Jump to content

Китобати Қуръон

Аз wikishia
(Тағйири масир аз Китобати Қуръони Карим)

Китобати Қуръон (форсӣ: کتابت قرآن) ба навиштан ва ҷамъоварии Қуръон ишора дорад. Китобати Қуръон, ки мусоидат ба ҳифзи Қуръон аз таҳриф мекунад, аз ҷониби Пайғамбар (с) таъкид шудааст. Ӯ ба баъзе аз саҳоба, монанди Имом Алӣ (а) ва Зайд ибни Собит, вазифаи навиштани Қуръонро супурд. Аввалин мусҳафҳо тавассути афроде чун Алӣ ибни Абутолиб, Зайд ибни Собит, Абдуллоҳ ибни Масъуд ва Убай ибни Каъб навишта шуданд; аммо нашр ва ихтилофи нусхаҳои Қуръон боиси ихтилоф байни мардум гардид. Ба ҳамин далел, Усмон ибни Аффон шӯрое барои яксонсозии Қуръон ташкил кард ва нусхаи ягонае аз Қуръон пешниҳод намуд. Қуръоне, ки ҷамъоварӣ шуда буд, аз ҷониби имомони шиа тасдиқ гардид.

Дар садри Ислом, навиштани Қуръон бо хатти ибтидоӣ иҷро мешуд, ки ҳеҷ нишона ва нуқтае надошт ва ин амр боиси иштибоҳи мардум дар қироат мегардид. Аз ин рӯ, Абуласвади Дуалӣ, Наср ибни Осим ва Халил ибни Аҳмади Фароҳидӣ Қуръонро нуқтагузорӣ ва эъробгузорӣ карданд ва нишонаҳоеро барои осонсозии қироати Қуръон истифода бурданд.

Китобати Қуръон дар ҳунарҳои гуногун, монанди хушнависӣ, тазҳиб, саҳифаороӣ ва саҳҳофӣ намоён шудааст; зеро мусулмонон кӯшиш мекунанд, ки аз ҳар он чи дар зебоии китобат таъсир дорад, истифода баранд. Ба ҳамин далел, хатҳоеро ихтироъ карданд, ки аз ҷумлаи онҳо метавон ба хатҳои сулс, насх, райҳон ва настаълиқ ишора кард. хатти насх ба далели равшан буданаш дар китобати Қуръон, аҳамият ёфт ва ҳамчун хатти муносиби китобати Қуръон муаррифӣ шуд.

Ҷойгоҳ

Китобати Қуръон аз мабоҳиси улуми қуръонӣ аст[1] ва дар он, таърих ва чигунагии китобат ва ҷамъоварии Қуръон баҳс мешавад.[2] Китобати Қуръон аз омилҳои ҳифзи Қуръон аз таҳриф аст ва ба ҳамин далел, Пайғамбар (с) бар он таъкид мекард.[3] Чигунагии китобати Қуръон дар фаҳми маънои оятҳо таъсиргузор дониста шудааст; чунонки гуфтаанд, яке аз омилҳое, ки боиси он шудааст, ки чанд эҳтимол дар маъноҳои оятҳои Қуръон вуҷуд дорад, норасоии китобат дар садри Ислом будааст.[4]

Ба қавли муҳаққиқон, навиштан дар олами Ислом, бо китобати Қуръон оғоз шуд ва ба сабаби пайвастагии хат бо китобати Қуръон, хат дар олами Ислом аҳамият ёфт.[5] Бо зуҳури Ислом ва нозил шудани Қуръон, хат ва китобат мавриди таваҷҷуҳ қарор гирифт; зеро Қуръон муъҷизаи Пайғамбар (с) буд ва қироату китобати он, фаризаи муқаддас ба шумор мерафт.[6]

Санаи китобати Қуръон

Ҳангоми зуҳури Ислом, хат ва китобат байни аҳолии Ҳиҷоз маъмул набуд ва камтар аз бист нафар бо хатту навиштан ошно буданд. Аз ин рӯ, Пайғамбар (с) онҳоро барои китобати ваҳй истихдом кард ва мусулмононро ба омӯхтани хатту китобат ташвиқ намуд.[7] Пайғамбар (с) дар канори ҳифзи Қуръон, ба китобати он низ таваҷҷӯҳ дошт ва афроде монанди Алӣ ибни Абитолиб ва Зайд ибни Собитро барои навиштани Қуръон маъмур карда буд.[8] Онҳо Қуръонро бар пӯсти баъзе ҳайвонот, баргҳои дарахти хурмо, устухонҳои паҳн ва коғаз менавиштанд.[9]

