Ояти Маҳорим

Ин мақола дар бораи ояти Маҳорим дар Қуръон аст. Барои ошноӣ бо мафҳуми маҳрамият, мадхали Маҳоримро бубинед.

Ояти Маҳорим

Маълумот дар бораи оят
Номи оят	Ояти Маҳорим
Воқеъ дар сураи	Нисо
Шумораи оят	23
Ҷузъ	4
Шаъни нузул	Издивоҷи Пайғамбар (с) бо Зайнаб бинти Ҷаҳш
Макони нузул	Мадина
Мавзуъ	Фиқҳӣ
Дар бораи	Маҳрамият
Оёти муртабит	Ояти 31 сураи Нур

Ояти Маҳорим (арабӣ: آية المحارم), ояти 23 сураи Нисо аст, ки маҳрамҳоро муаррифӣ мекунад; хешовандоне, ки издивоҷ бо онҳо ҳаром аст. Дар ин оят ҳафт даста аз заноне, ки ба воситаи маҳрамияти насабӣ, ду даста аз заноне, ки ба воситаи маҳрамияти разоъӣ ва чаҳор даста аз заноне, ки ба воситаи издивоҷ, ё хешовандии сабабӣ, издивоҷ бо онҳо ҳаром аст, зикр шудааст.

Дар ояти 31 сураи Нур, машҳур ба ояти Ҳиҷоб низ бархе аз маҳрамҳо муаррифӣ шудааст.

Матн ва тарҷума

Ояти 23 сураи Нисо ба муаррифии касоне мепардозад, ки издивоҷ бо онҳо ҳаром аст.

“ حُرِّ‌مَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْ‌ضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّ‌ضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَ‌بَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِ‌كُم مِّن نِّسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُوا دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ ۗ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ غَفُورً‌ا رَّ‌حِيمًا ⟨۲۳⟩

[Никоҳи инон] бар шумо ҳаром шудааст: модаронатон, духтаронатон, хоҳаронатон, аммаҳоятон, холаҳоятон, духтарони бародар, духтарони хоҳар, модарҳоятон, ки ба шумо шир додаанд, хоҳарони разоъии шумо, модарони занонатон, духтарони ҳамсаронатон, ки [он духтарон] дар домони шумо парвариш ёфтаанд ва бо он ҳамсарон ҳамбистар шудаед - пас агар бо онҳо ҳамбистар нашудаед, бар шумо гуноҳе нест [ки бо духтаронашон издивоҷ кунед] - ва занони писаронатон, ки аз пушти худатон ҳастанд, ва ҷамъи ду хоҳар бо ҳамдигар - магар он чи ки дар гузашта рух дода бошад - ки Худованд бахшандаи меҳрубон аст.

”

Шаъни нузул

Ба гуфтаи Шайхи Тӯсӣ дар тафсири ат-Тибён, бахше аз ояти 23 сураи Нисо («وَحَلائِلُ أَبْنائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلابِکُمْ; ва занони писаронатон, ки аз насли худатон ҳастанд») дар замоне нозил шуд, ки Расули Худо (с) бо Зайнаб бинти Ҷаҳш, ҳамсари Зайд ибни Ҳориса (писархондаи худ) пас аз кушта шудани ӯ дар ҷанги Муъта, издивоҷ кард ва мушрикон ба наҷвою гуфту шунуд пардохтанд.

Чунонки дар Тафсири Намуна омадааст, издивоҷи Пайғамбар (с) бо Зайнаб ба ҷиҳати аз байн бурдани яке аз расмҳои даврони ҷоҳилӣ будааст, ки тамоми аҳкоми марбут ба фарзандони ҳақиқиро дар ҳаққи фарзандхонда низ ҷорӣ карда ва издивоҷ бо ҳамсари ӯ баъд аз фавт ё талоқро қабеҳ медонистаанд.

Маҳорим

Мақолаҳои аслӣ: Маҳорим ва Маҳрамияти ризоъӣ

Маҳорим, касонеанд, ки ба сабаби хешовандӣ, нигоҳ кардан ва ошкор кардани зинат барои ҳамдигар ҷоиз, ва издивоҷи онҳо бо ҳам ҳаром аст. Ояти Маҳорим, баёнгари хешовандони насабӣ, сабабӣ ва ризоъӣ аст, ки издивоҷ бо онон ҳаром аст:

