Alijun valijulloh
Alijun valijulloh (arabī: علي ولي الله) (toçikī: Alī sarparaste az çonibi Xudost) şiori şiajon dar borai e'tiqod ba imomat va vilojati Imom Alī (a) ast. Şiajon xilofati Alī (a)-ro ba'd az rehlati Pajƣambar (s) dasture az sūi Xudo medonand.
Şiajon dar azon va iqoma ba'd az şahodat ba risolati Pajƣambar (s) va hamcunin pas az şahodatajn, ba «Alī valijulloh» niz şahodat medihand, agarci onro çuz'e az azonu iqoma namedonand.
Mirzoi Qumī - olimi şiai qarni sezdahumi qamarī, guftani «Alī valijulloh»-ro pas az «lo iloh illalloh, Muhammad Rasululloh» mustahab donistaast. Hamcunin az nazari Sajid Muhammadhusajn Husajniji Tehronī, in cand çumlai çudoinopazir ast; bo in istidlol, ki dar naxustin rūze, ki Pajƣambar aqvomi xudro ba Islom, da'vat kard, ba pajravī az Imom Alī (a) niz dastur dod.
Sikkahoe bo zarbi iborati «Alī valijulloh» dar hukumathoi şia hamcun Oli Būja, Ismoilī va Fotimī bar ço monda, ki qadimitarini on marbut ba nimai qarni cahorumi qamarī ast. In iborat dar me'morihoi şi'ī va davrai Fotimī niz ba kor raftaast; az çumla bar mehrobe, ki dar soli 478h.q. (1094m.) ba masçidi Ibni Tulun dar Qohira afzuda şud.
Çojgoh va mafhumşinosī
«Alijun valijulloh» az şiorhoi namojoni şia dar borai e'tiqod ba imomat va vilojati Imom Alī (a) ast, ki az ojati Vilojat va ahodise monandi hadisi vilojat va xutbai Ƣadir girifta şudaast.[3] Şiajon «Alijun valijulloh»-ro ba ma'noī «Alī sarparaste[4] az çonibi Xudo ast» donista[5] va xilofati Alī (a) pas az rehlati Pajƣambar (s)-ro dasture az sūi Xudo medonand.[6] Dar muqobil, ahli sunnat xilofati Alī (a)-ro ba'd az xilofati xulafoi segona şumorida[7] va xilofati ūro monandi xilofati digar xulafo, az çonibi Xudo namedonand.[8]
Iborati «Alijun valijulloh» az mijoni kitobhoi cahorgonai şia, dar al-Kofī[9] va dar Man lo jahzuruhu-l-faqih[10] zikr şudaast. Hamcunin dar zijoratnomahoe, ki dar in kitobho zikr şuda, Imom Alī (a) bo unvoni «valijulloh» muxotab qaror giriftaast.[11] Dar barxe rivojot dar manobei ravoiji şia, pas az iborati «Alijun valijulloh», çumlai «vasiji Rasululloh» (toçikī: çonişini Rasuli Xudo)[12] va dar barxe «xalifai ba'di Rasululloh» (toçikī: xalifai pas az rasuli Xudo) zikr şudaast.[13] Barxe sufijoni ahli sunnat niz iborati «Alijun valijulloh»-ro dar osoraşon zikr kardaand.[14]
Şiajon dar marosimi idi Ƣadir tabloho va parcamhoe bo iborati «Alijun valijulloh» nasb mekunand.[15] Hamcunin onro rūi nigini anguştar hak mekunand.[16] [Manbai behtare nijoz ast] Dar puşti moşin naviştani in iborat, az farhanghoi barxe şiajon dar Eron ast.[17] [Manbai behtare nijoz ast]
Şahodati solisa
- Maqolai aslī: Şahodati solisa
Şiajon dar azon va iqoma pas az şahodat ba risolati Pajƣambar (s), ba «Alijun valijulloh» şahodat medihand.[18] Faqehoni şia onro çuz'e az azonu iqoma namedonand,[19] vale bisjore az onho guftani onro ba qasdi rasidan ba savob, çoiz şumoridaand.[20] Hamcunin şiajon baroi şahodati Islom ovardan, pas az şahodat ba tavhid va risolati Pajƣambar (s) ba «Alijun valijulloh» şahodat medihand;[21] agarci faqehoni şia onro baroi Islom ovardan lozim nadonistaand.[22]
