ Nig.: al-Husajnī al-Xatib, Masodiru Nahçulbaloƣati va asonidih, 1409h.q., ç.1, sah.105 - 119
  18. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.7, sah.214
  19. ↑ Çurdoq, al-Imom Alī (a) savt-ul-adolat-il-insonija, 2010m, sah.282
  20. ↑ al-Husajnī al-Xatib, Masodiru Nahçulbaloƣati va asonidih, 1409h.q., ç.1, sah.108 - 109
  21. ↑ Muhjiddin, «Muqaddima», dar kitobi Şarhi Nahçulbaloƣa ta'lifi Muhammad Abduh, ç.1, safha b
  22. ↑ Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'at, 1400h.q., ç.21, sah.379
  23. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.19, sah.184; Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'at, 1400h.q., ç.21, sah.379; Makorimi Şerozī, Pajomi Imom Amiralmu'minin (a), 1375h.ş., ç.14, sah.395
  24. ↑ Nig.: Çurdoq, al-Imom Alī (a) savt-ul-adolat-il-insonija, 2010m, sah.282; «نهج البلاغه از نگاه آنتوان بارا نویسنده مسیحی», dar sajti Muassisai tahqiqotu naşri maorifi Ahli Bajt (a)
  25. ↑ Çurdoq, Ravoe'u Nahçulbaloƣa, 1417h.q., safhai şinosnomai kitob
  26. ↑ Baroi namuna nig.: «ماجرای مسلمان شدن یک آمریکایی به برکت نهج البلاغه», dar xabarguzoriji Havza; «اظهارات خواندنی جوان اروپایی که شیعه شد», dar sajti Bunjodi bajnalmilaliji Istibsor; «مسلمان شدن ۸۰ سرخپوست با نهج البلاغه», dar pojgohi xabariji Sohib-nijus; «پدر و مادرم از طریق نهج البلاغه مسلمان شدند», dar xabarguzoriji ISNA; «آشنایی با آموزه‌های متعالی نهج البلاغه زمینه‌ساز تشرف یک جوان اهل کوزوو به تشیع بود», dar Xabarguzoriji bajnalmilaliji Qur'on
  27. ↑ Nig.: «مسلمان شدن پروفسور لگنهاوزن با مطالعه نهج البلاغه», dar sajti Aparat; «پروفسور محمد لگنهاوزن چگونه مسلمان و شیعه شد؟», dar sajti Jutjub
  28. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Imom Amiralmu'minin (a), 1375h.ş., ç.1, sah.39
  29. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.11, sah.153
  30. ↑ «بندی از شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید», vebgohi Kitobxona va muzei milliji Malik.
  31. ↑ Aqqod, Abqarijat-ul-Imom Alī, 1431h.q., sah.127
  32. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.44
  33. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.45
  34. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.44
  35. ↑ Çavodiji Omulī, «تفسیر سوره جمعه جلسه ۱۰»
  36. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 140, sah.197
  37. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.39 - 359
  38. ↑ Şahidī, «Muqaddima», dar Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., sah.
  39. ↑ Şahidī, «Muqaddima», dar Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., sah.
  40. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.19
  41. ↑ Ibni Majsami Bahronī, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.1, sah.251
  42. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 3, sah.48 - 49
  43. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 3, sah.49 - 50
  44. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 83, sah.107 - 114
  45. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., zajli xutbai 83, sah.114
  46. ↑ Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'ati fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1400h.q., ç.6, sah.70
  47. ↑ Hūşjor; Çalili Taçlil, «Barrasiji tatbiqiji simoi insoni komil dar xutbai muttaqini Nahçulbaloƣa va osori Azizuddini Nasafī», sah.20
  48. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 193, sah.303
  49. ↑ Mutahharī, Maçmuai osori şahidi Mutahharī, 1372h.ş., ç.16, sah.360
  50. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., xutbai 193, sah.306
  51. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., nomai 31, sah.403
  52. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.19
  53. ↑ Şahidī, «Muqaddima», dar Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., sah.
  54. ↑ Bihiştī; Sadrija, «Axloqi sijosī dar nomahoi Nahçulbaloƣa», sah.12
  55. ↑ Şahidī, «Muqaddima», dar Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., sah.
