Jump to content

Mafotih-ul-çinon (kitob)

Az wikishia
Mafotih-ul-çinon
NavisandaŞajx Abbosi Qumī (vaf. 1359h.q.)
Sanai ta'lif1344h.q.
Mavzu'duo va zijorat
Sabkrivoī
Zabonarabī va forsī
Te'dodi çild1 çild


Mafotih-ul-çinon (arabī: مفاتيح الجنان) (ba ma'noi kalidhoi bihiştho) nomi roiçtarin kitobi duo bajni şiajon, ta'lifi Şajx Abbosi Qumī (1294 – 1359h.q.) ast.

In kitob, maçmūae az duoho, munoçotho, zijoratho, a'moli maxsusi rūzhoi solu moh va odobu rusimi dinie ast, ki az Pajƣambari Islom, imomoni şia va ulamo naql şudaast. Muallifi Mafotih, baxşi zijode az in kitobro az kitobhoi peş, monandi “Iqbol”-i Sajid ibni Tovus, “Misbohi Kaf'amī”, va “Zod-ul-maod”-i Alloma Maçlisī giriftaast. Matni duoho va zijoratho bo arabī navişta şuda va navisanda dar oƣozi ba'ze duoho tavzehoti forsī ovardaast.

Mafotih dar soli 1344h.q., dar Maşhad cop, va dar muddati kūtohe hamagir şud. In kitob dar xonaho va amokini mutabarrikai şiajoni Eron joft meşavad va ƣoliban tanho manbai mavridi muroçiai bisjore az şiajoni çahon baroi a'moli mustahabī va dar munosibathoi mazhabī ast.

Maşhurtarin tarçumai on ba forsī az Mahdī Ilohiji Qumşaī ast. Muhaddisi Qumī, kitobi “al-Boqijot-us-solehot”-ro niz bo hamon mazmuni duoho, zijoratho va namozho ba Mafotih afzudaast, ki dar beştari nusxaho dar hoşijai Mafotih darç şudaast.

Du kitobi “Mafotihi navin” va “Minhoç-ul-hajot” bo hadafi mustanadsozī va kitobi Mafotih-ul-hajot bo angezai takmili Mafotih-ul-çinon muntaşir şudaast. Xulosahoi mutaaddide az Mafotih bo nomhoi gunogun muntaşir şudaast.

Ahamijat va muarrifiji Mafotih

Tambri jodbudi sadumin soli nigorişi Mafotih-ul-çinon

Mafotih-ul-çinon navişta ki Şajx Abbosi Qumī muhaddisi şiai qarni 14 qamarī onro tadvin kardaast, jake az maşhurtarinu roiçtarin kitobhoi duou zijorat dar bajni şiajon dar qarni 14 va 15 qamarist. Şiajon, ba viƶa dar Eron, dar munosibathoi muxtalif baroi ançomi manosiki mazhabī az in kitob istifoda mekunand. Mafotih-ul-çinon pas az Qur'on purşumoragontarin kitob ast[1] va ba gufta vaziri irşodi davlati Çumhuriji islomiji Eron dar tūli 45 sol nazdik ba 28 million nusxa az in kitob dar Eron muntaşir şudaast.[2] Va in ba çuz nusxahoi gunogunest, ki barxe noşiron bo guzinişi matolib va bo ismhoe monandi «Muntaxabi mafotih» jo «Guzidai mafotih» muntaşir kardaand. Dar xurdodmohi 1402 şamsī\maji 2023 hamoişi sadumini solgaşti nigorişi Mafotih-ul-çinon dar Eron barguzor şud.[3] In marosim bo pajomi Ojatulloh Makorimi Şerozī az maroçe'i taqlidi şia oƣoz şud.[4]