Аввалин мусҳафҳо

Қуръони дастхат, мансуб ба Имом Алӣ (а)

Ибни Надим, китобшиноси қарни чоруми ҳиҷрӣ, дар китоби Ал-Феҳристи худ мусҳафи Имом Алӣ (а)-ро аввалин мусҳафи комили Қуръон муаррифӣ кардааст.[10] Пас аз вафоти Пайғамбар (с), Имом Алӣ (а) дар хонаи худ Қуръонро ба тартиби нозил шудан, дар як мусҳаф ҷамъ кард ва онро ба мардум ва саҳоба нишон дод.[11] Баъзе саҳоба ин мусҳафро напазируфтанд. Ба ҳамин далел, Имом Алӣ (а) онро аз дастраси умум берун кард.[12]

Пас аз вафоти Пайғамбар (с) ва қабул нашудани мусҳафи Имом Алӣ (а), ғайр аз Зайд ибни Собит, баъзе саҳоба, аз ҷумла Абдуллоҳ ибни Масъуд, Убай ибни Каъб, Миқдод ибни Асвад, Солим Мавлои Абиҳузайфа, Муъоз ибни Ҷабал ва Абумӯсои Ашъарӣ ба ҷамъоварии Қуръон пардохтанд.[13]

Яксонсозии мусҳафҳо

Мақолаи аслӣ: Мусҳафи усмонӣ

Тасвири нусхае аз Қуръон дар Миср, ки иддао мешавад аз мусҳафҳои усмонӣ аст.

Саҳоба мусҳафҳои гуногунро барои худ навишта буданд, ки ҳар яке бо дигарӣ фарқҳое дошт. Ин ихтилоф дар мусҳафҳо ва қироатҳо боиси ихтилоф байни мардум гардид.[14] Ба ҳамин далел, Усмон, халифаи сеюм, қарор гузошт, ки мусҳафҳоро яксон кунад.[15] Барои ин кор, дувоздаҳ нафар аз саҳоба, аз ҷумла Зайд ибни Собит, Абдуллоҳ ибни Зубайр ва Абдуллоҳ ибни Аббос, бо сарпарастии Убай ибни Каъб Қуръонро ҷамъоварӣ карданд.[16] Қуръони ҷамъоваришуда аз ҷониби Имом Алӣ (а) тасдиқ гардид ва пас аз халифа шудан низ ба ин Қуръон мултазим буд.[17] Пас аз Имом Алӣ (а) низ имомони баъдӣ Қуръони Усмонро тасдиқ карданд ва бар ҳифзу нигаҳдории он таъкид намуданд.[18]

Рушди китобати Қуръон

Дар асри Сафавӣ дар Эрон ва давраи Усмонӣ дар Туркия китобати Қуръон мавриди таваҷҷуҳи зиёд қарор гирифт.[19] Қуръонҳо ба шакли комил, ё ба шакли чор, понздаҳ, сӣ ва шастҷилдӣ навишта мешуданд; аммо ба тадриҷ ҳамаи Қуръонҳо ба шакли комил навишта шуданд.[20] Бо рушди саноати чоп, қуръонҳои чопӣ маъмул гардиданд ва суннати қуръоннависӣ ба рукуд расид.[21]

Расм-ул-мусҳаф

Расм-ул-мусҳаф ба хатти вижаи мусҳафи Усмонӣ ишора дорад. Дар ин мусҳаф, калимаҳои қуръонӣ бар хилофи қоидаҳои китобат навишта шудаанд;[22] масалан, навиштани «الصلوٰة=Ас-Салот»[23] ба ҷои «الصلاة=Ас-Салоҳ» ва «ابرٰهــٖم=Иброҳٖим»[24] ба ҷои «ابراهیم=Иброҳим».[25] Барои расм-ул-мусҳаф шаш қоидаи ҳазф, зиёдат, ҳамза, ибдол, васл ва фасл зикр шудааст, ки ҳеҷ яке аз онҳо мувофиқи қоидаҳои китобат нест.[26] Ба назари баъзе қуръоншиносон, расмулхатти Усмонӣ чунон аҳамияте ёфтааст, ки агар қироате бо он мухолифат дошта бошад, бояд ислоҳ шавад.[27] Ба назари муҳаққиқон, иштибоҳи котибони ваҳй, ибтидоӣ будани хат дар садри Ислом ва таъсирпазирии расмулхатти Қуръон аз ихтилофи қироатҳо, аз омилҳои мувофиқат надоштани расм-ул-мусҳаф бо қоидаҳои китобат будааст.[28] Дар муқобил, баъзе аз аҳли суннат расмулхатти Қуръонро тавқифӣ медонанд; яъне, эътиқод доранд, ки чигунагии навиштани калимаҳоро Пайғамбар (с) тавассути ваҳй ба котибони Қуръон омӯхтааст.[29]