  56. ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., hikmati 288, sah.526
  57. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.469 - 559
  58. ↑ Sajid Razī, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.469
  59. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.515
  60. ↑ Nig.: Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, 1414h.q., sah.517 - 520
  61. ↑ Ibrohim, «Muqaddima», dar şarhi Nahçulbaloƣa, ta'lifi ibni Abilhadid, 1404h.q., ç.1, sah.7
  62. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.24 - 25
  63. ↑ Mustafavī, «Muarrifiji Nahçulbaloƣa», sah.35 - 36
  64. ↑ Şūştarī, Bahç-us-saboƣati fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1376h.ş., ç.1, sah.20
  65. ↑ Şūştarī, Bahç-us-saboƣati fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1376h.ş., ç.1, sah.20 - 22
  66. ↑ Mehrizī, Oşnoī bo mutuni hadis va Nahçulbaloƣa, 1377h.ş., 159
  67. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.22
  68. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.25
  69. ↑ Mahmudī, Nahç-us-saoda, 1418h.q., kuli kitob
  70. ↑ Koşifulƣito, Mustadraku Nahçulbaloƣa, Maktabat-ul-Andalus, baxşi Madoriku Nahçulbaloƣati va daf'-uş-şubahoti anhu, sah.193 - 269
  71. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.26
  72. ↑ Na'ma, Masodiru Nahçulbaloƣa, 1392h.q., kuli kitob
  73. ↑ Daştī, Asnodu madoriki Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., kuli kitob
  74. ↑ Daştī, Ruvot va muhaddisin Nahçulbaloƣa, 1378h.ş., kuli kitob
  75. ↑ Ustodī, Bahse kūtohi peromuni madoriki Nahçulbaloƣa, 1396h.q., kuli kitob
  76. ↑ al-Husajnī al-Xatib, Masodiri Nahçulbaloƣati va asonidih, 1409h.q., kuli kitob
  77. ↑ Dinparvar, «Nahçulbaloƣa, manşuri çovdon», sah.60 va 64
  78. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.77
  79. ↑ Nig.: Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.78
  80. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.77
  81. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.78
  82. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.78 - 79
  83. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.78
  84. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.73
  85. ↑ Buruçerdī; Sadroiji Xuī, «Şarhhoi Nahçulbaloƣa», sah.119
  86. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.73
  87. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., kuli kitob
  88. ↑ Buruçerdī; Sadroiji Xuī, «Şarhhoi Nahçulbaloƣa», sah.124
  89. ↑ Ibni Majsami Bahronī, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., kuli kitob
  90. ↑ Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'ati fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1400h.q., kuli kitob
  91. ↑ Qutbi Rovandī, Minhoç-ul-baro'ati fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1406h.q., kuli kitob
  92. ↑ Qutbiddin Kejdarī, Hadoiq-ul-haqoiqi fi şarhi Nahçulbaloƣa, 1416h.q., kuli kitob
  93. ↑ Ça'farī, Tarçuma va tafsiri Nahçulbaloƣa, 1376h.ş., kuli kitob
  94. ↑ Fajzulislom, Tarçuma va şarhi Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., kuli kitob
  95. ↑ Navvobi Lohiçī, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., kuli kitob
  96. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Imom Amiralmu'minin (a), 1375h.ş., kuli kitob
  97. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.28
  98. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.28
  99. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.28
  100. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.28
  101. ↑ Koşifulƣito, Mustadriku Nahçulbaloƣa, Maktabat-ul-Andalus, sah.16 - 192
  102. ↑ Mūsavī, Tamomu Nahçulbaloƣa, 1426h.q., kuli kitob
  103. ↑ Mahmudī, Nahç-us-saoda, 1418h.q., kuli kitob
  104. ↑ Tambrhoi Eron, 1387h.ş., sah.19
