Jump to content

Maod

Az wikishia

Maod (arabī: المعاد) az usuli dini Islom va adjoni Ilohī va dar istilohi mutakallimon ba ma'noi bozgaşti rūh ba çismi pas az marg va zindagiji duborai inson dar rūzi qijomat ast. Binobar in asl, hamai insonho dar rūzi qijomat dubora zinda meşavand, a'moli onho dar peşgohi Ilohī sançida megardad va ba kajfar jo podoşi durustkorī jo badkorī xud merasand.

Maod dar dini Islom, pas az tavhid, muhimtarin e'tiqod va imon ba on şarti musulmonī şumurda şudaast. Dar 1400 to 2000 ojat az Qur'on peromuni maod va zindagiji uxravī suxan gufta şudaast. E'tiqod ba maodro omili içroi adolat, salomati çome'a, noumed naşudan dar saxtihoi zindagī, riojati huquqi digaron va... barşumurdaand.

Musulmonon dar pazirişi asli maod ixtilofe nadorand; ammo dar cigunagiji on ixtilofi nazar dorand va dar in bora se didgoh iroa dodaand: bisjore az olimoni musulmon az çumlai fajlasufon, ba maodi çismonī va rūhonī e'tiqod dorand, beştari mutakallimon maodro faqat çismonī donistaand va maodi rūhoniji mahzro niz ba fajlasufoni maşşo' nisbat dodaand. Albata Ibni Sino, buzurgtarin fajlasufi maşşoī, maodi çismoniro az tariqi şar'ī pazirufta bud.

Tarafdoroni rūhonī-çismonī budani maod dar tabjini badani uxravī, didgohhoi gunogune iroa dodaand: bozgaşti rūh ba badani moddiji dunjavī, bozgaşti rūh ba badani misolī, bozgaşti rūh ba badani osmonī az çumlai in didgohho ba şumor meravad.

Fajlasufoni musulmon baroi isboti jake budani insoni dunjavī va uxravī, ba masa'lai nafas va taçarrudi on rū ovarda nafasro omili vahdatu ajnijati insoni dunjavī va uxravī şumurdaand.

Baroi isboti imkonu vuqu'i maod ba dalelhoi zijode istinod şudaast. Imkoni maodro az tariqi ojoti Qur'on hamcun ojote ki işora ba dubora zinda şudani zaminu namunahoe az zinda şudani insonho monandi ashobi Kahf va Uzajr dorand, isbot kardaand. Baroi isboti zaruratu vuqu'i maod niz ba dalelhoe hamcun rostgū budani Xudo dar xabar dodan az vuqu'i maod, vuçudi majl ba hajoti çovdonagī dar fitrati inson, sifati adolatu hikmati Xudovand istinod şudaast.

Bo vuçudi dalelhoi muta'addid baroi imkon va vuqu'i maod, barxe ba inkori maod pardoxtaand. Çaholat, ƣaflat az qudrati Ilohī, majli bebanduborī va bemas'ulijatiro az çumlai avomili inkori maod şumurdaand. Şubahoti gunogune hamcun şubhai okilu ma'kul, şubhai i'odai ma'dum va şubha dar ilmu qudrati Xudo dar vuqu'i maod az sūi munkiron iroa şuda va olimoni musulmon posuxhoi muxtalife ba onho dodaand.

Maod, az bovarhoi e'tiqodiji adjoni osmonī

E'tiqod ba maod va zinda şudani inson dar olami oxirat, az usuli e'tiqodī[1] va çuzvi aslitarin bovarhoi hamai adjoni osmonī[2] donista şudaast. Dar kitobi «Adjoni zindai çahon», zindagiji pas az margi çuzvi e'tiqodot va ta'limoti hamai adjon az çumla adjoni Ilohī, hindū, budo, tou va şintu şumurda şudaast.[3]

Ba bovari olimoni şia, maodi pas az asli tavhid, muhimtarin asle ast, ki pajombaroni Ilohī, mardumro ba imon ba on faroxondaand.[4] Imon ba maod va zindagiji uxravī şarti musulmonī va munkiri on, xoriç az zumrai musulmonon şumurda şudaast.[5]

Ba guftai Muhammadtaqī Misbohi Jazdī, dar Qur'on, bovar ba maod hamsangi e'tiqod ba Xudo donista şuda va dar beş az bist ojat, kalimai «Alloh» va «al-javm-il-oxir» bo ham ba kor raftaand.[6] Dar duvozda ojat niz pas az imon ba Xudo, imon ba rūzi oxirat omadaast.[7] Misbohi Jazdī mu'taqid ast, ki az diqqat dar ojoti Qur'on, ba dast meojad, ki baxşi umdae az suxanoni pajombaron va bahsu çadalhoi onon bo mardum, dar borai maod buda to çoe ki metavon guft pajombaron baroi isboti maod, beştar az isboti tavhid taloş kardaand; zero mardum ba çihati inkori umuri ƣajbī va majl ba bebndborī va bemas'ulijatī dar pazirişi asli maod, sarsaxtiji beştare az xud nişon medodand.[8]

Gufta şuda voƶai maod dar ojoti Qur'on, tanho jak bor[9] va on ham ba ma'noi luƣavī (makoni bozgaşt) ba kor raftaast;[10] ammo dar beş az 1400[11] jo du hazor ojat az Qur'on (hududi sejak hissai ojoti Qur'on)[12] peromuni maodu zindagiji uxravī suxan gufta şudaast. Ojoti vobasta ba maod dar cand gurūh dastabandī şuda ki iboratand az:

  • Ojoti marbut ba zarurati imon ba oxirat;[13]
  • Ojote ki ba pajomadhoi inkori maod pardoxtaast;[14]
  • Ojoti roçe' bo ne'mathoi abadiji bihişt;[15]
  • Ojote ki peromuni azobhoi çovdonai çahannam ast;[16]
  • Ojote ki ba robitai a'moli neku bad bo natiçai on dar qijomat işora dorad;
  • Ojoti marbut ba imkon va zarurati rastoxez, ki ba savolotu şubahoti munkiron posux dodaast.[17]

Masehijon niz bo zikri rastoxezi Iso (a) va namunahoi ta'rixī az zinda şudani odamon pas az marg,[18] ba vuqu'i maod e'tiqod dorand.[19] Bar asosi Ahdi Atiq[20] va Çadid,[21] hamai mardum pas az marg ba «Hovija» jo olami amvot meravand, ki du baxş dorad: jak qismat baroi aşxosi şarur ki mahalli azob astu qismate digar baroi odilon ki Firdavs (bihişt) nom dorad.[22] Dar E'tiqodnomai rasulon va E'tiqodnomai niqija niz ki du e'tiqodnomai çahonī va mavridi qabuli hama masehijon ast, e'tiqodu imon ba maod va rastoxez zikr şudaast.[23]

Gufta şuda dar Ahdi Atiq (tnx), kitobi muqaddasi jahudjon, e'tiqod ba maod zikr naşudaast; vale dar kitobi Talmud, kitobe darbardorandai ahodisu ahkomi jahud, bisjor az maod suxan gufta şudaast.[24] Ehtimol dodaand ki dar asari tahrifi Ahdi Atiq, iborathoi marbut ba maod hazf şudaast.[25] Bo in vuçud, dar jak faqara az Ahdi Atiq omadaast: «Jahuva memironad va zinda mekunad, ba qabr furūd meovarad va barmexezand».[26]