Назариёт дар бораи тағйири расм-ул-мусҳаф

Дар бораи он ки оё тағйир додани расм-ул-мусҳаф ҷоиз аст ё не, назариёти зерин мавриди баҳс қарор гирифтаанд:

  • Қабули тавқифӣ будани расм-ул-мусҳаф: Навиштани Қуръон бо расмулхатти дигар ҷоиз нест.[30]
  • Ҳифзи расм-ул-мусҳаф: Ҳарчанд расмулхатти Қуръон тавқифӣ нест, барои пешгирӣ аз тасарруфоти дигар дар Қуръон, бояд расм-ул-мусҳаф ба ҳамин шакли худ боқӣ монад.[31]
  • Ғайризарури будани риояи расм-ул-мусҳаф: Риояи расм-ул-мусҳаф зарурӣ нест ва метавон Қуръонро бо расмулхатти дигар навишт.[32]
  • Ислоҳи расм-ул-мусҳаф: Ба далели ноогоҳии афроди асри ҳозир аз расм-ул-мусҳаф ва барои пешгирӣ аз хатохонӣ аз ҷониби онҳо, бояд Қуръонро ба тавре навишт, ки дуруст хонда шавад; аз ин рӯ, набояд Қуръонро бар асоси расм-ул-мусҳаф навишт.[33] Носир Макорими Шерозӣ, муаллифи тафсири Намуна, тағйир додани расм-ул-мусҳафро корӣ зарурӣ донистааст.[34]

Таҳаввули хатти Қуръон

Дар даврони ҳаёти Пайғамбар (с), Қуръон бо хатти ҳиҷозӣ (ҳамонанди хатти насх дар қарни панҷум) навишта мешуд.[35] Бо таъсиси шаҳри Кӯфа дар соли 17 ҳиҷрӣ ва рушди хатти кӯфӣ, қуръонҳо (аз ҷумла қуръонҳои модар, ки дар даврони Усмон навишта шуданд ва котибони Қуръон аз рӯи онҳо менавиштанд) бо хатти кӯфӣ навишта шуданд[36] Аввалин қуръонҳои навишташуда нуқта ва эъроб надоштанд ва ин амр боиси иштибоҳ мегардид.[37]

Нусхаи хаттии Қуръон, марбут ба қарни аввали ҳиҷрии қамарӣ. Дар тасвир оятҳои 43 то 56 сураи Нисо дида мешавад.

Ислоҳоти хат ва нуқтагузорӣ

Абуласвади Дуалӣ (ваф.: 69ҳ.қ.) бо роҳнамоии Имом Алӣ (а) Қуръонро ҳаракатгузорӣ кард; аммо барои ин кор, на аз ҳаракатҳои кашида, балки аз нуқта истифода кард;[38] ба ин тартиб, ки барои нишонаи фатҳа, нуқтае рӯи ҳарф, барои касра, нуқтае зери ҳарф ва барои замма, нуқтае дар пеши ҳарф ва ба рангҳои дигар ғайр аз хатти Қуръон қарор дод.[39] Пас аз Абуласвад, шогирдаш Наср ибни Осим (ваф.: 89ҳ.қ.) барои мушаххас кардани ҳуруфи бенуқта аз якдигар (масалан, ҳуруфи ҳо, хо ва ҷим, ки бе нуқта шабеҳ ба ҳам ҳастанд) аз нуқта истифода кард ва барои он ки бо нуқтаҳое, ки устодаш барои ҳаракати ҳуруф қарор дода буд, иштибоҳ нашавад, онҳоро ба ҳамин рангҳои асосии ҳуруф навишт.[40] Пас аз муддате, Халил ибни Аҳмади Фароҳидӣ (ваф.: 175ҳ.қ.) нуқтаҳоеро, ки Абуласвад барои ҳаракатгузорӣ истифода карда буд, ба ҳаракатҳои ــَـ ــِـ ــُـ табдил дод ва нишонаҳои ташдид, ҳамза ва ғайраро барои осонсозии қироати Қуръон истифода бурд.[41]