  105. ↑ Dinparvar, «Nahçulbaloƣa, manşuri çovdon», sah.61
  106. ↑ «Nahçulbaloƣai porsī dar butai naqd», sah.98
  107. ↑ Mutahharī, Maçmuai osori Şahid Mutahharī, 1372h.ş., ç.16, sah.347 - 351
  108. ↑ Dinparvar, «Nahçulbaloƣa, manşuri çovdon», sah.61 - 62
  109. ↑ «مروری بر شناسنامه رشته علوم و معارف نهج البلاغه در کشور», dar sajti Ançumani ilmiji mutolioti Nahçulbaloƣai Eron
  110. ↑ Nig.: sajti faslnoma: www.nahjmagz.ir
  111. ↑ Nig.: sajti پژوهشنامه نهج البلاغه
  112. ↑ Dinparvar, «Nahçulbaloƣa, manşuri çovdon», sah.62
  113. ↑ Nig.: Mutahharī, Adli Ilohī, 1376h.ş., sah.212; Muntazirī, Darshoe az Nahçulbaloƣa, 1383h.ş., ç.1, sah.63
  114. ↑ «Manhaç-un-nur (Donişnomai alavī)», sah.164
  115. ↑ Saççodī, «Muarrifiji CD Nahçulbaloƣa havzai ilmijai Isfahon», sah.226 - 227
  116. ↑ Zamonī, «Oşnoī bo nihodhoi ilmī va farhangī, Bunjodi Nahçulbaloƣa», sah.34
  117. ↑ Rabi'ī, «Bunjodi Nahçulbaloƣa», sah.439
  118. ↑ Ibni Xullakon, Vafajot-ul-a'jon, 1900m, ç.3, sah.313; Jof'ī, Mir'ot-ul-çinon, 1417h.q., ç.3, sah.43
  119. ↑ Ibni Haçari Asqalonī, Lison-ul-mizon, 1390h.q., ç.4, sah.223
  120. ↑ Nig.: Davvonī, «Sajid Razī muallifi Nahçulbaloƣa», sah.117 - 125
  121. ↑ Utoridī, «Muqaddima», dar kitobi şarhi Nahçulbaloƣa, 1375h.ş., sah.14
  122. ↑ Şahristonī, Mo huva Nahçulbaloƣa, 1961m, sah.13
  123. ↑ Naççoşī, Riçol-un-Naççoşī, 1365h.ş., sah.398
  124. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.10, sah.127
  125. ↑ Ibni Abilhadid, Şarhi Nahçulbaloƣa, 1404h.q., ç.10, sah.128
  126. ↑ Safadī, al-Vofī bi-l-vafajot, 1420h.q., ç.2, sah.277
  127. ↑ Bahrul'ulum, al-Favoid-ur-riçolija, 1363h.ş., ç.3, sah.118
  128. ↑ Şahristonī, Mo huva Nahçulbaloƣa, 1961m, sah.21
  129. ↑ Ja'qubī, Maşokilat-un-nosi lizamonihim, 1980m, sah.15
  130. ↑ Mas'udī, Muruç-uz-zahab, 1409h.q., ç.2, sah.419
  131. ↑ Harronī, Tuhaf-ul-uqul, 1404h.q., sah.61
  132. ↑ Mustafavī, «Muarrifiji Nahçulbaloƣa», sah.33
  133. ↑ Mustafavī, «Muarrifiji Nahçulbaloƣa», sah.33 - 35
  134. ↑ «نهج‌البلاغه ایلخانان», Kitobxona va muzeiji milliji Malik
  135. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.83
  136. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.83
  137. ↑ Nig.: Tabotaboī, «al-Mutabaqqo min maxtutoti Nahçilbaloƣa hatto nihojat-il-qarn-is-somin», kuli maqola; Tabotaboī, «Mo tabqo min maxtutoti Nahçilbaloƣa», kuli maqola; Tabotaboī, «Fi rihobi Nahçilbaloƣa», kuli maqola
  138. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.84 - 85
  139. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.80
  140. ↑ Nig.: Tabotaboī, «Fi rihobi Nahçilbaloƣa», sah.24
  141. ↑ Hofizijon Bobulī, «Nahçulbaloƣa», sah.80
  142. ↑ Mutahharī, Sajre dar Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., sah.17–18
  143. ↑ Mutahharī, Sajre dar Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., fehristi kitob
  144. ↑ Nig.: Mutahharī, Fi rihobi Nahçulbaloƣa, tarçumai ad-Dor-ul-islomija, 1413h.q., şinosnomai kitob; Mutahharī, Glimpses of the Nahj al - Balaghah, tarçumai Sajid Aliqulī Qiroī, 1392h.ş., şinosnomai kitob
  145. ↑ Daştī, Şinoxt va viƶagihoi Nahçulbaloƣa, 1392h.ş., fehristi kitob
  146. ↑ Daştī, Şinoxt va viƶagihoi Nahçulbaloƣa, 1392h.ş., şinosnomai kitob
  147. ↑ Utoridī, Amiralmu'minin (a) va Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., fehristi kitob
  148. ↑ Utoridī, Amiralmu'minin (a) va Nahçulbaloƣa, 1379h.ş., fehristi kitob
  149. ↑ Gurūhe az muallifon, Kovişe dar Nahçulbaloƣa, 1401h.ş., şinosnomai kitob
  150. ↑ Murtazavī, Kovişī dar Nahçulbaloƣa, 1400h.ş., şinosnomai kitob
  151. ↑ Ça'farī, Omūzişi Nahçulbaloƣa, 1380h.ş., şinosnomai kitob

Sarcaşma

  • «بندی از شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید», vebgohi kitobxonau muzei milliji Malik, sanai bozdid: 21 farvardini 1400h.ş.
