Қабилаи Кинда
| Номҳои дигар | Банӣ Кинда |
|---|---|
| Насаб | Савр (Кинда) ибни Уфайр ибни Адӣ аз навагони Каҳлон ибни Сабо |
| Нажод | Арабҳои қаҳтонӣ |
| Шохае аз | Банӣ Каҳлон |
| Сарвари хонадон | Кинда ибни Уфайр |
| Аср | Пеш ва пас аз Ислом |
| Тақсим ба шохаҳои | Банӣ Муовия, Банӣ Ваҳб, Банӣ Бадо, Банӣ Роиш, Саксак, Сакун, Туҷиб, Банӣ Адӣ ва Банӣ Саъд |
| Мазҳаб | Ташайюъ |
| Замони Ислом овардан | Садри Ислом |
| Макон | Яман, Кӯфа |
| Вижагӣ | Аз қабилаҳои бузурги арабҳои қаҳтонии Яман |
| Ҳодисаҳо | Ҳамроҳӣ ва ёрии бархе ашхоси қабила аз Имом Алӣ (а) ва Имом Ҳусайн (а) |
| Номи ҳукумат | Ҳукумати Киндиён |
| Шуруи ҳукумат | Ҳудуди қарни 5-уми милодӣ |
| Поёни ҳукумат | Қабл аз Ислом |
| Густараи ҳукумат | Манотиқе аз Яман ва Ҳиҷоз |
| Ҳокимон | Окилулмирор |
| Ашхоси машҳур | Ҳуҷр ибни Адӣ, Ашъас ибни Қайс, Шурайҳи қозӣ |
| Олимон | Абуюсуфи Киндӣ |
Қабилаи Кинда (форсӣ: قبیله كِنْدَه) аз қабилаҳои бузурги яманӣ ва машҳури шиа буданд, ки нақши муҳим дар ҳодисаҳои садри Ислом доштанд. Онҳо пеш аз Ислом, нуфузи зиёде миёни қабилаҳои яманӣ доштанд ва муддате дар манотиқе аз Яман ва Ҳиҷоз ҳукумат карданд.
Киндиён аз тариқи саҳобаҳое, ки аз ҷониби Пайғамбар (с) барои ҷанг ба сӯи онон фиристода мешуданд ва ҳамчунин бо ҳузури намояндагони худ дар Мадина, Исломро пазируфтанд. Бархе аз қабилаҳои Кинда пас аз вафоти Пайғамбар (с) муртад шуданд ва аз пардохти закот худдорӣ карданд.
Пас аз таъсиси шаҳри Кӯфа, шумори зиёде аз онҳо ба ин шаҳр муҳоҷират карданд ва дар футуҳоти исломӣ ҳузур доштанд. Киндиён дар замони хилофати Имом Алӣ (а), ба Имом пайвастанд ва дар ҷангҳои Ҷамал, Сиффин ва Наҳравон ширкат карданд. Бархе афроди ин қабила монанди Ашъас ибни Қайс аз ҷумла касоне буданд, ки дар ҷанги Сиффин моҷарои ҳакамиятро ба вуҷуд оварданд ва онро бар Имом таҳмил карданд.
Киндиён ҳузури фаъол дар ҳар ду ҷабҳаи воқеаи Карбало доштанд. Чанд тан аз шаҳидони Карбало аз ин қабила буданд; чунонки ба ҳузури бархе аз афроди ин қабила дар лашкари Убайдуллоҳ ибни Зиёд низ ишора шудааст.
Ҳуҷр ибни Адӣ, Ашъас ибни Қайс, Имраулқайс ибни Обис, Шуройҳи қозӣ ва Ҳусайн ибни Нумайр аз шахсони машҳури ин қабила ҳастанд.
Ҷойгоҳ
Қабилаи Кинда ё Банӣ Кинда[1] аз қабилаҳои маъруфи шиа[2] дар минтақаи Яман дониста шудаанд.[3] Онҳо яке аз қабилаҳои араби қаҳтонӣ[4] ва аз фарзандони Савр (Кинда) ибни Уфайр ибни Адӣ аз наводагони Каҳлон ибни Сабо, ки ба «Кинда» маъруф шудааст, ба шумор мераванд.[5]
Кинда аз қабилаҳои бузург ва муҳим дар минтақаи Яман маҳсуб шудаанд.[6] Онҳо аз ҷойгоҳи муҳим миёни қабилаҳои он минтақа бархӯрдор буданд[7] ва ба далели доштани ҷамъияти зиёд ва шахсиятҳои барҷаста, нақши бузург дар ҳаводиси садри Ислом доштанд.[8] Иртиботи сабабии киндиён бо халифаи аввал, сеюм ва ҳамчунин Имом Ҳасан (а) дар иқтидори онҳо таъсиргузор буд.[9]
Бар асоси ривояте, Пайғамбар (с) Киндаро яке аз фарзандони некӯи Сабо муаррифӣ кардааст.[10] Ҳамчунин қабилаи Киндаро ҳамроҳ бо чанд қабилаи дигар ситоиш намудааст.[11] Дар бархе гузоришҳои марбут ба аломатҳои зуҳур, парчамҳои қабилаи Кинда дар Хуросон яке аз нишонаҳои зуҳур шумурда шудаанд.[12]
Пеш аз Ислом
