Jump to content

Şajxi Mufid

Az wikishia
Şajxi Mufid
Nomi komilMuhammad ibni Muhammad ibni Nu'mon
LaqabIbnulmuallim • Şaşxi Mufid
Sanai tavallud11 zulqa'dai soli 336h.q. jo 338h.q.
Sanai vafotrūzi çum'a, 3 ramazoni soli 413h.q.
Şahri vafotBaƣdod
Mahalli dafnHarami kozimajn
XeşovandonAbuja'lo Ça'farī (domodi Şajxi Mufid)
UstodonŞajxi Saduq • Ibni Çunajdi Iskofī • Ibni Qulavajhi Qumī
ŞogirdonŞajxi Tūsī • Sajid Murtazo • Sajid Razī • Ahmad ibni Aliji Naçoşī
Mahalli tahsilBaƣdod
Ta'lifotal-Muqnia • Avoil-ul-maqolot • al-Irşodu fi ma'rifat-il-lohi ala-l-ibod • davom...


Muhammad ibni Muhammad ibni Nu'mon (forsī: محمد بن محمد بن نعمان) maşhur ba Şajxi Mufid (336 jo 338h.q. - 413h.q.) mutakallim va faqehi imomija dar qarnhoi corum va pançumi qamarī bud. Dar borai Şajx Mufid gufta şudaast, ū bo tadvini ilmi usuli fiqh, ravişiji çadid dar içtihodi fiqhī iroa dod, ki rohi mijonae bud dar barobari du ravişi aqlgaroiji ifrotī va iktifo kardan ba rivojot biduni tavvaçuh ba aql. Şajxi Saduq, Ibni Çunajdi Iskofī va Ibni Qulivajh maşhurtarin ustodoni Şajx Mufid budand. Şajxi Tūsī, Sajidi Murtazo, Sajidi Razī va Naçoşī nazdi ū dars xondaand. Al-Muqni'a dar ilmi fiqh, Avoil-ul-maqolot dar ilmi kalom va al-Irşod dar şarhi holi imomoni şia ma'ruftarin osori Şajxi Mufid ast.

Tabor va zindagī

Muhammad ibni Muhammad ibni Nu'mon[1] dar 11 zilqa'dai soli 336h.q.[2] jo 338h.q.[3] dar Ukbariji atrofi Baƣdod ba dunjo omad.[4]

Padaraş şuƣli muallimī doşt va ba in çihat Şajxi Mufid ba «Ibn-ul-muallim» maşhur budaast. Ukbarī va Baƣdodī niz du laqabi digari ū hastand.[5] Dar xususi mulaqqab şudan ba Mufid ham guftaand: dar munozirae, ki bo Alī ibni Isoi Rumonī, donişmandi mu'tazilī doşt, tavonist istidloloti tarafi muqobilro botil kunad; pas az on Rumonī ūro «Mufid» xond.[6]

Dar manobei ta'rixī, du farzand baroi Mufid zikr şudaast; jake Abulqosimi Alī va digarī duxtare, ki ismaş dar manobe' najomada va hamsari Abuja'lo Ça'farī budaast.[7]

Şajxi Mufid dar çum'a, duvum jo sejumi mohi ramazoni sol 413 qamarī darguzaşt.[8] Şajxi Tūsī, izdihomi mardumi hamai mazohib baroi namozi çanoza va giristan dar margi ūro besobiqa tavsif kardaast.[9] Ū cand sole dar xonaaş madfun bud va sipas ba samti qabristoni Qurajş, nazdiki qabri Imom Çavod (a) burda şud.[10] Maqbarai ū aknun dar harami Kozimajn qaror dorad.