Dar borai muallif

Naviştori aslī: Şajx Abbosi Qumī

Girdovarandai Mafotih-ul-çinon Şajx Abbosi Qumī (vaf.1359h.q.) az ulamoi şia dar zaminai hadis, ta'rix va xitoba ast. Ū kitobhoi zijode naviştaast, ki Safinat-ul-bihor va Muntaho-al-omol az çumlai onhost. Muhaddisi Qumī dar Naçaf dafn gardidaast.[5] Pisari Muhaddisi Qumī naql kardaast, ki padaraş Mafotih-ul-çinonro bo tahorat nigoştaast.[6] Şajx Abbosi Qumī Mafotihro ba angezai islohi kitobi Miftoh-ul-çanon naviştaast, ki dar on zamon roiç va duohoi besanade dar on budaast va kasone az ū xosta budand, ki duohoi sanaddori kitobi Miftoh-ul-çinonro çudo namuda ba hamrohi digar duohoi mu'tabar binavisad.[7]

Viƶagiho

Mafotih-ul-çinon jak baxşi aslī dorad, ki dar se bobi ad'ija, a'moli solijona va zijoratho şakl joftaast. Hamcunin jak baxş bo unvoni Mulhaqot (pajvastaho) va jak baxş bo unvoni Boqijot-us-solehot ba qalami navisanda ba kitob afzuda şudaast. Şajx Abbosi Qumī duohoro bo sanad najovardaast, balki faqat bajon karda, ki duoro az kadom manba' naql mekunad.[8] Hamcunin barxe az duohoi naqlşuda dar kitobi Mafotih az ma'sumon narasidaast va naviştai barxe az ulamost, monandi duoi Adila.[9]

Afzudaho bar Mafotih

Şajx Abbos baroi on ki kase ba kitobi Mafotih cize naafzojad, afrodro ba la'nati Xudovand va nafrini Rasuli Xudo (s) va imomoni pok (a) voguzor kardaast.[10] Bo in hol, noşironi Mafotih ba'dho baxşero bo unvoni mulhaqoti duvumi Mafotih ba on afzudaand. Az çumlai in mulhaqot, duoi pas az namozi Imom Husajn (a) va Imom Çavod (a) va hamcunin hadisi Kaso ast.[11] Barxe az noşiron ba baxşi Boqijot-us-solehot ham du baxş afzudaand. Binobar in maçmuai Mafotihi hozira doroi şaş qismat ast, ki se qismati on tavassuti Şajx Abbosi Qumī tanzim şuda ki iboratand az: asli Mafotih, Mulhaqoti mafotih, Boqijot-us-solehot va se qismati digar ba'dho ba on afzuda şuda, ki iboratand az: Mulhaqoti duvumi Mafoteh, Mulhaqoti avvali Boqijot-us-solehot va Mulhaqoti duvumi Boqijot-us-solehot.[12]

Soxtor va muhtavo

Ma'mulan dar ibtidoi Mafotih-ul-çinon, cand surai kalon va xurdi Qur'on cop şudaast. Matolibi Mafotih-ul-çinon dar cand bob cunin dastabandī gardidaast:

Bobi avval: Ad'ija (duoho)

Şomili ta'qiboti namozho, a'moli şabu rūz va rūzhoi hafta, namozhoi ma'ruf, monandi namozi hazrati Rasul (s), namozi Amiralmu'minin Alī (a), namozi hazrati Fotima (s), namozi Ça'fari Tajjor, zijorati imomon dar rūzhoi hafta, barxe az duoho va munoçotho cuninand: munoçoti Xamsa aşar az Imom Saççod (a), munoçoti Imom Alī dar masçidi Kūfa, duoi Samot, duoi Kumajl, duoi Çavşani saƣir va duoi Çavşani kabir, duoi Makorim-ul-axloq va ƣajra.