Dar rivojote az manobei hadisiji şia, pas az iborati «lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh», çumlai Alijun valijulloh zikr şuda[23] va guftani Alijun valijulloh ba'd az on, boisi baxşida şudani gunohon donista şudaast.[24] Mirzoi Qumī - faqehi şiai qarni sezdahumi qamarī, bar asosi rivojot guftani «Alijun valijulloh» pas az «Muhammad rasululloh»-ro mustahab donistaast.[25] Sajid Muhammadhusajn Husajniji Tehronī - olimi şia (vaf. 1374h.ş.), iborati «Lo ilohi illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh»-ro ƣajriqobili çudosozī donistaast. Ū ba hadisi Javmuddor istidlol kardaast, ki bar asosi on, dar naxustin rūze, ki Pajƣambar aqvomi xudro ba Islom va guftani şahodatajn da'vat kard, ba pajravī az Imom Alī (a) niz dastur dod.[26]
Bar asosi barxe rivojot, dar rūzi qijomat bar toçhoi sari Pajƣambar (s)[27] va Imom Alī (a),[28] iborati «Lo iloha ilalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh» navişta şudaast.[Joddoşt 1] Monandi in tavsifot dar barxe az digar rivojoti manobei şia niz zikr şudaast.[29]
Iborati «Bismillohir-Rahmonir-Rahim, lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh», jake az iborote bud, ki bar porcahoi davrai Fotimī navişta meşud.[30]
Zarbi sikka bo iborati Alijun valijulloh
.jpg)
Barxe hokimon dar hukumathoi şia sikka bo iborati Alijun valijulloh zarb kardaand. Şumore az onho cuninand:
- Bovandijon dar Tabariston dar nimai qarni cahorumi qamarī[32]
- Dajlamijon dar Gelon[33]
- Oli Būja pas az ba hukumat rasidani Basosirī (vaf. 451h.q.)[34]
- Ulçojtu, haştumin sultoni Ilxonī, pas az taƣjiri mazhabaş ba şia[35]
- Sarbadoron (hukumat 736 - 788h.q.)[36]
- Ismoilijoni Alamut (hukumat 483 - 654)[37]
- Safavijon (hukumat 907 - 1135h.q.)[38]
Darçi «Alijun valijulloh» bar rūi sikka, az sūi hokimoni ƣajrişia monandi Arƣavun - cahorumin hokimi Ilxonī (hukumat 683 - 690h.q.),[39] va Oqi Qavinulho (hukumat 872 - 908h.q.)[40] niz guzoriş şudaast. Barxe paƶūhişgaroni ta'rix, daleli onro garoişi e'tiqodiji hokimon ba mazhabi şia[41] jo çalbi himojati şiajon[42] donistaand.
Dar binohoi ta'rixī va mazhabī
Çumlai «Alijun valijulloh» dar me'morihoi şi'ī[44] va dar davrai Fotimī ba kor meraft.[45] Baroi namuna bar rūi mehrobe, ki dar soli 478h.q. (1094m.) ba masçidi Ibni Tavlun dar Qohira afzuda şud, iborati «Lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh» navişta şudaast.[46] In mehrob dar davrai xilofati Maoz Mustansiri Fotimī (hukumat 427 - 487h.q.) - haƶdahumin imomi Ismoilija, soxta şud.[47][Manbai behtare nijoz ast]
Rūi gunbadi Sultonija voqe' dar şahri Sultonija nazdiki Zançon, katibai «Alijun valijulloh» naqş bastaast, ki marbut ba soli 710 qamarī ast. Gunbadi Sultonija pas az şia şudani Ulçojtu - haştumin podşohi Ilxonī, va ba dasturi ū soxta şud.[48] Hamcunin iborati «Alijun valijulloh» bar devorhoi masçidi kabudi Tabrez naqş şudaast, ki dar zamoni Çahonşoh, az podşohoni Qaroqujun dar soli 870 qamarī soxta şud.[49] Mehrobi imomzoda Habib ibni Mūso dar Koşon marbut ba soli 770 qamarī, niz doroi iborati «Lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh» ast.[50]
Çumlai «Alijun valijulloh» dar harami barxe imomon va imomzodagon ba kor raftaast; az çumla rūi zarihi harami Imom Alī (a),[51] zarihi Imom Rizo (a)[52] va manorai harami hazrati Abbos (a).[53]
Dar adabijot
Iborati «Alijun valijulloh» dar adabijoti forsī in'ikos doştaast. Sajid Alī Imoduddin Nasimī - şoiri sufii qarni haştumi qamarī, cunin surudaast:
- Har vasf ki dar şa'ni Kalomulloh ast,
- Xosijati ū tamomi Bismilloh ast.