Bar asosi dini Zartuşt niz rūh pas az marg, az tan çudo şuda va boqī memonad to dar rūzi rastoxez baroi hisobu kitob barxezad.[27] Gufta şuda bihişti zartuştijon monandi bihişti tavsifşuda dar Islom ast; ammo dar dini zartuşt, çahannam, otaşin va sūzon nest; balki çoe bisjor sard, torik va vahşatnok ast.[28] Onon ba «puli cinut» (puli sirotu çudokunanda) niz e'tiqod dorand.[29]

Osori e'tiqod ba maod dar zindagiji dunjavī

Tavvaçuh ba maod, ba viƶa çuz'ijoti onro doroi ta'siri ravonī va tarbijatiji sozanda dar rūhu çoni inson va dar tamomi zindagiji ū donistaand.[30] Ba bovari Misbohi Jazdī, kase ki mu'taqid ba maod astu margro pojoni zindagī namedonad barnomai zindagiaşro tavre tarh va içro mekunad ki baroi zindagiji abadiaş sudmand boşad. Az sūi digar, saxtihovu nokomihoi zindagiji dunjavī ūro dilsard va noumed namekunad va az taloş baroi kasbi saodati kamoli abadī boz namedorad. Az didgohi ū, ta'siri e'tiqod ba maod faqat dar zindagiji şaxsī nest; balki bovar ba on naqşi muhimme dar zindagiji içtimoī monandi riojati huquqi digaron, ehsos va isor nisbat ba nijozmandon dorad. Dar çome'ae ki e'tiqod ba maod zinda boşad, baroi içroi qavoninu muqarraroti odilonau çilavgirī az zulmu taçovuz ba digaron, kamtar nijoz ba zūru fişor xohad bud.[31] Ojatulloh Çavodiji Omulī, mufassiru fajlasufi şi'ī, muhimtarin asari jodi maodro içroi adolat va barpodoriji adolati şaxsiju içtimoī va muhimtarin asari faromūşiji onro tabahkorī va sitamgariji şaxsiju içtimoī zikr kardaast.[32]

Insoni mu'taqid ba maod, dunjoro mazra'a va kiştzori oxirat mebinadu a'molaşro dar hukmi bazre menigarad ki mevaaş dar oxirat xohad cid. Az in rū dar zindagiji dunjavī ba tavri hisobşuda raftor mekunad va dar barobari dasturoti Ilohī va ançomi vazifa kūtohī namekunad.[33] Hamcunin bovar ba maod, nahvai nigariş ba margro taƣjir doda va onro az ma'noi fanovu nestī, ba darica va pule ba sūi çahone zebovu bartar digargun mekunad.[34] Rahoī az pucī va xulosa naşudani hamai dunjo dar moddijot az digar osori bovar ba maodi şumurda şudaast.[35]

Gufta şuda bovar ba maod dar surate metavonad dar zindagiji dunjavī ta'sirguzor boşad, ki mijoni zindagiji dunjavī va uxravī robitai illatu ma'lulī boşad va ne'mathovu azobhoi uxravī ba unvoni podoşu kajfari raftorhoi şoistavu noşoistai in çahon pazirufta şavad.[36]

Az nazari barxe, e'tiqod ba maod omili salomati çome'a, omili amnijati huquqī va içtimoī va omili islohi irtiboti insonho bo jakdigar ast.[37]

Mafhumşinosī

Maod dar istilohi mutakallimon bozgaşti rūh ba çism dar qijomat va zinda şudan duborai ūst to ba a'moli ū rasidagī şavad va nekūkoron ba bihiştu ne'mathoi çovdonī va badkoron ba kajfaru azobi xud barisand.[38] Abdulloh Çavodiji Omulī maodro bozgaşti inson ba Xudo ma'no kardaast.[39] Sa'duddini Taftozonī, az olimoni ahli sunnat dar qarni haştumi qamarī, cor ma'no baroi maod zikr kardaast: bozgaşt ba vuçudi pas az fano, çam' şudani açzoi badan pas az parokandagiji onho, bozgaşt ba hajoti pas az marg va bozgaşti rūh ba badan pas az çudoi onho.[40] Barxe maodro maçmu'ai sajru zindagiji inson dar olami digare pas az marg donistaand.[41] Ba guftai Allomai Maçlisī, maod dar luƣat jo masdari mimī ast jo ismi zamon va jo ismi makon. Bar in asos ba se ma'no omadaast: bozgaşti cize ba çoe jo ba hole ki az on muntaqil şuda, zamoni bozgaşt, makoni bozgaşt.[42]

Mafhumhoi marbut ba maod

Ba guftai Nosir Makorimi Şerozī, mufassir va faqih, dar Qur'on ta'biroti gunogune az maod omadaast, ki qijomat ma'ruftarin ta'bir az maod ast va haftod bor dar Qur'on az rastoxez ba javmulqijoma ta'bir şudaast.[43] Az nazari ū, har kadom az in nomho va sifot jake az viƶagihoi maodu qijomatro bajon mekunad.[44] Az didgohi Ça'fari Subhonī, mufassir va mutakallim, nomhovu sifothoi muta'addidi maod dar Qur'on nişon az ahammijati maod dar Qur'on ast. Vaj qijomatro jake az nomhoi maod dar Qur'on donistaast.[45]

Barxe az nomhou avsofi gunoguni maod dar Qur'on iboratand az:

№ nom № nom
1 الآخِرة /یوم الآخِر (Çahoni digar) 11 یَومً مَجْموعً له النّاس (Rūze ki dar on mardum gird ovarda meşavand)
2 یوم الجَمْع (Rūze ki hamai mardum çam' meşavand) 12 یوم مُحیط (Rūzi farogir)
3 یوم القِیامَة (Rūzi rastoxez) 13 یوم عَظیم (Rūzi buzurg)
4 یوم الدّین (Rūzi çazo) 14 یَومً یَجْعَلُ الوِلْدانَ شِیْباً (Rūze ki kūdakonro pir megardonad)
5 یوم البَعْث (Rūzi barangextan) 15 الْيَوْمُ الْمَوْعُودُ (Rūzi va'daşuda)
6 یوم الحَسْره (Rūzi hasrat) 16 يَوْمٌ أَلِيمٌ (Rūze dardnok)
7 یوم الفَصْل (Rūzi çudoī) 17 یوْمُ التَّغَابُنِ (Rūzi oşkor şudani zijonho)
8 یوم الخُلود (Rūzi çovidona) 18 یوْمَ التَّلَاق (Rūzi didor)
9 یوم الخُروج (Rūzi berun şudan az gūr) 19 یَوْمَ لاتَجْزى‌ نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً (Rūze ki kase kajfari digariro ba gardan nagirad)
10 یوْمِ الْحِسَابِ (Rūzi muhosiba) 20 يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ (Rūze ki rozho foş şavad)[46]

Baroi ittilooti beştar, inro ham bubined: Fehristi nomhoi qijomat dar Qur'on

Rūhonī jo çismonī budani maod

Maqolai aslī: Maodi çismonī

Ba guftai Fajjozi Lohiçī, dar pazirişi asli maod mijoni musulmonon ixtilofe vuçud nadorad;[47] ammo onon dar borai haqiqati maod va cigunagiji tahaqquqi on va in ki ojo çismonī ast jo rūhonī jo çismonī-rūhonī ixtilof dorand.[48] Manşai in ixtilofi nazarhoro ixtilof dar haqiqati inson donistaand.[49] Didgohi olimoni musulmon dar borai cigunagiji maod iboratand az:

  • Maodi çismonī va rūhonī: Bisjore az olimoni musulmon mu'taqidand, ki maod ham çismonī ast va ham rūhonī.[50]
  • In didgoh ba hamai hukamoi musulmon va balki hamai hukamoi Ilohī nisbat doda şudaast.[51] Allomai Maçlisī niz onro didgohi beştari mutakallimon donistaast.[52] Az nazari Nosir Makorimi Şerozī, mufassiri Qur'on, maod dar Qur'on tanho ba surati maodi çismonī va rūhonī arza şudaast; ba in ma'no ki ba hangomi rastoxez, ham çism bozmegardad va ham rūhu çon.[53] Har kas ki haqiqati insonro tarkibe az nafsi muçarrad va badan medonad, qoil ba maodi çismonī-rūhonist.[54]
  • Maodi çismonī: Ba guftai Faxriddini Rozī va Fajjozi Lohiçī, beştari mutakallimon[55] va barxe az faqihonu hadisnigoron[56] tanho ba maodi çismonī e'tiqod doştandu munkiri maodi rūhonī budand. Illat in bud, ki in gurūh haqiqati insonro badani moddī medonistand.[57] Az nazari onho, rūh voqeijate moddī ast, ki monandi otaş dar angişt jo monandi ob dar barghoi gul, dar badan çarajon dorad va dar natiça, bo nobudiji badan pas az marg, nobud meşavad[58] va hangomi qijomat, badani azhampoşida bo tavvaçuh ba ilmu qudrati mutlaqi Xudovand bozsozī meşavad va boz megardad.[59]
  • Maodi rūhonī faqat: Ba guftai Ça'fari Subhonī, beştari fajlasufoni maşşo', tanho maodi rūhonī va aqliro mepaziruftandu munkiri maodi çismonī budand; zero az nazari onon, badan pas az marg nobud meşavadu cize az on boqī namemonad to dar qijomat i'oda şavad (bargardad); vale nafs cun muçarrad ast, nobud nameşavad[60] va pas az çudoī az badan, ba olami muçarradot mepajvandad.[61] Ba e'tiqodi Ibni Sino, buzurgtarin fajlasufi falsafai maşşo', maodi çismonī va bozgaşti badan dar qijomat faqat az tariqi şar' va xabar dodani Pajƣambari Akram (s) isbot va pazirufta meşavad.[62] Allomai Maçlisī inkori maodi çismoniro ba sarohat, kufru mustalzimi inkori Qur'on va Pajƣambar (s) va imomon donistaast.[63] Vaj fajlasufonro çuzvi munkironi maodi çismonī şumurdaast; zero onho i'odai ma'dumro mahol medonand.[64] Ba nazari Fajjozi Lohiçī, kasone ki haqiqati insonro nafsi muçarrad va badanro sirfan abzore çudo az nafs va baroi nafs medonand, faqat maodi rūhoniro qabul dorand.[65]

Nazarijot dar borai cigunagiji maodi çismonī-rūhonī

Qoilon ba maodi rūhonī-çismonī nazari xudro ba cand surat iroa kardaand:

  • Bozgaşti rūh ba badani moddiji dunjavī: Tibqi in nazar ki maşhurtarin nazarija şumurda va ba mutakallimoni musulmon nisbat doda şuda,[66] Xudovand dar oxirat, açzoi parokandai badanhoro gird ovarda va az onho badane hamonandi badani dunjavī meofarinadu rūhro ba on bozmegirdonad.[67] Barxe az mutakallimon bar onand ki açzoi asliji badani har insone ki taƣirnopazirand, dar maod bozmegirdand. In açzo hangomi marg az badan çudo meşavand va ba hamon hol boqī memonandi va dar maod boztarkib meşavand.[68]
  • Bozgaşti rūh ba badani misolī: Tibqi in nazar, rūh dar maod ba badani misolī taalluq megirad.[69] Ojatulloh Subhonī in nazarijaro ba hukamoi işroq va Mullosadro nisbat doda va in tafovutro mijoni in du gurūh bajon karda, ki fajlasufoni işroq natavonistand ajnijati badani misoliji uxravī va badani moddiji dunjaviro sobit kunand; vale Mullosadro onro sobit kard va tafovuti on du badanro ba naqsu kamol bozgardond.[70]
  • Taalluqi rūh ba badani falakī (osmonī) jo badani mutaşakkil az dud jo havo: Tibqi in nazar ki ba Forobī va Ibni Sino nisbat dodaand, nafshoi aşxose, ki ba takomul narasidaand va aloqai xudro az badan va çahon qat' nakardaand, ba nafsi falakī jo mutaşakkil az dudu havo taalluq megirad; ammo afrode ki ba takomul rasidaand, biduni badan ba zindagiji xud idoma medihand.[71]

Bozgaşti badani unsurī ba rūhi muçarrad (nazarijai Oqoaliji Mudarris), bozgaşti rūh ba badani unsuriji takomuljofta (didgohi Sajid Abulhasan Rafi'iji Qazvinī) va bozgaşti rūh ba badani huvarqiljoī (nazarijai Şajx Ahmadi Ehsoī) az digar didgohho dar in bora ast.[72]

Vobastagiji maod ba masa'lai nafs

Gufta şuda isboti maod va bozgaşti arvohu nufus ba badanho vobasta ba taçarrudi nafs va baqoi on ast.[73] Muhammadtaqī Misbohi Jazdī mu'taqid ast dar surate metavon hajoti pas az margro ba surati saheh tasavvur kard, ki nafsro muçarrad va ƣajr az badanu xavossi on donist.[74] Az nazari vaj, dar surati nobovarī ba taçarrudi nafs, farzi maod va hajoti dubora ma'qul naxohad bud.[75] Bar in asos, tasavvuri sahehu ma'quli maod vobasta ba pazirişi in umur ast: vuçudi rūh (nafas), çavhar budani rūh, istiqloli rūh az badan va baqoi on pas az margi badan, va paziruftani in ki rūh baxşi aslī va haqiqati inson ast va to hangome, ki boqī boşad, insonijati inson mahfuz xohad bud.[76]

Masehijon niz ƣolibani hajoti pas az margro bo e'tiqod ba nafsi muçarrad va mustaqil az badan imkonpazir medonand, to çoe ki gufta şuda hamai andeşmandoni muhim dar ta'rixi masehijat in didgohro paziruftaand.[77]

Masa'lai inhamoniji insoni dunjavī va uxravī

Bovar ba maodro vobasta ba in haqiqat donistaand, ki insone ki dar oxirat zinda meşavad, hamon insonest, ki dar dunjo zindagī mekard. Az in masa'la bo unvon «huhuvijat» jo inhamonī jod şudaast.[78] Murod az inhamoniji şaxsī dar bahsi maod in ast, ki ojo şaxse, ki pas az marg boqist, ba lihozi adadī va na ba lihozi cigunagī va viƶagiho, hamon kase ast, ki peş az marg zindagī mekard?[79] Beştari ilohidonon va fajlasufoni musulmon[nijozmandi manba'] va masehī[80] inhamoniji şaxsiji adadiro paziruftaand. Gufta şuda kitobi muqaddasi masehijon niz in nazarro ta'lim dodaast.[81]

Dar in ki omili vahdat va inhamoniji insoni dunjavī (peş az marg) bo insoni uxravī (pas az marg) cist va ba cī dalel, şaxsi pas az marg hamon şaxsi peş az marg ast, fajlasufoni musulmon nafsro me'joru omili jake budani insoni dunjavī va uxravī donistaand. Az nazari onon, modda va badan ba daleli taƣjir va digargunī nametavonad me'jori inhamoniji insoni dunjavī va uxravī boşad.[82] Az nazari Mullosadro, miloki baqoi inson baqo va hifzi nafsi ūst. Modome ki nafsi jak şaxs boqist, ū niz boqist, harcand açzovu a'zoi badanaş digargun şavad. Hangome ki masalan az şaxse ba nomi Zajd savol meşavad ki ojo Zajdi çavon hamon Zajd dar holi kūdakī va perī ast jo xajr, Mullosadro, Zajdro ba çihati baqoi nafsaş dar tamomi tūli umr, jak şaxs medonad. Dar oxirat niz ba daleli baqoi nafs, Zajd dar dunjoi hamon Zajd dar oxirat xohad bud.[83]