Bobi duvum: A'moli solijona

In bob baroi bajoni a'moli mustahabī dar tūli soli qamarī tanzim şudaast. Matolibi in qismat az mohi Raçab şurū' şuda va bo a'moli mohi çamodijussonī va sipas a'moli navrūz va mohhoi rumī tamom meşavad. Munoçoti şa'bonija, dar a'moli mohi Şa'bon, duoi Abūhamzai Sumolī, duoi Iftitoh va duoi Sahari ma'ruf, a'moli şabhoi Qadr dar a'moli mohi Ramazon, duoi Imom Husajn (a) dar rūzi Arafa dar a'moli mohi zilhaçça çuzvi ma'ruftarin va maşhurtarin matolibi in baxş az Mafotih ba şumor meravand.

Bobi sejum: baxşi zijoratho

Dar in bob, ibtido matolibe dar borai odobi safaru zijorat va niz izni duxuli haramho zikr şudaast. Avvalin zijorat, zijorati Rasuli Xudo (s) ast, ki ba'd az on, zijorati hazrati Fotima (a) va sipas zijorati imomoni Baqi' omadaast. Ilova bar zijorati duvozdah Imom, in baxş şomili zijorati imomzodagon va ba'ze az buzurgon va ulamoi şia niz meşavad, zijorathoe monandi zijorati hazrati Hamza, Muslim ibni Aqil, Fotima binti Asad, şuhadoi çangi Uhud, Salmoni Forsī va ƣajra. A'moli barxe az masçidhoi ma'ruf, monandi masçidi Kūfa, masçidi Sa'saa niz dar in baxş gunçonda şudaast.

Tūlonitarin baxşi in bob ba zijorati Imom Husajn (a) ixtisos dorad. Maşhurtarin zijortnomahoi Imom Husajn (a) monandi zijorati Oşūro, zijorati Arbain va zijorati Voris dar in qismat naql şudaast. Duoi nudba, duoi Ahd va zijorati Çomeai kabira niz dar qismati marbut ba zijorati Imomi Zamon (aç) omadaast. Pas az zijorathoi marbut ba Imomi Zamon (aç), zijorati anbijo, zijorati hazrati Ma'suma (a) va zijorati hazrati Abdul'azimi Hasanī naql şudaast. Matlabi pojoniji in bob, ki oxirin matlabi Mafotih dar nusxai ibtidoiji on mahsub meşavad, matlabe ast bo unvoni Zijorati quburi mu'minin va duohoi marbut ba on.

Mulhaqoti Mafotih

Şajx Abbosi Qumī baroi copi duvum, baxşero bo nomi mulhaqot ba kitobi Mafotih afzudaast.[13] Dar in baxş haşt matlab ba Mafotih afzuda şudaast, ki ba e'tiqodi navisanda nijozi mardum ba in duoho zijod budaast. In haşt matlab iboratand az:

Boqijot-us-solehot

Duoi Kumajl dar Mafotih ba xati Tohiri Afşorī

Boqijot-us-solehot, kitobe az muallif ast, ki xud onro dar hoşijai Mafotih navişta va muntaşir kardaast.[14] Ba guftai Şajx Abbosi Qumī nigorişi in baxş dar çum'ai 19 muharrami soli 1345h.q., ba pojon rasid.[15] Dar cophoi muxtalifi Mafotih-ul-çinon, in kitob bo Mafotih arza şudaast. In kitob doroi şaş bob va jak baxşe ba unvoni Mulhaqot ast, ki iboratand az:

  • Bobi avval: muxtasare az a'moli şabu rūz, ki barxe az odobi zindagiji rūzmarra va duohoi soathoi rūz va cī guna xondani namozi şab dar on bajon şudaast.
  • Bobi duvum: zikri ba'ze az namozhoi mustahab, ki namozi hadja ba ma'sumon, namozi lajlat-ud-dafn, namozhoi hoçat, namozhoi istiƣosa va namozhoi ajjomi hafta, az çumlai onho hastand. Şajx Abbosi Qumī anvo'i istixora va cī guna istixora giriftanro niz dar hamin baxş ovardaast.
  • Bobi sejum: duoho baroi dardhovu bemoriho, ki duohoe baroi raf'i dardhovu bemorihoi muxtalif dar on bajon şudaast.
  • Bobi cahorum: duohoi muntaxab az kitobi Kofī. Duohoi in baxş niz beştar baroi raf'i muşkilote monandi kambudi rizq va ehtijoçoti dunjavī ast.
  • Bobi pançum: zikri ba'ze hirzho va duohoi kūtoh, ki az kitobhoi Muhaç-ud-daavot va al-Muçtani intixob şudaast. Dar in bob duohoe baroi dur şudan az baloho (hirz) va niz cand munoçot va duohoe baroi rizq naql şudaast.
  • Bobi şaşum: bajoni xosijathoi barxe suraho va ojot va zikri ba'ze duoho va matolibi mutafarriqa. Xosijathoi barxe ojoti Qur'on va surahoi on, ki baroi halli muşkiloti rūzmarra korburd dorand, dar in baxş zikr şudaast. Duo baroi xob didani afrod, duoi mutolia, odobi aqiqa va istixora bo Qur'on niz dar in bob qaror giriftaast.
  • Xotima: muxtasare az ahkomi amvot

Manobei kitob

Barxe manobe'e, ki Şajx Abbosi Qumī dar ta'lifi Mafotih-ul-çinon az onho istifoda karda va dar in kitob nom burdaast, ba şarhi zer ast:

Manobei digarero niz Şajx Abbosi Qumī dar kitobi Mafotih zikr kardaast, az çumla: "Ta'rixi olimi oroi Abbosī", naviştai Mirzo Iskandarbegi Munşī; "Tuhfat-uz-zoir", naviştai Alloma Maçlisī, "Tahzib-ul-ahkom"-i Şajxi Tusī; "Çome-ul-axbor" (navisanda noma'lum); "Çamol-ul-usbu'", naviştai Sajid ibni Tovus.[16]

Mafotihi navin

Cop, naşr va tarçuma

Şajx Abbosi Qumī Mafotihro dar soli 1344h.q., ta'lif va onro baroi naxustin bor dar Maşhad cop kard.[17] In kitobro xuşnavisoni buzurge cun Tohiri Xuşnavis,[18] Misbohzoda,[19] Mirzo Ahmadi Zançonī,[20] Muhammadrizo Afşorī[21] va digaron bo xati nasx va nasta'liq naviştaand. Hamaknun kitobi Mafotih-ul-çinon beşumor bo qat'ho va şaklhoi gunogun muntaşir meşavad. Ba daleli haçmi zijod doştani in kitob, barxe noşiron dast ba guzinişi matolibi on zada va onro ba surati «Muntaxabi Mafotih» jo «Guzidai Mafotih» cop va muntaşir kardaand.[22]

Tarçumaho

Tavzehote, ki Şajx Abbosi Qumī dar avvali har duo jo zijorat jo a'mol ovarda, ba zaboni forsī ast. Ammo matni duoho va zijoratho, ki ba arabī ast, tavassuti barxe az mutarçimon ba forsī tarçuma şudaand. Ma'ruftarin va roiçtarin tarçumai forsiji Mafotih, tarçumai Mahdī Ilohiji Qumşaī ast. Tarçumahoi digare niz tavassuti Sajid Hoşim Rasuliji Mahallotī[23] va Husajni Ustodvalī,[24] Muhammadboqiri Kamaraī va digaron muntaşir şudaast.