- On nuqta ki on dar boi bismilloh ast,
- On xoli ruxi Alī valijulloh ast.[54]
Asiri Lohiçiji Nurbaxşī - sufiji qarni nuhumi qamarī, ƣazale bo radifi «Alī valijulloh» surudaast, ki du bajti oƣozini on cunin ast:
- Imomu hodiji çonī Alī valijulloh,
- Tabibi dardi nihonī Alī valijulloh.
- Namerasad ba kamoli tu şarhi notiqaam,
- Fuzun zi haddi bajonī Alī valijulloh....[55]
Urfiji Şerozī - şoiri qarni dahumi qamarī,[Joddoşt 2][56] Muhammadquliji Salim Tehronī - şoiri qarni jozdahumi qamarī,[Joddoşt 3][57] va Muhammadkozim Oşuftai Şerozī, şoiri davrai Qoçor niz [Joddoşt 4][58] iborati «Alijun valijulloh»-ro dar aş'ori xud ba kor burdaand.
«Alijun valijulloh» dar şe'ri arabī niz in'ikos doştaast. Fazl ibni Abbosi Lahabī az şoironi Banī Hoşim, dar posuxi şe're, ki Valid ibni Uqba ibni Abimu'it - barodari modariji Usmon, dar sūgi qatli vaj va alajhi Banī Hoşim suruda bud, şe're guft, ki dar on iborati «Alijun valijulloh» ba kor raftaast. [Joddoşt 5][59]
Hamcunin Ibni Şahroşūb - olimi şiai qarni şaşumi qamarī,[Joddoşt 6][60] va Çamoliddin Muhammad Naçafiji Molikī (vaf. 1086h.q.), şoir va az navodagoni Moliki Aştar[Joddoşt 7][61] niz «Alijun valijulloh»-ro dar şe'ri arabiji xud ba kor burdaand.
Nigorxona
-
![Jake az katibahoi favqoniji zarihi Imom Alī (a).[62]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/6/6e/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg/386px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
Jake az katibahoi favqoniji zarihi Imom Alī (a).[62] -
![Iborati Alijun valijulloh dar harami Imom Alī (a).[63]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/2/28/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg/150px-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
Iborati Alijun valijulloh dar harami Imom Alī (a).[63] -
![Naqşi Alijun valijulloh bar zarihi Imom Rizo (a).[64]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/7/74/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg/350px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg)
Naqşi Alijun valijulloh bar zarihi Imom Rizo (a).[64] -
![Naqşi Alijun valijulloh rūi minorai Harami Hazrati Abbos (a) ba xatti kūfiji Binoī.[65]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/5/55/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg/418px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg)
Naqşi Alijun valijulloh rūi minorai Harami Hazrati Abbos (a) ba xatti kūfiji Binoī.[65] -
Qit'ai xuşnivisiji Alijun valijulloh, ba xatti suls, asari Muhammad al-Muşrifovī (1439h.q.).[66] -
Sikkae az davrai Şoh Ismoili Avvali Safavī, ki bar rūi on iborati Lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh naqş şudaast. (929h.q. dar Şeroz)[67] -
![Sikkae az davroni Ulçojtu, podşohi Ilxonī, ki iborati Alijun valijulloh bar on naqş şudaast. (Bajni 703 va 716h.q.)[68]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/3/38/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png/226px-%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png)
Sikkae az davroni Ulçojtu, podşohi Ilxonī, ki iborati Alijun valijulloh bar on naqş şudaast. (Bajni 703 va 716h.q.)[68] -
![Iborati Alijun valijulloh rūi sikkae az davrai Rustam ibni Şarvin (365h.q. dar Tabariston)[69]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/7/76/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg/430px-%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg)
Iborati Alijun valijulloh rūi sikkae az davrai Rustam ibni Şarvin (365h.q. dar Tabariston)[69]
![Jake az katibahoi favqoniji zarihi Imom Alī (a).[62]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
![Iborati Alijun valijulloh dar harami Imom Alī (a).[63]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
![Naqşi Alijun valijulloh bar zarihi Imom Rizo (a).[64]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg)
![Naqşi Alijun valijulloh rūi minorai Harami Hazrati Abbos (a) ba xatti kūfiji Binoī.[65]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg)
![Sikkae az davroni Ulçojtu, podşohi Ilxonī, ki iborati Alijun valijulloh bar on naqş şudaast. (Bajni 703 va 716h.q.)[68]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png)
![Iborati Alijun valijulloh rūi sikkae az davrai Rustam ibni Şarvin (365h.q. dar Tabariston)[69]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg)
Ezoh
- ↑ «Mirror image of 'Alii wali Allah», Library of Congress.
- ↑ «Gunbadi harami Alavī tamiz şud/ nasbi parcami Alī valijulloh», pojgohi xabariji tahliliji 361 daraçai Eron.
