Jump to content

Taçrid-ul-e'tiqod (kitob)

Az wikishia
Taçrid-ul-e'tiqod
NavisandaXoça Nasiruddini Tūsī
Sanai ta'lif660h.q.
Mavzu'Falsafa va kalom
Sabkistidlolī
Zabonarabī
Te'dodi çild1 çild
Sanai naşr1311h.ş.


Taçrid-ul-e'tiqod (arabī: تَجریدُ الإعتِقاد) jo Taçrid-ul-kalom (arabī: تجرید الکلام) kitobe dar ilmi kalom ba zaboni arabī az Xoça Nasiruddini Tūsī (vaf. 672h.q.), dar tavzeh va isboti aqoidi imomija bo rūjkardi falsafī ast.

Barxe az mavzuoti zikrşuda dar in asar, ilova bar isboti vuçudi Xudo va sifoti Ū, iboratand az: çahonşmul budani be'sati hazrati Muhammad (s), mu'çiza budani Qur'oni karim, salohijat nadoştani kase ƣajr az Imom Alī (a) baroi xilofati pas az Pajombar (s), afzal budani vaj bar digaron, ismati imomon va hamcunin ma'odi çismonī.

Taçrid-ul-e'tiqod az arzişmandtarin osor dar zaminai e'tiqodoti şia va az muxtasartarin matnhoi kalomiji şia ba şumor meojad; az hamin rū, osori bisjore dar şarh jo naqdi on navişta şudaast. Dar kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, dasti kam 231 şarhu hoşija az olimoni ahli sunnat va şia dar in zamina muarrifī şudaast; az çumla Kaşf-ul-murod, naviştai Alloma Hillī va Tasdid-ul-qavoid, naviştai Abdurrahmoni Isfahonī.

Ba bovari Mutahharī, Xoça Nasir dar in asar, kalomro az ilmi çadalī ba ilmi burhonī nazdik kardaast.

Navisanda

Maqolai aslī: Xoça Nasiruddini Tūsī

Nasiruddin Muhammad ibni Muhammadi Tūsī maşhur ba Xoça Nasiruddini Tūsī, fajlasuf va rijozidoni buzurgi musulmon (Tūs 597 - Baƣdod 672h.q.), ki dar davroni hukumati Halokuxoni muƣul, rasadxonai Maroƣaro dar soli 660h.q. bunjod nihod.[1]

Nazdik ba 200 asari ta'lifī, şarh, tarçuma va maqoloti digar dar mavzuoti muxtalife az çumla ulumi aqlī monandi falsafa va kalomu axloq, ulume monandi handasa, rijozijot, çabru fizik, ulumi dinī monandi fiqhu tafsir, va hamcunin ta'rix, şe'r, tib va musiqī nigoştaast,[2] ki Şarhi Işorot, Taçrid-ul-e'tiqod, Taçrid dar mantiq, Fusuli nasirija, Avsof-ul-aşrof, Qavoid-ul-aqoid, Naqd-ul-muhassal va Asos-ul-iqtibos, cand namuna az muhimtarin osor ūst.[3]

Kullijot va muhtavo

Taçrid-ul-e'tiqod jo cunonki dar barxe az nusxaho omada Taçrid-ul-aqoid[4] va jo cunonki Oqobuzurgi Tehronī dar kitobi az-Zari'a zikr karda, Taçrid-ul-kalom,[5] naviştai Xoça Nasiruddini Tūsī ast[6] va binobar nazari maşhur, ta'lifi on dar soli 660 qamarī ba itmom rasidaast.[7]

In kitob ki ba zaboni arabiji navişta şuda, omextae az falsafai islomī va kalomi şia ast va masoili kalomī dar on bo rūjkardi falsafī bajon şudaast.[8] Taçrid-ul-e'tiqod, az qarni haftumi hiçrī, ulgūe baroi ta'lifi osori kalomiji sunnī va şia budaast.[9] In kitob dar şaş fasl tanzim şudaast:

  1. Umuri omma: şomili se baxşi vuçudu adam, mohijat va hamcunin illatu ma'lul.
  2. Çavohiru a'roz: şomili panç baxşi çavohir, açsom (2 baxş), çavohiri muçarrad va a'roz.
  3. Isboti xoliq va sifoti vaj: şomili se fasli vuçud, sifot va af'oli Xudovand.
  4. Nubuvvat: şomili 10 fasli be'sati anbijo, vuçubi be'sat, sifoti pajombaron, mu'çizot, karomot, hamagonī budani be'sat, be'sati hazrati Muhammad (s), mu'çiza budani Qur'oni karim, nasx, va hamcunin hamagonī budani be'sati hazrati Muhammad (s).
  5. Imomat: şomili 12 fasl az çumla vuçubi nasbi imom, ismat, afzal budani imom, vuçubi nas dar borai imom, imomati Imom Alī (a), salohijat nadoştan kase ƣajr az Imom Alī (a), 12 imom, muxolifon va muhoribon bo Imom Alī. Se fasl az in baxş, dar borai Abubakr, Umar va Usmon ast.
  6. Maod: şomili 11 fasl az çumlai imkoni xalqi olami digar, maodi çismonī, savobu iqob, afvi Ilohī, şafoat, tavba va...

Naxustin matlabi kitob dar fasli avval dar borai vuçud va adam ast. Muhaqqiqi Tūsī dar in fasli du ta'rif baroi vuçud va adam naql kardaast va tasreh karda ki ta'rifi vuçud va adam mumkin nest va agar (mutakallimin va hukamo) taorife iroa kardaand faqat az bobi tabdili lafze ba lafzi digar ast va in kor dar ta'rifi umuri badehī amre roiç ast, ki lafzero çojguzini lafzi vozehtare mekunand va ravşan ast, ki heç cize şinoxtaşudatar az vuçud nest, ki bitavon onro dar ta'rifi vuçud ba kor burd.[10] Matlabi pojoniji kitob dar borai şaroiti amr ba ma'ruf va nahj az munkar ast, ki se şartro muhaqqiqi Tūsī bajon kardaast: 1 - şinoxti ma'ruf va munkar tavassuti amrkunanda ba ma'ruf va nahjkunanda az munkar; 2 - ehtimoli doştani ta'sir; 3- nabudani mafsada.[11]

Çojgoh

Taçrid-ul-e'tiqod, jake az muhimtarin kutubi kalomiji şia va jagona asare donista şuda[12] ki bo vuçudi haçmi kam, bisjore az olimoni musulmon, bar on şarhu ta'liqa nigoşta va dar borai qabul jo raddi nazaroti Xoça Nasiruddini Tūsī suxan guftaand.[13] Oqobuzurgi Tehronī, jake az barçastatarin kitobşinosoni şia, Taçrid-ul-e'tiqodro arzişmandtarin asari aqoidiji şia donistaast.[14] Binobar çustuçūiji Aliji Sadroiji Xuī, ki dar Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod zikr şuda, dastikam 231 şarhu hoşija baroi Taçrid-ul-e'tiqod navişta şudaast.[15]

Ba bovari muhaqqiqon, Xoça Nasiri Tūsī dar in kitob, bo talfiqe az falsafai maşşo va kalomi şia, tavonista du ilmi falsafa va kalomro dar mijoni mutaffakironi şia ba ham nazdik kunad.[16]

Ba gufta Murtazo Mutahharī, Xoça Nasiruddini Tūsī bo ta'lifi Taçrid-ul-e'tiqod, kalomro az hikmati çadalī ba hikmati burhonī nazdik karda[17] va mutakallimoni musulmoni aş'arī va mu'tazilī az ravişi Xoça Nasir dar in kitob taqlid kardaand.[18] Xoça Nasir, xud in kitobro barxūrdor az behtarin raviş va darbargirandai didgohho va e'tiqodote muarrifī karda ki bo burhon baroi vaj isbot şudaast.[19]

Şarhho

Taçrid-ul-e'tiqod az muxtasartarin matnhoi kalomiji şi'ī ba şumor meojad[20] va donişmandoni firqahoi muxtalifi islomī şarhu hoşijai farovon ba forsī va arabī bar on nigoştaand.[21] Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-il-e'tiqod - naviştai Alloma Hillī, şogirdi Xoça Nasiri Tūsī, avvalin şarh bar Taçrid-ul-e'tiqod donista şuda[22] va Fozili Qūşcī, az olimoni ahli sunnat,[23] ki xud şarhe bar Taçrid navişta, bar in bovar ast, ki agar Alloma Hillī şarhi Taçridro namenavişt, şojad maqsudi daqiqi Xoça az mabohisi in asar, heç goh ravşan nameşud.[24]

