Jump to content

Hajtoni sab'a

Az wikishia

Maqolai Hajtoni sab'a bo maqolahoi Fadak, Moçaroi Fadak va Xutbai fadakija irtibot dorad.

Hajtoni sab'a (arabī: الحيطان السبعة) jo sadaqoti Rasuli akram (s), haft boƣe budand, ki Muxajriq jo afrodi digare az jahudijoni Madina ba Pajombari Islom (s) hadja kardand va on hazrat onhoro vaqf namud. Bar asosi rivojate, Pajombar (s) in boƣhoro baroi Hazrati Fotima (s) vaqf kard. Pas az vafoti Pajombar (s), hazrati Fotima (s) az Abubakr xost, ki idorai in boƣho, zaminhoi Xajbar va Fadakro ba ū bisuporad, ammo bo muxolifati Abubakr rūbarū şud.

Bar asosi barxe guzorişho, Imom Alī (a) dar zamoni xilofati Umar ibni Xattob az ū xost, ki Hajtoni sab'a, Fadak va Xajbarro ba ū bisuporad, ammo Umar tanho bo bargardonidani Hajtoni sab'a rozī şud. Hazrati Fotima (s) dar vasijati xud idorai in boƣhoro ba Imom Alī (a), Imom Hasan (a) va Imom Husajn (a) va ba'd az onho ba buzurgtarin farzandi nasli xud dar har davra voguzor namud.

In boƣho to zamoni Abbosijon, dar ixtijori farzandoni hazrati Fotima (s) budand. Ba'ze navisandagoni asri sejumi hiçrī in boƣhoro tavsif kardaand. Bo guzaşti zamon nomho va makoni barxe az in boƣho ba surat noma'lum va noravşan daromadaast.

Muarrifī

Hajtoni sab'a haft boƣe budand, ki ba Pajombar (s) hadja gardidand.[1] Nomhoi in boƣho cunin zikr şudaand: A'vof, Burqa, Husno jo Hasno, Dalol, Sofija, Maşrabatu Ummiibrohim va Mejsab.[2] Dar ba'ze manba'ho, nomhoi digare niz baroi in boƣho zikr şudaast.[3] In boƣho bo nomi "Havoiti Rasululloh (s)" niz ma'ruf budand[4] va behtarin daraxtoni xurmoi Madinaro doştand.[5] Aksari in boƣho dar çanubi Madina qaror doştand. Maşrabatu Ummiibrohim dar çanubi şarqiji Madina voqe' bud.[6] Sofija, Burqa, Dalol va Mejsab dar jak mintaqae bo nomi Avolī[7] jo Olija[8] va puşti qasri Marvon ibni Hakam çojgir budand.[9] Dar mavridi makoni boƣhoi digar ixtilofote vuçud dorad.[10] Ba çuz az Maşrabatu Ummiibrohim, boƣho az obi boron objorī meşudand,[11] ki tavassuti vodiji Mahzur meguzaşt.[12]

To zamoni xilofati Umar ibni Abdulaziz (99-101h.q.) in boƣho hosildeh budand va xudi ū va joronaş az mevai on iste'mol mekardand.[13] Muhammad ibni Idrisi Şofeī (faqehi ma'rufi ahli sunnat, vaf.204h.q.) ta'kid kardaast, ki boƣho to zamoni ū hamcunon pojbarço budand.[14] Umar ibni Şabba (vaf.263h.q.), ki az naxustin çuƣrofidonhoi Madina bud, çuz'ijoti in boƣho va makoni onhoro şarh dodaast.[15] Gufta şuda bo guzaşti zamon nomho va makoni asliji in boƣho noma'lum va nomuşaxxas şudaast.[16] Ba'ze muallifoni qarni 8 va 9h.q. makoni Mejsab va Husnoro noşinoxta donistaand.[17] Barxe muhaqqiqon kūşiş kardaand, ki in boƣhoro bo boƣhoi ma'rufi zamoni xud muqoisa kunand[18] jo nazari muhaqqiqoni qabliro naqd kunand.[19] Ajub Sabrī Poşşo, muhaqqiqi qarnhoi 13 va 14h.q., bar in nazar ast, ki boƣhoi haftgona to zamoni ū hamcunon vuçud doştaand, ammo nomhoi ba'zei onho taƣjir joftaast.[20]