Киндиён, қабл аз Ислом, бутпараст буданд ва ду бутҳои маъруфи «Зирриҳ»[13] ва «ал-Ҷалсад»-ро[14] мепарастиданд.[15] Бархе манобеъ низ аз нуфузи дини яҳудият[16] ва масеҳият[17] дар миёни онҳо ёдовар шудаанд.[18] Қабилаи Кинда, пеш аз Ислом, бар қисмате аз қабилаҳои арабӣ[19] дар Яман ва Ҳиҷоз ҳукумат мекарданд.[20]
Пазириши Ислом
Бар асоси гузоришҳои таърихӣ, қабилаи Кинда аз тариқи саҳобаҳо, ки аз Пайғамбар (с) барои сария ба сӯи онон фиристода мешуданд[21] ва ҳузури намояндагони худ дар Мадина,[22] дини Исломро пазируфтанд. Гуфта шудааст, ки ин қабила яке аз қабилаҳое буд, ки Пайғамбар (с) дар яке аз сафарҳои худ онҳоро ба Ислом даъват кард, ки бо мухолифати онҳо[23] ва ё яке аз саронашон рӯ ба рӯ шуд.[24]
Фиристодани саҳоба барои сария
Пайғамбар (с) дар соли 9 ҳиҷрӣ дар ҷараёни ғазваи Табук, Холид ибни Валидро ба минтақаи Думат-ул-ҷандал, ки минтақаи ҳукмронии киндиён буд, фиристод. Холид онҳоро шикаст дод ва бо асир кардани ҳокимашон ва гирифтани ғанимати зиёд бозгашт.[25] Пас аз он, номае аз Расули Худо (с) барои мардуми Думат-ул-ҷандал навишта шуд.[26] Ин нома монанди номаҳое буд, ки барои ҳайатҳои намояндагии қабилаҳо навишта мешуд ва шомили бархе аҳкоми шаръӣ монанди аҳкоми закот ва иқомаи намоз буд.[27]
Ирсоли намоянда ба Мадина
Дар соли 10 ҳиҷрӣ шаст[28] ё ҳаштод нафар аз киндиён[29] ҳамроҳ бо Ашъас ибни Қайс назди Пайғамбар (с) омаданд ва мусалмон шуданд.[30] Ин воқеа ба вафди Кинда маъруф аст.[31] Дар бархе манобеъ аз вафдҳои дигар аз ин қабила ба Мадина[32] аз ҷумла вафди Туҷиб[33] ёд шудааст. Гуфта шудааст, гурӯҳе аз ин қабила назди Пайғамбар (с) омаданд ва ислом овардани худро ба масъалаи ҷонишинии пас аз Пайғамбар вобаста карданд, ки бо мухолифати ӯ рӯ ба рӯ шуданд.[34] Дар бархе гузоришҳо, ба ҳузури шахсе аз ин қабила ҳамчун намояндаи наҷрониён дар моҷарои мубоҳила ишора шудааст.[35]
Иртидоди киндиён
Киндиён пас аз вафоти Пайғамбар (с), ду гурӯҳ шуданд. Бархе қабилаҳо собитқадам монданд ва шуморе дигар аз пардохти закот худдорӣ карданд ва тӯғён намуданд.[36] Гуфта шудааст, ки ин дугонагӣ пас аз мушоҷира миёни Ашъас ибни Қайс ва Имраулқайс дар бораи боқӣ мондан дар Ислом шакл гирифт.[37] Ашъас нақши барҷаста дар иртидоди киндиён ва раҳбарии онҳо дар муқобила бо Ислом дошт.[38] Ин фитнаи иртидоди киндиён бо шикаст ва асири Ашъас ибни Қайс ба поён расид. Абубакр ӯро бахшид ва хоҳари худ ба номи Уммифарваро ба ақди ӯ даровард.[39]
Муҳоҷират ба Кӯфа ва ширкат дар футуҳот
Пас аз таъсиси шаҳри Кӯфа дар соли 17 ҳиҷрии қамарӣ,[40] шумори зиёде аз яманиён, ба вижа киндиён, ба тадриҷ ба ин шаҳр муҳоҷират карданд.[41] Қабилаҳои гуногуни Кинда бахши муҳим аз аҳолии Кӯфаро ташкил медоданд; чунонки гуфта шудааст дар соли 50 ҳиҷрӣ, қабилаҳои Кинда ҳамроҳ бо қабилаи Рабиа, аз чор як ҳиссаи аҳолии Кӯфаро дар ихтиёр доштанд.[42] Яке аз дарҳои масҷиди Кӯфа, «Боби Кинда» ном дошт, ки шоҳиди рӯйдодҳои муҳим дар таърихи садри Ислом буд.[43]
Киндиён бо раҳбарии Ашъас ибни Қайс ба мавқеияти бартар дар Кӯфа расиданд. Онҳо масҷидҳо сохтанд, аз ҷумла масҷиде бо номи Ашъас ибни Қайс,[44] ки ин масҷид дар бархе ривоятҳо аз масоҷиди малъуна ба шумор рафтааст.[45] Дар ривояте, Имом Алӣ (а) мардумро аз хондани намоз дар он манъ кард.[46] Дар ривояте аз Имом Боқир (а), ин масҷид аз масоҷиде буд, ки пас аз шаҳодати Имом Ҳусайн (а), ба шукронаи пирӯзии лашкари Кӯфа бар он Имом, бозсозӣ шуд.[47]