Viƶagihoi axloqī

Guftaand, Şajxi Mufid bisjor sadaqa medod, furutan bud, bisjor namoz mexondu rūza megirift va libosi duruşt bar tan mekard, to on ço ki ūro «Şajxi Maşojixussufija» (ustodi ustodoni sufijon) xondand.[11] Abuja'lo Ça'farī, domodi ū, guzoriş kardaast, ki ū şabho kam mexobid va beştari vaqtaş sarfi mutolia, namoz, tilovati Qur'on va jo tadris meşud.[12] Dar nomae, ki Imom Zamon (a) baroi Şajxi Mufid navişta, ūro bo unvonhoe monandi: sadid (ustuvoru rost), valiji raşid xitob kardaast.[13]

Tahsilot

Mufid, Qur'on va ulumi muqaddamotiro nazdi padar faro girift. Sipas baroi idomai tahsil, hamrohi ū ba Baƣdod raft va az muhaddison, mutakallimon va fuqahoi barçastai şia va sunnī bahra burd.[14]

Şajxi Saduq (vaf.381h.q.), Ibni Çunajdi Iskofī (vaf.381h.q.), Ibni Qulivajh (vaf.369h.q.), Abuƣolibi Zurorī (vaf.368h.q.) va Abubakr Muhammad ibni Umari Çi'obī (vaf.355h.q.) az maşhurtarin ustodoni şi'iji ū budaand.[15]

Şajxi Mufid nazdi Husajn ibni Aliji Basrī ma'ruf ba Çu'al az ustodoni buzurgi mu'tazila va Abujosir şogirdi mutakallimi nomiji Abulçajşi Balxī ilmi kalom omūxt. Ū hamcunin bo peşnihodi Abujosir dar maçlisi darsi Alī ibni Isoi Rumonī, donişmandi ma'rufi mu'tazilī iştirok kard.[16]

Vaj az hududi 40-solagī, rajosati şiajonro dar fiqh, kalom va hadis ūhdador şud va dar difo' az aqoidi şia, bo ulamoi digar mazohib munozira mekard.[17]

Çojgohi ilmī

Maqbarai Şajxi Mufid dar harami Kozimajn
Ojatulloh Xomanaī:

«Şajxi Mufid dar silsilai ulamoi imomija, faqat jak mutakallim va faqihi saromad va barçasta nest, balki farotar az in, vaj muassis va sarhalqai çarajoni ilmiji rū ba takomulest, ki dar du riştai kalom va fiqh, to imrūz dar havzahoi ilmiji şi'a imtidod joftaast va bo vuçudi bar kanor namondan az taassuroti ta'rixī, çuƣrofijoī va maktabī, viƶagihoi aslī va xututi sijosiji on hamcunon pobarço mondaast. Şajxi Mufid naqşi muassir va ta'inkunandae dar tasbiti huvijati mustaqilli maktabi Ahli Bajt alajhimussalom, bunjonguzoriji şakl va qolabi ilmiji sahih baroi fiqhi şi'a, ofarinişi şevai çam'i mantiqī mijoni aqlu naql dar fiqh va kalom doşt.»

Pajom ba Kongressi çahoniji hazorai Şajxi Mufid


Şajxi Tūsī dar kitobi al-Fehrist, Mufidro farde tezfahm, hozirçavob, peştoz dar ilmhoi kalom va fiqh muarrifī kardaast.[18] Ibni Nadim az Mufid bo iborati raisi mutakallimoni şia jod karda, dar ilmi kalom bar digaron muqaddam donista va behamto tavsif kardaast.[19]

Şajxi Mufidro namojandai maktabi kalomiji Baƣdod va barçastatarin şaxsijati on şumoridaand, ki ba naqdi andeşahoi maktabi kalomiji Qum mepardoxt.[20] Gufta şudaast maktabi fikriji Baƣdod dar Şajxi Mufid ba avç rasid.[21] Gufta şuda, Şajxi Mufid, na aqlgaroi ifrotī bud va na hadisgaroi ifrotī, balki ū, jak rūjkardi e'tidolī va mijona doşt.[22]