Maşrabatu Ummiibrohim

Maqolai aslī: Maşrabatu Ummiibrohim

Maşrabatu Ummiibrohim jake az haft boƣ bud, ki ba Pajombar (s) hadja şud.[21] In boƣ pas az iqomat kardani Morijai Qibtija (jake az hamsaroni Pajombar) dar on ço va tavalludi Ibrohim, bo nomi Maşrabatu Ummiibrohim ma'ruf gardid.[22] Pajombar (s) dar in boƣ namoz guzoştaast.[23] Ba'dho dar on masçide soxta şud, ki bo hamin nom şinoxta meşavad.[24] Dar rivojatho ba namozguzorī dar in makon tavsija şudaast.[25] Imrūz makoni in boƣ ba şakli qabriston boqī mondaast.[26] Gufta meşavad, ki qabri Humajdai Barbarija (modari Imom Kozim (a)) va Naçma (modari Imom Rizo (a)) dar hamin makon voqe' ast.[27]

Molikijati qabliji Hajtoni sab'a

Barxe az muhaqqiqon, sohibi asliji boƣhoi haftgonaro Muxajriqi jahudī medonand.[28] Umar ibni Abdulaziz (xalifai umavī) iddao mekard, ki in ittilo'ro az buzurgoni muhoçirin va ansor dar Madina şunidaast.[29] Ba'zeho guftaand, ki in mas'ala dar mijoni ta'rixnigoron maşhur ast.[30] Muxajriq az ulamoi jahudī[31] va az qabilai Banī Nazir[32] jo Banī Qajnuqo'[33] bud. Ū dar çangi Uhud ba nazdi Pajombar (s) omad va Islomro paziruft,[34] sipas dar on çang şahid gardid.[35] Peş az şahodataş[36] jo dar vaqti margaş,[37] ū amvoli xudro baroi Pajombar vasijat kard.[38] Va barxe guftaand, ki ū peş az şahodat amvolaşro ba Pajombar hadja namud.[39]

Muhammad ibni Umari Voqidī (muarrixi asri 2 va 3h.q.) in boƣhoro çuz'e az amvoli Banī Nazir medonist, ki ba'd az ƣazvai Banī Nazir ba dasti Pajombar (s) aftod. Ū guftaast, ki Pajombar (s) pas az çangi Uhud amvoli Muxajriqro mijoni musalmonon taqsim kard.[40] Ba'zeho dar muqobil guftaand, ki Pajombar (s) amvoli Banī Nazirro mijoni muhoçirin va du tan az faqironi Ansor taqsim kard.[41] Gurūhe niz bar in nazarand, ki dar molikijati Hajtoni sab'a ixtilof vuçud dorad va mumkin ast, ki in amvol ba Banī Nazir jo Banī Qurajza taalluq doşta boşad.[42]

Barxe ta'rixnigoron molikoni qabliji har jake az in boƣhoro şaxs jo qabilai muajjane donistaand.[43] Masalan A'vof ba şaxsi jahudie az Banī Qurajza bo nomi Xunofa mansub şudaast.[44] Burqa va Mejsab gufta meşavad, ki ba Zubajr ibni Bato az Banī Qurajza taalluq doştand[45] va barxe guftaand, ki Burqa az amvoli Banī Nazir bud.[46] Dalol va Husno ba qabilai Banī Sa'laba nisbat doda şudaand.[47] Ba'ze rivojatho megūjand, ki Dalol baroi zani jahudie az Banī Nazir bud, ki Salmoni Forsiro hamcun ƣulom doşt. Salmon bo ū şart basta bud, ki agar in boƣro obod kunad, ozod şavad. Pajombar (s) ba Salmon kūmak kard, to in boƣro obod kunad va az ƣulomī ozod gardad.[48] Barxe guftaand, ki on boƣ "Mejsab" bud[49] va barxe digaron mu'taqidand, ki Burqa va Mejsab bo kūşişi Salmon Forsī obod gardidand.[50]

Vaqfi Hajtoni sab'a tavassuti Pajombar (s)

Binobar guzorişi ta'rixnigoron, Pajombar (s) boƣhoi haftgonai Hajtoni sab'aro vaqf namud.[51] Az in boƣho hamcun "sadaqoti Rasuli akram (s)" niz jod meşavad.[52] Barxe muhaqqiqon bar in nazarand, ki beştari sadoqoti Pajombar (s)[53] va hatto tamomi onho, hamin haft boƣi Muxajriq budaand.[54] Vaqfi in amvolro ba'zeho 22 moh pas az hiçrat[55] va ba'ze digaron dar soli haftumi hiçrī medonand.[56]