Таҳаввули хат ва китобати Қуръон

Мусулмонон дар қарни аввали ҳиҷрӣ ба китобати Қуръон таваҷҷуҳи вижа карданд ва кӯшиш карданд, ки усули китобатро ислоҳ кунанд.[42] Дар қарни чорум усулҳои китобати Қуръон хеле мутанаввеъ шуд ва бештар аз бист услуби навиштанӣ дар ҷаҳони Ислом ба вуҷуд омад.[43] Гуногунии ин услубҳо мушкилиҳоеро барои котибон ва хонандагон ба вуҷуд овард.[44] Ба ҳамин далел, Ибни Муқла (ваф.: 328ҳ.қ.) дар садади ислоҳи услубҳо баромад[45] ва барои ақсоми шашгонаи хат (1. Сулс 2. Муҳаққақ 3. Райҳон 4. Насх 5. Тавқеъ 6. Руқоъ), ки Қуръон бо онҳо навишта мешуд, усулҳое қарор дод.[46]

Ҳунар ва китобати Қуръон

Китобати Қуръон дар даврони исломӣ, ғайр аз хатту хушнависӣ, дар ҳунарҳои дигаре монанди тазҳиб, саҳифаороӣ ва саҳҳофӣ инъикос ёфтааст.[47] Мусулмонон ғайр аз хат, аз ҳар он чи дар зебоии китобат таъсир дошт (масалан тазҳиб ва тасҳиф) истифода мекарданд[48] Ба қавли муҳаққиқон, аз он ҷое ки ҳунари китобати Қуръон, каломи ваҳйро ба хонандагон нишон медиҳад ва мафоҳими диниро дар бар мегирад, дар байни ҳунарҳои дигар аҳамияти бисёр дорад.[49] Китобати Қуръон дар давраи Илхониён (қарни ҳафтуми ҳиҷрӣ) ба авҷ расид ва қуръонҳои навишташуда дар он давра, ҳам аз ҷиҳати хат, ҳам аз ҷиҳати тазҳиб ва ҳам аз ҷиҳати нусхашиносӣ арзиши фаровон доранд.[50]

Хушнависӣ

Сураи Фотиҳатулкитоб ба хатти настаълиқ ва ба қалами Миръимод Ҳусайнии Қузвинӣ

Ибни Муқла (ваф.: 328ҳ.қ.) хатҳои сулс, муҳаққақ, райҳон, насх, тавқеъ ва руқоъро ихтироъ кард.[51] Ӯ ҳуруфро бар асоси қонунҳои ҳандаса ва шакли ҳуруфро бар асоси қонуни сатҳ (сатҳи ҳуруфҳои кашида монанди алиф ва бо) ва давр (даври ҳуруфҳо монанди ҷим ва нун) тарҳрезӣ кард.[52] Пас аз Ибни Муқла, Ибни Боввоб дар қарни панҷуми ҳиҷрӣ ва сипас Ёқути Мустаъсимӣ дар қарни ҳафтум хатти насхро ба авҷ расонданд ва онро ҳамчун хатти муносиби китобати Қуръон муаррифӣ карданд.[53] Хатти насх, худ ба услубҳои гуногун ворид шуд, ки муҳимтаринашон мактаби арабӣ, туркӣ ва эронӣ аст.[54] Дар давраи Темуриён, дар ҳунари хушнависӣ таҳаввулоти бисёре ба вуҷуд омад.[55] Дар ин давра бо таркиби ду хатти руқоъ ва тавқеъ, хатти таълиқ ва сипас бо таркиби ду хатти насх ва таълиқ, хатти настаълиқ пайдо шуд.[56] Мусулмонон дар Ҳинд Қуръонро бо хатти биҳорӣ (баҳорӣ) ва дар Чин бо хатти синӣ (навъи махсуси хатти насх) менавиштанд.[57]

Хатти насх ба далели равшан буданаш, дар китобати Қуръон, аҳамият дорад.[58] Аз Мустаъсимӣ, Қуръоне боқӣ мондааст, ки онро дар соли 669 ҳиҷрӣ бо се хатти сулс, насх ва райҳон навиштааст.[59] Қуръони навишташуда бо хатти Аҳмади Найризӣ, машҳуртарин Қуръони навишташуда бо хатти насхи эронӣ аст.[60] Хатти настаълиқ дар матнҳои адабӣ корбурди фаровон дорад; аммо аз он ҷое ки ҳаракатгузории он душвор аст, камтар Қуръони комилро бо он менависанд.[61] Миръимод Ҳусайнии Қазвинӣ сураи Фотиҳатулкитобро бо хатти настаълиқ навишта, ки ин асар шуҳрати фаровон ёфтааст.[62] Дар даврони Сафавӣ, тарҷумаи форсии Қуръон, ба шакли навори борик бо хатти настаълиқ дар зери оятҳо навишта шуд.[63]