Muhammadtaqī Misbohi Jazdī niz bo pazirişi miloki nafs mu'taqid ast biduni pazirişi nafsi muçarradu mustaqil az badan, farzi hajoti dubora baroi şaxs peş az marg ma'qul naxohad bud.[84] Ba bovari ū cun nafs muçarrad astu peş va pas az marg taƣjir namekunad, metavonad ba'd az margi badan boqī bimonad va hangome, ki dubora ba badan taalluq megirad, vahdat va inhamoniji şaxsro hifz kunad; ammo agar kase vuçudi insonro faqat dar hamin badani moddiji mahsus bipindorad, bo azhampoşiji andomhoi badan, nobud meşavad. Az in rū, tasavvuri sahehe az maod nametavon iroa dod.[85]

Ojati 11 surai Saçdaro az şavohidi in didgoh şumurdaand ki bar asosi on, asosi insonijat va şaxsijati har kase hamon cizest, ki malakulmavt onro qabz mekunad, na badan ki parokanda va pūsida meşavad.[86]

Miloki badan jo maƣz (doştani badan jo maƣzi jagona dar tūli zamon), miloki hofiza (davomi hofiza va jodovariji xotirot dar tūli zamon) az digar milokho va nazarijahoe ast, ki az sūi munkironi nafs dar masa'lai inhamoniji şaxsī matrah şudaast.[87]

Imkoni maod

Baroi isboti imkoni maod va baid naşumurdani on ba se,[88] panç[89] jo şaş dasta[90] az ojoti Qur'on istinod kardaand. Ojatulloh Çavodiji Omulī in ojotro dar panç dasta cunin bajon kardaast:

  1. Ojote ki dalolat bar ofarinişi oƣozini inson dorand; monandi ojoti 79 surai Josin, 27 surai Rum va 19 surai Ankabut. Dar ojati 27 Rum omadaast, ki Xudovand ofarinişro oƣoz mekunad va onro duboar meofarinad va xilqati dubora bar ū osontar ast.
  2. Ojote ki dar onho Xudovand çarajoni ofarinişi çahoni hastī ba viƶa osmonhoro bajon va qudrati xudro bozgū mekunad; hamcun ojoti 99 surai Isro, 57 surai Ƣofir va 33 surai Ahqof. Dar ojati 81 surai Josin omadaast: ojo kase ki osmonhovu zaminro ofaridaast, nametavonad insonhoro dar rūzi qijomat zinda kunad?
  3. Ojote ki dar borai zinda şudani zamin ast, ki namunae hissī bar imkoni zinda şudani murdagon ba şumor meravad; az çumla ojati 19 va 50 surai Rum, ojati 9 surai Fotir va ojati 57 surai A'rof.
  4. Ojote ki oƣozi ofarinişi inson va marohili şaklgirī va takomuli çanin ba surati insonro namunae bar imkoni maod bajon kardaand; misli ojati 5 va 6 surai Haç, ojoti 12 to 16 surai Mu'minun va ojoti 37 to 40 surai Qijomat. Dar ojoti 37 - 40 Qijomat gufta şuda xudovande, ki insonro az nutfa va alaqa xalq kard, ojo qodir nest ki murdagonro zinda kunad?
  5. Ojote ki barxe az namunahoi ajniji zinda şudani murdagonro ba tasvir kaşidaand.[91]

Ba'ze az namunahoi ajniji zinda şudani murdagon ki dar Qur'on zikr şuda az in qarorand:

Dalelhoi zarurat va vuqu'i maod

Baroi isboti zarurat va vuqu'i maod burohnu dalelhoi bisjore iroa şudaast. Baroi namuna Abdulloh Çavodiji Omulī, fajlasuf va mufassiri Qur'on, nūh burhon,[93] Ça'fari Subhonī şaş dalel[94] va Nosir Makorimi Şerozī haft burhon[95] zikr kardaand. Barohini Ojatulloh Çavodiji Omulī iboratand az: burhoni tavhid, burhoni sidq, burhoni fitrat, burhoni harakatu hadafdorī, burhoni hikmat, burhoni rahmat, burhoni haqiqat, burhoni adolat va burhoni taçarrudi rūh.[96]

Burhoni taabbudiji sidq

Jake az dalelhoi zarurati maod, dalel taabbudist. Hangome ki donistem va paziruftem, ki Qur'on kalomi Xudost, vaqte Xudovand dar Qur'on borho guftaast, ki maode hast va insonro mahşur mekunad, pas maod voqe' xohad şud.[97] Az nazari Muhammadtaqī Misbohi Jazdī, hududi du hazor ojat az Qur'on bevosita jo bo vosita bar vuqu'i qijomat dalolat dorand.[98] Ba guftai Çavodiji Omulī, hangome ki Xudovand ki rostgūtarini rostgūjon ast, az tahaqquqi maod suxan gufta, jaqinan maod voqe' xohad şud.[99]

Gufta şuda aşoira vuqu'i maodro az tariqi Qur'on va sunnat isbot mekunand, na aqlu dalelhoi aqlī.[100]

Daleli fitrat

Fitrat ba ma'noi ofariniş, sirişt, xamira va gavharest, ki har mavçude dar oƣozi xilqataş dorad.[101] Nukote az in dalel ba dast omadaast:

  • Dar fitrati inson, muhabbatu majl ba çahonu hajoti hameşagī va tanaffur az nestī va nobudī qaror doda şudaast.
  • Harci dar nihodu fitrati inson qaror doda şuda, haq va saheh ast va behuda nest.
  • Majlu muhabbati inson ba çovdonagī va baqo, dalel bar vuçudi çahoniji çovdona va mahfuz az nobudiast.
  • In çahoni tabiī şoistagī va qobilijati baqo va çovdonagī nadorad.
  • Pas agar çahoni digare ki qobilijati baqo dorad vuçud nadoşta boşad, çovdontalabī va majli inson ba çovdonagī ki dar fitrati inson qaror doda şuda, botil va behuda xohad bud.
  • Dar çahoni tabiati botil vuçud nadorad; zero maxluqi Xudoe hakim ast. Pas çahon va hajoti çovdonae vuçud dorad.[102]

Daleli hikmat

In burhon suratbandihoi mutafovite dorad.[103] Jake az taqrirho va suratbandihoi in burhon bar asosi hadafmandiji xilqati inson va çahon ast. Tibqi in taqrir:

  • Hajoti uxraviji ƣojat va hadaf az xilqati inson va çahon ast.
  • Agar cunin çahone vuçud nadoşta boşad, hajoti inson va çahoni faqat dar hamin zindagoniji dunjavī meboşad va xilqati inson abas va botil xohad bud; zero in çahon va padidahoi on nobudşudanī hastand.
  • Xudovand hakim buda va munazzah az on ast kori abas va behuda ançom dihad.
  • Pas bojad çahoni digare pas az in çahoni moddī boşad, to hadafi in zindagoniji dunjavī va xilqati inson boşad.[104]

Ojote hamcun ojati 115 surai Mu'minun, ojati 27 surai Sod, ojati 38 va 39 surai Duxonro işorakunanda ba in dalel donistaand.[105]

Daleli adolat

In dalel ki bar asosi adli Ilohist, az in qaror ast:

  • Jake az sifoti Xudovand adolat ast va in çahon bar asosi adolat nihoda şudaast.
  • Inson dar in dunjo dar intixob va ançomi korhoi xubu bad ozod va muxtor ast.
  • Dar asari ixtijor, dastae az insonho tavonoihoi xudro dar rohi Xudovu xajr va gurūhe tamomi tavonoiji xudro dar rohi rasidagī ba şahavotu gunoh ba kor mebarand.
  • In dunjo zarfijat nadorad, to insonho natiçai a'moli xudro ba surati komil bubinand; na podoşi komili solehon mumkin astu na muçozotu kajfari badkoron mujassar.