Az mijoni şarhho va havoşie ki bar Taçrid-ul-e'tiqod navişta şuda, barxe az onho tavaççuhi beştare barangexta va hatto kitobhoe dar taşreh jo naqdi onho intişor joftaast. Barxe az in şarhho va hoşijaho iboratand az:

  • Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-il-e'tiqod, naviştai Hasan ibni Jusufi Hillī (vaf. 726h.q.), avvalin şarhi Taçrid ki dastikam 10 asar dar şarhu hoşija bar on intişor jofta ki du mavrid az on ba hamrohi tarçumai forsī ast.[25]
  • Tasdid-ul-qavoidi fi şarhi Taçrid-ul-aqoid, jo Taşjid-ul-qavoid, jo Taşdid-ul-qavoid, maşhur ba Şarhi qadim, az Mahmud ibni Abdurrahmoni Isfahonī, dar radi naviştahoi Xoça Nasir, ba viƶa dar mabhasi imomat ast.[26] Alī ibni Muhammad Çurçonī, bo istifoda az hoşijai Nasiruddini Koşī, naqde bar Tasdid-ul-qavoid naviştaast[27] ki Hoşijai Çrçonī xonda meşavad va dastikam 26 kitob dar naqdi on intişor joftaast.[28] Ilova bar Çurçonī, 9 tani digar bar Şarhi qadim, naqd naviştaand.[29]
  • Şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, naviştai Alī ibni Muhammadi Qūşcī, maşhur ba Şarhi Qūşcī va Şarhi çadid. In asari ham monandi şarhi Tasdid-ul-qavoid, dar raddi aqoidi Xoça Nasir, xususan dar bahsi imomat navişta şuda[30] va beş az digar şarhho şūhrat jofta va hamcunin naqdhoi farovone bar on navişta şudaast.[31]
  • Tabaqot-ul-çalolijjati va-s-sadrijja, unvoni panç asare ast, ki bajni Mullo Çaloli Davvonī va Sadri Daştakī, dar borai şarhi Qūşcī raddu badal şudaast.[32] Maçmui naqdhoi naviştaşuda dar borai in panç asar, beş az 60 asar guzoriş şudaast.[33]
  • Şavoriq-ul-ilhomi fi şarhi Taçrid-il-kalom, naviştai Alī ibni Husajn Fajjozi Lohiçī, şogirdi barçastai Mullosadroi Şerozī, mufassaltarin şarhest, ki bar Taçrid navişta şuda va hoşijahoi farovone baroi on nigoşta şudaast.[34]
Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod

Nusxahoi mavçud

Nusxahoi bisjore az Taçrid-ul-e'tiqod mavçud ast; az çumlai nusxae ki ta'rixi nigorişi on 669h.q. ast va dar kitobxonai Maçlisi şūroi islomī dar Tehron nigahdorī meşavad.[35] Nusxai copiji Taçrid-ul-e'tiqod, avvalin bor hamroh bo şarhi Alloma Hillī dar 1311h.ş. intişor joft.[36] Cophoi muxtalife az in kitob mavçud ast; az çumla nusxai tashehşuda tavassuti Muhammadçavod Husajniji Çalolī, ki dar 1407h.q. dar Qum intişor joft. Şarhi Alloma Hillī (Kaşf-ul-murod) niz dar soli 1351h.ş. tavassuti Abulhasani Şa'ronī tarçuma va ba hamrohi şarh intişor joft[37] va hamcunin nusxai tashehşuda tavassuti Hasanzodai Omulī, dar soli 1407h.q. dar Qum, cop şudaast.[38]

Oqobuzurgi Tehronī[39] va Hoçī Xalifa[40] şumori zijode az şarhho, ta'liqot va havoşiji Taçridro muarrifī kardaand. Hamcunin Alī Sadroiji Xuī va Sajid Mahmudi Mar'aşī, dar asare bo unvoni «Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod», bo barrasiji nusxahoi xattiji Taçrid-ul-e'tiqod va şarhu havoşiji zijodi on, hamai osori marbut ba onro muarrifī kardaand. In asarro kitobxonai umumiji Ojatulloh Mar'aşiji Naçafī dar soli 1382h.ş. dar Qum muntaşir kardaast.[41]