Тазҳиб

Хушнависӣ ва тазҳиби Қуръон, соли 1710 мелодӣ

Фанни тазҳиб (тиллокорӣ) ба ороиши варақҳои китоб ё ҷилди он бо тилло ва рангҳои дигар гуфта мешавад.[64] Аз тазҳиб маъмулан барои муайян кардани сарсураҳо ва ҷузъҳо истифода мешавад.[65] Ин ҳунар ҳамроҳ бо хаттотӣ пешрафт кард, то он ҷое ки хаттотони Қуръон кори тазҳиби онро низ анҷом медоданд.[66] Қадимитарин осори наққошӣ ва тазҳиби Қуръон, ки мавҷуд аст, мансуб ба қарни сеюми ҳиҷрӣ ба баъд мебошад.[67] Ин Қуръонҳо ғолибан бо фармони султонҳои вақт таҳия мешуданд.[68] Дар охири қарни шашум ва ибтидои қарни ҳафтум, шаҳри Табрез аз марказҳои муҳим барои фанни тазҳиб буд ва мактаби Табрез дар тазҳиб дар ин давра ба вуҷуд омад.[69] Ҳунари тазҳиб дар давраи Темуриён равоҷи бисёр ёфт; зеро султонҳои онҳо ба ҳунар дилбастагӣ доштанд.[70]

Катибанависӣ

Катибаи ояти нур ба хатти сулс дар меҳроб, ба қалами Сайид Муҳаммад Ҳусайнии Муваҳҳид - ҳарами Иммо Ризо (а)

Катибаҳо оятҳо ва сураҳое аз Қуръон ҳастанд, ки дар қолабҳои гуногун, бар маҳалҳои муқаддасе монанди меҳроб, гунбази масҷидҳо, зареҳу деворҳои ҳарам навишта мешаванд.[71] Китобатҳо бо хатҳое монанди кӯфӣ, сулс, насх, настаълиқ ва муалло ва ба шакли кошикорӣ, оҷурӣ ё гачбурӣ навишта шудаанд.[72] Катибанависӣ дар асри Темуриён маъмул буд ва дар давраи Сафавӣ ба авҷ расид.[73]

Ҷилдсозӣ

Мусулмонон ҳунари ҷилдсозиро барои ҳифзи Қуръон аз осебҳо истифода бурданд.[74] Ҳунари ҷилдсозӣ, монанди хушнависӣ, ба хотири қадосати Қуръон назди мусулмонон, хеле рушд кард.[75] Аввалин ҷилдҳо ҳама сода буданд; аммо аз қарни чоруми ҳиҷрӣ, нақшҳои ҳандасӣ ба шакли доира ва байзавӣ, дар мобайни ҷилдҳо илова шуданд.[76] Пас аз муддате рӯи ҷилдҳо бо тилокорӣ ва тазҳиб ороиш ёфтанд.[77] Ороиши ҷилдҳои чармӣ дар давраи Темуриён дар Эрон ва асри Мамолик дар Миср аҳамияти вижа дошт[78] ва ҳунари ҷилдсозӣ дар асри Темуриён ба авҷ расид.[79]

Нахустин чопи Қуръон

Қуръон барои аввалин бор дар соли 950 ҳиҷрӣ дар шаҳри Бундуқия (Венетсия - Итолиё) чоп шуд; аммо бо фармони мақомоти калисо, маҳв гардид.[80] Пас аз он, дар соли 1104 ҳиҷрӣ, Абраҳам Ҳинкелман, исломшиноси олмонӣ, Қуръонро дар Ҳамбург (Олмон) чоп кард.[81] Аввалин чопи исломии Қуръон дар соли 1200 ҳиҷрӣ тавассути шахсе бо номи Мавло Усмон дар Санкт-Петербург (Русия) анҷом ёфт.[82]

Чопи Қуръон дар Эрон ва Туркия

Эрон аввалин давлати исломӣ буд, ки Қуръонро дар ду чопи сангӣ, яке дар 1243 ҳиҷрӣ дар Теҳрон ва дигаре дар соли 1248 ҳиҷрӣ дар Табрез таҳия кард.[83] Пас аз Эрон, давлати Усмонии Туркия дар соли 1294 ҳиҷрӣ Қуръонро дар чопҳои гуногун пешниҳод кард.[84]