Şajxi Mufid şogirdoni bisjore parvariş dod, ki barxe az onon ulamoi sohibnomi şia budaand. Afrodi zer az çumlai onho hastand:[23]

  1. Sajidi Murtazo (vaf.436h.q.)
  2. Sajidi Razī (vaf.406h.q.)
  3. Şajxi Tūsī (vaf.460h.q.)
  4. Naççoşī (vaf.450h.q.)
  5. Sallori Dajlamī (vaf.463h.q.)
  6. Abulfathi Karoçakī (vaf.449h.q.)
  7. Abuja'lo Muhammad ibni Hasani Ça'farī (vaf.463h.q.).[24]

Ta'lifot

Maqolai aslī: Fehristi osori Şajxi Mufid

Ta'lifoti Şajxi Mufid bar asosi fehristi Naççoşī 175 kitobu risola ast.[25] Gufta şuda nime az in osor dar borai imomat ast.[26] Ma'ruftarin asari Şajxi Mufid dar ilmi fiqh al-Muqnia, dar ilmi kalom Avoil-ul-maqolot va dar şarhiholnigoriji imomon, al-Irşod ast.[27]

Maçmu'ai osori maktubi Şajxi Mufid dar maçmu'ai cordahçildī bo unvoni musannafoti Şajxi Mufid cop şudaast. In maçmu'a dar soli 1371h.ş., baroi barguzoriji Kongressi çahoniji Şajxi Mufid muntaşir şud.[28]

Ravişi çadidi fiqhī

Şajxi Mufid ravişe mutafovit bo davrai peş az xud dar fiqhi şia pojaguzorī kard. Ba guftai Subhonī va Gurçī, peş az Şajxi Mufid du ravişi fiqhī rivoç doşt: ravişi naxust ba surati ifrotī faqat bar rivojot takja mekard va dar on raviş dar xususi sanad va matni rivojot diqqati kofī surat namegirift.[29] Ravişi duvum ba rivojot tavvaçuhi lozimro nadoşt va beş az had bar qavoidi aqlī ta'kid mekard, harcand monandi qijos bo nususi dinī dar taoruz boşand.[30] Şajxi Mufidi rohi mijonaero eçod kard va ravişi fiqhiji çadide bino kard, ki dar on ibtido ba kumaki aql usul va qavoide baroi istinboti ahkom tadvin meşud. Sipas ba vasilai in usul, istinboti ahkom az mutuni dinī ançom megirift.[31] Ba in çihat ūro tadvinkunandai ilmi usuli fiqh donistaand.[32]

Pas az Şajxi Mufid, şogirdonaş Sajidi Murtazo dar kitobi az-Zari'atu ilo usul-iş-şari'at va Şajxi Tūsī dar kitobi al-Uddatu fi-l-usul, in rohro idoma dodand.[33]

Huzur dar munoziroti ilmī

Kitobi al-Irşod naviştai Şajxi Mufid

Dar davrai Şajxi Mufid guftugūhoi ilmie bajni ulamoi buzurgi mazohibi muxtalifi islomī dar Baƣdod barguzor meşud. Bisjore az in munozirot dar huzuri xulafoi abbosī surat megirift. Şajxi Mufid dar in çalasot hozir şuda, ba naqdhoe ki ba mazhabi şia meşud, posux medod.[34]

Dar xonai Şajxi Mufid niz maçlisi bahs barpo meşud, ki ulamoi mazohibi gunoguni islomī az çumla mu'tazila, zajdija va ismoilija dar on iştirok mekardand.[35]