• Насаб: навъе хешовандие аст, ки ба воситаи таваллуди як ё чанд нафар аз дигарӣ ҳосил мешавад. Фуқаҳо бо истинод ба ин оят, издивоҷи ҳафт даста аз мардон бар ҳафт даста аз занон ба воситаи насабро ҳаром донистаанд:
• Модару модаркалон; падарӣ ва модарӣ
• Духтар ва духтари фарзанд
• Хоҳар
• Бародарзода (духтари бародар) авлод ва наваҳою натиҷаҳои бародар ҳарчи поёнтар раванд
• Хоҳарзода (духтари хоҳар) авлод ва наваҳою натиҷаҳои хоҳар ҳарчи поёнтар раванд.
• Амма ва аммаҳои падару модар.
• Хола ва холаҳои падару модар.
• Разоъ: маҳрамияти ризоъӣ, хешованде, ки бар асари шир хурдани кӯдак аз зане ғайр аз модараш эҷод мешавад. Дар ин оят фақат ба ҳаром будани издивоҷ бо модару хоҳарони ризоъӣ ишора шудааст. Фуқаҳо бо истинод ба ривояте аз Пайғамбар (с) «ҳар он чи ба воситаи насаб ҳаром аст, ба воситаи ризоъ низ ҳаром аст», ҳамаи заноне, ки ба воситаи насаб, издивоҷ бо онҳо ҳаром аст, издивоҷ бо онҳо ба воситаи ризоъро низ ҳаром донистаанд.
• Сабаб: бо хондани сиғаи ақд, илова бар зану шавҳар, бархе аз хешовандони марду зан бар якдигар маҳрам мешаванд, ки ба онҳо маҳорими сабабӣ мегӯянд. Ояти Маҳорим ба чаҳор маврид аз ин занон, ишора кардааст, ки иборатанд аз: модарзан, рабиба (духтари зан аз шавҳари дигараш), ки пас аз ақд бо ӯ омезиш кардааст), зани писар (келин) ва издивоҷ бо ду хоҳар дар замони воҳид.

Нукоти тафсирӣ

Бино ба назари бархе муфассирон, иборати «وَأَن تَجْمَعُوا بَینَ الْأُخْتَینِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ; [ҳаром аст] ҷамъи байни ду хоҳар, магар он чи дар гузашта рух додааст...» ба ин нукта ишора дорад, ки издивоҷ бо ду хоҳар дар як замон, дар асри ҷоҳилият марсум будааст ва бо нозил шудани ин оят, касоне ки дар гузашта чунин издивоҷҳое кардаанд, муҷозоте надоранд, аммо бояд яке аз ду хоҳарро интихоб карда ва дигариро раҳо кунанд. Ба гуфтаи Аллома Таботабоӣ дар тафсири ал-Мизон эҳтимол дорад истисно на танҳо аз ҷамъи байни ду хоҳар, балки аз тамоми фақароти мазкур дар оят бошад; чароки дар гузашта дар миёни ғайриаъроб умматҳое будаанд, ки бо бархе аз занони мазкур дар оят (маҳорим) издивоҷ мекардаанд, Ислом бо ин истисно, он издивоҷҳоро муътабар шуморида ва ба ҳалолзодагии фарзандони ҳосили аз онҳо ҳукм кардааст. Албатта вай дар ниҳоят эҳтимоли аввал(татбиқи истисно дар оят бар издивоҷи ду хоҳар)-ро зоҳиртар донистааст.

Ба гуфтаи Макорими Шерозӣ иборати поёнии оят «إِنَّ اللَّهَ کانَ غَفُوراً رَحِیماً» мутаносиб бо эҳтимоли дувум аст. Дар Тафсири Намуна омадааст, ки эҳтимол дорад фалсафаи ҳаром будани издивоҷ бо ду хоҳар дар ин оят, ҷилавгирӣ аз тазодди отифии байни онон бошад; чароки ба ҳукми иртиботи насабӣ, ду хоҳар алоқаи шадиде ба якдигар доранд, аммо замоне, ки рақиби ҳам шаванд, наметавонанд он алоқаро ҳифз кунанд; зеро доимо ангезаи муҳаббату рақобат дар вуҷуди онҳо дар ҳоли кашмакаш аст.

Ояти муртабит

Мақолаи аслӣ: Ояти Ҳиҷоб

Ояти 31 сураи Нур, машҳур ба ояти Ҳиҷоб низ зимни баёни бархе дастурот ба занон, бархе аз маҳорими ононро баршуморидааст:

“ وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ... وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ ⟨۳۱⟩

Ва ба занони боимон бигӯ:... зеварҳояшонро ҷуз барои шавҳаронашон, ё падаронашон, ё падарони шавҳаронашон, ё писаронашон, ё писарони шавҳаронашон, ё бародаронашон, ё писарони бародаронашон, ё писарони хоҳаронашон ошкор накунанд.

”

Ҷусторҳои вобаста

• Ояти Ҷилбоб