Киндиён ҳузури густарда дар футуҳоти исломӣ доштанд. Гуфта шудааст, ки ҳудуди 2300 нафар аз қабилаи Кинда бо фармондеҳии Ашъас ибни Қайс[48] дар ҷанги Қодисия ширкат карданд.[49] Бархе аз афроди ин қабила дар ҷанги Ярмук,[50] Мадоин, Ҷалуло ва Наҳованд ширкат доштанд.[51] Ашъас дар ҷанги Наҳованд фармондеҳи ҷиноҳи рости сипоҳ буд[52] ва дар фатҳи Исфаҳон низ ширкат дошт.[53]
Ҳамроҳии Имом Алӣ (а)
Ашхоси қабилаи Кинда нақши муассир дар рӯйдодҳои замони хилофати Имом Алӣ (а) доштанд. Пас аз хилофати Имом Алӣ (а), бархе аз қабилаҳои Кинда монанди «Туҷиб» ва «Сакун» ба Шом рафтанд; аммо шумори зиёде аз онон ба Имом (а) пайвастанд ва дар ҷанги Ҷамал,[54] Сиффин[55] ва Наҳравон[56] Имомро ёрӣ карданд ва ҳастаҳои ибтидоии шиаи холисро ташкил доданд.[57]
Дар сарчашмаҳо ба ҳузури киндиён дар лашкари Муовия ва муқобила бо киндиёни тарафдори Имом низ ишора шудааст, ки яке аз мавориди он муқобилаи Ҳуҷр ибни Адӣ бо Ҳуҷр ибни Язид буд,[58] ки дар таърих ба муқобилаи «Ҳуҷри хайр» ва «Ҳуҷри шар» маъруф шуд.[59] Бархе афроди ин қабила монанди Ашъас дар моҷарои ҳакамият нақши зиёде доштанд ва онро бар Имом Алӣ таҳмил карданд.[60] Ашъас пас аз ҷанги Наҳравон ва пас аз мухолифат бо Имом Алӣ (а) ва бозгардондани нерӯҳои худ ба Кӯфа мавриди лаъни Имом қарор гирифт.[61]
Гуфта шудааст, ки бархе аз киндиён дар фурӯпошии лашкари Имом Ҳасан (а) низ нақш доштанд. Имом Ҳасан (а) мардеро аз қабилаи Кинда бо чор ҳазор нафар ба ҷанг бо Муовия фиристод, ки бо хиёнат ба Имом, ба лашкари Муовия пайваст. Имом дар вокуниш ба ин воқеа хутбае хонд ва он марди киндиёнро накӯҳиш намуд.[62]
Нақшофаринӣ дар воқеаи Карбало
Киндиён ҳузури фаъол дар қиёми Муслим ибни Ақил дар Кӯфа доштанд.[63] Муслим пас аз вуруд ба шаҳр, дар қабилаи Кинда пинҳон шуд[64] ва дар охир низ ба ин қабила паноҳ бурд ва дар хонаи яке аз киндиён пинҳон шуд.[65]
Киндиён дар ҳар ду ҷабҳаи воқеаи Ошӯро ҳузур доштанд. Чанд нафар аз шаҳидони Карбало аз киндиён буданд, ки ба ин тартибанд: Ҷундаб ибни Ҳуҷайр аз шиаи номдор ва саршиноси Кӯфа,[66] Язид ибни Зиёд ибни Муҳосир, Башир ибни Амр ибни Аҳдус Ҳазрамии Киндӣ,[67] Абушаъсо Киндии Баҳдалӣ,[68] Ҳорис ибни Имраулқайси Киндӣ, ва Зоҳир ибни Амри Киндӣ.[69]
Киндиён дар сипоҳи Убайдуллоҳ ибни Зиёд низ ҳузур доштанд. Гуфта шудааст, шахсе аз ин қабила ба номи Молик ибни Нусайр бо шамшер бар сари Имом Ҳусайн (а) зад ва Имом низ ӯро нафрин кард.[70] Бархе аз киндиён пас аз воқеаи Ошӯро, ҳомили бархе аз сарҳои шаҳидони Карбало ба сӯи Кӯфа буданд.[71] Дар манобеъ, аз ҳузури онҳо дар ҷараёни қиёми Мухтор ва дар сипоҳи Иброҳим ибни Аштар низ ёд шудааст.[72]
Афроди машҳур
Қабилаи Кинда ашхоси машҳур ва таъсиргузор дар таърихи Ислом дошта, ки бархе аз онҳо иборатанд аз:
- Ҳуҷр ибни Адӣ аз бузургони қабилаи Кинда,[73] ва аз фармондеҳони Имом Алӣ (а), ки бо сулҳи Имом Ҳасан (а) мухолифат кард; аммо ҳамеша мудофеъ ва муштоқи Аҳли Байт (а) буд.[74]
- Ашъас ибни Қайс раиси қабилаи Кинда,[75] аз фармондеҳони Имом Алӣ (а) ва аз таҳмилкунандагони ҳакамият бар Имом,[76] ки Муҳаммад, Қайс ва Ҷаъда — ҳамсари Имом Ҳасан (а), аз ҷумла фарзандони ӯ буданд.