Moçaroi islohi iştiboh dar fatvo

Bar asosi guzorişe iddao şuda Şajxi Mufid dar suduri fatvoe xato karda va Imomi Zamon (aç) onro isloh kardaast.[36] Gufta şuda kuhantarin manbai in guzoriş 150 soli guzaşta ast.[37] Za'fi manbai tavqi', taoruzi fatvo bo rivojot va fatovoi maşhur, tūhmati besavodī jo açala dar suduri fatvo ba Şajxi Mufid, az daloili durust nabudani cunin rivojate muarrifī şudaast;[38] ilova bar in ki Şajxi Mufid, dar kitobi fiqhiji xud, al-Muqni'a, ba fatvoi maşhur dar in mas'ala tasreh karda va bar in asos, suduri cunin iştibohe az vaj ba dostonsaroī monand donista şudaast.[39]

Bar asosi naqli mazkur, ki ba manobei maktubi muosir ham roh joftaast,[40] mardi rustoie nazdi Şajxi Mufid rafta, az ū pursid, ki agar zani bordore az dunjo biravadu çanin dar şikamaş zinda monda boşad, bojad çaninro bo zan dafn kard, jo onro barovard? Şajxi Mufid ba mard guft, ki zanro be barovardani farzand az şikamaş dafn kuned. Dar rohi bozgaşt, aspsavore aspi xudro ba mardi rustoī rasondu guft, ki Şajx guftaast şikami zanro şikfota, tiflro berun ovarda, pason zanro dafn kuned. Ammo cande ba'd, ki mardi rustoī, dostonro baroi Şajxi Mufid naql kard, Şajx ta'aççub karda, firistodani farde baroi islohi fatvoro inkor kard va mutavaççeh şud, ki on fard, Imomi Zamon budaast. Şajxi Mufid sipas dast az fatvo dodan bardoşt, to on ki dar tavqi'e az Imom Zamon, ba ū gufta şud, ki tu fatvo bideh va mo onro isloh va ustuvor mekunem.[41][Joddoşt 1]

Osor dar borai Şajxi Mufid

Tamri Kongressi çahoniji hazorai Şajxi Mufid

Darborai Şajxi Mufid kitobho va maqoloti nigoriş va muntaşir şudaast. Az çumla:

  • Şajxi Mufid parcamdori ozodiji andeşa, Sajid Ça'far Murtazo Omilī
  • Andeşahoi kalomiji Şajxi Mufid, Martin Mak Dermott
  • Şajxi Mufid, Aliakbari Vilojatī
  • Mudofe'i harimi taşajju' (murure bar zindagī va osori Şajxi Mufid), Qosmaliji Kucunonī
  • Şajxi Mufid; muallimi ummat, Ahmadi Luqmonī.[42]

Dar 28 - 30 farvardini 1372h.ş. (24 to 26 şavoli 1413h.q./17-19 apreli 1993) Kongressi çahoniji hazorai Şajxi Mufid dar Qum barguzor şud. Dar in Kongress beş az 250 tan az şaxsijathoi ilmī az 23 kişvari çahon dar qolabi iroai maqola ba barrasiji andeşahoi kalomī, fiqhī, ta'rixī va hadisiji Şajxi Mufid va viƶagihoi asri ū pardoxtand. In maqolot dar qolabi candin çild kitob naşr şud.[43]

Hamcunin dar soli 1373 h.ş. maçmuai televizionī dar borai zindagiji Şajxi Mufid bo unvoni Xurşedi şab va bo nivisandagiji Mahmudi Hasanī va korgardoniji Sirusi Muqaddam soxta şud va dar soli 1374 h.ş. az şabakai duvumi simoi Çumhuriji islomiji Eron paxş şud.[44]