Ezoh

  1. ↑ Nasiruddini Tūsī, Tansuxnomai Elxonī, muqaddama, sah.19
  2. ↑ Nig.: Fehristi osori Xoça Nasiruddini Tūsī
  3. ↑ Nasiruddini Tūsī, Tansuxnomai Elxonī, muqaddama, sah.22
  4. ↑ Nig.: Nasiruddini Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, Maktab-ul-a'lom-il-islomī, sah.101
  5. ↑ Nig.: Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'atu ilo tasonif-iş-şia, Dor-ul-azvo, ç.3, sah.352 - 354; Şa'ronī, Kaşf-ul-murod, 1372h.ş., sah.11
  6. ↑ Hoçī Xalifa, Kaşf-uz-zunun, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, ç.1, sah.346
  7. ↑ Nasiruddini Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, Maktab-ul-a'lom-il-islomī, tahqiqi Husajniji Çalolī, muqaddamai muhaqqiq, sah.73
  8. ↑ Nasiruddini Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, Maktab-ul-a'lom-il-islomī, tahqiqi Husajniji Çalolī, muqaddamai muhaqqiq, sah.71
  9. ↑ Nasiruddini Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, Maktab-ul-a'lom-il-islomī, tahqiqi Husajniji Çalolī, muqaddamai muhaqqiq, sah.71
  10. ↑ Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., ç.1, sah.105
  11. ↑ Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., ç.1, sah.310
  12. ↑ Nig.: Şa'ronī, Kaşf-ul-murod, 1372h.ş., sah.11
  13. ↑ Husajniji Xonsorī, Kaşf-ul-astor, 1418h.q., ç.5, sah.24
  14. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'atu ilo tasonif-iş-şia, Dor-ul-azvo, ç.3, sah.352
  15. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.13
  16. ↑ Ahmadī, «Içmole az sajri falsafai islomī...», sah.224; Dovarī, «Pajdoiş va basti ilmi kalom», sah.119
  17. ↑ Mutahharī, Oşnoī bo ulumi islomī, 1369h.ş., ç.2, sah.68
  18. ↑ Mutahharī, Oşnoī bo ulumi islomī, 1369h.ş., ç.2, sah.57
  19. ↑ Alloma Hillī, Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., sah.20
  20. ↑ Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1407h.q., sah.19; Şa'ronī, Kaşf-ul-murod, 1372h.ş., sah.11
  21. ↑ Kunturī, Kaşf-ul-huçubi va-l-astori an asmo-il-kutubi va-l-asfor, sah.97; Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.12 - 13
  22. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.35
  23. ↑ Şa'ronī, Kaşf-ul-murod, 1372h.ş., sah.11
  24. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, ç.3, sah.353; Alloma Hillī, Kaşf-ul-murodi fiji şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, muqaddamai Hasan Hasanzodai Omulī, sah.3; Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.35
  25. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.35 - 41
  26. ↑ Nig.: Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.42
  27. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.44
  28. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.47 - 54
  29. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.55 - 58
  30. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.59
  31. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.59
  32. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.63
  33. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.59 - 130
  34. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.161 - 162
  35. ↑ Nasiruddini Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, Maktab-ul-a'lom-il-islomī, tahqiqi Husajniji Çalolī, muqaddamai muhaqqiq, sah.76
  36. ↑ Van Doik, Aktof-ul-qunu'i bimo huva matbu', 1409h.q., sah.197
  37. ↑ Nig.: Şa'ronī, Kaşf-ul-murod: şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, 1372h.ş., sah.13
  38. ↑ Nig.: Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1407h.q.
  39. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, ç.3, sah.352-354, ç.6, sah.64-70
  40. ↑ Hoçiji Xalifa, Kaşf-uz-zunun, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, ç.1, sah.346 - 351
  41. ↑ Nig.: Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş.