Dar kitobi Qurb-ul-asnod va Kofī, rivojate omadaast, ki: Imom Rizo (a) dar çavob ba suoli Ahmad ibni Abūnasri Bazantī, Hajtoni sab'aro az vaqfhoi Pajombar (s) baroi hazrati Fotima (s) donistaast. Pajombar (s) qismi daromadi in boƣhoro baroi paziroī az mehmononaş va holathoi iztirorī ixtisos doda bud.[57] Dar rivojati digar az Imom Sodiq (a) omadaast, ki sadoqoti Pajombar (s) maxsusi Banī Hoşim va Banī Mutallib bud.[58]

Bar asosi barxe manobe': Pajombar (s) zaminhoi Fadak va Avoliro ba Hazrati Fotima (s) baxşid.[59] Avoliro mintaqai vase'e şomili Hajtoni sab'a donistaand.[60]

Sarnavişti Hajtoni sab'a pas az Pajombar (s)

Pas az vafoti Pajombar (s), hazrati Fotima (s) az Abubakr talab kard, ki Fadak va boƣhoi haftgonaro ba ū voguzor kunad, ammo Abubakr rad kard.[61] In mas'ala sababi rançişi hazrati Fotima (s) gardid.[62] Bino ba rivojati Abūbasir az Imom Boqir (a), hazrati Fotima (s) idorakuniji Hajtoni sab'aro ba Imom Alī (a) voguzor karda, va vasijat kard, ki pas az ū, Imom Hasan (a), Imom Husajn (a) va sipas buzurgtarin farzandi nasli ū dar har zamon sohibi on boşand. In vasijat dar rivojati digar az Imom Sodiq (a) niz ta'jid şudaast.[63]

Dar davroni xilofati Umar, Imom Alī (a) va Abbos ibni Abdulmuttalib (amaki Pajombar) huquqi xudro bar Fadak, Xajbar va Hajtoni sab'a talab kardand. Umar tanho bo voguzoriji Hajtoni sab'a rozī şud, ammo Fadak va Xajbarro barnagardond.[64] Ba'dtar in boƣho ba farzandoni hazrati Fotima (s) rasidand.[65] Dar rivojate digar omadaast, ki Imom Alī (a) az Umar xost, to idorakuniji Hajtoni sab'aro ba ū voguzor kunad. Abbos niz da'voi haq doştani xud bar in boƣho va Fadakro matrah kard. Hangome ki ixtilof zijod şud, Imom Alī (a) az xalifa xost, ki boƣhoro hifz kunad, to muxolifatho zijod naşavad.[66] Bino ba rivojati Imom Rizo (a), Abbos pas az on ki Imom Alī (a) şahodat dod, ki in boƣho vaqfi hazrati Fotima (s) hastand, az da'vojaş dast kaşid[67]

Gufta şuda pas az Imom Alī (a), idorakuniji Hajtoni sab'a ba Imom Hasan (a) va sipas ba Imom Husajn (a) guzaşt. Ba'd az şahodati Imom Husajn (a), Imom Sadçod (a) va pas az ū Hasan ibni Hasan (a) mas'ulijati on boƣhoro ba ūhda doştand. Dar ahdi Abbosijon, in boƣho az dasti farzandoni hazrati Fotima (s) xoriç şudand va xalifahoi Abbosī xud idorai onhoro ba dast giriftand.[68]

