Корбар:AliMurtazo1

Хутбаи муттақин

Хутбаи муттақин ё хутбаҳамам аз хутбаҳои машҳури Наҳҷулбалоға дар заминаи ахлоқ ва тақвоаст. Имом Алӣ (а) ин хутбаро ба дархости яке аз ёронаш ба номҳамам эрод кард.Ҳамам бо шунидани ин хутба, дигаргун ва биҳуш шуд ва дар ҳамон лаҳза даргузашт. Дар хутбаи муттақин, рафторҳои фардӣ, иҷтимои ва ибодии муттақини баён шудааст. Аз ҷумлаи ин сифот ме тавон ба амонати дорӣ, кзми ғайз, ҳлму хушуъ дар ибодат ишора кард.

Ин хутба дар манобеи дайгарии ғайр аз Наҳҷулбалоға, монанди алтмҳис, амолии Шайхи Садуқу кнзолФўоид низ зикр шудааст; аз ин рӯи бархе муҳаққиқони ин хутбаро мутавотир донистаанд. Бархе дигар бар ин боваранд асли ин хутба кӯтоҳ буда ва ба мурӯри замон, ҷумалоти мутаъаддидӣ ба он афзўрдаҳ шудааст.

Илова бар тарҷумаҳоу шарҳҳоӣ ки ба сурати комил бар Наҳҷулбалоғаи навишта шуда, ин хутбаи шарҳҳоу тарҷумаҳои ихтисосӣ ҳам дорад ки аз ҷумлаи онҳо ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, роҳу расми прҳизкорону ашъҳٌи ман хутба алмтқинаст.

Гуфта шудаи оройаҳои адабӣ ба коррфтаҳ дар ин хутба аз балоғату фасоҳат бисёре бархӯрдораст ва дар он ба мусиқи ва зарби оҳанги калом, тавваҷуҳ шудааст.

Муаррифи ва ҷойгоҳи

Хутбаи муттақинро аз хутбаҳои маъруфи Наҳҷулбалоға [ 1 ] ва аз хутбаҳои муҳими Имом Алӣ (а) дар бораи ирфон ва тарбият медонанд. [ 2 ] Носири Макорими Шерозӣ, аз мароҷеъи тақлиди шиа, ин хутбаро ҷомеътарин хутбаи Наҳҷулбалоға дар заминаи ахлоқу тақво шимурдааст. [ 3 ] дар бархе пажӯҳишҳо, ин хутбаи манбаии муносиб барои шинохти ахлоқу таҳзиби нафаси муаррифӣ шудааст. [ 4 ] ба гуфтаи Муҳаммадтақии мисбоҳи Яздӣ, аз муфассирони қуръон, ин ки ин хутба аз эмоми Боқир (а) [ 5 ] ва аз Имом Содиқ (а) [ 6 ] низ ривоят шуда, аҳамияти онро нишон медиҳад. [ 7 ] агарчи Сайид Разӣ дар Наҳҷулбалоға, номӣ барои ин хутба зикр накардааст, [ 8 ] аммо ба далели тавсифи прҳизкорон дар ин хутба, онро хутбаи муттақин номидаанд. [ 9 ]

Имом Алӣ (а) ин хутбаро ба дархости яке аз ёронаш ба номҳамам баён кард. [ 10 ] ин хутба ки дар ғайр аз Наҳҷулбалоға низ ворид шуда, барои тавсифи муттақин [ 11 ] ё тавсифи муъминон [ 12 ] ё тавсифи шиаён [ 13 ] баён шудааст. намегӯяндҳамам бо шунидани ин хутба, дигаргун ва биҳуш шуд ва дар ҳамон лаҳза даргузашт. [ 14 ] Имом Алӣ (а) дар ин хутбаи прҳизкоронро тавсиф карда ва барои онони ҳудӯди сад сифат баршумурдааст. [ 15 ] ба гуфтаи бархе муҳаққиқон, оройаҳои адабӣ ба коррфтаҳ дар он, барҷастааст ва дар он, ба мусиқи ва зарби оҳанги каломи тавваҷуҳи вижае шудааст. [ 16 ]

Номи нусхаи шумораи хутба [ 17 ]

ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси лолфози Наҳҷулбалоға / Субҳӣ Солеҳи 193

Ибни Майсам Баҳронӣ / Ибни Майсам Баҳронӣ 184

Ҳабиби аллоҳи Хуӣ / муллои солеҳи қазвинии 192

Ибни Абилҳадид / Муҳаммади Абдуҳ 186

Муллои фатҳи аллоҳи кошонии 221

Муҳаммадҷаводи Муғнияи 191

Муҳтавои

Дар хутбаи муттақин, абъоди мухталифи зиндагии прҳизкорон (ахлоқи фарди ва иҷтимоӣ ва робитаи онон бо Худо) [ 18 ] дар қолаб беш аз сад сифати баён шудааст. [ 19 ] ин хутба аз ҳафт бахши ташкил шудааст: 1. Бахши оғозини хутбау ҳамди Худои 2. Муқаддамаи 3. Симои куллӣ муттақини 4. Шаби прҳизкорони 5. Рӯзи прҳизкорони 6. Аломатҳои муттақини 7. Поён достонҳамам. [ 20 ]

Авсофи иҷтимои муттақин:

Даврӣ аз сухани зишти

Амонати дории

Кзми ғайзи

Бахшидан касе ки ба онҳо ситам карда

Дар амон будани мардум аз бадии онҳо

Умедвории мардум ба кори неки онҳо

Авсофи фардӣ:

бадгумонӣ ба хештани

Тарс аз сутӯда шудани тавассути дигарон

Дурандешӣ дар айни мулоимати

Имони ҳамроҳ бо яқини

Ҳлми

Кам хӯрок будану содаи зистии

Робита бо холиқ:

Хондани намозҳои шабонаи ҳамроҳ бо таловати қуръони

Дўоҷўиӣ дар қуръони

Тасирпзирӣ аз қуръони

Хушўъ дар ибодат. [ 21 ]

Эътибори

Носири Макорими Шерозӣ, аз мароҷеъи тақлиди шиа, хутбаи муттақинро ки дар манобеи равоеи мутаъаддидии нақл шуда бисёр муътабар донистааст. [ 22 ] Муҳаммадтақии мисбоҳи Яздӣ низ ба тавотуру мавриди эътимод будан ин хутба бовар дорад. [ 23 ] ин хутба дар масодири равоеи мухталифии зикр шудааст. [ 24 ] аз ҷумлаи ин манобе, ин китобҳост: алкофии таълифи шайхи Кулайнӣ, [ 25 ] алтмҳиси таълиф ибнҳамам аскофӣ, [ 26 ] Туҳаф-ул-уқули навиштаи ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, [ 27 ] амолии Шайхи Садуқ, [ 28 ] кнзолФўоиди таълифи кроҷкӣ [ 29 ] ва рўзҳолўоъзини асари Фтоли Найшобӯрӣ. [ 30 ] манобеи нахустин дар нақли ин хутба, дар санад ва низ дар алфозу ҳаҷми ривоят яксон нестанд. [ 31 ] бархе нависандагон бо истинод ба ихтилофи насхи ин хутбау ироаи бархе шавоҳиди муддаӣ шудаанд хутбаи аслии Имом (а), хутбае кӯтоҳ тар буда [ 32 ] ва ба тадриҷ, ҷумалоти пртъдодӣ ба он афзӯда шудааст. [ 33 ]

Тарҷумаҳоу шарҳҳо

Илова бар шарҳу тарҷумаи хутбаи муттақин дар тарҷумаҳоу шарҳҳоӣ ки ба сурати комил бар Наҳҷулбалоғаи навишта шуда, даҳҳо шарҳу тарҷумаи ихтисосӣ ба забони форси ва арабӣ низ бар ин хутбаи навишта шудааст. [ 34 ] бархе аз ин осор иборатанд аз:

Ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, шарҳи форсии асари Носири Макорими Шерозӣ;

Роҳу расми прҳизкорон, асарии дигар аз Носири Макорими Шерозӣ;

Шарҳи хутбаи муттақин (шарҳ ҳадисҳамам), таълифи Муҳаммадтақии Маҷлисӣ;

Аз порсоён бароям бигӯ, тарҷумау тавзеҳи форсӣ, таълифи Ҷамолуддини динпарвар;

ашъҳٌи ман хутба аламтқин, шарҳи арабӣ бар хутбаҳамам, ба қаламам алии қбончӣ;

Муттақин, шарҳи форсии хутбаи муттақин, асари Сайид Маҳдии шуҷоъӣ;

Авсофи порсоён: шарҳи хутба ба қалами абдукарими сурӯш;

Авсофи муттақин, тарҷума, шарҳу тафсири форсӣ ба қалами қодири фозилӣ бо муқаддамаи Муҳаммадтақии Ҷаъфарӣ;

Нағмаи илоҳӣ, шарҳи манзуму тарҷумаи форсии хутбаи муттақин, асари Маҳдии илоҳии қмшаҳ эй;

Сифоти муттақин (хутбаҳамам) мавлои муттақеони амирмؤмнони алӣ (а), тарҷумаи ғуломризои ёсии пӯр ба насру назм;

Маснавии порсономаҳ, тарҷумае манзум аз хутбаи муттақину номаи Имом Алӣ (а) ба эмоми Ҳасан (а), асари ъбдолмҳдии муъаррифи зода;

Сифоти муттақин дар каломи мавлои муттақеон, шарҳи манзум хутбаҳамам ба забони форсӣ, сурӯдаи Маҳмадалии Муҳаммадӣ.