Dar 10 zilqa'dai 1444h.q. barobar bo 30 maji 2023 hamoişe ba munosibati sadumin soli nigorişi Mafotih barguzor şud.[25] Dar in hamoiş az nusxai copiji çadide rūnamoī şud, ki bar asosi nusxae ba xatti Tohiri Xuşnavis ki ba surati dastnavis tavassuti Şajx Abbosi Qumī tasheh şudaast. Va ixtilofi nusxahoi on bo tavzehot dar povaraqī darç şudaast. Duoho farozbandī şuda va baroi har faroz, şumorae dar nazar girifta şudaast. Az alomathoi kitobat misli nuqta, vergul, nuqtavirgul va ƣajra niz istifoda şudaast.[26]

Mafotih ba zabonhoi digar, az çumla anglisī (dast kam cahor tarçuma), faronsavī, turkī, urdū va isponijoī niz tarçuma şudaast.[27]

Kitobi Minhoç-ul-hajot, naviştai Muhammadhodī Jusufiji Ƣaravī

Naqd

Az sūi muhaqqiqon nisbat ba porae az muhtavoho va iddaohoi Şajx Abbosi Qumī dar Mafotih-ul-çinon, intiqodote vorid şudaast, ki barxe az onho şojad sababaş in boşad, ki Muhaddisi Qumī, fursati boznigariji Mafotihro nadoştaast. Ba unvoni namuna, ū şe'ri ma'rufi «Zindadile dar safi afsurdagon / Raft ba hamsojagiji murdagon...», ki az Çomī ast,[28] ba Nizomī nisbat dodaast.[29] Ojatulloh Nosir Makorimi Şerozī niz dar muqaddimai Mafotihi navin bartaraf kardani kambudiho, afzudani madorik va manobei duohovu zijorot, riojati şaroiti zamoniju makonī va hazfi matolibe, ki mojai erod badxohon astro porae az avomile donista, ki taçdidi nazari vase' dar Mafotihro iqtizo kardaast.[30]

Kitobhoi monand

Mafotihi navin

Naviştori aslī: Mafotihi navin

Kitobi Mafotihi navin, asari Ojatulloh Nosir Makorimi Şerozī kitobe ast, ki ba çihati mustanadsozī, itqon va takmili kitobi Mafotih-ul-çinon, çam'ovarī, cop va muntaşir şudaast.[31] Ojatulloh Makorimi Şerozī angezai xudro az intişori in kitob, riojati tanosub bo zamoni hozir va hazfi barxe az matolibe medonad, ki mūçibi erod va işkol şudaast.[32] Ba gufta navisanda afzudani muqaddima bar har baxş az duoho va zijorot, zikri manobe' va madoriki duoho va zijorot dar povaraqī, hazfi barxe a'moli muşobeh va matolibi zaif va tavvaçuh ba muhtavoi duohovu zijoratho va iktifo nakardan ba sanad dar intixobi onho, az viƶagihoi in asar ast.[33]

Mafotih-ul-hajot

Minhoç-ul-hajot

Naviştori aslī: Minhoç-ul-hajoti fi-l-ad'iajati va-z-zijorot

In kitob ba tahqiqi Muhammadhodiji Jusufiji Ƣaravī navişta şuda va dar intişoroti Maçmai Çahoniji Ahli Bajt (a) ba cop rasidaast. In kitob ba barrasiji sanadiji komili duoho va zijorathoi mavçud dar kitobi Mafotih-ul-çinon mepardozad.[34] Poloişi sanadiji duoho va zijorathoi Mafotih-ul-çinon va hazfu çojguziniji barxe az onho, ovardani manobe'i daqiqi duoho, zijoratho va irço' ba manobe'i ta'rixī dr barxe mavorid.[35]

Mafotih-ul-hajot

Naviştori aslī: Mafotih-ul-hajot

Kitobi Mafotih-ul-hajotro çam'e az muhaqqiqon va tahti nazorati Ojatulloh Abdulloh Çavodiji Omulī naviştaand. Eşon hadaf az ta'lifi in kitobro, ta'limi sabki zindagiji islomī ba mardum donistaast. Ū kitobi Mafotih-ul-hajotro çildi duvvumi Mafotih-ul-çinon nomid.[36]

Mafotih-ul-hajot, kitobi Ojatulloh Abdulloh Çavodiji Omulī niz har cand ba unvoni çildi duvumi Mafotih-ul-çinoni Muhaddisi Qumī muarrifī şuda, ammo nigohi zamonşinosona, sozgor va qobili tatbiq bo vaz'ijati kununiji çahon, az şoxisahoi muhimi on muarrifī şudaast.[37]