Чопи Қуръон дар Миср ва Ироқ

Давлати Миср дар соли 1342 ҳиҷрӣ ва давлати Ироқ низ дар соли 1370 ҳиҷрӣ чопҳои нафисе аз Қуръон интишор карданд.[85]

Ҷусторҳои вобаста

Нигорхона

Эзоҳ

  1. ↑ Рукнӣ, Ошноӣ бо улуми қуръонӣ, 1379ҳ.ш., саҳ.4
  2. ↑ Ҷаъфарӣ, «Муқаддима», дар Расм-ул-хаттимусҳаф, 1376ҳ.ш., саҳ.5
  3. ↑ Тоҳирӣ, Дарсҳое аз улуми қуръонӣ, 1377ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.329
  4. ↑ Муталлиб, «Таъсири китобат дар паёмрасонӣ Қуръон», саҳ.69-72
  5. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввулии хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.55
  6. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.22
  7. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.170
  8. ↑ Мазлумӣ, Пажӯҳише дар бораи охирин китоби Илоҳӣ, 1403ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.38
  9. ↑ Субҳӣ Солеҳ, Мабоҳису фи улум-ил-Қуръон, 1372ҳ.ш., саҳ.69-70
  10. ↑ Ибни Надим, Ал-Феҳрист, 1417ҳ.қ., саҳ.45
  11. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.122
  12. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.122
  13. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.125
  14. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.133
  15. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.136
  16. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.137
  17. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.138
  18. ↑ Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.139
  19. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.65
  20. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.64
  21. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.66
  22. ↑ Саршор, «Расм-ул-мусҳаф», саҳ.793
  23. ↑ Сураи Бақара, ояти 164
  24. ↑ Сураи Бақара, ояти 125
  25. ↑ Ниг.: Маърифат, Улуми қуръонӣ, 1381ҳ.ш., саҳ.166 - 169
  26. ↑ Саршор, «Расм-ул-мусҳаф», саҳ.793
  27. ↑ Саршор, «Расм-ул-мусҳаф», саҳ.795
  28. ↑ Раҷабӣ, «Расм-ул-мусҳаф; вижагиҳо ва дидгоҳҳо», саҳ.22-31
  29. ↑ Маориф, Даромаде ба таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.187
  30. ↑ Маориф, Даромаде ба таърихи Қуръон, 1383ҳ.ш., саҳ.187
  31. ↑ Хумайнӣ, Тафсир-ул-Қуръон-ил-карим, 1418ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.224
  32. ↑ Субҳӣ Солеҳ, Мабоҳису фи улум-ил-Қуръон, 1372ҳ.ш., саҳ.278 - 279
  33. ↑ Субҳӣ Солеҳ, Мабоҳису фи улум-ил-Қуръон, 1372ҳ.ш., саҳ.280
  34. ↑ Макорими Шерозӣ, Истифтоот, 1427ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.490
  35. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23
  36. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23
  37. ↑ Мирмуҳаммадии Зарандӣ, Таърих ва улуми Қуръон, 1377ҳ.ш., саҳ.160
  38. ↑ Мирмуҳаммадии Зарандӣ, Таърих ва улуми Қуръон, 1377ҳ.ш., саҳ.163 - 165
  39. ↑ Ромиёр, Таърихи Қуръон, 1369ҳ.ш., саҳ.534
  40. ↑ Мирмуҳаммадии Зарандӣ, Таърих ва улуми Қуръон, 1377ҳ.ш., саҳ.163 - 165
  41. ↑ Мирмуҳаммадии Зарандӣ, Таърих ва улуми Қуръон, 1377ҳ.ш., саҳ.165
  42. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.50
  43. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.50
  44. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.50