Ҳамчунин бубинед: феҳристи шарҳҳои Наҳҷулбалоғау феҳристи тарҷумаҳои Наҳҷулбалоға

Эзоҳ

1. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.527.
2. Ҳӯшёр ва ҷалили таҷлил, «баррасии татбиқии симонеи инсони комил дар хутбаи муттақини Наҳҷулбалоғау осори азизи аддини Насафӣ», саҳ.20.
3. Макорими Шерозӣ, ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, 1385ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.8.
4. Шафиъӣ, эмоми шиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.145.
5. Шайхи Садуқ, аламолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.570 - 574.
6. Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226 - 230.
7. Мисбоҳи Яздӣ, «симои прҳизкорон дар хутбаи муттақини амиралмуъминин (а)», саҳ.6.
8. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, хутбаи 193, саҳ.303.
9. Сулаймонии раҳимӣ, «номгузории хутбаҳои Наҳҷулбалоға; як пешниҳод», саҳ.206.
10. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303.
11. Ниг.: ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.159; Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303.
12. Ниг.: Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226.
13. Ниг.: кроҷкӣ, канзи алфўоид, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.89.
14. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.306.
15. Мутаҳҳарӣ, маҷмӯъаи осори шаҳиди Мутаҳҳарӣ, 1372ҳ.ш., ҷ.16, саҳ.360.
16. Иқболӣ ва маҳваши ҳасани пӯр, «нигоҳии сабки шиносона ба хутбаи муттақин», саҳ.125 - 126.
17. Даштӣ ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, 1375ҳ.ш., саҳ.512.
18. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.528 - 529; шафиъӣ, эмоми шиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.144.
19. Ниг.: Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 193, саҳ.303 - 306.
20. Устодӣ, «баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (ҳамам) дар манобеи мутақаддим», саҳ.117.
21. Шафиъӣ, эмоми шиносӣ, 1397ҳ.ш., саҳ.145.
22. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом (а), 1386ҳ.ш., ҷ.7, саҳ.527.
23. Мисбоҳи Яздӣ, «симои прҳизкорон дар хутбаи муттақини амиралмуъминин (а)», саҳ.6.
24. Барои дидани манобеи ин хутба нигоҳ кунед ба: Даштӣ, Аснод ва мадорики Наҳҷулбалоға, 1378ҳ.ш., саҳ.251 - 253; Устодӣ, «шиносои гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», саҳ.118 - 120.
25. Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, 226 - 230.
26. Ибнҳамам аскофӣ, алтмҳис, 1404ҳ.қ., саҳ.70 - 73.
27. Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.159 - 162.
28. Шайхи Садуқ, аламолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.570 - 574.
29. Кроҷкӣ, канзи алфўоид, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.89 - 92.
30. Фтоли Найшобӯрӣ, равзаи алўоъзин, 1375ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.438 - 439.
31. Устодӣ, «баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (ҳамам) дар манобеи мутақаддим», саҳ.140.
32. Устодӣ, «баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (ҳамам) дар манобеи мутақаддим», саҳ.141.
33. Устодӣ, «шиносои гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», саҳ.44 - 48.
34. Алавӣ, шарҳи хутбаи муттақин дар Наҳҷулбалоға, 1371ҳ.ш., саҳ.21.
35. Ва ман хтбҳٍи ломири алмуъминин (а) исфи фиҳо аламтқин
36. Тарҷумаи Оятуллоҳи Макорими Шерозӣ

Манобеи

Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Ҳасан ибни Алӣ, Туҳаф-ул-уқули ан ол-ир-Расул (с), Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1404ҳ.қ.

Ибнҳамам аскофӣ, Муҳаммад, алтмҳис, Қум, мадрисаи эмоми Маҳдӣ (а), 1404ҳ.қ.

Устодӣ, Козим, «баррасии татбиқии матни хутбаи муттақин (ҳамам) дар манобеи мутақаддим», дар маҷаллаи маорифи Аҳли Байт (а), шумораи 2, тобистони 1401ҳ.ш.

Устодӣ, Козим, «шиносои гӯяндаи хутбаи машҳур ба муттақин», дар маҷаллаи мутолиъоти адабиёти шиӣ, шумораи 2, баҳори 1401ҳ.ш.

Иқболӣ ва маҳваши ҳасани пӯр, «нигоҳии сабки шиносона ба хутбаи муттақин», дар маҷаллаи пажӯҳишҳои Наҳҷулбалоға, шумораи 14, тобистони 1395ҳ.ш.

Даштӣ, Муҳаммад, Аснод ва мадорики Наҳҷулбалоға, Қум, Муассисаи фарҳангӣ-таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1378ҳ.ш.

Даштӣ, Муҳаммад ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, Қум, Муассисаи фарҳангӣ-таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1375ҳ.ш.

Сулаймонии раҳимӣ, амир, «номгузории хутбаҳои Наҳҷулбалоға; як пешниҳод», дар маҷаллаи машкот, шумораи 68 ва 69, пойизу зимистони 1379ҳ.ш.

Сайид Разӣ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, Қум, Ҳиҷрат, 1414ҳ.қ.

Шафиъӣ, Муҳаммадҳасан, эмоми шиносӣ, Қум, мироси набувват, 1397ҳ.ш.

Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, аламолӣ, Теҳрон, китобчи, 1376ҳ.ш.

Алавӣ, Сайид Муҷтабо, шарҳи хутбаи муттақин дар Наҳҷулбалоға, Қум, Ҳиҷрат, 1371ҳ.ш.

Фтоли Найшобӯрӣ, Муҳаммад ибни Аҳмад, равзаи алўоъзину басираи алмтъзин, Қум, интишороти разӣ, 1375ҳ.ш.

Кроҷкӣ, Муҳаммад ибни Алӣ, канзи алфўоид, Қум, Дор-уз-захоир, 1410ҳ.қ.

Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.

Маҷлисӣ, Муҳаммадтақӣ, шарҳи хутбаи муттақин (шарҳ ҳадисҳамам), мусаҳҳеҳ: ҷӯёи ҷҳонбхш, Теҳрон, асотир, 1385ҳ.ш.

Мисбоҳи Яздӣ, Муҳаммадтақӣ, «симои прҳизкорон дар хутбаи муттақини амиралмуъминин (а)», дар маҷаллаи маърифат, шумораи 217, даии моҳи 1394ҳ.ш.

Мутаҳҳарӣ, Муртазо, маҷмӯъаи осори шаҳиди Мутаҳҳарӣ, Теҳрон, садро, 1372ҳ.ш.

Макорими Шерозӣ, Носир, ахлоқи исломӣ дар Наҳҷулбалоға, Қум, насли ҷавон, 1385ҳ.ш.

Макорими Шерозӣ, Носир, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1386ҳ.ш.

Ҳӯшёр, ёсир ва ҷалили таҷлил, «баррасии татбиқии симонеи инсони комил дар хутбаи муттақини Наҳҷулбалоғау осори азизи аддини Насафӣ», дар маҷаллаи пажӯҳишҳои Наҳҷулбалоға, шумораи 46, пойизи 1394ҳ.ш.

Матн ва тарҷумаи хутба

(Яке аз ёрони парҳезкори Имом алайҳиссалом, ба номи Ҳамом гуфт: Эй Амиралмӯъминон, парҳезкоронро барои ман он чунон васф кун, ки гӯё ононро бо чашм менигарам. Имом алайҳиссаломдар посухи ӯ даранге кард ва фармуд: "Эй Ҳаммом! Аз Худо битарс ва некӯкор бош, ки Худованд бо парҳезкорон ва некӯкорон аст". Аммо Ҳаммом дастбародар набуд ва исрор варзид, то он ки Имом алайҳиссаломтасмим гирифт сифоти парҳезкоронро баён фармояд. Пас Худоро сипосу сано гуфт ва бар Паёмбараш дуруд фиристод ва фармуд)

Пас аз ситоиши Парвардигор! Ҳамоно Худованди Субҳон падидаҳоро дар ҳоле офарид, ки аз итоаташон бениёз ва аз нофармонии онон дар амон буд, чун на маъсияти гунаҳкорон ба Худо зиёне мерасонад ва на итоати мӯъминон барои ӯ суде дорад. Рӯзии бандагонро тақсим ва ҳар кадомро дар ҷойгоҳӣ худ қарор дод.