Sarcaşma

  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, Qum, copi Hasan Hasanzodai Omulī, 1407h.q.
  • Anvor, Abdulloh, Fehristi nusaxi xattiji Kitobxonai millī, Tehron, 1343 - 1358h.ş.
  • Ahmadī, Ahmad, «Içmolī az sajri falsafai islomī ba'd az Ibni Ruşd», dar maçallai Falsafa dar Eron: maçmuai maqoloti falsafī, Tehron, hikmat, 1358h.ş.
  • Van Doik, Edvard, Aktof-ul-qunu'i bimo huva matbu', Misr, copi Muhammadaliji Bablovī, 1313h.q./1896 m (Qum, cop ofset, 1409h.q.)
  • Dovarī, Rizo, «Pajdoiş va basti ilmi kalom», dar maçallai Falsafa dar Eron: maçmuai maqoloti falsafī, Tehron, hikmat, 1358h.ş.
  • Kunturī, E'çoz Husajn ibni Muhammadqulī, Kaşf-ul-huçubi va-l-astori an asmo-il-kutubi va-l-asfor, Qum, 1409h.q.
  • Qūşcī, Alī ibni Muhammad, Şarhi Taçrid-ul-aqoid, Tehron, copi sangī, 1285.
  • Mudarrisi Razavī, Muhammadtaqī, «Şarhi holi muallifi kitob», dar Tansuxnomai Elxonī, Tehron, ittiloot, 1363h.ş.
  • Mudarrisi Razavī, Muhammadtaqī, Ahvolu osori Xoça Nasiruddini Tūsī, Tehron, 1354h.ş.
  • Munzavī, Alinaqī va Muhammadtaqiji Donişpaƶūh, Fehristi kitobxonai Madrasai oliji Sipahsolor, ç.3, Tehron, 1340h.ş.
  • Munzavī, Alinaqī va Muhammadtaqiji Donişpaƶūh, Fehristi kitobxonai Madrasai oliji Sipahsolor, ç.4, Tehron, 1346h.ş.
  • Mutahharī, Murtazo, Oşnoī bo ulumi islomī, ç.2, Tehron, 1369h.ş.
  • Nasiruddini Tūsī, Muhammad ibni Muhammad, Talxisi al-muhassal, Tehron, copi Abdullohi Nuronī, Tehroni 1359h.ş.
  • Nasiruddini Tūsī, Muhammad ibni Muhammad, Taçrid-ul-e'tiqod, zimni Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-ul-e'tiqod: ta'lifi Alloma Hillī, Qum, copi Hasan Hasanzodai Omulī, 1407h.q.
  • Nasiruddini Tūsī, Muhammad ibni Muhammad, Taçrid-ul-e'tiqod, tahqiqi Muhammadçavod Husajniji Çalolī, Tehron, Maktabi a'lomi islomī, copi avval, 1407h.q.
  • Nusxahoi xattī: Naşrijai kitobxonai markaziji Donişgohi Tehron, ç.5, zeri nazari Muhammadtaqiji Donişpaƶūh, Tehron, 1346h.ş.
  • Oqobzrgi Tehronī, Muhammadmuhsin, az-Zari'atu ilo tasonif-iş-şia, ç.3, Bejrut, Dor-ul-azvo, be to.
  • Sadriddini Şerozī, Muhammad ibni Ibrohim, Şarhi Usuli kofī, Tehron, copi sangī, 1391h.q.
  • Sadroiji Xuī, Alī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, ba kūşişi Sajid Mahmud Mar'aşiji Naçafī, Qum, kitobxonai buzurgi hazrati Ojatullohi Uzmo Mar'aşiji Naçafī, 1382h.ş./ 1424h.q./ 2003m.
  • Fikrat, Muhammadi Osif, Fehristi alifboiji kutubi xattiji kitobxonai markaziji Ostoni qudsi razavī, Maşhad, 1369h.ş.
  • Fozil, Mahmud, Fehristi nusxahoi xattiji kitobxonai Donişkadai ilohijot va maorifi islomiji Maşhad, Tehron, 1355 - 1361h.ş.
  • Hoçī Xalifa, Mustafo ibni Abdulloh, Kaşf-uz-zununi an asomi-il-kutubi va-l-funun, bo muqaddamai Sajid Şahobiddini Mar'aşī, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, be to.
  • Husajnī, Ahmad, Fehristi nusxahoi xattiji kitobxonai umumiji hazrati Ojatulloh Uzmo Naçafiji Mar'aşī, Qum, 1354-1374h.ş.
  • Husajniji Xonsorī, Ahmad, Kaşf-ul-huçubi va-l-astori an asmo-il-kutubi va-l-asfor, ba kūşişi Muassisai Olulbajt alajhimussalom li ehjo-it-turos, ç.5, Qum, Muassisai Olulbajt alajhimussalom li ehjo-it-turos, 1418h.q.
  • Şa'ronī, Abulhasan, Kaşf-ul-murod: şarhi forsiji Taçrid-ul-e'tiqod, Tehron, Kitobfuruşiji islomī, 1372h.ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Таҷрид-ул-эътиқод_(китоб)&oldid=23972"