- ↑ Muhaddisī, Farhangi Ƣadir, 1386h.ş., sah.422 va 423.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Husajniji Milonī, Çavohir-ul-kalom fi ma'rifat-il-imomati va-l-imom, 1389h.ş., ç.2, sah.294.
- ↑ Tabotaboī va Şohī, Barrasihoi islomī, 1388h.ş., ç.1, sah.150.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Tabariji Saƣir, Daloil-ul-imomat, 1413h.q., sah.18.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Abdulloh ibni Ahmad ibni Hanbal, as-Sunnat, 1408h.q., ç.2, sah.573; Qirvonī, Aqidat-us-salaf, Dorul'osima, sah.61.
- ↑ Içī, al-Mavoqif fi ilm-il-kalom, olamulkutub, sah.395.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1429h.q., ç.8, sah.99.
- ↑ Şajxi Saduq, Man lo jahzuruhu-l-faqih, 1413h.q., ç.2, sah.604.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Kulajnī, al-Kofī, 1429h.q., ç.9, sah.295 va 296; Şajxi Saduq, Man lo jahzuruhu-l-faqih, 1413h.q., ç.2, sah.586, 589, 590, 592; Şajxi Tūsī, Tahzib-ul-ahkom, 1407h.q., ç.6, sah.26, 27, 28.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Rovandī, ad-Da'avot, 1407h.q., sah.211.
- ↑ Qumī, Tafsir-ul-Qumī, 1404h.q., ç.2, sah.208.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Kaşfiji Tirmizī, Manoqibi Murtazavī, 1380h.ş., sah.140 va 319; Mazharī, at-Tafsir-ul-Mazharī, 1412h.q., ç.7, sah.256; Qunduzī, Janobi'-ul-mavaddat, 1422h.q., ç.1, sah.250, 288 va 249.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba “Huzuri millioniji mardumi Tehron dar mehmoniji 10 kilometriji Ƣadir”, xabarguzoriji Tobnok.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba “Anguştari aqiqi xattiji Alī valijulloh”, çavohiroti parcamī.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba “Şabloni puştnavisiji moşiniji tarhi Alī valijulloh”, xidmatguzoron.
- ↑ Sarovī, al-Qutuf-ud-donija fi-l-masoil-is-samonija, 1997m., ç.1, sah.55.
- ↑ Subhonī, Şi'aşinoxt, 1397h.ş., sah.352; Jazdī, Muhammadkozim, al-Urvat-ul-vusqo, 1429h.q., ç.1, sah.532.
- ↑ Ƣazī, aş-Şahodat-us-solisat-ul-muqaddasa, 1423h.q., sah.361 - 384.
- ↑ Baroi namuna nig.: Ibni Şahroşūb, Manoqibu oli Abitolib (a), 1379h.q., ç.2, sah.52; Ibni Şozon, ar-Ravzatu fi fazoili Amir-il-mu'minin (a), 1423h.q., sah.196.
- ↑ Baroi namuna nig.: Naçafī, Çavohir-ul-kalom, 1362h.ş., ç.41, sah.630; Şahidi Sonī, Zajniddin ibni Alī, Masolik-ul-afhom ilo tanqehi şaroi'-il-Islom, Qum, muassisai al-maorif-ul-islomija, ç.15, 36.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Qumī, Tafsir-ul-Qumī, 1404h.q., ç.2, sah.325; Şajxi Saduq, al-Amolī, 1376h.ş., sah.670.
- ↑ Ibni Şozoni Qumī, ar-Ravzatu fi fazoili Amir-il-mu'minin, 1423h.q., sah.23.
- ↑ Mirzoi Qumī, Ƣanoim-ul-ajjom, 1375h.ş., ç.2, sah.423.
- ↑ Husajniji Tehronī, Imomşinosī, 1402h.q., ç.1, sah.95.
- ↑ Qumī, Tafsir-ul-Qumī, 1404h.q., ç.2, sah.325.
- ↑ Şajxi Saduq, al-Amolī, 1376h.ş., sah.670.
- ↑ Baroi namuna nig.: Kulajnī, al-Kofī, 1429h.q., ç.8, sah.99; Şajxi Saduq, al-Xisol, 1362h.ş., ç.1, sah.324; Tabariji Omuliji Saƣir, Daloil-ul-imomat, 1413h.q., sah.413; Ibni Şozon, Miatu manqabat min manoqibi Amir-il-mu'minin va-l-aimma, 1407h.q., sah.49.