  45. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.50
  46. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23
  47. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.47
  48. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.52
  49. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.47
  50. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.57
  51. ↑ Гурӯҳе аз нависандагон, Номаи донишварони Носирӣ, Дор-ул-илм ва Дор-ул-фикр, ҷ.5, саҳ.73-74
  52. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.50
  53. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23
  54. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.24
  55. ↑ Аббосзода ва Мандалӣ, «Нақши ҳокимони Темурӣ дар таҳаввули хушнависии исломӣ», саҳ.126
  56. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23 - 24
  57. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.62 - 63
  58. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.56
  59. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.23
  60. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.24
  61. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.64
  62. ↑ Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, «Сайри китобати Қуръон», саҳ.24
  63. ↑ Шерозӣ ва Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», саҳ.64
  64. ↑ Наҷҷорпури Ҷабборӣ, «Мафоҳими тазҳибҳои қуръонӣ дар асри Сафавӣ», саҳ.35
  65. ↑ Козимӣ, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», саҳ.52
  66. ↑ Барзин, «Нигоҳе ба таърихчаи тазҳиби Қуръон», саҳ.36
  67. ↑ Барзин, «Нигоҳе ба таърихчаи тазҳиби Қуръон», саҳ.36
  68. ↑ Барзин, «Нигоҳе ба таърихчаи тазҳиби Қуръон», саҳ.36
  69. ↑ Барзин, «Нигоҳе ба таърихчаи тазҳиби Қуръон», саҳ.37
  70. ↑ Шоистафар, «Китобат ва тазҳиби қуръонҳои Темурӣ дар маҷмуаҳои дохилӣ ва хориҷӣ», саҳ.100
  71. ↑ Мазангӣ, Исмоилпур, «Китобат ва катибанигорӣ дар хушнависии исломӣ», саҳ.12
  72. ↑ Мазангӣ, Исмоилпур, «Китобат ва катибанигорӣ дар хушнависии исломӣ», саҳ.14
  73. ↑ Ҳусайнӣ ва Товусӣ, «Таҳаввули ҳунари катибанигории асри Сафавӣ бо таваҷҷӯҳ ба катибаҳои Сафавии маҷмуаи ҳарами мутаҳҳари Имом Ризо (а)», саҳ.60
  74. ↑ Толибпур ва Яздонӣ, «Мутолиаи татбиқии ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Темурӣ бо ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Мамлукии Миср», саҳ.5
  75. ↑ Ҳошимӣ, «Ҳунари ҷилдсозӣ», саҳ.313
  76. ↑ Атиқӣ, «Ҷилдсозии Қуръон дар Эрон», саҳ.92
  77. ↑ Атиқӣ, «Ҷилдсозии Қуръон дар Эрон», саҳ.92
  78. ↑ Толибпур ва Яздонӣ, «Мутолиаи татбиқии ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Темурӣ бо ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Мамлукии Миср», саҳ.12
  79. ↑ Атиқӣ, «Ҷилдсозии Қуръон дар Эрон», саҳ.92
  80. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.405
  81. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.405
  82. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.405
  83. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.406
  84. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.406
  85. ↑ Маърифат, Ат-Тамҳид, 1415ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.406