  • «نهج البلاغه پارسی در بوته نقد», faslnomai paƶūhişhoi Nahçulbaloƣa, №1, poizi 1380h.ş.
  • «صفارزاده نهج البلاغه را به سه زبان ترجمه کرد», dar pojgohi ittilo'rasoniji Havza, sanai darç: 6 şahrivari 1387h.ş., sanai bozdid: 18 tiri 1403h.ş.
  • «مروری بر شناسنامه رشته علوم و معارف نهج البلاغه در کشور», dar sajti Ançumani ilmiji mutolioti Nahçulbaloƣai Eron, sanai bozdid: 18 murdodi 1403h.ş.
  • «مسلمان شدن پروفسور لگنهاوزن با مطالعه نهج البلاغه», dar sajti Aparat, sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «آشنایی با مشاهیر و نخبگان فرهنگی پاکستان», xabarguzoriji IRNA, sanai darçi matlab: 21 bahmani 1388h.ş., sanai bozdid: 3 mehri 1403h.ş.
  • «گذری بر نهج البلاغه،‌ در گفت‌وگو با آیت‌الله جعفر سبحانی», dar maçallai Qabasot, №19, bahori 1380h.ş.
  • «منهج النور (دانشنامه علوی)», dar faslnomai Paƶūhiş va havza, №15, poizi 1382h.ş.
  • «پروفسور محمد لگنهاوزن چگونه مسلمان و شیعه شد؟», dar sajti Jutjub, sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «نهج البلاغه از نگاه آنتوان بارا نویسنده مسیحی», dar sajti Muassisai tahqiqotu naşri maorifi Ahli Bajt (a), sanai darç: 19 ozari 1396h.ş., sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «اظهارات خواندنی جوان اروپایی که شیعه شد», dar sajti Bunjodi bajnalmilaliji Istibsor, sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «آشنایی با آموزه‌های متعالی نهج البلاغه زمینه‌ساز تشرف یک جوان اهل کوزوو به تشیع بود», dar xabarguzoriji bajnalmilaliji Qur'on, sanai darç: 5 murdodi 1392h.ş., sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «مسلمان شدن ۸۰ سرخپوست با نهج البلاغه», dar pojgohi xabariji Sohib-nijus, sanai darç: 17 şahrivari 1393h.ş., sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «ماجرای مسلمان شدن یک آمریکایی به برکت نهج البلاغه», dar xabarguzoriji Havza, sanai darç: 19 farvardini 1391h.ş., sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • «پدر و مادرم از طریق نهج البلاغه مسلمان شدند», dar xabarguzoriji ISNA, sanai darç: 28 mehri 1393h.ş., sanai bozdid: 25 murdodi 1403h.ş.
  • Jof'ī, Abdulloh ibni As'ad, Mir'ot-ul-çinoni va ibrat-ul-jaqazoni fi ma'rifati mo mu'tabarun min havodis-iz-zamon, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1417h.q.
  • Abduh, Muhammad, Şarhi Nahçulbaloƣa, tashehi Muhammadmhiiji addini Abdulhamid, Qohira, Matbaat-ul-istiqoma, be to.
  • Amin, Muhsin, A'jon-uş-şia, Bejrut, Dor-ut-taorufi li-l-matbuot, 1406h.q.
  • Aqqod, Abbos Mahmud, Abqarijat-ul-Imom Alī, Bejrut, al-Maktabat-ul-asrija, 1431h.q.
  • Bahrul'ulum, Muhammadmahdi ibni Murtazo, al-Favoid-ur-riçolija, Tehron, 1363h.ş.
  • Bihiştī, Ahmad; Pajom, Sadrija, «Axloqi sijosī dar nomahoi Nahçulbaloƣa», dar faslnomai Paƶūhişhoi Nahçulbaloƣa, №30, poizi 1389h.ş.