Аммо парҳезкорон! Дар дунё дорои фазилатҳои бартаранд, суханонашон рост, пӯшиши онон миёнаравӣ ва роҳрафтанашон бо хоксорӣ ва фурўтанист. Чашмони худро бар он чӣ Худо ҳаром карда, мепӯшонанд ва гӯшҳои худро вақф (ҳабс)-и дониши судманд кардаанд ва дар рӯзгори сахт ва кушоиш, ҳолашон яксон аст. Ва агар набуд марге, ки Худо бар онон таъйин карда, ҳатто ба андозаи барҳам задани чашм ҳам дар баданҳо қарор намегирифтанд, ба хотири шавқи дидори биҳишт ва тарс аз азоби ҷаҳаннам.

Худо дар ҷонашон бузург ва дигарон бемиқдоранд. Биҳишт барои онон чунон аст, ки гӯё онро дида ва дар неъматҳои он ба сар мебаранд ва ҷаҳаннамро чунон бовар доранд, ки гӯё онро дида ва дар азобаш гирифторанд.

Дилҳои парҳезкорон андӯҳгин ва мардум аз озорашон дар амон. Танҳояшон лоғар ва дархостҳояшон андак ва нафасашон афиф ва доманашон пок аст.

Дар рӯзгори кўтоҳи дунё сабр кардаанд, то осоиши ҷовидонаи қиёматро ба даст оваранд; тиҷорати пурфоидае, ки Парвардигорашон фароҳам кардааст. Дунё мехост онҳоро бифребад, аммо қасди дунё накарданд, мехост онҳоро асири худ гардонад, ки бо фидо кардани ҷон, худро озод карданд.

Парҳезкорон дар шаб бар по истода машғули намозанд. Қуръонро ҷузъ-ҷузъ ва бо тафаккуру андеша мехонанд. Бо Қуръон ҷони худро андўҳнок карда ва давои дарди худро меёбанд. Вақте ба оёте бирасанд, ки ташвиқе дар он аст, бо шавқу тамаи биҳишт, ба он рӯй оваранд ва бо ҷони пуршавқ, дар он хира шаванд ва гумон мебаранд, ки неъматҳои биҳишт баробари дидагонашон қарор дорад. Ва ҳаргоҳ ба оёте мерасанд, ки тарс аз Худо дар он бошад гӯши дил ба он месупоранд ва гӯё садои бар ҳам хўрдани шўълаҳои оташ дар гушашон танинафкан аст. Пас, қомат ба шакли рукӯъ хам карда пешонӣва дасту по бар хок молида ва аз Худо озодии худро аз оташи ҷаҳаннам, металабанд.

Парҳезкорон дар рӯз донишмандони бурдбор ва некӯкорони ботақво ҳастанд, ки тарси илоҳӣ ононро ҳамчун тири тарошида лоғар кардааст. Касе, ки ба онҳо менигарад, мепиндорад, ки беморанд, аммо ононро беморие нест ва мегӯяд мардум дар хатоянд! Дар сурате, ки ошуфтагии зоҳирашон нишон аз амри бузург аст. Аз аъмоли андаки худ хушнуд нестанд ва аъмоли зиёди худро бисёр намешуморанд.

Нафси худро муттаҳам мекунанд ва аз кирдори худ тарсноканд.

Ҳаргоҳ яке аз ононро ситоиш кунанд, аз он чӣ дар таърифи ӯ гуфта шуд, дар ҳарос афтода мегӯяд: "Ман худро аз дигарон беҳтар мешиносам ва Худои ман маро беҳтар аз ман мешиносад. Бор Худоё, маро бар он чӣ мегӯянд маҳокима нафармо ва беҳтар аз он қарорам деҳ, ки мегӯянд ва гуноҳоне, ки намедонанд, биомурз!"

Ва аз нишонаҳои яке аз парҳезкорон ин аст, ки ӯро ин гуна мебинӣ: Дар диндорӣ нерўманд, нармхӯ ва дурандеш аст, дорои имоне пур аз яқин, ҳарис дар касби дониш, бо доштани илм бурдбор, дар тавонгарӣ миёнарав, дар ибодат фурўтан ва дар таҳидастӣ ороста, дар сахтиҳо бурдбор, дар ҷустуҷӯи касби ҳалол, дар роҳи ҳидоят шодмон ва парҳезкунанда аз тамаи рӯзӣ мебошад.

Аъмоли некӯ анҷом медиҳад ва тарсон аст, рӯзро ба шаб мерасонад бо сипосгузорӣ ва шабро ба рӯз меоварад бо ёди Худо. Шаб мехобад, аммо тарсон ва бар мехезад шодмон; тарс барои ин ки дучори ғафлат нашавад ва шодмон, барои фазлу раҳмате, ки ба ӯ расидааст.

Агар нафси ӯ дар он чӣ душвор аст, фармон набарад, аз он чӣ дӯст дорад, маҳрумаш мекунад. Равшании чашми парҳезкорон дар чизе қарор дорад, ки ҷовидон аст ва онро тарк мекунад, ки пойдор нест. Бурдбориро бо илм ва суханро бо амал дармеомезад.

Парҳезкорро мебинӣ, ки орзуяш наздик, лағзишҳояш андак, қалбаш фурўтан, нафсаш қонеъ, хўрокаш кам, кораш осон, динаш ҳифз шуда, шаҳваташ дар ҳаром мурда ва хашмаш фурў хўрдааст. Мардум ба хайраш умедвор ва аз озораш дар амонанд.

Агар дар ҷамъи бехабарон бошад, номаш дар гурӯҳи ёдоварони Худо сабт мегардад ва агар дар ёдоварон бошад, номаш дар гурӯҳи бехабарон навишта намешавад. Ситамкори худро афв мекунад, ба он чӣ, ки маҳрумаш сохта, мебахшад. Ба он кас, ки бо ӯ бурида, мепайвандад. Аз сухани зишт, дур ва гуфтораш нарм, бадиҳои ӯ пинҳон ва кори некаш ошкор аст. Некиҳои ӯ ба ҳама расида, аммо озори ӯ ба касе намерасад. Дар сахтиҳо ором ва дар ногувориҳо бурдбор ва дар хушиҳо, сипосгузор аст. Онро, кӣ душман медонад, ситам накунад ва нисбат ба он кӣ дӯст дорад, ба гуноҳ олуда нашавад. Пеш аз он ки бар зидди ӯ гувоҳӣ диҳанд, ба ҳақ эътироф мекунад ва он чиро ба ӯ супурдаанд, талаф намекунад ва он чиро ба ӯ ёдоварӣ карданд, фаромӯш намекунад.

Мардумро бо лақабҳои зишт намехонад, ба ҳамсоягон озор намерасонад, дар мусибатҳои дигарон шод намешавад ва дар кори нораво, дахолат намекунад ва аз маҳдудаи ҳақ хориҷ намешавад. Агар хомӯш аст, сукути ӯ касро андӯҳгин намекунад ва агар бихандад, овози хандаи ӯ баланд намешавад ва агар ба ӯ ситаме раво доранд, сабр мекунад то Худо интиқоми ӯро бигирад. Нафси ӯ аз дасташ дар заҳмат, вале мардум дар осоишанд. Барои қиёмат худро ба заҳмат меафкананд, вале мардумро ба оромишу осоиш мерасонад. Дурии ӯ аз баъзе мардум, аз рўи зуҳду порсои ва наздик шуданаш бо баъзеи дигар, аз рӯи меҳрубонӣ ва нармист; дурии ӯ ба хотири такаббур ва худписандӣ ва наздикии ӯ, аз рӯи ҳилла ва найранг нест. (Сухани Имом, ки ба ин ҷо расид, ногаҳон Ҳаммом нолае зад ва ҷон дод. Имом алайҳиссалом фармуд:

Савганд ба Худо, ман аз ин пешомад, бар Ҳаммом метарсидам. Сипас гуфт: Оё пандҳои расо бо онон, ки пазирандаи онанд, чунин мекунад?

Шахсе расид ва гуфт: Чаро бо ту чунин накард? Имом алайҳиссалом посух дод:

Вой бар ту, ҳар аҷале вақти муайяне дорад, ки аз он пеш наафтад ва сабаби мушаххасе дорад, ки аз он таҷовуз накунад. Ором бош ва дигар чунин суханоне нагӯ, ки шайтон онро бар забонат рондааст.