- Имраулқайс ибни Обиси Киндӣ яке аз шоирони Кӯфа.[77] Ӯ дар футуҳот ширкат дошт ва аз ширкаткунандагони ҷанги Ярмук буд.[78]
- Шурайҳ ибни Ҳорис, маъруф ба Шурайҳи қозӣ.[79]
- Саълабат ибни Абимолик, ки бо номи Абдуллоҳ ибни Сом низ шинохта мешавад. Ӯ аз яҳудиёне буд, ки бо қабилаи Банӣ Қурайза дар Мадина васл шуд ва аз уламои яҳудӣ гардид; ба гунае ки ӯро имоми Банӣ Қурайза шумурдаанд.[80] Ӯ пас аз Ислом ривоятҳоеро аз Умар ва Усмон нақл кардааст.[81]
- Муовия ибни Ҳудайҷ аз фармондеҳони Муовия ва қотили Муҳаммад ибни Абубакр.[82]
- Ҳусайн ибни Нумайр аз фармондеҳони Муовия,[83] аз тоифаи Сакуни Кинда.[84] Гуфта шудааст, ки ӯ ҳамеша бо Оли Алӣ душманӣ дошт.[85]
- Абуюсуфи Киндӣ маъруф ба файласуфи араб ва аз наводагони Имраулқайс. Ӯ дар улуми гуногун монанди фалсафа, мантиқ, ҳандаса, риёзиёт, мусиқӣ ва нуҷум шинохташуда буд ва китобҳои зиёде навишт.[86]
Қайси ибни Фаҳдон аз шоирони машҳури шиа,[87] Соиб ибни Язид аз асҳоби Умар ибни Хаттоб,[88] Абдуллоҳ ибни Яҳё абозимазҳаб маъруф ба «Толиби ҳақ»,[89] Ибни Мулҷами Муродӣ[90] — бархе ӯро аз қабилаи Муроди Музҳиҷ донистаанд,[91] Ҳавӣ ибни Мотиъ ибни Заръа аз қотилони Аммори Ёсир,[92] Ҷабраил ибни Ясор волии Басра пас аз Ҳаҷҷоҷ ибни Юсуфи Сақафӣ,[93] Ҳармала ибни Амри Туҷибӣ аз бузургони қабилаи Туҷиб ва ҳамнишини Имом Шофеӣ,[94] Шураҳбил ибни Ҳасана[95] ва Адӣ ибни Фарва[96] аз ҷумла афроди дигар аз ин қабила дониста шудаанд.
Эзоҳ
- ↑ Маҳаллотӣ, Раёҳин-уш-шариа, Теҳрон, ҷ.6, саҳ.275
- ↑ Амин, Аъён-уш-шиа, Муҳсини Амин, 1403ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.514–515
- ↑ Ҳуҷрии Ямонӣ, Маҷмуъ булдон-ил-Яман ва қабоилиҳо, 1416ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.666; Шавқӣ Зайф, Таърих-ул-адаб-ил-арабӣ ал-аср-ил-ҷоҳилӣ, Бейрут, ҷ.1, саҳ.232
- ↑ Абдӣ, «Қабилаи Кинда қабл аз Ислом»
- ↑ Мақризӣ, Имтоъ-ул-асмоъ, 1420ҳ.қ., ҷ.14, саҳ.243; Ҳуҷрии Ямонӣ, Маҷмуъ булдон-ил-Яман ва қабоилиҳо, 1416ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.666; Ибни Адим, Буғят-ут-талаб фи таърихи Ҳалаб, Бейрут, ҷ.4, саҳ.1896
- ↑ Абдӣ, «Қабилаи Кинда қабл аз Ислом»
- ↑ Муҳаммадӣ, «Қабилаи Кинда ва нақши он дар муҳимтарин рӯйдодҳои асри ҷоҳилӣ ва садри Ислом», саҳ.111
- ↑ Муҳаммадӣ, «Қабилаи Кинда ва нақши он дар муҳимтарин рӯйдодҳои асри ҷоҳилӣ ва садри Ислом», саҳ.124
- ↑ Муҳаммадӣ, «Қабилаи Кинда ва нақши он дар муҳимтарин рӯйдодҳои асри ҷоҳилӣ ва садри Ислом», саҳ.128
- ↑ Самъонӣ, ал-Ансоб, 1382ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.19
- ↑ Муттақии Ҳиндӣ, Канз-ул-уммол, 1401ҳ.қ., ҷ.12, саҳ.90
- ↑ Фаттоли Нишобурӣ, Равзат-ул-воизин, 1375ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.262; Қумӣ, ал-Анвор-ул-баҳия, Қум, ҷ.1, саҳ.377; Ирбилӣ, Кашф-ул-ғумма, 1381ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.457
- ↑ Ибни Ҳабиб, ал-Муҳаббар, Бейрут, саҳ.318; Ибни Ҳазм, Ҷамҳарату ансоб-ил-араб, 1403ҳ.қ., саҳ.493
- ↑ Ёқути Ҳамавӣ, Муъҷам-ул-булдон, 1995 м., ҷ.2, саҳ.151; Каҳола, Муъҷаму қабоил-ил-араб, 1388ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.1000
- ↑ Зириклӣ, ал-Аълом, 1989 м., ҷ.5, саҳ.234
- ↑ Ибни Қутайба, ал-Маориф, 1992 м., саҳ.621; Ибни Ҳазм, Ҷамҳарату ансоб-ил-араб, 1403ҳ.қ., саҳ.491
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.126; Байҳақӣ, Далоил-ун-нубувва, 1405ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.250
- ↑ Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.212
- ↑ Ибни Аъсам Куфӣ, ал-Футуҳ, тарҷума ва поварақии муҳаққиқ, 1372ҳ.ш., саҳ.930
- ↑ Каҳола, Муъҷаму қабоил-ил-араб, 1388ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.998
- ↑ Масъудӣ, ат-Танбиҳ ва-л-ишроф, Қоҳира, саҳ.236
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.138
- ↑ Ибни Ҷавзӣ, ал-Мунтазам, 1412ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.16
- ↑ Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, ҷ.1, саҳ.424
- ↑ Масъудӣ, ат-Танбиҳ ва-л-ишроф, Қоҳира, саҳ.236; Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.126; Байҳақӣ, Далоил-ун-нубувва, 1405ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.250