- ↑ Zkiji Muhammadi hasan, «al-Mansuçot-ul-islomijat-ul-misrija va ma'razu Çavbalon bi Boris», sah.29.
- ↑ «FATIMID, AL - MUSTANSIR », NumisBids.
- ↑ Mavaddat, «Tahlile bar ravandi zarbi iborati Alī valijulloh bar sikkahoi Bovandijoni kivsija», sah.219.
- ↑ Ça'farijon, Ta'rixi taşajju' dar Eron, 1387h.ş., sah.361.
- ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam fi ta'rix-il-umami va-l-muluk, 1412h.q., ç.16, sah.37.
- ↑ Fasoī, Forsnomai Nosirī, 1382h.ş., ç.1, sah.288.
- ↑ Çon Mosun, Xuruç va uruçi sarbadoron, 1361h.ş., sah.83.
- ↑ Sarafrozī, “Şa'oiri şi'ī bar sikkahoi islomī to şaklgiriji hukumati safavijon”, sah.13.
- ↑ Andomī va Sulajmonī, «Barge az sikkaşinosī (ravandi taşajju' dar Eron)», sah.83 va 84.
- ↑ Ça'farijon, Ta'rixi taşajju' dar Eron, 1387h.ş., sah.691.
- ↑ Sarafrozī, “Şa'oiri şi'ī bar sikkahoi islomī to şaklgiriji hukumati safavijon”, sah.23.
- ↑ Çon Mosun, Xuruç va uruçi sarbadoron, 1361h.ş., sah.83; Ça'farijon, Ta'rixi taşajju' dar Eron, 1387h.ş., sah.361.
- ↑ Sarafrozī, “Şa'oiri şi'ī bar sikkahoi islomī to şaklgiriji hukumati safavijon”, sah.15.
- ↑ «Molana Imam Mustansirbillah», The Bohras.
- ↑ Muhaddisī, Farhangi Ƣadir, 1386h.ş., sah.423.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba «Molana Imam Mustansirbillah», The Bohras.
- ↑ Fuod Sajid, “al-Qohira”, sah.8044.
- ↑ «Molana Imam Mustansirbillah », The Bohras.
- ↑ Ça'farijon, Ta'rixi taşajju' dar Eron, 1387h.ş., sah.737.
- ↑ Sarafrozī, «Şa'oiri şi'ī bar sikkahoi islomī to şaklgiriji hukumati safavijon», sah.22.
- ↑ Ça'farijon, Ta'rixi taşajju' dar Eron, 1387h.ş., sah.850.
- ↑ «Az-Zarih-ul-muqaddas», şabakatul-Imom Alī (a) medija.
- ↑ «Aksi bo kajfijat: zarihi mutahhari Imom Rizo (a)», pojgohi aksi Razavī.
- ↑ «Gunbadi harami hazrati Abbos (a)», pojgohi Karbubalo (pojgohi taxassusiji Imom Husajn (a)).
- ↑ Nasimī, Zindagī va aş'ori Imoduddini Nasimī, 1372h.ş., sah.355.
- ↑ Asiriji Lohiçī, Devoni aş'or va rasoil, 1357h.ş., sah.371.
- ↑ Taqijuddini Koşī, Xulosat-ul-aş'or va zubdat-ul-afkor, 1392h.ş., sah.200.
- ↑ Rahim, «Muhammadquliji Salimi Tehronī», sah.225.
- ↑ Oşuftai Şerozī, «Ƣazalijot, şumorai 1009», sajti Gançur.
- ↑ Mas'udī, Muruç-uz-zahab, 1409h.q., ç.2, sah.347 va 348.
- ↑ Ibni Şahroşūb, Manoqibu oli Abitolib (a), 1379h.q., ç.1, sah.323.
- ↑ Abdurrahmon ibni Darham, at-Tuhr nuzhat-ul-absori bi taroif-il-axbor-il-aş'or, Dor-ul-ibod, sah.225.
- ↑ «Az-Zarih-ul-muqaddas», Şabakat-ul-Imom Alī (a) medija.
- ↑ «Ma'olim imronija», Şabakat-ul-Imom Alī (a) medija.
- ↑ «Aksi bo kajfijat: zarihi mutahhari Imom Rizo (a)», pojgohi aksi Razavī.
- ↑ «Gunbadi harami hazrati Abbos (a)», pojgohi Karbubalo (pojgohi taxassusiji Imom Husajn (a)).
- ↑ «Alī valijulloh», safhai Muhammad al-Muşrifovī dar pinters.
- ↑ «Safavid Shah Ismail I 907 - 930AH AV», NumisBids.
- ↑ «Sikkai sulton Muhammad Xudobanda (Ulçojtu) Ilxonī», kitobxona va muzei milliji Malik.