Ezoh

  1. ↑ Naççoşī, Riçol, 1407h.q., sah.399, raqami 1067.
  2. ↑ Naççoşī, Riçol, 1407h.q., sah.402.
  3. ↑ Ibni Nadim, al-Fehrist, 1350h.ş., sah.197; Tūsī, al-Fehrist, 1417h.q., sah.239.
  4. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.8 - 7.
  5. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.8 - 7.
  6. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.8 - 9.
  7. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.37; Şubajrī, Noguftahoe az hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.118.
  8. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.39.
  9. ↑ Tūsī, al-Fehrist, 1417h.q., sah.239.
  10. ↑ Naççoşī, Riçol, 1407h.q., sah.403 - 402.
  11. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.26.
  12. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.26 - 27.
  13. ↑ Tabarsī, al-Ehtiçoç, 1386h.q., ç.2, sah.322.
  14. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.143.
  15. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.143.
  16. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.8 - 9.
  17. ↑ Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, 1413h.q., sah.23 - 24.
  18. ↑ Tūsī, al-Fehrist, 1417h.q., sah.238.
  19. ↑ Ibni Nadim, al-Fehrist, 1350h.ş., sah.226 va sah.247.
  20. ↑ Ça'farī, “Muqoisa bajni du maktabi fikriji şiai Qum va Baƣdod, qarni cahorumi hiçrī”, sah.14-15.
  21. ↑ Ça'farī, “Muqoisa bajni du maktabi fikriji şiai Qum va Baƣdod, qarni cahorumi hiçrī”, sah.15.
  22. ↑ Farmonijon va Sodiqiji Koşonī, Nigohe ba ta'rixi tafakkuri imomija, 1394h.ş., sah.61; Çabrailī, Sajri tatavvuri kalomi şia, 1389h.ş., sah.198 va 199.
  23. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.143.
  24. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.143 to 144.
  25. ↑ Naççoşī, Riçoli Naççoşī, 1407, sah.399 - 402.
  26. ↑ Farmonijon va Sodiqiji Koşonī, Nigohe ba ta'rixi tafakkuri imomija, 1394h.ş., sah.54.
  27. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.143 - 144.
  28. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş.
  29. ↑ Subhonī, Mavsu'atu tabaqot-il-fuqaho, 1418h.q., sah.245 – 246; Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.145.
  30. ↑ Subhonī, Mavsu'atu tabaqot-il-fuqaho, 1418h.q., sah.246; Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.145.
  31. ↑ Subhonī, Mavsu'atu tabaqot-il-fuqaho, 1418h.q., sah.245; Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.145.
  32. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.146.
  33. ↑ Subhonī, Mavsu'atu tabaqot-il-fuqaho, 1418h.q., sah.245; Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.145.
  34. ↑ Gurçī, Ta'rixi fiqh va fuqaho, 1385h.ş., sah.146.
  35. ↑ Muntazam, ç.8, sah.11, ba naqli Şubajrī, Guzare bar hajoti Şajxi Mufid, sah.23 - 24.
  36. ↑ Karimijon, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, sah.30.
  37. ↑ Karimijon, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, sah.30.
  38. ↑ Karimijon, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, sah.33 - 37
  39. ↑ Karimijon, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, sah.39.
  40. ↑ Baroi namuna nig.: Muhammadiji Iştihordī, Hazrati Mahdī, furūƣi toboni vilojat, 1387h.ş., sah.212 – 213; Nahovandī, al-Abqarij-il-hison, 1386h.ş., ç.5, sah.447.
  41. ↑ Karimijon, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, sah.31 - 32.
  42. ↑ Nig.: «57 unvon kitob sahmi andaki Şajxi Mufid az osori muallifon pas az inqilobi islomī/ Soli 1392 h.ş. rekordi tavlidi osor dar dahai axir», Xabarguzoriji Kitobi Eron
  43. ↑ «Guzorişe az Kungurai çahoniji hazorai Şajxi Mufid», sah.98-99.
  44. ↑ “Xurşedi şab dar ojfilm”, tornamoi xabariji dunjoi sinamo.