Хутбаи 115 Наҳҷулюалоға

Хутбаи 115 Наҳҷулбалоға ё хутбаи астсқои дуое дар талаб боронаст ки пас аз намози борон дар яке аз хушксолиҳои Кӯфа дар айёми ҳукумати Имом Алӣ (а) баён шуд. Гузориши ин хутба бо иборатҳои мутафовитӣ аз сӯи Шайхи Садуқу Шайхи Тӯсӣ низ ривоят шудааст. Бар ҳамин асос эҳтимол дода шуда ки ҳаряк аз муҳаддисон ба нусхаҳои мутафовитӣ аз хутба дастрасӣ доштаанд. Ҳамчунин гуфта шуда ки эҳтимол дорад Сайид Разӣ баргузидае аз ибороти Шайхи Садуқро нақл карда бошад. Бахшҳоӣ аз хутбаи астсқо дар манобеи равоеи аҳли суннат низ гузориш шудааст.

Хутбаи астсқои ду бахш аслӣ дорад ки дар бахши аввал, Имом Алӣ (а) ба хушксоли ва осори он барои инсонҳо, табиату ҳайвонот ишора карда ва яке аз авомили бурузи ин масаъларо гуноҳони мардум муаррифӣ мекунад. Дар бахши дувум низ зимни талаби борон аз Худованд, вижагиҳоиро барои он зикр мекунад то ҳамаи авомили муфидро барои инсону табиат доро бошад ва ҳар чизе ки монеъ барои ин амраст аз он давр бошад. Хондани ин хутба дар намози борони тавсия шудааст.

Таърихчау санади хутбаи

Хутбаи 115 Наҳҷулбалоға ё хутбаи астсқои дуое барои нузул боронаст. Ин хутба дар рӯзҳое ки Кӯфаи дучори хушксолӣ буд, тавассути Имом Алӣ (а) баъд аз намози борон баён шуд. [ 1 ] ба гуфтаи Макорими Шерозӣ хубаст дар намози борони ибороти ин хутба хонда шавад. [ 2 ]

Хутбаи астсқо бо тафовутҳоӣ тавассути Шайхи Садуқ (305 - 381ҳ.қ.) дар Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ [ 3 ] ва Шайхи Тӯсӣ (385 - 460ҳ.қ.) дар таҳзиб [ 4 ] ва мисбоҳи алмтҳҷд [ 5 ] нақл шудааст. Ба гуфтаи Абдуззаҳрои ҳусайнӣ (1338 - 1414ҳ.қ.) дар китоби масодири Наҳҷулбалоға, ихтилоф дар нақли ин хутба нишон медиҳад ки Шайхи Садуқ, Сайид Разӣ (359 - 406ҳ.қ.) ва шайхи тӯсии ҳаряк ба манбаи ҷудогонае барои ин хутба дастрасӣ доштаанд. [ 6 ] ба ақидаи Ҳабибуллоҳи Хуӣ (1265 - 1324ҳ.қ.), Сайид Разӣ ин хутбаро аз нақли Шайхи Садуқ гузиниш кардааст. [ 7 ] аз манобеи аҳли суннат, Замахшарӣ (467 - 538ҳ.қ.) дар Рабиъ-ул-аброр [ 8 ] ва Ибни Асир (555 - 630ҳ.қ.) дар нҳоиаҳ [ 9 ] ба бахшҳоӣ аз ин хутба ишора кардаанд.

Муҳтавои хутбаи

Хутбаи астсқо бо баёни мушкилоти ношӣ аз хушксолии оғоз шуда ва яке аз решаҳои бурузи онро гуноҳони инсон ҳо медонад. Дар идома аз Худованд тақозои нузули боронӣ бо вижагиҳои хос дорад. [ 11 ]

Номи нусхаи шумораи хутбаи

ал-Муъҷам-ул-муфаҳрасу Субҳӣ Солеҳи 115

Файзулисломи 114

Хўӣ, Муллосолеҳи 114

Ибни Абилҳадиди 114

Муҳаммади Абдуҳ 109

Муллофатҳуллоҳ 136

Фи зилоли 113

Ибни Майсам 112 [ 12 ]

Тавба аз гуноҳон, даричаи умед ба раҳмати ҳақи

Дар бахши аввали хутба, ҳазрати алӣ (а) хушксолии шадиди он замонро тарсим кардау вазъи кӯҳҳо, заминҳо, маротеъу ҳайвонотро баён карда, [ 13 ] вуқуи ин шароитро мӯҷиби ноумеди ва ранҷи шадиди мардуми дониста ва аз Худо талаб мекунад онҳоро ба хотири гуноҳонишон уқубат накунад. Гуфта шуда ин таъбир нишон медиҳад ки бисёре аз мушкилот ба хотир гуноҳонаст ва то мардум ба даргоҳ Худо нарафтау тақозои афв ва бахшиш накунанд, мушкили онҳо ҳал намешавад. [ 14 ] Ибни Майсам Баҳронӣ (636 - 679 ё 699ҳ.қ.) низ дар шарҳи ин хутба, яке аз авомили муассир дар бурузи сахтиҳоу маҳрӯм шудан аз раҳмати парвардгорро исёни инсон аз авомири Худованд муаррифӣ мекунад. [ 15 ]

Сипас Имом Алӣ (а) хостаи аслии худро аз Худованд баён мекунад то раҳматашро ба василаи абрҳои пурборону баҳори пуробу гиёҳони сарсабзу пуртаровати бгстронд, боронии донаи дурушт нозил кунад ки заминҳои мурда бо он зинда шаванду ончиро аз даст рафта бозгардад. [ 16 ]

Боронии саросари хайру орӣ аз ҳар шари

Имом Алӣ (а) дар бахши дувум аз хутба, аз Худои талаб борон мекунад ва барои он вижагиҳоиро баён мекунад. Ба гуфтаи Макорими Шерозӣ ҳар як аз ин авсоф, ишора ба нуктаи дақиқу шигифт оварӣ дорад. Ин авсоф, инсонро дар баробари азимати холиқ хозеъ месозад ва ба шунавандагон мефаҳманд ки ин Қатароти борон чӣ баракот ва осорӣ метавонад дошта бошад. [ 17 ]

Гуфта шуда ки Имом Алӣ (а) аз ин ҷиҳати вижагиҳоиро дар борони матлӯбаш аз Худованд баён мекунад ки мумкин аст борони сайл осо будау ҳамаи чизро нобуд кунад. ё бориш дар минтақа хосӣ будау нафъи он умумӣ набошад. ё ҳамроҳ бо сардии ҳаво ва яхбандон бошад ки осори манфӣ ба ҷои бигузорад. ё мавонеъӣ ҳамчун бодҳои гарм, тӯфонҳои шадид, офоти гиёҳӣ, ҳашароти мўзи ва амсоли он, осори неки боронро аз байни бабрад. Дар дуои Имом Алӣ (а) тамоми ин ҷавониб дар назари гирифта шудау ҷамъи ҳамаи шароиту дафъи ҳамаи мавонеъро аз Худо металабад. [ 18 ]

Эзоҳ

1. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.125у саҳ.13 - 131.
2. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.126.
3. Шайхи Садуқ, Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ, 1413ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.527 - 535.
4. Шайхи Тӯсӣ, таҳзиби алоҳком, 1407ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.151 - 154.
5. Шайхи Тӯсӣ, мисбоҳи алмтҳҷд, 1411ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.227 - 230.
6. Ҳусайнӣ, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.252.
7. Ҳошимии Хуӣ, Минҳоҷ-ул-бароат, 1400ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.72.
8. Замахшарӣ, рабиъи алаброр, 1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.128 - 129.
9. Ибни Асир, алнҳоиаҳ, 1399ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.350у ҷ.2, саҳ.173у ҷ.2, саҳ.448.
10. Тарҷумаи Муҳаммади даштии
11. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.126.
12. Дашти ва Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, 1375ҳ.ш., саҳ.510.
13. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.129.
14. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.131.
15. Ибни Майсам Баҳронӣ, Шарҳи Наҳҷулбалоға, 1404ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.105 - 106.
16. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.132.
17. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.134.
18. Макорими Шерозӣ, паёми эмоми Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.5, саҳ.135.

Манобеи

Ибни Асир, муборак ибни Муҳаммад, алнҳоиаҳи фи ғариби алҳдиси волоср, Бейрут, алмктбаҳи алълмия, 1399ҳ.қ.

Ибни Майсам Баҳронӣ, Майсам ибни Алӣ, Шарҳи Наҳҷулбалоға, Теҳрон, дафтари нашри китоб, 1404ҳ.қ.