- ↑ «Sikkai Bovandijon, Rustam ibni Şarvvn», sajti al-Bajon.
Joddoşt
- ↑ Dar Tafsiri Qumī afzun bar se çumla, in iborat (الْمُفْلِحُونَ هُمُ الْفَائِزُونَ بِاللَّهِ) niz omadaast, vale dar Amoliji Toç ba surati cahorgūş tavsif şudaast, ki bar har gūşaaş dar se satr in iborati Lo iloha illalloh, Muhammad rasululloh, Alijun valijulloh/ لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علي ولي الله navişta şudaast. Az zohiri in rivojot istifoda meşavad, ki in havodis peş az raftan ba bihişt va giriftani kalidhoi on ast.
- ↑
Şahi sariri vilojat, Imomi xittai şar', Muhiti olami doniş Alī valijulloh. - ↑
Furūƣi subhi imomat, Alī valijulloh, Safoi oinai din, Amiri kulli amir. - ↑
Imomi maşriqu maƣrib, Amiri kulli amir, Şafi'i arsai mahşar, Alī valijulloh - ↑ و کان ولیّ العهد بعد محمد/ علی و فی کل المواطن صاحبه/ علی ولی الله اظهر دینه/ و انت مع الاشقین فیما تحاربه
- ↑ اَلا اِن خیر الناس بعد نبینا/ علی ولی الله و ابن المهذَّبِ/ به قام للدین الحنیف عموده/ و صار رفیعاً ذا رواق مطنبِ
- ↑ اَلا اِن خیر الناس بعد نبینا/ علی ولی الله و ابن المهذَّبِ/ به قام للدین الحنیف عموده/ و صار رفیعاً ذا رواق مطنبِ
Sarcaşma
- “Anguştari aqiqi xattiji Alijun valijulloh”, çavohiroti parcamī, sanai bozdid: 13 mehri 1401h.ş.
- “Huzuri millioniji mardumi Tehron dar mehmoniji 10 kilometriji Ƣadir”, xabarguzoriji Tobnok, sanai darçi matlab: 27 tiri 1401h.ş., sanai bozdid: 9 mehri 1401h.ş.
- “Şabloni puştnavisiji moşiniji tarhi Alī valijulloh”, Xidmatguzoron, sanai bozdid: 13 mehri 1401h.ş.
- FATIMID, AL-MUSTANSIR, NumisBids, sanai darçi matlab: 2 maji 2019m., sanai bozdid: 1 mehri 1401h.ş.
- «Mirror image of 'Alii wali Allah», Library of Congress, sanai bozdid: 13 xurdodi 1401h.ş.
- Molana Imam Mustansirbillah, The Bohras, sanai bozdid: 4 tiri 1401h.ş.
- Safavid Shah Ismail I 907-930AH AV, NumisBids, sanai darçi matlab: 4 dekabri 2020m., sanai bozdid: 5 tiri 1401h.ş.
- «Az-Zarih-ul-muqaddas», Şabakat-ul-Imom Alī (a) medija, sanai bozdid: 16 xurdodi 1401h.ş.
- «Gunbadi harami Alavī tamiz şud/ nasbi parcami Alijun valijulloh», pojgohi xabariji tahliliji 361 daraçai Eron, 21 bahmani 1400h.ş., sanai bozdid: 24 xurdodi 1401h.ş.
- «Ma'olim imronija», Şabakat-ul-Imom Alī (a) medija, sanai bozdid: 16 xurdodi 1401h.ş.
- «Sikkai Bovandijon, Rustam ibni Şarvin», sajti Albajon (muassisatul-bajon litavosul vataassul), sanai darçi matlab: 24 ozari 1399h.ş., sanai bozdid: 11 tiri 1401h.ş.
- «Sikkai Sulton Muhammadi Xudobanda (Ulçojtu) Ilxonī», Kitobxona va muzei milliji Malik, sanai bozdid: 6 tiri 1401h.ş.
- Abdulloh ibni Ahmad ibni Hanbal, Şajboniji Baƣdodī, as-Sunnat, beço, Doru Ibni-l-Qajjim, 1408h.q.
- Abdurrahmon ibni Darham, Abdurrahmon ibni Abdulloh, Nuzhat-ul-absori bi taroif-il-axbor-il-aş'or, Bejrut, Dor-ul-ibod, be to.
- Avdī, Sattor, “Kovuşe navin dar ta'rixi Fotimijoti Misr”, dar maçallai kitobi Moh, bahman va isfandi 1382h.ş.