Joddoşt:

  1. ↑ Barxe ba se dalel suduri in fatvoro nodurust donistaand 1 - vuçudi rivojote bar xilofi in fatvo. 2 - muxolifati in fatvo bo içmoi fuqaho. 3 - muxolifati in fatvo bo hukmi aql bar vuçubi hifzi çoni inson. [nijozmandi manba']

Sarcaşma

  • “Xurşedi şab dar ojfilm”, tornamoi xabariji dunjoiji sinamo, ta'rixi bozdid: 7 murdodi ‎‎1398, ta'rixi darç: 29 mehri 1397.‎
  • Gurçī, Abulqosim, Ta'rixi fiqh va fuqaho, Tehron, samt, 1385h.ş.‎
  • Ibni Nadim, Muhammad ibni Abija'qub Ishoq, al-Fehrist, tahqiqi Rizo Taçaddud, Tehron, be ‎to, 1350h.ş.‎
  • Ibni Taƣariji Bardī, an-Nuçum-uz-zohira fi muluki Misri va-l-Qohira, Qohira, Vazorat-us-‎saqofati va-l-irşod-il-qavmī, be to.‎
  • Karimijon, Mahmud, “Vokoviji fatvoi mansub ba Şajxi Mufid”, dar maçallai hadisi havza, ‎şumorai 9, poiz va zimistoni 1393h.ş.‎
  • Muhammadiji Iştihordī, Muhammad, Hazrati Mahdī, furūƣi toboni vilojat, Qum, masçidi ‎muqaddasi Çamkaron, 1387h.ş.‎
  • Nahovandī, Aliakbar, al-Abqarij-il-hison fi ahvoli mavlono Sohib-iz-zamon, tahqiq va ‎tashehi Husajni Ahmadiji Qumī va Sodiqi Barzgar, Qum, masçidi muqaddasi Çamkaron, 1386h.ş.‎
  • Naççoşī, Ahmad ibni Alī, Riçoli Naççoşī, tashehi Sajidmuso Şubajriji Zançonī, Qum, ‎daftari intişoroti islomī, 1407h.q.‎
  • Subhonī, Ça'far, Mavsu'atu tabaqot-il-fuqaho, muqaddima (alqismussonī), muassisai Imom ‎Sodiq (a), Qum, 1418h.q.‎
  • Tūsī, Muhammad ibni-l-Hasan, al-Fehrist, tahqiqi Çavod Qajjumī, be ço, muassisai naşr-ul-‎faqohat, 1417h.q.‎
  • Farmonijon, Mahdī va Mustafo Sodiqiji Koşonī, Nigohe ba ta'rixi tafakkuri imomija; az oƣoz ‎to zuhuri safavija, Qum, paƶūhişgohi ulum va farhangi islomī, copi avval, 1394h.ş.‎
  • Xatibi Baƣdodī, Ahmad ibni Alī, Ta'rixi Baƣdod, tahqiqi Ato, Mustafo Abduqodir, naşri ‎Dorulkutubil'ilmija, Bejrut, 1417h.q.‎
  • Çabrailī, Muhammadsafar, Sajri tatavvuri kalomi şia, daftari duvum: az asri ƣajbat to ‎Xoçanasiri Tūsī, Tehron, intişoroti paƶūhişgohi farhang va andeşai islomī, copi avval, ‎‎1389h.ş.‎
  • Ça'farī, Ja'qub, “Muqoisa bajni du maktabi fikriji şiai Qum va Baƣdod, qarni cahorumi ‎hiçrī”, dar maqoloti forsī (maçmuai maqoloti kongressi Şajxi Mufid, ç.69), Qum, kongressi ‎çahoniji hazorai Şajxi Mufid, copi avval, 1413h.q.‎
  • Şubajrī, Sajidmuhammadçavod, «Guzare bar hajoti Şajxi Mufid», dar maqoloti forsiji ‎kongressi çahoniji hazorai Şajxi Mufid, şumorai 55, 1372h.ş.‎
  • Şubajrī, Sajidmuhammadçavod, «Noguftahoe az hajoti Şajxi Mufid», dar maqoloti forsiji ‎kongressi çahoniji hazorai Şajxi Mufid, 1372h.ş.‎
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Шайхи_Муфид&oldid=26910"