Ezoh

  1. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424h.q., ç.4, sah.806
  2. ↑ Kofī, Kulajnī, 1407h.q., ç.7, sah.51; Ibni Haçar, Al-Isoba, 1415h.q., ç.6, sah.46; Joqut Hamavī, Mu'çam-ul-buldon, 1995m., ç.5, sah.241, 290-291
  3. ↑ Nig.: Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m., ç.1, sah.518; Ibni Sajidunnos, Ujun-ul-asar, 1993m., ç.1, sah.240; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.152
  4. ↑ Solehī Şomī, Subul-ul-hudo, 1993m., ç.8, sah.407; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1990m., ç.1, sah.389
  5. ↑ Kurdalī, Xitat-uş-Şom, 1403h.q., ç.5, sah.90
  6. ↑ Ka'kī, Maolim-ul-Madinat-il-munavvarati bajn-al-me'morati va-t-ta'rix, 1419h.q., ç.3, sah.120
  7. ↑ Ka'kī, Maolim-ul-Madinat-il-munavvarati bajn-al-me'morati va-t-ta'rix, 1419h.q., ç.3, sah.121
  8. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424h.q., ç.4, sah.806
  9. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.173; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.150
  10. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.174; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.150-151; Şurrob, al-Maolim-ul-asira fi-s-sunnati va-s-sira, 1411h.q., sah.31, 100
  11. ↑ Ka'kī, Maolim-ul-Madinat-il-munavvarati bajn-al-me'morati va-t-ta'rix, 1419h.q., ç.3, sah.120; Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424h.q., ç.4, sah.806
  12. ↑ Şurrob, al-Maolim-ul-asira fi-s-sunnati va-s-sira, 1411h.q., sah.283
  13. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Dimişq, 1415h.q., ç.10, sah.229
  14. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.157
  15. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.173-174
  16. ↑ Maraƣī Şofe'ī, Tahqiq-un-nusrati bitalxisi maolimi dor-il-hiçra, 1430h.q., sah.593
  17. ↑ Maraƣī Şofe'ī, Tahqiq-un-nusrati bitalxisi maolimi dor-il-hiçra, 1430h.q., sah.592
  18. ↑ Maraƣī Şofe'ī, Tahqiq-un-nusrati bitalxisi maolimi dor-il-hiçra, 1430h.q., sah.592; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.153-154
  19. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.154
  20. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424h.q., ç.4, sah.806-807
  21. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.174-175; Varsilonī, ar-Rehlat-ul-varsilonija, 1429h.q., ç.2, sah.545
  22. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.173; Varsilonī, ar-Rehlat-ul-varsilonija, 1429h.q., ç.2, sah.545
  23. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m., ç.3, sah.35
  24. ↑ Şurrob, al-Maolim-ul-asira fi-s-sunnati va-s-sira, 1411h.q., sah.253
  25. ↑ Kulajnī, Al-Kofī, 1407h.q., ç.4, sah.560
  26. ↑ Ça'farijon, Osori islomiji Makka va Madina, 1386h.ş., sah.263
  27. ↑ Ça'farijon, Osori islomiji Makka va Madina, 1386h.ş., sah.263
  28. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410h.q., ç.1, sah.173; Şurrob, al-Maolim-ul-asira fi-s-sunnati va-s-sira, 1411h.q., sah.156
  29. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Dimişq, 1415h.q., ç.10, sah.229
  30. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424h.q., ç.4, sah.807
  31. ↑ Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, be ta'rix, ç.1, sah.518; Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m, ç.1, sah.325 va 518
  32. ↑ Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m., ç.1, sah.285, 325, 518; Ibni Sajidunnos, Ujun-ul-asar, 1993m., ç.1, sah.240; Solehī Şomī, Subul-ul-hudo, 1993m., ç.4, sah.212
  33. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1990m., ç.1, sah.389; Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m., ç.1, sah.285, 325, 518; Ibni Haƶar, Al-Isoba, 1415h.q., ç.6, sah.46, 47