- Al-luçnatud-doima lilbuhusil'ilmijati val-ifto,Fatovo-l-luçnatid-doimat (al-maçmu'at-ul-ulo) , Rijoz, Riosatu idorat-il-buhus-il-ilmijati va-l-ifto, be to.
- Andomī, Pariso va Said Sulajmonī,«Barge az sikkaşinosī (ravandi taşajju' dar Eron)», dar maçallai kitobi Mohi hunar, №31 va 32, farvardin va urdibihişti 1380h.ş.
- Asiriji Lohiçī, Muhammad, Devoni aş'or va rasoili Şamsiddin Muhammad Asiriji Lohiçī, tahqiqi Mahdiji Muhaqqiq va Carls Adams, ba ihtimomi Baroti Zançonī, Tehron, muassisai mutoli'oti islomiji donişgohi Makgil, 1357h.ş.
- Varom ibni Abifaros, Mas'ud ibni Iso, Maçmu'ai Varom, Qum, maktabai faqeh, 1410h.q.
- Ƣazī, Abdulhalim, aş-Şahodat-us-solisat-ul-muqaddasa ma'dan-ul-Islom-il-komil va çavhar-ul-imon-il-haq, Bejrut, Dor-ul-qorī, 1423h.q.
- Zakī Muhammad Hasan, «al-Mansuçot-ul-islomijat-il-misrija va ma'razi Çavbalon bi Boris», dar maçallai arrisola, №102, 17 ijuli 1935m.
- Ibni Çavzī, al-Muntazam fi ta'rix-il-umami va-l-muluk, ba tahqiqi Muhammad Abduqodiri Ato va Mustafo Abduqodir Ato, Bejrut, Dor-ul-kutub-il-ilmija, 1412h.q./1992m.
- Ibni Şahroşūbi Mozandaronī, Muhammad ibni Alī, Manoqibu oli Abitolib (a), Qum, Alloma, 1379h.q.
- Ibni Şozon, Muhammad ibni Ahmad, Miatu manqabat min manoqibi Amir-il-mu'minin va-l-aimma, ba tahqiq va tashehi madrasai Imom Mahdī (a), Qum, madrasat-ul-Imom-il-Mahdī (a), 1407h.q.
- Ibni Şozoni Qumī, Şozon ibni Çabrail, ar-Ravzatu fi fazoili Amir-il-mu'minin Alī ibni Abitolib (a), ba tahqiq va tashehi Aliji Şukrcī, Qum, maktabatul-omin, 1423h.q.
- Içī, al-Mavoqif fi ilm-il-kalom, Bejrut, olam-ul-kutub, be to.
- Kaşfiji Tirmizī, Muhammadsoleh ibni Abdulloh, Manoqibi Murtazavī, Tehron, ravzana, 1380h.ş.
- Kulajnī, Muhammad ibni Ja'qub, al-Kofī, tahqiq va tashehi Dorulhadis, Qum, Dor-ul-hadis, 1429h.q.
- Qirvonī, ibni Abizajd, Aqidat-us-salaf (muqaddimai Abizajd al-Qirvonī likitobatir-risola), beço, Dor-ul-osima, be to.
- Qumī, Alī ibni Ibrohim, Tafsir-ul-Qumī, ba tahqiq va tashehi Tajjib Musaviji Çazoirī, Qum, Dor-ul-kitob, 1404h.q.
- Qunduzī, Sulajmon ibni Ibrohim, Janobi'-ul-mavaddat li zavī-l-qurbo, Qum, Dor-ul-usva, 1422h.q.
- Mavaddat, Lido, «Tahlile bar ravandi zarbi iborati Alijun valijulloh bar sikkahoi Bovandijoni kivsija», dar maçallai ta'rixnomai Eron ba'd az Islom, №25, zimistoni 1399h.ş.
- Mazharī, Muhammad Sanoulloh, at-Tafsir-ul-Mazharī, ba tahqiqi Ƣulomnabī at-Tunisī, Pokiston, maktabat-ur-Raşidija, 1412h.q.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Tarçumai Qur'on, Qum, Daftari mutolioti ta'rix va maorifi islomī, 1373h.ş.
- Maqrizī, Taqijuddin Ahmad ibni Alī, al-Mavo'iz va-l-e'tibor bi zikr-il-xutati va-l-osor, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1418h.q.
- Mas'udī, Alī ibni Husajn, Muruç-uz-zahab, tahqiqi As'adi Doƣir, Qum, Dor-ul-hiçrat, 1409h.ş.
- Mirzoi Qumī, Abulqosim ibni Muhammadhasan, Ƣanoim-ul-ajjom fi masoil-il-haloli va-l-harom, Qum, maktab-ul-e'lom-il-islomī, 1375h.ş.