Ezoh

  1. ↑ Copi nazdik ba 28 million çild Mafotih-ul-çinonpojgohi vazorati irşod .
  2. ↑ Copi nazdik ba 28 million çild Mafotih-ul-çinonpojgohi vazorati irşod
  3. ↑ Tornamoi Vazorati farhang va irşodi islomī
  4. ↑ Pajomi Ojatulloh Makorimi Şerozī ba hamoişi Mafotih-ul-çinon. Xabarguzoriji ABNA. Mururi xabar 29 ozari 1402h.ş.
  5. ↑ Tole'ī, Solşumori hajot va osori Muhaddisi Qumī, 1389h.ş., sah.13 - 48.
  6. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., sah.28.
  7. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., sah.12.
  8. ↑ Sultonī, Işora ba porae az manobei Mafotih-ul-çinon, 1389h.ş., sah.450.
  9. ↑ Sultonī, Işora ba porae az manobei Mafotih-ul-çinon, 1389h.ş., sah.451.
  10. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., ibtidoi mulhaqoti avval, sah.869.
  11. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1376h.ş., sah.985.
  12. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1387h.ş.
  13. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., sah.869.
  14. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., muqaddamai baxşi Boqijot-us-solihot, sah.903.
  15. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, 1388h.ş., sah.1115.
  16. ↑ Sultonī, Işora ba porae az manobei Mafotih-ul-çinon, 1389h.ş., sah.459 - 472.
  17. ↑ Tole'ī, Solşumori hajot va osori Muhaddisi Qumī, 1389h.ş., sah.31.
  18. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, ba xati Tohiri Xuşnavis, 1375h.ş.
  19. ↑ Qumī, Kullijoti Mafotih-ul-çinon, xati Abbosi Misbohzoda, 1375h.ş.
  20. ↑ Qumī, Mafotih-ul-çinon, kotib: Ahmad ibni Muhammadhusajni Zançonī, 1357h.q.
  21. ↑ Qumī, Kullijoti Mafotih-ul-çinon, Xuşnavisi Afşorī, 1388h.ş.
  22. ↑ Az çumla "Qumī, Muntaxabi Mafotih-ul-çinon", 1385h.ş., ki ba ƣajr az surahoi Qur'on hududi 40 duo va zijorati mavridi nijozro gulcin va cop kardaast.
  23. ↑ Qumī, Kullijoti Mafotih-ul-çinon, tarçumai komili forsiji matn va hoşijai Sajid Hoşimi Rasuliji Mahallotī, 1375‬h.ş..
  24. ↑ Qanbarī, «Muarrifiji tarçumai Nahçulbaloƣa».
  25. ↑ Barguzoriji hamoişi sadumin soli nigorişi Mafotih-ul-çinon, pojgohi Sohibxabaron
  26. ↑ Viƶagihoi Mafotihi rūnamoişuda dar hamoişi sadumin sol Pojgohi Mushaf
  27. ↑ Sulajmonī, Jak zikr ba sad zabon şunuftan, 1389h.ş., sah.32.
  28. ↑ «Çomī» Haft avrang» Tuhfat-ul-ahror»
  29. ↑ Mafotih-ul-çinon, zijorati quburi mu'minon
  30. ↑ Muqaddimai "Mafotehi navin"-i hazrati Ojatulloh Makorimi Şerozī, sajti Hadono
  31. ↑ Sajre dar kitobi Mafotihi navin
  32. ↑ Makorimi Şerozī, Mafotihi navin, 1390h.ş., sah.16.
  33. ↑ Makorimi Şerozī, Mafotihi navin, 1390h.ş., sah.2.
  34. ↑ Musohiba bo Ojatulloh Jusufiji Ƣaravī dar borai kitobi Minhoç-ul-hajot.
  35. ↑ Musohiba bo Ojatulloh Jusufiji Ƣaravī dar borai kitobi Minhoç-ul-hajot.
  36. ↑ Kitobi Mafotih-ul-hajotro bojad çildi duvvumi Mafotih-ul-çinon bidonem.
  37. ↑ «Musohibai ixtisosī bo Ojatulloh Ustodī», vebgohi Bunjodi bajnalmilaliji ulumi vahjoniji Isro.