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.220
- ↑ Ҷаъфариён, Сираи Расули Худо (с), 1383ҳ.ш., саҳ.652
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.138
- ↑ Ибни Ҳишом, ас-Сират-ун-набавия, Бейрут, ҷ.2, саҳ.585; Ҳуҷрии Ямонӣ, Маҷмуъ булдон-ил-Яман ва қабоилиҳо, 1416ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.666
- ↑ Байҳақӣ, Далоил-ун-нубувва, 1405ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.370
- ↑ Барои намуна ниг.: Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.248; Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.133
- ↑ Ибни Ҳаҷари Асқалонӣ, ал-Исоба, 1415ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.35
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.244–245
- ↑ Пешвоӣ, Таърихи Ислом, 1382ҳ.ш., саҳ.185–186
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.267; Ибни Ҳаҷари Асқалонӣ, ал-Исоба, 1415ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.196
- ↑ Ибни Аъсам Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.46
- ↑ Барои иттилооти бештар нигаред: Ибни Аъсам Куфӣ, ал-Футуҳ, 1411ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.45–53
- ↑ Барои иттилооти бештар нигаред: Ибни Аъсам Куфӣ, ал-Футуҳ, ҷ.1, саҳ.45–68; Балозурӣ, Футуҳ-ул-булдон, 1988 м., саҳ.105–106
- ↑ Балозурӣ, Футуҳ-ул-булдон, 1988 м., саҳ.105–106
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.40
- ↑ Ҷаъфарӣ, Ташайюъ дар масири таърих, 1380ҳ.қ., саҳ.128–131; Каҳола, Муъҷаму қабоил-ил-араб, 1388ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.999
- ↑ Массиниюн, Хутат-ул-Кӯфа ва шарҳу харитатиҳо, 2009 м., саҳ.28
- ↑ Барои намуна ниг.: Маҷлисӣ, Равзат-ул-муттақин, 1406ҳ.қ., ҷ.14, саҳ.20
- ↑ Сафарии Фурушонӣ, Кӯфа аз пайдоиш то Ошӯро, 1391ҳ.ш., саҳ.137–144
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.490; Шайхи Садуқ, ал-Хисол, 1362ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.301; Шайхи Тӯсӣ, Таҳзиб-ул-аҳком, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.250
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.490; Шайхи Муфид, Китоб-ул-мазор, 1413ҳ.қ., саҳ.88
- ↑ Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.490
- ↑ Динаварӣ, ал-Ахбор-ут-тивол, 1368ҳ.ш., саҳ.122
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.563
- ↑ Ибни Ҳабиб, ал-Муҳаббар, Бейрут, саҳ.261
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.11, саҳ.544
- ↑ Балозурӣ, Футуҳ-ул-булдон, 1988 м., саҳ.298
- ↑ Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.1506
- ↑ Шайхи Муфид, ал-Ҷамал, 1413ҳ.қ., саҳ.320
- ↑ Амин, Сираи маъсумон, 1376ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.589
- ↑ Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.329
- ↑ Муҳаммадӣ, «Қабилаи Кинда ва нақши он дар муҳимтарин рӯйдодҳои асри ҷоҳилӣ ва садри Ислом», саҳ.127
- ↑ Амин, Сираи маъсумон, 1376ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.602
- ↑ Барои намуна ниг.: Минқарӣ, Вақъат Сиффин, 1413ҳ.қ., саҳ.243; Амин, Аъён-уш-шиа, 1403ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.486
- ↑ Ибни Асир, Усуд-ул-ғоба, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.118
- ↑ Сайид Разӣ, Наҳҷ-ул-балоға, саҳ.20
- ↑ Масъудӣ, Исбот-ул-васия, 1384ҳ.ш., саҳ.158
- ↑ Барои намуна ниг.: Самовӣ, Силаҳшӯрони Тафф, 1381ҳ.қ., саҳ.101
- ↑ Юсуфии Ғаравӣ, Нахустин гузориши мустанд аз наҳзати Ошӯро, 1380ҳ.ш., саҳ.68
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.461; Динаварӣ, ал-Ахбор-ут-тивол, 1368ҳ.ш., саҳ.239
- ↑ Ҷамъе аз нависандагон, Пажӯҳише пиромуни шаҳидони Карбало, 1385ҳ.ш., саҳ.126
- ↑ Самовӣ, Силаҳшӯрони Тафф, 1381ҳ.қ., саҳ.214
- ↑ Самовӣ, Силаҳшӯрони Тафф, 1381ҳ.қ., саҳ.211
- ↑ Самовӣ, Силаҳшӯрони Тафф, 1381ҳ.қ., саҳ.213; Муҳаддисӣ, Фарҳанги Ошӯро, 1417ҳ.қ., саҳ.193
- ↑ Абумихнафи Куфӣ, Вақъат-ут-Тафф, 1417ҳ.қ., саҳ.250