- Muhaddisī, Çavod, Farhangi Ƣadir, Qum, naşri ma'ruf, 1386h.ş.
- Nasimī, Sajidalī Imoduddin, Zindagī va aş'ori Imoduddini Nasimī, ba kūşişi Jadulloh Çaloliji Pandarī, Tehron, naşri nav, 1372h.ş.
- Naçafī, Muhammadhasan, Çavohir-ul-kalom, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, 1362h.ş.
- Oşuftai Şerozī, «Ƣazalijot, şumorai 1009», sajti Gançur (durdonahoi adabi porsī), sanai bozdid: 16 mehri 1401h.ş.
- Rahim, Rizo, «Muhammadquliji Salimi Tehronī», dar maçallai donişkadai adabijot va ulumi insoniji donişgohi Tehron, Tehron, bahmani 1346h.ş.
- Rovandī, Qutbibadin Said ibni Hibatulloh, ad-Da'avot (silvat-ul-hazin), Qum, intişoroti madrasai Imom Mahdī (a), 1407h.q.
- Sarafrozī, “Şa'oiri şi'ī bar sikkahoi islomī to şaklgiriji hukumati safavijon”, dar maçallai Şi'aşinosī, №51, poizi 1394h.ş.
- Sarovī, Abdulmuhsin, al-Qutuf-ud-donija fi-l-masoil-is-samonija, muqaddimai Abdulloh Adnon Muntafakī, beço, Dor-ul-mavaddat, 1997m.
- Subhonī, Ça'far va çam'e az muhaqqiqon, Şi'aşinoxt (ta'rix, aqoid, ahkom, odob va ulum), Qum, Imom Alī ibni Abitolib (a), 1397h.ş.
- Tabariji Omuliji Saƣir, Muhammad ibni Çarir, Daloil-ul-imomat, tahqiq va tashehi qism-ud-dirosot-il-islomija muassisai al-Be'sat, Qum, Be'sat, 1413h.q.
- Tabotaboī Muhammadhusajn, va Hodiji Xusravşohī, Barrasihoi islomī, Qum, Bustoni kitobi Qum (intişoroti Daftari tabliƣoti islomiji Havzai ilmijai Qum), 1388h.ş.
- Taqijuddini Koşī, Muhammad ibni Alī, Xulosat-ul-aş'or va zubdat-ul-afkor, Tehron, Markazi paƶūhişiji mirosi maktub, 1392h.ş.
- Tustarī, Qozī Nurulloh, Ehqoq-ul-haq va izhoq-ul-botil, Qum, Maktabatu Ojatulloh al-Mar'aşī an-Naçafī, 1409h.q.
- Fuod Sajid, “al-Qohira”, dar Donişnomai mūçazi doirat-ul-maorif-il-islomija, beço, Markaz-uş-şoriqa li-l-ibdo'-il-fikrī, 1418h.q./1998m.
- Husajniji Milonī, Alī, Çavohir-ul-kalom fi ma'rifat-il-imomati va-l-imom, Qum, markazi haqoiqi Islom, 1389h.ş.
- Husajniji Tehronī, Sajid Muhammadhusajn, Imomşinosī, Maşhad, Muassisai tarçuma va naşri davrai ulum va maorifi Islom, 1422h.q.
- Ça'farijon, Rasul, Ta'rixi taşajju' dar Eron, Tehron, naşri ilm, 1387h.ş.
- Çon Mosun, Smit, Xuruç va uruçi sarbadoron, tarçumai Ja'qubi Oƶand, Tehron, donişgohi Tehron, 1361h.ş.
- Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī, al-Amolī, Tehron, Kitobcī, 1376h.ş.
- Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī, al-Xisol, tahqiq va tashehi Aliakbari Ƣafforī, Qum, Çome'ai mudarrisin, 1362h.ş.
- Şajxi Saduq, Muhammad ibni Alī, Man lo jahzuruhu-l-faqih, tahqiq va tashehi Aliakbari Ƣafforī, Qum, Daftari intişoroti islomiji vobasta ba Çome'ai mudarrisini Havzai ilmijai Qum, 1413h.q.
- Şahidi Sonī, Zajniddin ibni Alī, Masolik-ul-afhom ilo tanqehi şaroi'-il-Islom, Qum, Muassisat-ul-maorif-il-islomija, 1413h.q.
- Jazdī, Muhammadkozim, al-Urvat-ul-vusqo ma'a hoşijati Sajidsodiq al-Husajnī aş-Şerozī, Qum, Dor-ul-ansor, 1429h.q.