  • Buruçerdī, Mustafo; Alī Sadroiji Xuī, «Şarhhoi Nahçulbaloƣa», dar çildi 12 az Donişnomai Imom Alī (a), Tehron, markazi naşri osori paƶūhişgohi farhangu andeşai islomī, 1380h.ş.
  • Gurūhe az muallifon, Kovişe dar Nahçulbaloƣa, Tehron, Bunjodi Nahçulbaloƣa, 1401h.ş.
  • Daştī, Muhammad, Asnodu madoriki Nahçulbaloƣa, Qum, Muassisai farhangī-tahqiqotiji Amiralmu'minin (a), 1378h.ş.
  • Daştī, Muhammad, Ruvot va muhaddisini Nahçulbaloƣa, Qum, Muassisai farhangī-tahqiqotiji Amiralmu'minin (a), 1378h.ş.
  • Daştī, Muhammad, Şinoxt va viƶagihoi Nahçulbaloƣa, Qum, Muassisai farhangī-tahqiqotiji Amiralmu'minin (a), 1392h.ş.
  • Dinparvar, Sajid Çamoliddin, «Nahçulbaloƣa, manşuri çovdon», paƶūhişhoi Nahçulbaloƣa, №№2 va 3, zimistoni 1380h.ş.
  • Duone, Alī, «Sajid Razī muallifi Nahçulbaloƣa», dar kitobi maqolote peromuni Nahçulbaloƣa va girdovarandai on, Tehron, Bunjodi Nahçulbaloƣa, 1373h.ş.
  • Zamonī, Karim, «Oşnoī bo nihodhoi ilmī va farhangī, Bunjodi Nahçulbaloƣa», dar maçallai Kajhoni farhangī, №31, mehri mohi 1365h.ş.
  • Ibni Abilhadid, Abdulhamid ibni Hibatulloh, Şarhu Nahçilbaloƣati libni Abilhadid, Qum, kitobxonai umumiji Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī, 1404h.q.
  • Ibni Majsami Bahronī, Majsam ibni Alī, Şarhi Nahçulbaloƣa, Tehron, Daftari naşri kitob, 1404h.q.
  • Ibni Xullakon, Ahmad ibni Muhammad, Vafajot-ul-a'joni va anbo-uz-zamon, Bejrut, Doru sodir, 1900.
  • Ibni Haçari Asqalonī, Ahmad ibni Alī, Lison-ul-mizon, Bejrut, Muassisai al-a'lmiji li-l-matbu'ot, 1390h.q.
  • Koşifulƣito, Hodī, Mustadriku Nahçilbaloƣa, Bejrut, Maktabat-ul-Andalus, be to.
  • Makorimi Şerozī, Nosir, Pajomi Imom Amiralmu'minin (a), Tehron, Dor-ul-kitob-il-islomija, 1375h.ş.
  • Mas'udī, Alī ibni al-Husajn, Muruç-uz-zahab, Qum, Dor-ul-hiçra, 1409h.q.
  • Mahmudī, Muhammadboqir, Nahç-us-saodai fi mustadriki Nahçulbaloƣa, Tehron, Vazorati farhangu irşodi islomī, 1418h.q.
  • Mehrizī, Mahdī, Oşnoī bo mutuni hadis va Nahçulbaloƣa, Qum, Markazi çahoniji ulumi islomī, 1377h.ş.
  • Mohnomai rahovaradi nur, «Lavhi fişurdai mavsu'ai Nahçulbaloƣa», Mohnomai rahovaradi nur, №13, şahrivari 1379h.ş.
  • Muajjidī, Abulhasan, «Rohnamoi paƶūhiş va tahqiq dar Nahçulbaloƣa», faslnomai Mutolioti tafsirī, №1, bahori 1389h.ş.
  • Muntazirī, Husajn'alī, Darshoe az Nahçulbaloƣa, Tehron, intişoroti Saroī, 1383h.ş.
  • Murtazavī, Sajid Çalil, Kovişe dar Nahçulbaloƣa, Tehron, Dor-ul-irfon, 1400h.ş.
  • Mustafavī, Sajid Çavod, «Muarrifiji Nahçulbaloƣa», maçallai Mişkot, №1, poizi 1361h.ş.