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.468; Динаварӣ, ал-Ахбор-ут-тивол, 1368ҳ.ш., саҳ.259; Ибни Ҷавзӣ, ал-Мунтазам, 1412ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.341
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.81
- ↑ Иброҳимии Варкиёнӣ, Таърихи таҳлилии Ислом аз оғоз то Вақъат-ут-Тафф, 1390ҳ.ш., саҳ.294
- ↑ Мунтазирулқоим, Таърихи имомат, 1386ҳ.ш., саҳ.126
- ↑ Ибни Абдуллоҳ ибни Умар, Хулосаи сирати Расулуллоҳ (с), 1382ҳ.ш., саҳ.185; Амин, Сираи маъсумон, 1376ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.671; Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.133
- ↑ Ибни Асир, Усуд-ул-ғоба, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.118
- ↑ Ибни Асир, Усуд-ул-ғоба, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.118
- ↑ Ибни Асокир, Таъриху мадинати Димишқ, 1415ҳ.қ., ҷ.9, саҳ.246
- ↑ Ибни Қутайба, ал-Маориф, 1992 м., саҳ.433; Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.182
- ↑ Ибни Асир, Усуд-ул-ғоба, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.292
- ↑ Ибни Саъд, ат-Табақот-ул-кубро, 1410ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.58; Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.212
- ↑ Ибни Фазлуллоҳ Умарӣ, Масолик-ул-абсор фи мамолик-ил-амсор, 1424ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.264; Ибни Қонеи Бағдодӣ, Муъҷам-ус-саҳоба, 1424ҳ.қ., ҷ.13, саҳ.4801
- ↑ Ибни Фазлуллоҳ Умарӣ, Масолик-ул-абсор, 1424ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.264
- ↑ Ибни Асокир, Таъриху мадинати Димишқ, 1415ҳ.қ., ҷ.14, саҳ.382–389
- ↑ Муҳаддисӣ, Фарҳанги Ошӯро, 1417ҳ.қ., саҳ.152
- ↑ Поянда, Таърихи сиёсӣ Ислом, 1376ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.690; Шаҳразурӣ, Таърих-ул-ҳукамо қабла зуҳур-ил-Ислом ва баъдаҳ, Порис, саҳ.410
- ↑ Амин, Аъён-уш-шиа, Муҳсини Амин, 1403ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.514–515
- ↑ Ибни Асокир, Таъриху мадинати Димишқ, 1415ҳ.қ., ҷ.20, саҳ.106–122
- ↑ Боматраф, ал-Ҷомеъ, Бағдод, ҷ.2, саҳ.766
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, 1387ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.144
- ↑ Мақризӣ, ал-Муқаффа-л-кабир, 1427ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.44; Ибни Асир, ал-Лубоб фӣ таҳзиби-л-ансоб, 1414ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.188
- ↑ Балозурӣ, Ансоб-ул-ашроф, 1417ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.171
- ↑ Ибни Ҳазм, Ҷамҳарату ансоб-ил-араб, 1403ҳ.қ., саҳ.432
- ↑ Ибни Асир, ал-Лубоб, 1414ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.207
- ↑ Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.698
- ↑ Ибни Абдулбарр, ал-Истиоб, 1412ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.1060
Сарчашма
- Абдӣ, Сиёваш, «قبیله کنده قبل از اسلام»، маҷаллаи Таърихи Ислом, №28, 1385ҳ.ш.
- Абумихнафи Куфӣ, Лут ибни Яҳё, Вақъат-ут-Тафф, Қум, Ҷомеаи мударрисин, чопи сеюм, 1417ҳ.қ.
- Амин, Муҳсин, Аъён-уш-шиа, Бейрут, Дор-ут-таоруф ли-л-матбуот, 1403ҳ.қ.
- Амин, Сайид Муҳсин, Сираи маъсумон, тарҷумаи Алӣ Ҳуҷҷатии Кирмонӣ, Теҳрон, Суруш, чопи дувум, 1376ҳ.ш.
- Байҳақӣ, Абубакр, Далоил-ун-нубувва, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1405ҳ.қ.
- Балозурӣ, Аҳмад ибни Яҳё, Ансоб-ул-ашроф, Бейрут, Дор-ул-фикр, 1417ҳ.қ.
- Балозурӣ, Аҳмад ибни Яҳё, Футуҳ-ул-булдон, Бейрут, Дор ва мактабат-ул-ҳилол, 1988 м.
- Боматраф, Муҳаммад Абдулқодир, ал-Ҷомеъ (ҷомеъ шуммал аълом-ил-муҳоҷирин ал-мунтасабин ила-л-Яман ва қабоилиҳим), Бағдод, Дор-ур-рашид, бетаърих.
- Динаварӣ, Аҳмад ибни Довуд, ал-Ахбор-ут-тивол, таҳқиқи Абдулмунъим Омир, Қум, Маншуроти Разӣ, 1368ҳ.ш.
- Ёқути Ҳамавӣ, Ёқут ибни Абдуллоҳ, Муъҷам-ул-булдон, Бейрут, Дору Содир, 1995 м.
- Зириклӣ, Хайрулдин, ал-Аълом, Бейрут, Дор-ул-илм ли-л-малойин, чопи ҳаштум, 1989 м.
- Ибни Абдулбарр, Юсуф ибни Абдуллоҳ, ал-Истиоб фи маърифат-ил-асҳоб, таҳқиқи Алӣ Муҳаммад ал-Баҷовӣ, Бейрут, Дор-ул-ҷил, 1412ҳ.қ.
- Ибни Абдуллоҳ ибни Умар, Муҳаммад, Хулосаи сирати Расулуллоҳ (с), Теҳрон, Илмӣ ва фарҳангӣ, чопи дувум, 1382ҳ.ш.