Binobar in adolati Xudovand hukm mekunad, ki çahoni odilonai digare pas az in çahoni moddī vuçud doşta boşad, to dar on, adolat içro va hisobi hamagon ba surati komil tasvija şavad.[106] Ojati «أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِینَ فِی الأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ كَالْفُجَّارِ; Jo [magar] kasonero ki imon ovarda va korhoi şoista kardaand monandi mufsidon dar zamin qaror medihem jo parhezgoronro bo tabahkoroni jakson qaror medihem?»[107] va ojati 21 va 22 surai Çosija, ojati 58 surai Mu'min, ojati 35 va 36 surai Qalamro az ojoti dalolatkunanda bar in burhon şumurdaand.[108]

Inkori maod

Ba nazari Ojatulloh Çavodiji Omulī, inkor dar masoili çahonbinī va e'tiqodī, az çumla maod, ƣoliban barxosta az naşinoxtani on masoil ast. Munkironi maod tasavvuri amiqu daqiqe az ma'noi maod nadoştand va dalelu mantiqi onon baid şumurdani maod bud. Onon heç goh hatto jak dalel bar nafj va inkori maod iqoma nakardand.[109]

Çaholat, ƣaflat az qudrati Ilohī,[110] majli bebanduborī va bemas'ulijatī[111] va majl ba sultagarī va qudrattalabiro[112] az çumlai asbobi inkori maod şumurdaand. Dar ojati 24 surai Çosija ba çaholat,[113] dar ojati 3 - 5 surai Qijomat ba omili majl ba bebanduborī va bemas'ulijatī[114] va dar ojati 33 - 38 surai Mu'minun[115] ba qudrattalabī va sultagarī işora şudaast.

Fajlasufoni tabiatgaroro munkiri asliji maod şumurdaand.[116] Az didgohi in gurūh, inson iborat ast az çismi moddī, ki ba vositai marg bakullī nobud meşavad. Az sūi digar, i'oda(bargaşt)-i ma'dum mahol ast. Pas i'odai inson pas az marg, mahol xohad bud.[117] Naql şuda barxe hamcun Çolinus va pajravonaş dar asli maod şak doştand;[118] zero onon tardid doştand, ki nafsi insonī, mizoçi moddiji badanī ast ki bo marg nobud meşavad jo çavhare ast, ki pas az marg boqī memonad.[119]

Şubahoti maod

Şubahoti gunogune dar borai imkon va vuqu'i maod az sūi munkiron zikr şudaast, ki barxe az onon iboratand az:

Şubhai okilu ma'kul

Maqolai aslī: Şubhai okilu ma'kul

Bar asosi in şubha, agar insone ƣizoi insoni digar şavad, ojo açzoi ma'kul (xūrdaşuda) dar maod, dar badani okil (şaxse ki açzoi badani digariro xūrda) bozmegardad jo dar badani ma'kul (şaxse ki badanaş xūrda şuda)? Ba har surat, ki farz şavad, badani jake az on du ba surati komil, dar rūzi rastoxez mahşur naxohad şud.[120] In şubha ba in surat niz matrah şuda ki agar kofare badani insoni mu'minro bixūrad, dar surati haşari badanhoi dunjavī, lozim meojad şaxsi mu'min azob şavadu kofar podoş bigirad.[121]

Posuxhoi gunogune ba in şubha doda şudaast. Barxe az mutakallimon monandi Alloma Hillī bo farq qoil şudan bajni açzoi aslī va ƣajriasliji badan mu'taqidand açzoi asliji badani har şaxs az avval to oxiri umr boqī memonad va ba çuz'i asliji badani şaxsi digar tabdil nameşavad. Hamin açzoi aslī niz dar maod bozgardonda meşavand.[122] Mullosadro mu'taqid ast, ki huvvijat va haqiqati inson ba nafsi ūst, na badanaş. Ba hamin çihat, badane ki dar oxirat mahşur meşavad lozim nest ajnan hamon badani dunjavī boşad, ki ƣizoi inson jo hajvoni digarī şudaast; balki har badane, ki nafs ba on taalluq girad, on badan ajnan badani hamon şaxs xohad bud. Az nazari vaj, on ci dar haşri badanho lozim ast, in ast ki har kase şaxsi haşrşudaro did, bigūjad in hamon şaxsi dunjavī astu badanaş niz hamon badani dunjavist.[123]

In şubha dar masehijat niz bo unvoni masa'lai odamxorī matrah buda va hast.[124]

Şubhai i'odai ma'dum

Maqolai aslī: I'odai ma'dum

Mahol budani i'odai ma'dum jake az dastovezhoi munkironi maod şumurda şudaast.[125] Bar asosi in şubha, munkironi maod mepindoştand inson hamin badani moddist va bo marg nobud meşavad. Agar dubora zinda şavad, insoni digare xohad bud; zero bargardondani mavçude, ki ma'dum va nobud şuda mahol ast.[126]

Dar posux ba in şubha, bo tavvaçuh ba ojati 10 va 11 surai Saçda gufta şuda huvvijatu haqiqati inson bastagī ba rūhi ū dorad, na badanu andomhoi moddī. Binobar in maod, i'oda ma'dum nest; balki bozgaşti rūh ast.[127] Barxe az mutakallimon dar posux ba in şubha, i'odai ma'dumro mumkin donistaand. Az nazari onon, bar farzi mahol budani i'odai ma'dum, murod az maod, i'oda va bozgaşti açzo ba holat va hajote ast, ki peş az marg doştand.[128]

Şubha dar borai ilmu qudrati Xudovand

Jake az şubahot dar borai maod in ast, ki zinda kardani duborai murdagon, bar ilmu ogohī az tamomi açzoi parokandai badanhoi insonho vobasta ast, to açzoi har insone ba badani hamon inson bozgardonda şavad. Cunin şinoxtu ilme ƣajrimumkin ast. Cī guna mumkin ast badanhoe ki xok şuda va zarroti onho darham omexta şudaro az jakdigar bozşinoxt?[129] Dar posuxi in şubha, dar ojati 3 surai Saba' omadaast: «عَالِمِ الْغَيْبِ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ; Ū olimi ƣajb ast, ki hatto ba andozai vazni zarrae, dar osmonho va zamin az ū pūşida nest, va na kucaktar az on zarra, va na buzurgtar az on, magar on ki dar kitobi mubin sabt ast.»[130] In şubha az sūi kasone matrah şuda, ki ilmi nomahdudi Xudoro naşinoxtaand va onro bo ulumi mahdudi xud muqoisa mekunand; ammo ilmi Xudo haddu marze nadorad va Xudovand bar hamai ciz ihota dorad.[131]

Az digari şubahoti maod in ast ki az kuço ma'lum ki Xudovand qudrat bar zinda kardani murdagonro doşta boşad. Dar posux ba in şubha gufta şuda ki qudrati Xudo haddu marz nadorad va ba har cizi mumkinulvuqu'e taalluq megirad; cunonki dar Qur'on omadaast: «وَ اللَّهُ‏ عَلى‏ كُلِ‏ شَيْ‏ءٍ قَدِير; Xudo bar har kore tavonost».[132] Afzun bar on, ofarinişi dubora agar osontar az ofarinişi naxust naboşad, saxttar az on naxohad bud.[133] Dar ojoti Qur'on niz tasreh şuda, ki hamon Xudoe ki şumoro naxustin bor ofarid, dubora şumoro pas az marg bozmegardonad.[134]