Сарчашма

  • Қуръони карим
  • Аббосзода, Худовердӣ, ва Амир Мандалӣ, «Нақши ҳокимони Темурӣ дар таҳаввули хушнависии исломӣ», Дар маҷаллаи Баҳористони сухан, №28, Баҳор ва тобистон 1394ҳ.ш.
  • Атиқӣ, Маҳдӣ, «Ҷилдсозии Қуръон дар Эрон», Дар Китоби Моҳи Меҳр, №118, тир 1387ҳ.ш.
  • Барзин, Парвин, «Нигоҳе ба таърихчаи тазҳиби Қуръон», Дар маҷаллаи Ҳунар ва Мардум, №49, обони 1345ҳ.ш.
  • Гурӯҳи аз нависандагон, Номаи донишварони Носирӣ, Қум, Дорулилм ва Дорулификр, бе то.
  • Ибни Надим, Муҳаммад ибни Исҳоқ, Ал-Феҳрист, Бейрут, Дор-ул-маърифа, 1417ҳ.қ.
  • Козимӣ, Сомара, «Сайри таҳаввули китобати Қуръон то садаи ҳаштуми ҳиҷрӣ (давраи Илхонӣ)», Дар Китоби Моҳи Ҳунар, №91 ва 92, фарвардин ва урдибиҳишт 1385ҳ.ш.
  • Мазангӣ, Ҷавод; Сомона Исмоилпур, «Китобат ва катибанигорӣ дар хушнависии исломӣ», Дар маҷаллаи Мутолиоти улуми исломӣ ва инсонӣ, №12, зимистон 1396ҳ.ш.
  • Мазлумӣ, Раҷабалӣ, Пажӯҳише дар бораи охирин китоби Илоҳӣ, Теҳрон, Офоқ, 1403ҳ.қ.
  • Макорими Шерозӣ, Носир, Истифтоот, Қум, Мадрасаи Имом Алӣ ибни Абитолиб (а), 1427ҳ.ш.
  • Маориф, Маҷид, Даромаде ба таърихи Қуръон, Теҳрон, Муассисаи Набо, 1383ҳ.ш.
  • Маърифат, Муҳаммадҳодӣ, Ат-Тамҳид фи улумил Қуръон, Қум, Дар улуми исломӣ, 1415ҳ.қ.
  • Маърифат, Муҳаммадҳодӣ, Улуми қуръонӣ, Қум, Ат-Тамҳид, чопи чорум, 1381ҳ.ш.
  • Мирмуҳаммадии Зарандӣ, Сайид Абулфазл, Таърих ва улуми Қуръон, Қум, Дар улуми исломӣ, 1377ҳ.ш.
  • Муталлиб, Алӣризо, «Таъсири китобат дар паёмрасонӣ Қуръон», Дар маҷаллаи Бинот, №74, тобистон 1391ҳ.ш.
  • Наҷҷорпури Ҷабборӣ, Самад, «Мафоҳими тазҳибҳои қуръонӣ дар асри Сафавӣ», Дар маҷаллаи Нигора, №40, Зимистон 1395ҳ.ш.
  • Раҷабӣ, Муҳсин, «Расм-ул-мусҳаф; вижагиҳо ва дидгоҳҳо», Дар маҷаллаи Машкот, №104, поиз 1388ҳ.ш.
  • Ромиёр, Маҳмуд, Таърихи Қуръон, Теҳрон, Амиркабир, 1369ҳ.ш.
  • Рукнӣ, Муҳаммадмаҳдӣ, Ошноӣ бо улуми қуръонӣ, Теҳрон, Самт, 1379ҳ.ш.
  • Саршор, Мӯҷгон, «Расм-ул-мусҳаф», Дар ҷилди 19 Донишномаи ҷаҳони Ислом, Теҳрон, Бунёди донишномаи исломӣ, 1393ҳ.ш.
  • Субҳӣ Солеҳ, Мабоҳису фи улум-ил-Қуръон, Қум, Маншуроти Ризо, 1372ҳ.ш.
  • Толибпур, Фарида, ва Нафиса Яздонӣ, «Мутолиаи татбиқии ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Темурӣ бо ҷилдҳои чармии Қуръони карим дар давраи Мамлукии Миср», Дар маҷаллаи Нигоринаи ҳунари исломӣ, №5, Баҳор 1394ҳ.ш.
  • Тоҳирӣ, Ҳабибуллоҳ, Дарсҳое аз улуми қуръонӣ, Қум, Усва, 1377ҳ.ш.
  • Хумайнӣ, Сайид Мустафо, Тафсир-ул-Қуръон-ил-карим, Теҳрон, Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ (раҳ), 1418ҳ.қ.
  • Шерозӣ, Алиасғар, ва Маҳдӣ Саҳрогард, «Сайри таҳаввули хутути қуръонӣ дар ҷаҳони Ислом», Дар маҷаллаи Таърихи Ислом ва Эрон, №15, поиз 1391ҳ.ш.
  • Шоистафар, Маҳноз, «Китобат ва тазҳиби қуръонҳои Темурӣ дар маҷмуаҳои дохилӣ ва хориҷӣ», Дар маҷаллаи Мутолиоти ҳунари исломӣ, №10, баҳору тобистони 1388ҳ.ш.
  • Ҳошимӣ, Сайид Абдулқодир, «Ҳунари ҷилдсозӣ», Дар маҷаллаи Номаи Баҳористон, №7 ва 8, 1382ҳ.ш.
  • Ҳоҷ Сайид Ҷаводӣ, Сайид Камол, «Сайри китобати Қуръон», Дар маҷмуаи мақолоти Китоби Моҳи Ҳунар, №12, шаҳривари 1378ҳ.ш.
  • Ҳусайнӣ, Сайид Ҳошим, ва Маҳмуд Товусӣ, «Таҳаввули ҳунари катибанигории асри Сафавӣ бо таваҷҷӯҳ ба катибаҳои Сафавии маҷмуаи ҳарами мутаҳҳари Имом Ризо (а)», Дар Китоби Моҳи Ҳунар, №91 ва 92, фарвардину урдибиҳишти 1385ҳ.ш.
  • Ҷаъфарӣ, Яъқуб, «Муқаддима», Дар Расм-ул-хатти мусҳаф, Таълифи Ғоним Қудурӣ Ҳамад, Қум, Усва, 1376ҳ.ш.
Баргирифта аз "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Китобати_Қуръон&oldid=31339"