Даштӣ, Муҳаммаду Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, Қум, муассисаи таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1375ҳ.ш.

Ҳусайнӣ, абди алзҳро, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, Бейрут, Дор-уз-Заҳро, 1409ҳ.қ.

Замахшарӣ, Маҳмуд ибни Умар, рабиъи алаброри ва нусус-ул-ахбор, Бейрут, Муассисат-ул-аълами ли-л-матбуот, 1412ҳ.қ.

Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Ман ло яҳзуруҳу-л-фақиҳ, ба таҳқиқ: Алиакбари Ғаффорӣ, Қум, дафтари интишороти исломии вобаста ба ҷомеъаи мударрисини ҳавзаи илмияи Қум, чопи дувум, 1413ҳ.қ.

Шайхи Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, таҳзиби алоҳком, ба таҳқиқ: ҳасани хирсон, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, чопи чаҳорум, 1407ҳ.қ.

Шайхи Тӯсӣ, Муҳаммад ибни Ҳасан, мисбоҳи алмтҳҷду силаҳи алмтъбд, Бейрут, Муассисату фиқҳ-иш-шиа, чопи аввал, 1411ҳ.қ.

Макорими Шерозӣ, Носир, паёми эмоми амири алмўмнин (а), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1386ҳ.ш.

Ҳошимии Хуӣ, Ҳабибуллоҳ, Минҳоҷ-ул-бароати фи шарҳи Наҳҷулбалоға, ба таҳқиқ: Иброҳими миёнҷӣ, Теҳрон, мактабаи ал-исломия, чопи чаҳорум, 1400ҳ.қ.

Хутбаи 80 Наҳҷулбалоға

Хутбаи 80 Наҳҷулбалоғаи яке аз хутбаҳои Имом Алӣ (а) дар Наҳҷулбалоға ки дар он ба костии занон дар ақл, имону баҳраи иқтисодии ишора шудааст. Рӯйкарди ин хутба ба мавзуи зан, яке аз баҳси барангезтарин мабоҳис дар ҳавзаи андеша динӣ аст ки мўрдтўҷаҳи афроди мухталиф бо ақоиди гӯногӯни қарор гирифтааст.

Пажӯҳишгарони мусулмон дар бораи ин хутбаи назар яксонӣ надоранд. Баъзеҳо ба далели санаду муҳтаво, онро ғайримуътабар медонанд. Баъзе дигари онро муътабар медонанд ва ҳамон маънои зоҳириашро мепазиранд. Гурӯҳеи ҳам бо мътбрдонстни он, маънои зоҳириро таъвил мекунанд.

Дар тавҷеҳи накӯҳиши занон дар ин сухани Имом Алӣ (а) гуфта шудаи занону мардон аз назари инсони ва илоҳии баробаранд; вале тафовутҳоӣ табиӣ доранд; монанди ин ки занони эҳсосоту авотифи қавитарӣ нисбат ба мардон доранд; чунон ки мардон низ нисбат ба занон аз таъаққул бештарӣ бархӯрдоранд. Ҳамчунин агарчи занон ба сабаби бурузи мушкилотӣ монанди одати моҳиёна, аз анҷоми бархе ибодатҳо маҳрӯм мешаванд, ин нақси муқаддамае барои модршдн онҳоаст ва бо модршдн, на танҳо ин костӣ ҷуброн мешавад, балки зани камол бештарӣ меёбад.

Муаррифи ва ҷойгоҳи

Хутбаи 80 Наҳҷулбалоға, яке аз хутбаҳои Имом Алӣ (а) дар Наҳҷулбалоға аст ки дар он ба ҷойгоҳи занони ишора шудааст. Аҳамияти ҷойгоҳи занон дар мабоҳиси исломии сабаб шуда ин хутбаи пайвастаи маҳали баҳси муҳаққиқони улӯм исломӣ бошад. [ 1 ] рӯйкарди Наҳҷулбалоға ба мавзуи зан, яке аз баҳси барангезтарин мабоҳис дар ҳавзаи андеша динӣ аст ки мўрдтўҷаҳи афроди мухталиф бо ақоиди гӯногӯн қарор дорад. [ 2 ] маънои зоҳирии ин каломи Имом Алӣ (а) бар накӯҳиши занон далолат дорад [ 3 ] ва ба ҳамин далел гуфта шуда ки ин хутба, дидгоҳи бархе афрод, ба вижаи бархе занон, нисбат ба мазҳабро манфӣ кардааст. [ 4 ]

Ба гуфтаи муҳаққиқон, Имом Алӣ (а) дар ин хутба, ҷанги ҷамалро осеби шиносӣ [ 5 ] ва бархе вижагиҳои занонро баён кардааст то дар оянда, рӯйдодҳое монанди ҷанги ҷамал, ки ба далели пайравӣ аз як зан (Оиша) рух дод, иттифоқ науфтад. [ 6 ] Носири Макорими Шерозӣ, аз шореҳони Наҳҷулбалоға муътақидаст дар бораи тафсири муҳтавои ин хутба ки ба масаълаи занон ишора дорад, зиёда рӯйҳоу кӯтоҳиҳоӣ рух додааст; чирока дар тӯли таърих, табйини шахсияти зан ҳамвора маҳали баҳс ва гуфт ва гӯ буда ва дар бораи он ифроту тафритҳоӣ сурат гирифтааст ва он зиёда рӯйҳоу кӯтоҳиҳо ба ин хутба низ сироят кардааст. [ 7 ]

Рӯйкарди пажӯҳишгарони исломӣ дар баробари ин хутба яксон нест; бархе ин хутбаро ба далели санаду муҳтавои хосаш, ғайримуътабар медонанд; баъзе дигари ин хутбаро муътабар медонанд ва онро ба ҳамон маънои зоҳириаш шарҳ медиҳанд; дар муқобил, гурӯҳеи дигар агарчи ба мътбрбўдни ин хутба бовар доранд, маънои зоҳирии онро таъвил мекунанд. [ 8 ] ин хутба дар нусхаҳои Субҳӣ Солеҳу Муҳаммади Даштӣ, дар ҷойгоҳи ҳаштодумини хутба қарор дорад. [ 9 ]

Номи нусхаи шумораи хутба [ 10 ]

ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси лолфози Наҳҷулбалоға / Субҳӣ Солеҳи 80

Ҳабиби аллоҳи Хуӣ / муллои солеҳи қазвинӣ / Ибни Абилҳадид / Файзулисломи 79

Ибни Майсам Баҳронӣ 77

Муҳаммади Абдуҳ 76

Муллои фатҳи аллоҳи кошонии 81

Муҳаммадҷаводи Муғнияи 78

Эътибори

Абдулҳусайни хусравпаноҳ, муҳаққиқи улӯми исломӣ, ин хутбаро саҳеҳ медонад ва ҳар тардидии дарини бораро нодуруст мешуморад. [ 11 ] Носири Макорими Шерозӣ, муаллифи китоби Паёми Имом Амиралмуъминин (а), бо саҳеҳ донистани асноди ҳамаи хутбаҳо, номаҳоу ҳикматҳои Наҳҷулбалоға (аз ҷумлаи хутбаи 80), [ 12 ] танҳо ба шарҳу тафсири ин хутба басанда кардааст; [ 13 ] аммо Абулқосими ълидўст аз устодони ҳавзаи илмияи Қум, асноди ин ривоятро мурсалу ғайримуътабар донистааст. [ 14 ] ба бовар ӯ, тълилҳои нодурустӣ ки дар ин ривояти ворид шуда (ноқиси алоямон донистани занон ба ҷиҳати нмознхўондни онҳо дар айёми одат) шоҳидӣ бар ин аст ки ин ривоятро шахси маъсум баён накардааст. [ 15 ]

Ъбдолзҳрои Ҳусайни Хатиб, муаллифи китоби Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ навиштааст ин хутбаи бахше аз номаи тӯлонии алӣ (а) аст ки дар бахшҳои мухталифи Наҳҷулбалоға [ 16 ] пароканда шуда ва дар он ба воқеаи ҷанги ҷамали ишора шудааст. [ 17 ] дар манобеи шиӣ, ин нома дар китобҳои алмстршди фи аломомаҳ [ 18 ] ва кашфи алмҳҷаҳ [ 19 ] ва дар манобеи аҳли тасаннун дар китобҳои алғорот [ 20 ] ва алимомаҳу алсёсаҳ [ 21 ] омадааст. Ҳамчунин бахшҳоӣ аз ин хутба дар китоби Кофӣ, [ 22 ] Туҳаф-ул-уқул [ 23 ] ва амолии Шайхи Садуқ [ 24 ] ва низ дар тазкираи алхўос (аз манобеи аҳли суннат) [ 25 ] омадааст.