  • Mustafavī, Sajid Çavod, Robitai Nahçulbaloƣa va Qur'on, Tehron, Bunjodi Nahçulbaloƣa, 1386h.ş.,
  • Mutahharī, Murtazo, Glimpses of the Nahj al - Balaghah, tarçumai Sajid Alī quliji qroīī, Tehron, Maçma'i çahoniji Ahli Bajt (a), 1392h.ş.
  • Mutahharī, Murtazo, Maçmuai osori şahidi Mutahharī, Tehron, intişoroti Sadro, 1372h.ş.
  • Mutahharī, Murtazo, Sajre dar Nahçulbaloƣa, Tehron, Sadro, 1379h.ş.
  • Mutahharī, Murtazo, Fi rhobi Nahçulbaloƣa, Bejrut, ad-Dor-ul-islomija, 1413h.q.
  • Mutahharī, Murtazo, adli ilohī, Tehron, Sadro, 1376h.ş.
  • Muhaddisi Nurī, Husajn ibni Muhammadtaqī, Mustadrak-ul-vasoili va mustanbat-il-masoil, Bejrut, Muassisatu Oli-l-Bajti li-ehjo-it-turos, 1408h.q.
  • Muhiddin, Muhammad, «Muqaddima», dar kitobi Şarhi Nahçulbaloƣa ta'lifi Muhammad Abduh, Qohira, al-Istiqoma, be to.
  • Mūsavī, Sajid Sodiq, Tamomi Nahçulbaloƣa, Bejrut, Muassisai al-a'lmiji li-l-matbu'ot, 1426h.q.
  • Navvobi Lohiçī, Mirzo Muhammadboqir, Şarhi Nahçulbaloƣa, Tehron, Markazi paƶūhişiji merosi maktub, 1379h.ş.
  • Na'ma, Abdulloh, Masodiri Nahçulbaloƣa, Naçaf, Maktabat-ur-ravzat-ul-hajdarija, 1392h.q.
  • Naççoşī, Ahmad ibni Alī, Riçol-un-Naççoşī, tahqiqi Sajid Mūsoi Şubajriji Zançonī, Qum, Daftari intişoroti islomī, 1365h.ş.
  • Rabi'ī, Maniƶa, «Bunjodi Nahçulbaloƣa», dar çildi 4 Donişnomai çahoni Islom, Tehron, Bunjodi doirutulmaorifi islomī, 1377h.ş.
  • Rafi'ī, Behruz, «Asolati alaviji Nahçulbaloƣa», dar maçallai Ravişşinosiji ulumi insonī, №26, bahori 1380h.ş.
  • Rafi'ī, Behruz, «Asolati alaviji Nahçulbaloƣa», faslnomai ravişi şinosiji ulumi insonī, №26, bahori 1380h.ş.
  • Sajid Razī, Muhammad ibni Husajn, Nahçulbaloƣa, tarçumai Muhammadmahdiji Fўlodўnd, Tehron, Soib, 1380h.ş.
  • Sajid Razī, Muhammad ibni Husajn, Nahçulbaloƣa, tarçumai Muhammadtaqiji Ça'farī, Maşhad, Bunjodi paƶūhişhoi islomī, 1380h.ş.
  • Sajid Razī, Muhammad ibni Husajn, Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, Qum, Hiçrat, 1414h.q.
  • Sajti Paƶūhişnomahi Nahçulbaloƣa, sanai bozdid: 18 murdodi 1403h.ş.
  • Safadī, Salohuddin, al-Vofī bi-l-vafajot, Bejrut, Doru ehjo-it-turos, 1420h.q.
  • Saççodī, Sajid Ahmad, «معرفی CD نهج البلاغه حوزه علمیه اصفهان», maçallai Paƶūhiş va havza, №3, poizi 1379h.ş.
  • Tabotaboī, «Mo tabqo min maxtutoti Nahçilbaloƣa», Turosuno, №№7 va 8, rabi'ussonī - ramazon 1406h.q.
  • Tabotaboī, «al-Mutabaqqo min maxtutoti Nahçilbaloƣa hatto nihojat-il-qarn-is-somin», Turosuno, №5, şavol - zulhiççai 1406h.q.
  • Tabotaboī, Sajid Abdulaziz, «Fi rihobi Nahçilbaloƣa», Turosuno, №29, şavol - zulhiççai 1412h.q.
  • Tambrhoi Eron, Qum, Muassisai farhangī va ittilo'rasoniji Tibjon, 1387h.ş.