- Ибни Адим, Умар ибни Аҳмад, Буғят-ут-талаб фи таърихи Ҳалаб, Бейрут, Дор-ул-фикр, бетаърих.
- Ибни Асир, Алӣ ибни Муҳаммад, Усуд-ул-ғоба фи маърифат-ис-саҳоба, Бейрут, Дор-ул-фикр, 1409ҳ.қ.
- Ибни Асир, Алӣ ибни Муҳаммад, ал-Лубоб фи таҳзиб-ил-ансоб, Бейрут, Дору Содир, чопи сеюм, 1414ҳ.қ.
- Ибни Асокир, Алӣ ибни Ҳасан, Таъриху мадинати Димишқ, Бейрут, Дор-ул-фикр, 1415ҳ.қ.
- Ибни Аъсам Куфӣ, Аҳмад, Китоб-ул-футуҳ, таҳқиқи Алии Шерӣ, Бейрут, Дор-ул-азво, 1411ҳ.қ.
- Ибни Саъд, Муҳаммад, ат-Табақот-ул-кубро, таҳқиқи Муҳаммад Абдулқодир Ато, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1410ҳ.қ.
- Ибни Фазлуллоҳ Умарӣ, Аҳмад ибни Яҳё, Масолик-ул-абсор фи мамолик-ил-амсор, Абузаббӣ, ал-Маҷмаъ-ус-сақофӣ, 1424ҳ.қ.
- Ибни Қонеи Бағдодӣ, Абдулбоқӣ, Муъҷам-ус-саҳоба, Бейрут, Дор-ул-фикр, 1424ҳ.қ.
- Ибни Қутайба, ал-Маориф, таҳқиқи Саврот Акоша, Қоҳира, ал-Ҳайъат-ул-мисрият-ил-омма ли-л-китоб, чопи дувум, 1992 м.
- Ибни Ҳабиб, Муҳаммад, Китобу-л-мухаббар, таҳқиқи Илза Лихтен Штетер, Бейрут, Дору-л-афоқи ҷадида, бетаърих.
- Ибни Ҳазм, Ҷамҳарату ансоб-ил-араб, таҳқиқи Лажна аз уламои, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1403ҳ.қ.
- Ибни Ҳаҷари Асқалонӣ, Аҳмад ибни Алӣ, ал-Исоба фи тамйиз-ис-саҳоба, таҳқиқи Одил Аҳмад Абдулмаҷуд ва Алӣ Муҳаммад Муавваз, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1415ҳ.қ.
- Ибни Ҳишом, Абдулмалик, ас-Сират-ун-набавия, таҳқиқи Мустафо ас-Сақо, Иброҳим Абиёрӣ ва Абдулҳафиз Шалабӣ, Бейрут, Дор-ул-маърифа, бетаърих.
- Ибни Ҷавзӣ, Алӣ ибни Муҳаммад, ал-Мунтазам фи таърих-ил-умам ва-л-мулук, таҳқиқи Муҳаммад Абдулқодир Ато ва Мустафо Абдулқодир Ато, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1412ҳ.қ.
- Иброҳимии Варкиёнӣ, Муҳаммад, Таърихи таҳлилии Ислом аз оғоз то воқеаи Тафф, Қум, Дафтари нашри маориф, 1390ҳ.ш.
- Ирбилӣ, Алӣ ибни Исо, Кашф-ул-ғумма фи маърифат-ил-аимма, Табрез, Банӣ Ҳошимӣ, 1381ҳ.қ.
- Каҳола, Умари Ризо, Муъҷаму қабоил-ил-араб, Бейрут, Дору-л-илм ли-л-малайин, 1388ҳ.ш.
- Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб ибни Исҳоқ, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи чорум, 1407ҳ.қ.
- Массиниюн, Луӣ, Хутат-ул-Кӯфа ва шарҳу харитатиҳо, Бейрут, Байт-ул-варақ, 2009 м.
- Масъудӣ, Алӣ ибни Ҳусайн, Исбот-ул-васия ли-Имом Алӣ ибни Абитолиб, Қум, Ансориён, чопи сеюм, 1384ҳ.ш.
- Масъудӣ, Алӣ ибни Ҳусайн, ат-Танбиҳ ва-л-ишроф, Қоҳира, Дор-ус-савӣ, бетаърих.
- Мақризӣ, Аҳмад ибни Алӣ, Имтоъ-ул-асмоъ бимо ли-н-набӣ мин-ал-аҳвол ва-л-амвол ва-л-ҳафада ва-л-матоъ, таҳқиқи Муҳаммад Абдулҳамид Намисӣ, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1420ҳ.қ.
- Мақризӣ, Аҳмад ибни Алӣ, ал-Муқаффа-л-кабир, Бейрут, Дор-ул-ғарб-ил-исломӣ, чопи дувум, 1427ҳ.қ.
- Маҳаллотӣ, Забеҳуллоҳ, Раёҳин-уш-шариа дар тарҷумаи донишмандони бонувони шиа, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, бетаърих.
- Маҷлисӣ, Муҳаммадтақӣ, Равзат-ул-муттақин фи шарҳи «Ман ло яҳзуруҳ-ул-фақиҳ», Муассисаи фарҳангии исломии Кӯшонбур, чопи дувум, 1406ҳ.қ.
- Минқарӣ, Наср ибни Мазоҳим, Вақъату Сиффин, Қум, Мактабаи Оятуллоҳ Маръашии Наҷафӣ, чопи дувум, 1413ҳ.қ.