  34. ↑ Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, be to, ç.1, sah.514; Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m., ç.1, sah.266, 285, 518; Maqrizī, Imto'-ul-asmo', 1999m., ç.1, sah.65-66, ç.14, sah.369
  35. ↑ Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, be to, ç.1, sah.518, ç.2, sah.88; Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1990m., ç.1, sah.389; Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1967m., ç.2, sah.531
  36. ↑ Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, be ta'rix, ç.1, sah.518, ç.2, sah.89; Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1996m, ç.1, sah.325; Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1967m, ç.2, sah.531
  37. ↑ Ibni Haçar, Al-Isoba, 1415q, ç.6, sah.47; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  38. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1990m, ç.1, sah.388-389
  39. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.805
  40. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.175
  41. ↑ Balozurī, Futuh-ul-buldon, 1988m, sah.27-28
  42. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.174; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  43. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.152
  44. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.175; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  45. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.174; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  46. ↑ Hozimī, Al-Amakin, be ta'rix, sah.31; Iskandarī, Al-Amkina va-l-mijoh va-l-çibol va-l-osor, 1425q, ç.1, sah.162; Husajnī Hanbalī, Qaloid-ul-açjod, 1430q, sah.67
  47. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.174
  48. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.174; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  49. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.152
  50. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.174; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  51. ↑ Ibni Asokir, Ta'rixu madinati Dimişq, 1415q, ç.10, sah.229; Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.806; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.151
  52. ↑ Maroƣī Şofeī, Tahqiq-un-nusrati bitalxisi maolimi dor-il-hiçra, 1430q, sah.593
  53. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.175; Ka'kī, Maolim-ul-Madinat-il-munavvarati bajn-al-me'morati va-t-ta'rix, 1419q, ç.3, sah.120
  54. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.805
  55. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.4, sah.42
  56. ↑ Ibni Şabba, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, 1410q, ç.1, sah.175
  57. ↑ Himjarī, Qurb-ul-isnod, 1413q, sah.363-364; Kulajnī, Al-Kofī, 1407q, ç.7, sah.47-48
  58. ↑ Kulajnī, Al-Kofī, 1407q, ç.7, sah.48
  59. ↑ Ibni Şahroşūb, Manoqibu Oli Abitolib (a), 1379q, ç.1, sah.169; Sajid ibni Tovus, Kaşf-ul-muhaçça, 1375ş, sah.182; Haskonī, Şavohid-ut-tanzil, 1411q, ç.1, sah.441
  60. ↑ Husajnī Çalolī, Fadak va-l-avolī avi-l-havoit as-sab'a fi-l-kitob va-s-sunna va-t-ta'rix va-l-adab, 1426q, sah.64
  61. ↑ Xatib Umarī, ar-Ravzat-ul-fajho fi tavorix-in-niso, 1420q, sah.230-231; Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.807-808; Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.155
  62. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.155; Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.808
  63. ↑ Kulajnī, Al-Kofī, 1407q, ç.7, sah.49
  64. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.3, sah.155
  65. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.807
  66. ↑ Samhudī, Vafo-ul-vafo, 2006m, ç.4, sah.809
  67. ↑ Himjarī, Qurb-ul-isnod, 1413q, sah.363-364; Kulajnī, Al-Kofī, 1407q, ç.7, sah.47-48
  68. ↑ Sabrī Poşo, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, 1424q, ç.4, sah.808