Kitobşinosī

Kitobi Manhaç-ur-raşodi fi ma'rifat-il-maod naviştai Muhammad Naimi Toliqonī

Masa'lai maod ma'mulan baxşe az kitobhoi kalomī[135] va tafsirī,[136] dar bar giriftaast; ammo afzun bar on, kitobhoi mustaqilli bisjore niz peromuni on ba nigoriş daromadaast. Dar kitobi «Manbaşinosiji maod», 1098 kitob, 240 pojonnoma va 512 maqola bo mehvarijati mavzui maod muarrifī şudaast.[137] Barxe az kitobho az in qaror ast:

Sabil-ur-raşodi fi isbot-il-maod, asari Oqoalī Mudarrisi Tehronī (1234 - 1307h.q.): navisanda dar in asar nazari xossi xudro dar muqobili nazarijai Mullosadro dar maodi çismonī bajon kardaast.

Manhaç-ur-raşodi fi ma'rifat-il-maod, naviştai Muhammad Maimi Toliqonī az olimoni şia dar qarni 12h.q.

Maodşinosī, Sajid Muhammadhusajn Husajniji Tehronī: in kitobi dahçildī, silsilaçalasoti suxanroniji Alloma Tehronī peromuni maod va masoili marbut ba on ast. Bahshoi ū şomili ojoti Qur'on, rivojot, mabohisi falsafī va irfoniji maod ast.[138]

Maod dar Qur'on (tafsiri mavzuiji Qur'on, çildi corum va pançum), Abdulloh Çavodiji Omulī: in kitob maçmu'ai bajonoti Ojatulloh Çavodiji Omulī dar çalasoti tafsiri mavzuiji Qur'on ast ki mabohisi maodi on dar qolabi du çild tahija şudaast.

Maodi inson va çahon, Ça'fari Subhonī: in kitob çildi şaşum az maçmu'ai şaşçildiji aqoid islomī ast ki naxustin bor dar 1358h.ş. az sūi intişoroti Sadr muntaşir şud.[139] Kitobi «Maodşinosī» niz mabohisi Ojatulloh Subhonī dar borai maod dar Kitob-ul-ilohijoti alo huda-l-kitobi va-s-sunnati va-l-aql ‏ast, ki bo himmati Aliji Şervonī tarçuma va ba surati kitobiji mustaqil muntaşir şudaast.

Maod dar Qur'on asari Husajni Mazohirī, Maod va çahoni pas az marg, ta'lifi Nosir Makorimi Şerozī, Maod dar Qur'on naviştai Ibrohim Aminī, Maod ta'lifi Ƣulomhusajn Ibrohimiji Dinonī, Maod dar al-Mizon, girdovariji Şamsuddini Rabi'ī (mabohisi Alloma Tabotaboī dar tafsiri al-Mizon peromuni maod), Maod (matni pijodaşudai suxanronihoi Murtazo Mutahharī),[140] Maod az nazari rūh va çism (seçildī) az Muhammadtaqiji Falsafī, al-Ma'od; ru'jatun qur'onija asari Sajid Kamol Hajdarī va Maod az didgohi ojot va rivojot asari Abdunnabī Namozī az digar osor dar borai maod ast.