Бархе муҳаққиқон бо баррасии нусхаҳои мутаъаддид аз номаи Имом Алӣ (а) ки хутбаи 80 Наҳҷулбалоғаи бахше аз онаст, ба ин натиҷа расидаанд ки Сайид Разӣ ин хутбаро аз манобеи таҳриф шуда гирифтааст; ба ин сурат ки дар китобҳои таҳриф шуда, бархе ровиён бо баҳрагирӣ аз манобеи аҳли суннат, ин хутбаро ба номаи Имом Алӣ (а) изофа кардаанд, дарҳолӣ ки дар китобҳои мутақаддимӣ чун алғороту аломомаҳу алсёсаҳ, ин бахш аз калимоти нақл нашудааст. [ 26 ]

Муҳтавои хутбаи

Дар хутбаи 80 Наҳҷулбалоға, Имом Алӣ (а) ба костиҳои занон дар ақл, имону баҳраи иқтисодӣ ишора карда, мардумро ҳатто аз пайравӣ кардан аз занони хуб низ барҳазар доштааст. [ 27 ] Макорими Шерозӣ муътақидаст занону мардон дар абъоди инсони ва илоҳии баробаранд; аммо бархе тафовутҳои табиии мӯҷиб шуда онҳо дар бархе аҳком фарқ дошта бошанд ки бояд дар масоилӣ чун миросу ӯҳдаи дории мансаби қизоват ба онҳо тавваҷуҳ дошт. [ 28 ] ба гуфтаи Муҳаммадкозми таботабойӣ, муаллифи китоби мантиқи фаҳми ҳадис, бештари занони маънои зоҳирии ин хутбаро нодурусту бештари мардони онро дуруст донистаанд; дарҳолӣ ки ҳардуии онон ба далели тамоюлоту хостаҳои ҷинсиятии шан, ба ҳақиқат даст наёфтаанд. [ 29 ]

Ноқис будани ақли занони

Ноқис будани ақли занон дар ривоятҳои мутаъаддидии баён шуда [ 30 ] ва онро далелӣ бар дурустии ин муҳтаво донистаанд. [ 31 ] барои табйини нуқсони ақли занон, тафсирҳои мухталифии ироа шудааст. [ 32 ] бархе аз ин дидгоҳҳо чунинаст:

Тафовутҳои офаринишии зану мард: ин хутба ба тафовутҳои табиии занону мардон ишора дорад; ба гунае ки занони эҳсосоту авотифи қавитарӣ нисбат ба мардон доранд; чунон ки мардон низ нисбат ба занон аз таъаққул бештарӣ бархӯрдоранд. [ 33 ] ба гуфтаи Абдуллоҳи ҷаводии омулӣ аз муфассирони шиа, он ақлӣ ки мумкин аст дар мард беш аз зан бошад, ақли улӯми сиёсат ва корҳои иҷроӣ аст ва агар касе дар масоили сиёси ва иҷрои оқилтар ва хирадмандтар бошад, нишонаи бартарӣ ӯу наздики буданаш ба Худо нест. [ 34 ] албата ин ки ақли занони камтар аз мардон бошад, ҳамеша дуруст нест; занони боҳушӣ ҳам ҳастанд ки ақлашони бештар аз мардонаст. [ 35 ] пажӯҳишгарони мутаъаддидии ин тафсирро пазируфтаанд. [ 36 ]

Нозрбўдни ҳадис ба воқеъиёти иҷтимои даврони ҷоҳилият: Сайид Алӣ хоминае раҳбари Ҷумҳурии исломии Эрон, эҳтимол дода ин ривояти нозир ба вижагиҳои зан дар даврон ҷоҳилият бошад, на табиати зан. Вай муътақидаст занон дар замони ҷоҳилият аз назари тарбият, қудрати андеша ва... Поинтар аз мардон буданду Имом Алӣ (а) дар ин хутба, заниро тавсиф мекунад ки ба тозагӣ аз асорати ҷоҳилият даромадааст. [ 37 ]

Ишора ба Оиша: ба назари Ибни Абилҳадид, аз муфассирони суннимазҳаби Наҳҷулбалоға, ин хутба дар таъриз ба рафтори Оишаи баён шудааст; [ 38 ] бо ин ҳоли Муҳаммадтақии шӯштарӣ, муаллифи бҳҷи алсбоғаҳ, муътақидаст агарчи Имом Алӣ (а) ин хутбаро дар мазаммати Оиша хондааст, ин калом ба сурати оми баён шудау шомили ҳама занон мешавад. [ 39 ]

Каломӣ бар пояи ҷадал: Абулқосими ълидўст ки санади ин ривоятро заъиф медонад, муътақидаст азонҷокаҳи ривоятҳоӣ бо ин мазмун дар китобҳои муътабари аҳли тасаннун вуҷуд дорад, бархе шиаён бо зикри чунин ривоятӣ, амалкарди бархе саҳоба дар пайравӣ кардан аз як зан (пайравӣ кардан аз Оиша дар ҷанги ҷамал)-ро мухолифи омӯзаҳои онон донистаанд. [ 40 ]

Ҷаълӣ будани хутба: Юсуфи сонеъӣ бар ин бовараст ки аҳодисӣ ки бар кам будани ақли занон далолат дорад, мухолиф қуръонаст ва ин ривоятҳо ки дар фиқҳи аҳли суннат реша дорад, барои муқобила бо ҳазрати Заҳро (с) ҷаъл шудааст. [ 41 ]

Камбуди имони занони

Дар ин хутба, намоз нахондан ва рӯза нагирифтан занон дар айёми ҳайз, нишонаи нуқсони имони онҳо дониста шудааст. [ 42 ] ба гуфтаи Сайид Ҷамолуддини динпарвар, аз шореҳони Наҳҷулбалоға, агарчи занон ба сабаби бурузи мушкилотӣ монанди одати моҳиёнау вазъи ҳамл, аз анҷоми бархе ибодатҳо маҳрӯм мешаванд, ин нақс, муқаддамае барои модршдни онҳост ва бо модршдн, на танҳо ин костӣ ҷуброн мешавад, балки зани камол бештарӣ меёбад. [ 43 ] ҳамчунин Абдулҳусайни хусравпаноҳ муътақидаст агарчи амали ибодӣ дар тақвияти имону тарки он дар тазъифи имон нақш дорад ва ба ҳамин далел рӯза нагирифтану нмознхўондн дар вақти ҳайз, ба ночор кам шудани имонро дар пай дорад, вале дар дини исломи роҳи ҷаброне барои ин мушкил қарор дода шудааст ва занон метавонанд дар муддати ҳайз, ҳангоми намоз бар саҷҷода биншинад ва бо зкргфтн, онро ҷуброн кунад. [ 44 ] бархе муҳаққиқон низ муътақиданд калимаи имон дар ин ривоят дар маънои луғавии он (оромиши доштан) ба кори рафта, на дар маънои истилоҳии он (яъне эътиқод ба Худо); ба ин маъно ки занон ба хотири ҳайз шудан заъиф мешаванду оромиши рӯҳии онон кам мешавад. [ 45 ]

Дар муқобил, Муҳаммадбоқири маҷлисии муаллифи китоби беҳоруланвор муътақидаст бо ин ки занон дар замони одати моҳиёна, ба дастури Худои намозу рӯзаро тарк мекунанд ваемонишон ноқис мешавад, ҳамин амр ба сабаб нақсӣ аст ки дар вуҷуди онҳо қарор дорад. [ 46 ]

Камтари ирси бурдани занони

Барасоси ин хутба, азонҷокаҳи занони нисфи мардон ирс мебаранд, аз баҳраи молӣ камтарӣ бархӯрдоранд. [ 47 ] боин ҳол, ирси барии камтари занон дар низоми қонӯнии исломро одилона донистаанд; зеро занони масъӯлияти тамени ҳазинаҳои зиндагиро баръуҳда надоранд ва ин амри муҳими баръуҳда мардонаст. [ 48 ] чунон ки дар ҳадисӣ аз Имом Ризо (а) низ иллат кам будани ирси занон, масъӯлияти надоштани онҳо дар тамени ҳазинаҳои зиндагӣ ва низ гирифтани Меҳриа аз шавҳари дониста шудааст. [ 49 ]