- Мунтазирулқоим, Асғар, Таърихи имомат, Қум, Дафтари нашри маориф, 1386ҳ.ш.
- Муттақии Ҳиндӣ, Алӣ ибни Ҳусом, Канз-ул-уммол фи сунан-ил-ақвол ва-л-афъол, Бейрут, Муассисат-ур-рисола, чопи панҷум, 1401ҳ.қ.
- Муҳаддисӣ, Ҷавод, Фарҳанги Ошӯро, Қум, Нашри маъруф, чопи дувум, 1417ҳ.қ.
- Муҳаммадӣ, Рамазон, «Қабилаи Кинда ва нақши он дар муҳимтарин рӯйдодҳои асри ҷоҳилӣ ва садри Ислом», маҷаллаи Таърихи Ислом, №63, пойизи 1394ҳ.ш.
- Пешвоӣ, Маҳдӣ, Таърихи Ислом (аз ҷоҳилият то вафоти Паёмбар (с)), Қум, Дафтари нашри маориф, 1382ҳ.ш.
- Поянда, Абулқосим, Таърихи сиёсии Ислом (тарҷума), Теҳрон, Ҷовидон, чопи нӯҳум, 1376ҳ.ш.
- Сайид Разӣ, Наҳҷ-ул-балоға, Қум, Машҳур, 1379ҳ.ш.
- Самовӣ, Муҳаммад ибни Тоҳир, Силаҳшӯрони Тафф, тарҷумаи Аббос Ҷалолӣ, Қум, Зоир, 1381ҳ.қ.
- Самъонӣ, Абдулкарим ибни Муҳаммад, ал-Ансоб, таҳқиқи Абдурраҳмон ибни Яҳё ал-Муаллимӣ ал-Яманӣ, Ҳайдаробод, Маҷлиси Доират-ул-маориф-ил-усмония, 1382ҳ.қ.
- Сафарии Фурушонӣ, Неъматуллоҳ, Кӯфа аз пайдоиш то Ошӯро, Теҳрон, Нашри Машъар, 1391ҳ.ш.
- Табарӣ, Муҳаммад ибни Ҷарир, Таърих-ул-умам ва-л-мулук, таҳқиқи Муҳаммад Абулфазл Иброҳим, Бейрут, Дор-ут-турос, 1387ҳ.қ.
- Фаттоли Нишобурӣ, Муҳаммад ибни Аҳмад, Равзат-ул-воизин ва басират-ил-муттаизин, Қум, Интишороти Разӣ, 1375ҳ.ш.
- Шавқӣ Зайф, Абдуссалом, Таърих-ул-адаб-ил-арабӣ ал-аср-ил-ҷоҳилӣ, Бейрут, Дор-ул-маориф, бетаърих.
- Шайхи Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад ибни Нуъмон, Китоб-ул-мазор — маносик-ул-мазор, Қум, Конгураи ҷаҳонии ҳазораи Шайхи Муфид, 1413ҳ.қ.
- Шайхи Муфид, Муҳаммад ибни Муҳаммад ибни Нуъмон, ал-Ҷамал ва-н-нусра ли-сайид-ил-итра фи ҳарб-ил-Басра, Қум, Конгураи Шайхи Муфид, 1413ҳ.қ.
- Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ ибни Бобӯя, ал-Хисол, таҳқиқи Алиакбар Ғаффорӣ, Қум, Ҷомеаи мударрисин, 1362ҳ.ш.
- Шайхи Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, Таҳзиб-ул-аҳком (таҳқиқи Хирсон), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи чорум, 1407ҳ.қ.
- Шаҳразурӣ, Муҳаммад ибни Маҳмуд, Таърих-ул-ҳукамо қабла зуҳур-ил-Ислом ва баъдаҳ, Порис, Библион, бетаърих.
- Юсуфӣ Ғаравӣ, Муҳаммадҳодӣ, Нахустин гузориши мустанд аз наҳзати Ошӯро, тарҷумаи Ҷавод Сулаймонӣ, Қум, Муассисаи Имом Хумайнӣ, чопи дувум, 1380ҳ.ш.
- Яъқубӣ, Аҳмад ибни Абуяъқуб, ал-Булдон, Бейрут, Дор-ул-кутуб-ил-илмия, 1422ҳ.қ.
- Яъқубӣ, Аҳмад ибни Абӯяъқуб, Таърихи Яъқубӣ, Бейрут, Дору Содир, бетаърих.
- Қумӣ, Шайхи Аббос, ал-Анвор-ул-баҳия фи таворих-ил-ҳуҷаҷ-ил-илоҳия, Қум, Муассисат-ил-исломӣ, бетаърих.
- Ҳуҷрии Ямонӣ, Муҳаммад ибни Аҳмад, Маҷмуъ булдон-ил-Яман ва қабоилиҳо, Санъо, Дор-ул-ҳикмат-ил-ямония, чопи дувум, 1416ҳ.қ.
- Ҷамъе аз нависандагон, Пажӯҳише пиромуни шаҳидони Карбало, Қум, Замзами ҳидоят, чопи дувум, 1385ҳ.ш.
- Ҷаъфариён, Расул, Сираи Расули Худо (с), Қум, Далели мо, 1383ҳ.ш.
- Ҷаъфарӣ, Ҳусайнмуҳаммад, Ташайюъ дар масири таърих, тарҷумаи Муҳаммадтақии Оятуллоҳӣ, Теҳрон, Дафтари нашри фарҳанги исломӣ, 1380ҳ.ш.