Çustorhoi vobasta

Ezoh

  1. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.158; Namozī, Maod az didgohi ojot va rivojot, 1385h.ş., sah.11
  2. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.363
  3. ↑ Hijum, Adjoni zindai çahon, 1373h.ş., sah.380 - 382
  4. ↑ Nig.: Mutahharī, Maçmuai osor, 1390h.ş., ç.2, sah.507; Subhonī, Maodşinosī, 1387h.ş., sah.15
  5. ↑ Mutahharī, Maçmuai osor, 1390h.ş., ç.2, sah.507; Subhonī, Maodşinosī, 1387h.ş., sah.15
  6. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.363
  7. ↑ Mutahharī, Maçmuai osor, 1390h.ş., ç.2, sah.507
  8. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.341 va 342
  9. ↑ Surai Qasas, ojati 82
  10. ↑ Subhonī, Maodşinosī, 1387h.ş., sah.15
  11. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.164
  12. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.341 va 363
  13. ↑ Nig.: surai Baqara, ojati 4; Surai Naml, ojati 3
  14. ↑ Nig.: surai Isro, ojati 10; surai Furqon, ojati 11; surai Sabo, ojati 8; surai Mu'minun, ajati 74
  15. ↑ Nig.: surai ar-Rahmon, ojati 46 to oxir; surai Voqi'a, ojati 15 - 38; surai Inson, ojati 11 - 21
  16. ↑ Nig.: surai al-Hoqqa, ojati 20 - 27; Surai Mulk, ojati 6 - 11; Surai Voqi'a, ojati 42 va 56
  17. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.341
  18. ↑ Baroi namuna nig.: Inçili Juhanno, bobi 5, ojati 28 va 29; Inçili Luqo, bobi 20, ojati 34 - 38; Inçili Matto, bobi 22, ojati 23 - 33
  19. ↑ Marī va Raj, Daromade ba falsafai din, 1398h.ş., sah.399 va 400
  20. ↑ Baroi namuna nig.: Ajjub, bobi 24, faqarai 19; Mazomir, bobi 9, faqarai 17 va bobi 49, faqarai 14 va 15
  21. ↑ Baroi namuna nig.: Mukoşifa, bobi 9, faqarai 1 va 2 va bobi 20, faqarai 1 - 3
  22. ↑ Tissen, Ilohijoti masehī, intişoroti Hajoti abadī, sah.362 va 363
  23. ↑ Mak Gros, Darsnomai ilohijoti masehī, 1384h.ş., ç.1, sah.55 - 57; Peterson va digaron, Aql va e'tiqodi dinī, 1376h.ş., sah.319
  24. ↑ Tavfiqī, Oşnoī bo adjoni buzurg, 1386h.ş., sah.110
  25. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.160
  26. ↑ Avvali Samuil, bobi 2, faqarai 6
  27. ↑ Ibrohimzoda va Aliji Nurī, Adjoni Ilohī va firaqi islomī, 1383h.ş., sah.119; Tavfiqī, Oşnoī bo adjoni buzurg, 1386h.ş., sah.62
  28. ↑ Ibrohimzoda va Aliji Nurī, Adjoni Ilohī va firaqi islomī, 1383h.ş., sah.119 va 120; Tavfiqī, Oşnoī bo adjoni buzurg, 1386h.ş., sah.62
  29. ↑ Ibrohimzoda va Aliji Nurī, Adjoni Ilohī va firaqi islomī, 1383h.ş., sah.119 va 120
  30. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.17
  31. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.339 - 340
  32. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.22
  33. ↑ Subhonī va Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2, 1397h.ş., sah.358
  34. ↑ Subhonī va Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2, 1397h.ş., sah.358
  35. ↑ Subhonī va Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2, 1397h.ş., sah.358
  36. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.340 - 341; Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.173
  37. ↑ Namozī, Maod az didgohi ojot va rivojot, 1385h.ş., sah.12 - 15
  38. ↑ Nig.: Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.595; Maçlisī, Haqq-ul-jaqin, intişoroti islomija, ç.2, sah.369; Xotamī, Farhangi ilmi kalom, 1370h.ş., ç.1, sah.204
  39. ↑ Nig.: Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.21 va 137
  40. ↑ Taftozonī, Şarh-ul-maqosid, 1409h.q., ç.5, sah.82
  41. ↑ Namozī, Maod az didgohi ojot va rivojot, 1385h.ş., sah.15
  42. ↑ Maçlisī, Haqq-ul-jaqin, intişoroti islomija, sah.369
  43. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.29 va 31
  44. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.44
  45. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.166
  46. ↑ Nig.: Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.166; Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.45 - 102
  47. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  48. ↑ Nig.: Faxri Rozī, al-Arbainu fi usul-id-din, 1986m, ç.2, sah.55; Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.153
  49. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  50. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.154
  51. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.622
  52. ↑ Maçlisī, Haqq-ul-jaqin, 1386h.ş., ç.2, sah.370
  53. ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri namuna, 1371h.ş., ç.2, sah.307
  54. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  55. ↑ Faxri Rozī, al-Arbainu fi usul-id-din, 1986m, ç.2, sah.55; Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  56. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.154
  57. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.156
  58. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.154
  59. ↑ Nig.: Xuşsuhbat, «Maodi çismonī az manzari Alloma Tabotaboī bo ta'kid bar tafsiri al-Mizon», sah.38
  60. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.154
  61. ↑ Alloma Hillī, al-Bob-ul-hodi aşar, 1370h.ş., sah.206
  62. ↑ Ibni Sino, aş-Şifo (ilohijot), 1404h.q., sah.423
  63. ↑ Maçlisī, Haqq-ul-jaqin, intişoroti islomija, ç.2, sah.369 va 370
  64. ↑ Maçlisī, Haqq-ul-jaqin, intişoroti islomija, ç.2, sah.369
  65. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  66. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.199
  67. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.199
  68. ↑ Bahronī, Qavoid-ul-marom, 1406h.q., sah.144; Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., 406
  69. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.188 va 189
  70. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.188 - 190
  71. ↑ Nig.: Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.148 - 151; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.179 - 187
  72. ↑ Nig.: Fajjozī va Şukrī, «Maodi çismi unsurī (dalelhoi naqulī va naqdi didgohhoi raqib)», sah.75 - 85
  73. ↑ Oştijonī, Lavome'-ul-haqoiqi fi usul-il-aqoid, 1390h.ş., sah.440
  74. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.349
  75. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.355
  76. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.349 - 350
  77. ↑ Baker, «Material Persons and the Doctrine of resurrection», p151, 152
  78. ↑ Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.174
  79. ↑ Maslin, Daromade bar falsafai zehn, 1391h.ş., sah.361
  80. ↑ Merricks, «The Resurrection of the Body and the Life Everlasting», p268
  81. ↑ Merricks, «The Resurrection of the Body and the Life Everlasting», p268
  82. ↑ Baroi namuna nig.: Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.190; Oştijonī, Şarh bar zod-ul-musofir, 1381h.ş., sah.19 va 224; Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.348 va 349 va 355
  83. ↑ Oştijonī, Şarh bar zod-ul-musofir, 1381h.ş., sah.19 va 224 va 225
  84. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.348 va 355
  85. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.349
  86. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.350
  87. ↑ Nig.: Husajniji Şohrūdī va Faxxor Navƣonī, «Inhamoniji şaxsī», sah.28 - 32
  88. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.371
  89. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.109 - 126
  90. ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri namuna, 1371h.ş., ç.18, sah.485 - 487
  91. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.109 - 120
  92. ↑ Nig.: Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.120 - 126; Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.373 - 375
  93. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.139 - 177
  94. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.167
  95. ↑ Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.182
  96. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.139 - 177
  97. ↑ Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.213
  98. ↑ Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.213
  99. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.141 - 142
  100. ↑ Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.620 - 621
  101. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.143 - 144
  102. ↑ Nig.: Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.241; Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.143
  103. ↑ Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.223
  104. ↑ Nig.: Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.168; Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., ç.5, sah.192; Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.223
  105. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.155 - 158; Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.168; Misbohi Jazdī, Insonşinosī dar Qur'on, 1401h.ş., sah.220 - 223
  106. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.165 va 166; Misbohi Jazdī, Insonşinosī, 1401h.ş., sah.227
  107. ↑ Surai Sod, ojati 28
  108. ↑ Nig.: Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.167; Misbohi Jazdī, Insonşinosī, 1401h.ş., sah.225 va 226
  109. ↑ Çavodiji Omulī, Maod dar Qur'on (1), 1395h.ş., sah.95
  110. ↑ Subhonī va Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2, 1397h.ş., sah.364 - 365
  111. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.342; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.73 - 74
  112. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.74
  113. ↑ Subhonī va Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2, 1397h.ş., sah.364 - 365
  114. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.342; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.73 - 74
  115. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.75
  116. ↑ Faxri Rozī, al-Arbainu fi usul-id-din, 1986m, ç.2, sah.55; Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.153
  117. ↑ Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.153 va 154
  118. ↑ Faxri Rozī, al-Arbainu fi usul-id-din, 1986m, ç.2, sah.55; Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.621
  119. ↑ Faxri Rozī, al-Arbainu fi usul-id-din, 1986m, ç.2, sah.55; Subhonī, Manşuri çovid, 1383h.ş., ç.5, sah.154
  120. ↑ Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., sah.406; Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.199 va 200; Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.396
  121. ↑ Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.200; Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.396
  122. ↑ Nig.: Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., 406 va 407; Taftozonī, Şarh-ul-maqosid, 1409h.q., ç.5, sah.95
  123. ↑ Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.200
  124. ↑ See: Baker, «Death and the Afterlife», p377
  125. ↑ Mullosadro, al-Hikmat-ul-muta'olija, 1981m, ç.9, sah.167; Taftozonī, Şarh-ul-maqosid, 1409h.q., ç.5, sah.93 va 94
  126. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.379
  127. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.379
  128. ↑ Taftozonī, Şarh-ul-maqosid, 1409h.q., ç.5, sah.94 va 95
  129. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.186; Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.381
  130. ↑ Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, sah.186
  131. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.381
  132. ↑ Nig.: surai Baqara, ojati 284; surai Ahqof, ojati 33
  133. ↑ Misbohi Jazdī, Omūzişi aqoid, 1384h.ş., sah.380 - 381
  134. ↑ Baroi namuna nig.: surai Isro, ojati 51; surai Rum, ojati 27
  135. ↑ Baroi namuna nig.: Tūsī, Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., Maqsadi şaşum, sah.297 - 310; Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., Maqsadi şaşum, sah.399 - 427; Fajjozi Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.595 - 664; Subhonī, al-Ilohijot, 1413h.q., ç.4, Fasli dahum, sah.157 - 298
  136. ↑ Baroi namuna nig.: Subhonī, Manşuri çovid, kuli çildi 5; Makorimi Şerozī, Pajomi Qur'on, 1386h.ş., kuli çildi 5
  137. ↑ Ixvoni maqdam va digaron, Manbaşinosiji maod, 1395h.ş., sah.8
  138. ↑ Husajniji Tehronī, Maodşinosī, 1427h.q., ç.1, sah.8 - 9
  139. ↑ Subhonī, Maodi inson va çahon, 1373h.ş., sah.7 - 10
  140. ↑ Mutahharī, Maod, intişoroti Sadro, sah.9