Барҳазари доштан аз занону дастур ба пайравӣ накардан аз онҳо

Имом Алӣ (а) дар ин хутбаи мардонро аз ҳамаи занон, ҳатто занони хуб, ва низ аз пайравӣ кардан аз онҳо, ҳатто дар корҳои хуб барҳазар доштааст. [ 50 ] ба гуфтаи Макорими Шерозӣ, ин сухан ба ин маъно нест ки агар занон ба корҳоеи хуб дастур доданд, он кор анҷом нашавад; балки ба ин маъност ки мардон бояд кори хубро ба хотири хуби буданаш анҷом диҳанд, на ба далели таслим шудан беқидўшрт дар баробари занон. [ 51 ] ҳамчунин гуфта шуда ки тавсияи Имом Алӣ барои даврӣ аз занони хуб, ба сурати куллӣ ва барои ҳама маворид нест; балки алӣ (а) ин хутбаро ба сабаби ҷанги афрӯзии Оиша дар ҷанги ҷамал хондааст то мардумро аз пайравӣ ӯ боздорад. [ 52 ]

Замони баёни хутба

Дар бораи замони эроди хутбаи ихтилоф назар ҳаст; бархе ҳамчун ибни ҷўзӣ [ 53 ] ва Сайид Разӣ [ 54 ] гирдоварандаи Наҳҷулбалоға, муътақиданд ин хутбаи баъд аз ҷанги ҷамали баён шудааст. Ҳусайнии Хатиби ин хутбаро бахше аз номае донистааст ки Имом Алӣ (а) пас аз суқӯти Миср ба василаи Амр ибни ъосу шаҳодати Муҳаммад ибни абӣ бикр навишт ва дастур дод барои мардум хонда шавад. [ 55 ] Носири Макорими Шерозӣ ин назарро дидгоҳи маъруф дар ин масаъла хондааст. [ 56 ] барасоси ин дидгоҳ, гуфта шудаи замони эроди ин хутбаи соли 36 ё 38ҳ.қ. будааст. [ 57 ] ҳамчунин ин эҳтимол дода шуда ки Имом (а) ин хутбаро чандбор хонда бошад. [ 58 ]

Эзоҳ

1. Қандаҳорӣ ва тоҳираи солеҳӣ, «эътиборсанҷии алнсои навоқиси алъқўл дар Наҳҷулбалоға», саҳ.394.
2. Хусравӣ, ва дигарон, «гунаи шиносии нигариш ба зан дар пажӯҳишҳои илмӣ дар партави каломи Имом Алӣ (а)», саҳ.82.
3. Бурқаъӣ, «ҷойгоҳи ҳуқуқии зан дар Наҳҷулбалоға», саҳ.158.
4. Батул, «ҷойгоҳи зан дар сираи Имом Алӣ (а) бо таъкид бар Наҳҷулбалоға», саҳ.10.
5. Дайнпарвар, маншури ҷовдона, 1389ҳ.ш., саҳ.305.
6. Ибни Майсам, Шарҳи Наҳҷулбалоға, 1404ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.223.
7. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.288 - 289.
8. Ҷаъфарӣ, Партаве аз Наҳҷулбалоға, 1380ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.706.
9. Даштӣ ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, 1375ҳ.ш., саҳ.509.
10. Даштӣ ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, 1375ҳ.ш., саҳ.509.
11. Хусравпаноҳ, ҷомеъаи алавӣ дар Наҳҷулбалоға, 1384ҳ.ш., саҳ.223.
12. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.55 - 59.
13. Ниг.: Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.285.
14. Ълидўст, «фиқҳи алқзо (шароити қозӣ)», слсбили Оятуллоҳи ълидўст, ҷаласаи 115.
15. Ълидўст, «фиқҳи алқзо (шароити қозӣ)», слсбили Оятуллоҳи ълидўст, ҷаласаи 115.
16. Барои дидани нома дар бахшҳои мухталифи Наҳҷулбалоға, нигоҳ кунед ба: Ҷаъфарӣ, «муқаддама», дар китоби шубаҳоти зан дар Наҳҷулбалоға, 1401ҳ.қ., саҳ.18.
17. Ниг.: Ҳусайни Хатиб, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.409;у ҷ.2, саҳ.82 - 83.
18. Ниг.: табарӣ, алмстршд, 1415ҳ.қ., саҳ.408 - 427.
19. Ниг.: Сайид ибни Товус, кашфи алмҳҷаҳ, 1375ҳ.ш., саҳ.235 - 269.
20. Сақафӣ, алғорот, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.199 - 212.
21. Ибни қтайбаҳи динўрӣ, аломомаҳу алсёсаҳ, 1410ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.174 - 179.
22. Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.517.
23. Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Туҳаф-ул-уқул, 1404ҳ.қ., саҳ.368.
24. Шайхи Садуқ, амолӣ, 1376ҳ.ш., саҳ.304.
25. Ибни ҷўзӣ, тазаккури ҳи алхўос, 1426ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.391 - 392.
26. Қандаҳорӣ ва тоҳираи солеҳӣ, «эътиборсанҷии алнсои навоқиси алъқўл дар Наҳҷулбалоға», саҳ.432.
27. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 80, саҳ.105 - 106.
28. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.298.
29. Таботабойӣ, мантиқи фаҳми ҳадис, 1390ҳ.ш., саҳ.419.
30. Барои дидан бархе аз ин ривоятҳо нигоҳ кунед ба: Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.39, ҳадиси 4;у саҳ.322, ҳадиси 1; Шайхи Садуқ, ман лои иҳзраҳи алфқиаҳ, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.291, ҳадиси 4375.
31. Ҳусайнёни қумӣ, «дифо аз ҳадиси 2», саҳ.141 - 142.
32. Барои дидан бархе аз ин тафсирҳо, нигоҳ кунед ба: меҳризӣ, «таъаммулӣ дар аҳодиси нуқсони ақли занон», саҳ.92 - 93.
33. Ҷаъфарӣ, Партаве аз Наҳҷулбалоға, 1380ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.707; шўилӣ, алҷонби алоҷтмоъии фи Наҳҷулбалоға, 1437ҳ.қ., саҳ.16.
34. Ҷаводии омулӣ, зан дар оинаи ҷалолу ҷамол, 1386ҳ.ш., саҳ.251.
35. Мунтазирӣ, дарсҳоӣ аз Наҳҷулбалоға, 1395ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.238.
36. Барои намуна нигоҳ кунед ба: таботабойӣ, алмизон, 1417ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.275; ршидрзо, тафсири алминор, 1414ҳ.қ., ҷ.5, саҳ.69 - 70; динпарвар, маншури ҷовдона, 1389ҳ.ш., саҳ.307; Ҷаъфарӣ, Партаве аз Наҳҷулбалоға, 1380ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.707; шўилӣ, алҷонби алоҷтмоъии фи Наҳҷулбалоға, 1437ҳ.қ., саҳ.16; мухлисӣ, «сухани Имом Алӣ (а) дар бораи зану бозкоўии дидгоҳҳо», саҳ.151.
37. Ҳусайнии хоминае, «баёнот дар ҷаласаи пурсишу посух дар масҷиди Абӯзари Теҳрон», сайти дафтари нашру ҳифзи осори Оятуллоҳи хоминае.
38. Ибни Абилҳадид, Шарҳи Наҳҷулбалоға, 1404ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.214.
39. Шӯштарӣ, бҳҷи алсбоғаҳ, 1376ҳ.ш., ҷ.14, саҳ.219.
40. Ълидўст, «фиқҳи алқзо (шароити қозӣ)», слсбили Оятуллоҳи ълидўст, ҷаласаи 115.
41. Сонеъӣ, «мусоҳиба бо маҷаллаи паёми зан», саҳ.12, ба нақл аз: ҳусайнёни қумӣ, «дифо аз ҳадиси 2», саҳ.140 - 141.
42. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 80, саҳ.106.
43. Дайнпарвар, маншури ҷовдона, 1389ҳ.ш., саҳ.306.
44. Хусравпаноҳ, ҷомеъаи алавӣ дар Наҳҷулбалоға, 1384ҳ.ш., саҳ.223.
45. АФсрдир ва тоҳираи содоти Таботабоӣ амин, «мъношносии имон дар ривоёти ани алнсои навоқиси алоямон», саҳ.67.
46. Маҷлисӣ, баҳори аланўор, 1403ҳ.қ., ҷ.32, саҳ.248.
47. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 80, саҳ.106.
48. Дайнпарвар, маншури ҷовдона, 1389ҳ.ш., 306 - 307.
49. Шайхи Садуқ, Илал-уш-шароеъ, 1385ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.570.
50. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 80, саҳ.106.
51. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.292.
52. Гурӯҳе аз нависандагон, шубаҳоти зан дар Наҳҷулбалоға, 1401ҳ.ш., саҳ.108.
53. Ибни ҷўзӣ, тазаккури ҳи алхўос, 1426ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.391.
54. Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, 1414ҳ.қ., хутбаи 80, саҳ.105.
55. Ҳусайнии Хатиб, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.82 - 83.
56. Макорими Шерозӣ, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), 1386ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.288.
57. Ҷаъфарӣ, Партаве аз Наҳҷулбалоға, 1380ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.705.
58. Ҳусайнии Хатиб, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, 1409ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.83.
59. Ва ман хтбҳٍи ?ла (алайҳи ассалом) баъди фироқаи ман ҳарби ал-Ҷамали фи зми алнсои ббёни нқсҳни
60. Тарҷумаи Оятуллоҳи Макорими Шерозӣ

Манобеи

Ибни қтайбаҳи динўрӣ, Абдуллоҳ ибни мусаллам, аломомаҳу алсёсаҳ, Бейрут, Дор-ул-азво, 1410ҳ.қ.