  • Ustodī, Rizo, Bahse kūtoh peromuni madoriki Nahçulbaloƣa, Qum, 1396h.q.
  • Ustodī, Rizo, Kitobnomai Nahçulbaloƣa, Tehron, Bunjodi Nahçulbaloƣa, 1359h.ş.
  • Utoridī, Azizulloh, «Muqaddima», dar kitobi şarhi Nahçulbaloƣa ta'lifi jake az ulamoi qarni haştum, Qum, Utorid, 1375h.ş.
  • Utoridī, Azizulloh, Amiralmu'minin (a) va Nahçulbaloƣa, Tehron, Utorid, 1379h.ş.
  • Fajzulislom, Sajid Alī naqī, tarçuma va şarhi Nahçulbaloƣa, Tehron, Muassisai copu naşr, 1379h.ş.
  • Şahidī, Sajid Ça'far, «Muqaddima», dar Nahçulbaloƣa, ta'lifi Sajid Razī, Tehron, şirkati intişoroti Tehron, ilmī va farhangī, 1378h.ş.
  • Şahristonī, Sajid Hibatuddin, Mo huva Nahçulbaloƣa, Dor-us-saqofa, 1961m.
  • Şūştarī, Muhammadtaqī, Bahç-us-saboƣati fi şarhi Nahçulbaloƣa, Tehron, Amirkabir, 1376h.ş.
  • Ja'qubī, Ahmad ibni Ishoq, Maşokilat-un-nosi lizamonihim, Bejrut, Dor-ul-kitob-il-çadid, 1980.
  • al-Husajnī al-Xatib, Sajid Abduzzahro, Masodiru Nahçilbaloƣa va asonidih, Bejrut, Dor-uz-Zahro, 1409h.q.
  • Qutbi Rovandī, Said ibni Hibatulloh, Minhoç-ul-baro'ati fi şarhi Nahçulbaloƣa, Qum, kitobxonai ojatullohi Mar'aşiji Naçafī, 1406h.q.
  • Qutbiddini Kejdarī, Muhammad ibni Husajn, Hadoiq-ul-haqoiqi fi şarhi Nahçulbaloƣa, Qum, Bunjodi Nahçulbaloƣa, 1416h.q.
  • Harronī, Ibni Şu'ba, Tuhaf-ul-uquli an oli-r-Rasul, tahqiqi Aliakbari Ƣafforī, Qum, Intişoroti islomī, 1404h.q.
  • Hofizijon Bobulī, Abulfazl, «Nahçulbaloƣa», dar çildi 12 az donişnomai Imom Alī (a), Tehron, Markazi naşri osori paƶūhişgohi farhangu andeşai islomī, 1380h.ş.
  • Hoşimiji Xuī, Mirzo Habibulloh, Minhoç-ul-baro'ati fi şarhi Nahçulbaloƣa, Tehron, Maktabat-ul-islomija, 1400h.q.
  • Hūşjor, Josir; Çalili Taçlil, «بررسی تطبیقی سیمانی انسان کامل در خطبۀ متقین نهج البلاغه و آثار عزیز‌الدین نسفی», dar maçallai Paƶūhişhoi Nahçulbaloƣa, №46, poizi 1394h.ş.
  • Çavodiji Omulī, Abdulloh, «تفسیر سوره جمعه جلسه ۱۰», dar sajti daftari marça'ijati Ojatulloh Çavodiji Omulī, sanai darç: 27 farvardini 1397h.ş., sanai bozdid: 18 murdodi 1403h.ş.
  • Ça'farī, Muhammadtaqī, Tarçuma va tafsiri Nahçulbaloƣa, Tehron, Daftari naşri farhangi islomī, 1376h.ş.
  • Ça'farī, Sajid Muhammadmahdī, Omūzişi Nahçulbaloƣa, Tehron, Vazorati farhangu irşodi islomī, 1380h.ş.
  • Ça'farī, Sajid Muhammadmahdī, Sajid Razī, Tehron, Tarhi nav, 1375h.ş.
  • Çurdoq, Çurç, Ravoe'u Nahçulbaloƣa, Bejrut, Markazu al-Ƣadiri li-d-dirosot-il-islomija, 1417h.q.
  • Çurdoq, Çurç, al-Imom Alī (a) savt-ul-adolat-il-insonija, Bejrut, Doru maktabat-ul-hajot, 2010.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Наҳҷулбалоға&oldid=27826"