Sarcaşma

  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Kaşf-ul-murodi fi şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, tashehu ta'liqai Hasan Hasanzoda Omulī, Qum, Markazi an-Naşr-il-islomī, copi corum, 1413h.q.
  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, al-Bob-ul-hodi aşari ma'a şarhih-in-nofe'i javm-il-haşri va miftoh-il-bob, şarhu tavzeh: Fozili Miqdod va Abulfath ibni Maxdum, Tehron, Muassisai mutoli'oti islomī, 1365h.ş.
  • Ardabilī, Sajid Abdulƣanī, Taqriroti falsafai Imom Xumajnī, Tehron, Muassisai tanzimu naşri osori Imom Xumajnī, copi avval, 1381h.ş.
  • Bahronī, Ibni Majsam, Qavoid-ul-maromi fi ilm-il-kalom, Qum, Maktabatu Ojatulloh-il-'uzmo Mar'aşī Naçafī, 1406h.q.
  • Ibni Sino, Husajn ibni Alī, aş-Şifo (al-Ilohijot), Qum, Maktabatu Ojatulloh Mar'aşī, 1404h.q.
  • Ibrohimzoda, Abdulloh va Alirizo Aliji Nurī, Adjoni Ilohī va firaqi islomī, Qum, intişoroti Tahsin, copi duvum, 1383h.ş.
  • Ixvonimuqaddam, Zuhra va digaron, Manbaşinosiji maod, Tehron, donişjoroni Eron, copi avval, 1395h.ş.
  • Mak Gros, Allistar, Darsnomai ilohijoti masehī (ç.1/ viroişi sejum), tarçumai Behruzi Haddodī, Qum, Markazi mutoli'ot va tahqiqoti adjonu mazohib, copi avval, 1384h.ş.
  • Makorimi Şerozī, Nosir, Pajomi Qur'on, Tehron, Dor-ul-kutub-il-islomija, copi nuhum, 1386h.ş.
  • Marī, Majkl Çaj. Va Majk Sī. Raj, Daromade ba falsafai din, tarçumai Saidi Obidī, Tehron, naşri Naj, copi avval, 1398h.ş.
  • Maslin, Kejt, Daromade bar falsafai zehn, tarçumai Mahdī Zokirī, Qum, Paƶūhişgohi ulumu farhangi islomī, copi duvum, 1391h.ş.
  • Maçlisī, Muhammadboqir, Haqq-ul-jaqin, Tehron, Intişoroti islomija, 1386h.ş.
  • Misbohi Jazdī, Muhammadtaqī, Insonşinosī dar Qur'on, tadvinu tanzimi Mahmūdi fath'alī, Qum, muassisai omūzişī va paƶūhişiji Imom Xumajnī, copi nuhum, 1401h.ş.
  • Misbohi Jazdī, Muhammadtaqī, Omūzişi aqoid, Tehron, Muassisai intişoroti Amirkabir, copi haƶdahum, 1384h.ş.
  • Mullosadro, Muhammad ibni Ibrohim, al-Hikmat-ul-muta'olijati fi-l-asfor-il-arba'at-il-aqlija, Bejrut, Doru ehjo-it-turos, copi sejum, 1981m.
  • Mutahharī, Murtazo, Maçmuai osor, Tehron, intişoroti Sadro, 1390h.ş.
  • Namozī, Abdunnabī, Maod az didgohi ojot va rivojot, Qum, Tahsin, copi duvum, 1385h.ş.
  • Oştijonī, Mirzo Ahmad, Lavome'-ul-haqoiqi fi usul-il-aqoid, tahqiqi Muhsini Oştijonī, Qum, Kongressi Alloma Oştijonī, 1390h.ş.
  • Oştijonī, Sajid Çaloluddin, Şarh bar zod-ul-musofir, Qum, Būstoni kitob, copi avval, 1381h.ş.
  • Peterson, Majkl va digaron, Aql va e'tiqodi dinī; daromade bar falsafai din, tarçumai Ahmadi Naroqī va Ibrohim Sultonī, Tehron, Tarhi nav, 1376h.ş.
  • Subhonī, Muhammadtaqī va Rizo Birinçkor, Maorif va aqoid 1 va 2 (viroişi sejum), Qum, Markazi mudirijati havzahoi ilmija, copi pançum, 1397h.ş.
  • Subhonī, Ça'far, Manşuri çovid, Qum, Muassisai Imom Sodiq (a), copi avval, 1383h.ş.
  • Subhonī, Ça'far, Maodi inson va çahon, intişoroti Maktabi islom, copi duvum, 1373h.ş.
  • Subhonī, Ça'far, Maodşinosī, muqaddamau tarçumai aliji Şirvonī, Qum, Dor-ul-fikr, copi corum, 1387h.ş.
  • Subhonī, Ça'far, al-Ilohijotu alo huda-l-kitobi va-s-sunnati va-l-aql, Qum, Muassisai Imom Sodiq (a), 1413h.q.
  • Tavfiqī, Husajn, Oşnoī bo adjoni buzurg, Tehron - Qum, SAMT - Toho, copi dahum, 1386h.ş.
  • Taftozonī, Sa'duddin, Şarh-ul-maqosid, tahqiqi Abdurrahmon Amira, Qum, aş-Şarif ar-Razī, copi avval, 1409h.q.
  • Tissen, Henrī, Ilohijoti masehī, tarçumai t. Mikoiljon, Tehron, intişoroti Hajoti abadī, be to.
  • Tūsī, Xoça Nasiruddin, Taçrid-ul-e'tiqod, tahqiqi Husajniji Çalolī, Qum, Daftari tabliƣoti islomī, copi avval, 1407h.q.
  • Fajjozi Lohiçī, Mulloabdurazzoq, Gavhari murod, Tehron, naşri Soja, copi avval, 1383h.ş.
  • Fajjozī, Ƣulomrizo va Mahdī Şukrī, «معاد ‌جسم عنصری (دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های رقیب)», faslnomai Ma'rifati kalomī, soli sejum, şumorai duvum, pojizu zimistoni 1391h.ş.
  • Faxri Rozī, Muhammad ibni Umar, al-Arbainu fi usul-id-din, Qohira, Maktabatu al-kullijot-il-Azharija, copi avval, 1986m.
  • Xotamī, Sajid Ahmad, Farhangi ilmi kalom: şarhi luƣot va istilohotu a'lomi ilmi kalom, Tehron, naşri Sabo, 1370h.ş.
  • Xuşsuhbat, Murtazo, «Maodi çismonī az manzari Alloma Tabotaboī bo ta'kid bar tafsiri al-Mizon», Qum, maçallai Ma'rifati kalomī, №12, bahoru tobistoni 1393.
  • Hijum, Rabert, Adjoni zindai çahon, tarçumai Abdurrahimi Guvohī, Tehron, Daftari naşri farhangi islomī, copi sejum, 1373h.ş.
  • Husajniji Tehronī, Sajid Muhammadhusajn, Maodşinosī, Maşhad, Nuri malakūti Qur'on, 1427h.q.
  • Husajniji Şohrūdī, Sajid Murtazo va Faxxor Navƣonī, Vahida, «اینهمانی شخصی», faslnomai Andeşai dinī, №29, zimistoni 1387h.ş.
  • Çavodiji Omulī, Abdulloh, Tafsiri mavzuiji Qur'oni Karim (ç.4): maod dar Qur'on (1), tahqiqu tanzimi Alī Zamoniji Qumşaī va Aliji Islomī, Qum, Markazi naşri Isro, copi jozdahum, 1395h.ş.
  • Baker, Lynne Rudder, «Death and the Afterlife», The Oxford handbook of philosophy of religion, Edited by William J. Wainwright, New York, Oxford University Press, 2005.
  • Baker, Lynne Rudder, «Material Persons and the Doctrine of resurrection», Faith and Philosophy, Vol. 18, NO. 2, April 2001.
  • Merricks, Trenton, «the Resurrection of the Body and the Life Everlasting», In: Reason for the Hope Within, ed. Michael J. Murray, Wm. B. Eerdmans Publishing Co, 1999.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Маод&oldid=26447"