Ибни Абилҳадид, Абдулҳамид ибни Ҳибатуллоҳ, Шарҳи Наҳҷулбалоға, Қум, китобхонаи Оятуллоҳи Маръашии Наҷафӣ (раҳ), 1404ҳ.қ.

Ибни ҷўзӣ, Юсуф ибни қзоўғлӣ, тазкираи алхўоси ман аламаҳи бзкри хсоиси алаимаҳ, тасҳеҳи Ҳусайн тақии зода, Қум, маҷмаъи ҷаҳонии Аҳли Байт (а), 1426ҳ.қ.

Ибни Шуъбаи Ҳарронӣ, Ҳасан ибни Алӣ, Туҳаф-ул-уқули ан ол-ир-Расул (с), Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1404ҳ.қ.

Ибни Майсам, Майсам ибни Алӣ, Шарҳи Наҳҷулбалоға, Теҳрон, дафтари нашри китоб, 1404ҳ.қ.

АФсрдир ва тоҳираи содоти Таботабоӣ амин, «мъношносии имон дар ривоёти ани алнсои навоқиси алоямон», дар маҷаллаи пажӯҳиши номаи Наҳҷулбалоға, шумораи 4, зимистони 1392ҳ.ш.

Батул, иффат, «ҷойгоҳи зан дар сираи Имом Алӣ (а) бо таъкид бар Наҳҷулбалоға», дар маҷаллаи торихномаҳи Ислом, шумораи 7, баҳору тобистони 1401ҳ.ш.

Бурқаъӣ, Зуҳра, «ҷойгоҳи ҳуқуқии зан дар Наҳҷулбалоға», дар пжўҳшномаҳи Наҳҷулбалоға, шумораи 9 ва 10, баҳори 1383ҳ.ш.

Сақафӣ, Иброҳим ибни Муҳаммад, алғорот ӯ алостнфору алғорот, Қум, дори алкитоби алисломӣ, 1410ҳ.қ.

Ҷаъфарӣ, Сайид Муҳаммадмаҳдӣ, «муқаддама», дар китоби шубаҳоти зан дар Наҳҷулбалоға, таълифи гурӯҳе аз нависандагон, Теҳрон, чопу нашри байни алмилал, 1401ҳ.қ.

Ҷаъфарӣ, Муҳаммадмаҳдӣ, Партаве аз Наҳҷулбалоға, Қум, Вазорати фарҳангу иршоди исломӣ, 1380ҳ.ш.

Ҷаводии омулӣ, Абдуллоҳ, зан дар оинаи ҷалолу ҷамол, Қум, асро, 1386ҳ.ш.

Ҳусайнии хоминае, «баёнот дар ҷаласаи пурсишу посух дар масҷиди Абӯзари Теҳрон», сайти дафтари нашру ҳифзи осори Оятуллоҳи хоминае, таърихи суханронӣ: 6 тири 1360ҳ.ш., таърихи боздид: 14 обони 1403ҳ.ш.

Ҳусайнии Хатиб, Абдуззаҳро, Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, Бейрут, Дор-уз-Заҳро, 1409ҳ.қ.

Ҳусайнёни қумӣ, Маҳдӣ, «дифо аз ҳадиси 2», дар маҷаллаи улӯми ҳадис, шумораи 3, баҳори 1376ҳ.ш.

Хусравпаноҳ, Абдулҳусайн, ҷомеъаи алавӣ дар Наҳҷулбалоға, Қум, интишороти маркази мудирияти ҳавзаи илмияи Қум, 1384ҳ.ш.

Хусравӣ, кубро, ва дигарон, «гунаи шиносии нигариш ба зан дар пажӯҳишҳои илмӣ дар партави каломи Имом Алӣ (а)», дар маҷаллаи пжўҳшномаҳи Наҳҷулбалоға, шумораи 32, зимистони 1399ҳ.ш.

Даштӣ, Муҳаммад ва Козими Муҳаммадӣ, ал-Муъҷам-ул-муфаҳраси ли алфози Наҳҷулбалоға, Қум, муассисаи фарҳангии таҳқиқотии Амиралмуъминин (а), 1375ҳ.ш.

Дайнпарвар, Сайид Ҷамолуддин, маншури ҷовдона, Теҳрон, Бунёди Наҳҷулбалоға, 1389ҳ.ш.

Ршидрзо, Муҳаммад, тафсир-ил-Қуръони алҳким (алминор), Бейрут, Дор-ул-маърифат, 1414ҳ.қ.

Сайид ибни Товус, Алӣ ибни Мӯсо, кшФи алмҳҷаҳи лсмраҳи алмҳҷаҳ, Қум, бӯстони китоб, 1375ҳ.ш.

Сайид Разӣ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Наҳҷулбалоға, тасҳеҳи Субҳӣ Солеҳ, Қум, Ҳиҷрат, 1414ҳ.қ.

Шӯштарӣ, Муҳаммадтақӣ, бҳҷи алсбоғаҳ, Теҳрон, Амиркабир, 1376ҳ.ш.

Шўилӣ, алии ғонм, алҷонби алоҷтмоъии фи Наҳҷулбалоға, Бағдод, маншӯроти дори алҳусайн (а), 1437ҳ.қ.

Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, аламолӣ, Теҳрон, китобчи, 1376ҳ.ш.

Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, Илал-уш-шароеъ, Қум, доварӣ, 1385ҳ.ш.

Шайхи Садуқ, Муҳаммад ибни Алӣ, мни лои иҳзраҳи алфқиаҳ, Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1413ҳ.қ.

Таботабойӣ, Муҳаммадҳусайн, алмизони фи тафсир-ил-Қуръон, Қум, дафтари интишороти исломӣ, 1417ҳ.қ.

Таботабойӣ, Муҳаммадкозм, мантиқи фаҳми ҳадис, Қум, муассисаи омӯзиши ва пажӯҳишии Имом Хумайнӣ (раҳ), 1390ҳ.ш.

Табарии омулӣ, Муҳаммад ибни Ҷарир ибни рустам, алмстршди фи имомаҳи Алӣ ибни Абитолиб (а), Қум, кўшонпўр, 1415ҳ.қ.

Ълидўст, Абулқосим, «фиқҳи алқзо (шароити қозӣ)», сайти слсбили Оятуллоҳи ълидўст, ҷаласаи 115, таърихи дарҷи матлаб: 31 фарвардини 1399ҳ.ш., таърихи боздид: 10 Урдибиҳишти 1402ҳ.ш.

Қандаҳорӣ, Муҳаммад ва тоҳираи солеҳӣ, «эътиборсанҷии алнсои навоқиси алъқўл дар Наҳҷулбалоға», дар маҷаллаи оинаи пажӯҳиш, шумораи 203, озару даии 1402ҳ.ш.

Кулайнӣ, Муҳаммад ибни Яъқуб, ал-Кофӣ, Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1407ҳ.қ.

Гурӯҳе аз нависандагон, шубаҳоти зан дар Наҳҷулбалоға, Теҳрон, ширкати чопу нашри байни алмилал, 1401ҳ.ш.

Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Биҳор-ул-анвори алҷомъаҳи лдрри ахбори алаимаҳи алатҳор (а), Бейрут, Дору эҳё-ит-турос-ил-арабӣ, чопи дувум, 1403ҳ.қ.

Мухлисӣ, Аббос, «сухани Имом Алӣ (а) дар бораи зану бозкоўии дидгоҳҳо», дар маҷаллаи ҳавза, шумораи 167, баҳори 1392ҳ.ш.

Макорими Шерозӣ, Носир, Паёми Имом Амиралмуъминин (а), Теҳрон, Дор-ул-кутуб-ил-исломия, 1386ҳ.ш.

Макорими Шерозӣ, Носир, Наҳҷулбалоға бо тарҷумаи форсии равон, Қум, мадрисаи аломоми Алӣ ибни Абитолиб (а), 1384ҳ.ш.

Мунтазирӣ, Ҳусайнъалӣ, дарсҳоӣ аз Наҳҷулбалоға, Теҳрон, сарое, 1395ҳ.ш.

Меҳризӣ, Маҳдӣ, «таъаммулӣ дар аҳодиси нуқсони ақли занон», шумораи 4, тобистони 1376ҳ.ш.