Sarcaşma

  • Qanbarī, Baxş'alī, «Muarrifiji tarçumai Nahç-ul-baloƣa», kitobi Mohi din, deji 1384, № 99.
  • Qumī, Abbos, Kullijoti Mafotih-ul-çinon, tarçumai komili forsiji matn va hoşijai Sajidhoşim Rasuliji Mahallotī, ba xati Husajniji Şerozī, Tehron: Mahallotī, ‭№ 1375‬.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, ba xati Tohiri Xuşnavis, Tehron: Islomija, 1375 h.ş.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, kotib: Ahmad ibni Muhammadhusajni Zançonī, Naçaf: matba'a Ilmija, 1357h.q.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, mutarçim: Musaviji Domƣonī, Xuşnavis Afşorī, musahhehi matn: Husajni Ustodvalī, Tehron: Fajzi Koşonī: turbat, 1388h.ş.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, tarçumai Mahdī Ilohiqumşaī, xati Abbos Misbohzoda, Tehron: ilmī, 1375h.ş.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, tarçumai Musaviji Domƣonī, Qum, naşri Sidiqa, copi avval, 1376h.ş.
  • Qumī, Abbos, Mafotih-ul-çinon, tarçumai Husajni Ansorijon, Qum, Dorul-irfon, 1388h.ş.
  • Qumī, Abbos, Muntaxabi Mafotih-ul-çinon, Tehron, naşri Muballiƣon, 1385h.ş.
  • Qumī, Mafotih-ul-çinon, Tehron, naşri Maş'ar, copi avval, 1387h.ş.
  • Makorimi Şerozī, Nosir, Mafotehi navin, Qum, intişoroti Imom Alī ibni Abitolib (a), copi avval, 1390h.ş.
  • Musohiba bo Ojatulloh Ustodī dar borai Mafotih-ul-hajot, «kitobi Mafotih-ul-hajotro bojad çildi duvumi Mafotih-ul-çinon bidonem», pojgohi itilo'rasoniji Kitobi roh, ta'rixi muşohida: 16 deji 1402.
  • "Musohiba bo Ojatulloh Jusufiji Ƣaravī dar borai kitobi Minhoç-ul-hajot fi-l-ad'ijati va-l-zijorot", pojgohi maktabi Mufid, ta'rixi borguzorī: 25 xurdodi 1395h.ş., ta'rixi muşohida: 19 bahmani 1395h.ş.
  • Pojgohi itilo'rasoniji Ojatulloh Makorimi Şerozī, muarrifiji kitobi Mafotihi navin, ta'rixi muşohida: 19 bahmani 1395h.ş.
  • Sulajmonī, Marzija, «Jak zikr ba sad zaboni şunuftan: nigohe kūtoh ba tarçumahoi Mafotih-ul-çinon», maçallai Din, şahrivari 1389h.ş., № 155.
  • Sultonī, Muhammadalī, işora ba porae az manobei Mafotih-ul-çinon, dar maqoloti kongressi buzurgdoşti Muhaddisi Qumī, Qum, naşri Nuri matof, copi avval, 1389h.ş.
  • Tole'ī, Abdulhusajn, solşumori hajot va osori Muhaddisi Qumī, dar maqoloti kongressi buzurgdoşti Muhaddisi Qumī, Qum, naşri Nuri matof, copi avval, 1389h.ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Мафотиҳ-ул-ҷинон_(китоб)&oldid=20152"