Sarcaşma

  • Askandarī, Nasr ibni Abdurahmon, Al-Amkina va-l-mijoh va-l-çibol va-l-osor, Rijoz, Markazi Malik Fajsal baroi tahqiqot va omūzişi islomī, 1425q.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, tahqiqi Suhajl Zakkor va Rijoz Zarqalī, Bejrut, 1996m.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Futuh-ul-buldon, Bejrut, Dor va Maktabai Hilol, 1988m.
  • Varsilonī, Husajn ibni Muhammad, Ar-Rihla al-Varsilonija, Qohira, Maktabai Saqofa ad-Dinija, 1429q.
  • Ibni Asokir, Alī ibni Hasan, Ta'rixu madinati Dimişq, tahqiqi Alī Şirī, Bejrut, Dorulfikr, 1415q.
  • Ibni Manzur, Muhammad ibni Makram, Lison-ul-arab, Bejrut, Dor Sodir, naşri sejum, 1414q.
  • Ibni Sajidunnos, Abulfath Muhammad, Ujun-ul-Asr fī Funun al-Maƣozī va-ş-Şamoil va-s-Sijar, ta'liqi Ibrohim Muhammad Ramazon, Bejrut, Dorulqalam, 1993m.
  • Ibni Sa'd, Muhammad ibni Mani', at-Tabaqot-ul-kubro, tahqiqi Muhammad Abdulqodir Ato, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1990m.
  • Ibni Şabba, Umar ibni Şabba Namirī, Ta'rix-ul-Madinat-il-munavvara, tahqiqi Fahim Muhammad Şaltut, Qum, Dorulfikr, 1410q.
  • Ibni Şahroşūb, Muhammad ibni Alī, Manoqibu Oli Abitolib (a), Qum, Aloma, 1379q.
  • Ibni Haçar, Ahmad ibni Alī, Al-Isoba fī tamiz-is-sahoba, tahqiqi Odil Ahmad Abdulmaçid va Alī Muhammad Muavviz, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1415q, ç.6, sah.46.
  • Ibni Hişom, Abdulmalik ibni Hişom Himjarī, As-Sijrat-un-nabavija, tahqiqi Mustafo as-Saqo va digaron, Bejrut, Dorulma'rifa, be sana.
  • Ka'kī, Abdulaziz, Maolim-ul-Madinat-il-munavvarati bajn-al-me'morati va-t-ta'rix, Bejrut, Dor va Maktabai Hilol, 1419q.
  • Kulajnī, Muhammad ibni Ja'qub, Al-Kofī, tahqiqi Aliakbar Ƣafforī va Muhammad Oxundī, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomija, naşri corum, 1407q.
  • Kurdalī, Muhammad, Xitat-uş-Şom, Bejrut, Maktabai Nurī, naşri sejum, 1403q.
  • Maroƣī Şofeī, Abubakr ibni Husajn, Tahqiq-un-nusrati bitalxisi maolimi dor-il-hiçra, tahqiqi Abūja'qub Naşot Kamol, Fajum, Dor-ul-faloh baroi tahqiqoti ilmī va tahqiqi meros, 1430q.
  • Maqrizī, Ahmad ibni Alī, Imito'-ul-asmo' bima li-n-Nabij mina-l-ahvol va-l-amvol va-l-hafadati va-l-mato', tahqiqi Muhammad Abdulahmid Namisī, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1999m.
  • Sabrī Poşo, Ajjub, Mavsu'atu mir'ot-ul-haramajn-iş-şarifajn va Çazirat-ul-arab, Qohira, 1424q.
  • Sajid ibni Tovus, Alī ibni Mūso, Kaşf-ul-muhaçça li samarat-il-muhça, tahqiqi Muhammad Hasun, Qum, Būston kitob, naşri duvum, 1375ş.
  • Samhudī, Alī ibni Ahmad, Vafo-ul-vafo biaxbor dor-il-Mustafo, tahqiqi Xolid Abdulƣanī Mahfuz, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 2006m.
  • Solihī Şomī, Muhammad ibni Jusuf, Subul-ul-hudo va-r-raşod fi sirati xajr-il-ibod, tahqiqi Odil Ahmad Abdulmaçid va Alī Muhammad Muavviz, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1993m.
  • Tabarī, Muhammad ibni Çarir, Ta'rixi Tabarī, tahqiqi Muhammad Abulfazl Ibrohim, Bejrut, naşri haştum, 1967m.
  • Xatib Umarī, Josin, ar-Ravzat-ul-fajho fi tavorix-in-niso, tahqiqi Husom Rijoz Abdulakim, Bejrut, Muassisai Kutubi Farhangī, 1420q.
  • Şarrob, Muhammad Muhammadhasan, al-Maolim-ul-asira fi-s-sunnati va-s-sira, Bejrut-Dimişq, Dorulqalam-Doruşşomija, 1411q.
  • Jaqut Hamavī, Jaqut ibni Abdulloh, Mu'çam al-Buldon, Bejrut, Dor Sodir, naşri duvum, 1995m.
  • Haskonī, Ubajdulloh ibni Ubajdulloh, Şavohid-ut-tanzil li qavoid-it-tafzil, tahqiqi Muhammadboqir Mahmudī, Tehron, Maçmai Ehjoi farhangi islomī, 1411q.
  • Himjarī, Abdulloh ibni Ça'far, Qurb-ul-isnod, tahqiqi Muassisai Oli Bajti (a), Qum, Muassisai Oli Bajt (a), 1413q.
  • Hozimī, Muhammad ibni Mūso, Al-Amakin av ma-t-tafaqa lafzuhu va-ftaraq musammohu min-al-amkina, be noşir, be sana.
  • Husajnī Hanbalī, Abdurrahmon ibni Ibrohim, Qaloid-ul-açjod, tahqiqi Valid Abdulloh Munajs, Kuvajt, Markazi Tahqiqoti Kuvajtī, 1430q.
  • Husajnī Çalolī, Muhammadboqir, Fadak va-l-avolī avi-l-havoit as-sab'a fi-l-kitob va-s-sunna va-t-ta'rix va-l-adab, Maşhad, Dabirxonai Konfronsi Merosi ilmī va ma'naviji hazrati Fotima (s), 1426q.
  • Ça'farijon, Rasul, Osori islomiji Makka va Madina, Tehron, Naşri Maş'ar, naşri haştum, 1386ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Ҳайтони_сабъа&oldid=31502"