Qijomi tavvobin
 Koşikoriji dostoni Sulajmon ibni Surad | |
| Zamon | Soli 65 h.q. |
|---|---|
| Makon | Ajnulvarda |
| Sabab | Xunxohiji Imom Husajn (a) |
| Natiça | Şikasti tavvobin |
| Çanganda1 | Tavvobin |
| Çanganda2 | Laşkari Şom |
| Farmondeh1 | Sulajmon ibni Surad |
| Farmondeh2 | Ibni Zijod |
| Nerūho1 | Musajjab ibni Naçba, Abdulloh ibni Sa'd, Abdulloh ibni Vol, Rufoa ibni Şaddod va ƣ. |
| Nerūho2 | Husajn ibni Numajr, Şarhbil ibni Zilkalo', Adham ibni Muhriz, Rabia ibni Muxoriq, Çibilla ibni Abdulloh va ƣ. |
Qijomi tavvobin az naxustin qijomhoi şiajon pas az voqeai Karbalo ast, ki bo hadafi intiqom az qotiloni Imom Husajn (a), çubroni kūtohī dar joriji Imom Husajn (a) va supurdani hukumat ba Ahli Bajt (a), tavassuti barxe az saroni şia va ba rahbariji Sulajmon ibni Suradi Xuzoī dar Kūfa şakl girift.
Tavvobin pas az voqeai Oşūro dar soli 61 qamarī, maxfijona ba çam'ovariji neru va siloh pardoxtand. Gufta şuda ba xotiri hamrohī nakardani Muxtori Saqafī, bisjore az şiajon, bo tavvobin hamroh naşudand.
In qijom dar soli 65 qamarī dar muqobila bo laşkari Şom ba farmondehiji Ubajdulloh ibni Zijod dar mintaqai Ajnulvarda rux dod va pas az çangi cahorrūza va kuşta şudani bisjore az tavvobin xotima joft va boqimondai sipoh ba rahbariji Rifoa ibni Şaddod aqibnişinī kardand.
Eçodi taşakkuli munsaçime az şiajon bar pojai tafakkuri şi'ī va tahti ta'siri şahodati Imom Husajn (a) az natoiçi in qijom donista şudaast.
Angezai qijom
Pas az voqeai Oşūro va şahodati Imom Husajn (a) va joronaş dar soli 61 hiçrī, barxe şiajon, ki bo va'dai baj'at, az Husajn ibni Alī (a) da'vat karda budand ba Kūfa bijojad va pas az pajmonşikanī va jorī narasondan ba Imom (a), saxt puşajmon şuda budand, tasmim bar on giriftand, ki gunoh va iştibohi xeşro çubron kunand. Onon dar cand çalasa ba in natiça rasidand, ki in nang çuz bo kuşta şudan dar rohi Imom Husajn (a) va giriftani intiqom az qotiloni ū pok nameşavad.[1][2]
Şaklgiriji qijom
Cand moh pas az voqeai Karbalo, hududi sad tan az şiajon dar xonai jake az cehrahoi sarşinosi Kūfa ba nomi Sulajmon ibni Suradi Xuzoī, çam' şudand. Sulajmon dar in çalasa bo işora ba ojati 54 surai Baqara va tavbai qavmi Muso (a) xitob ba hoziron guft: mo ba Ahli Bajti Pajƣambar (s) va'dai jorī dodem, ammo joriaşon nakardem. Dar intizori farçomi kor mondem, to on ki farzandi Pajƣambaramon kuşta şud. Aknun, Xudo az mo rozī nameşavad, magar on ki bo qotiloni ū biçangem. Şamşerhoro tez kuned, asb va neru faroham sozed, to faroxonda şaved!.[3]
Pas az suxanoni Sulajmon, digar buzurgoni şia va joroni Imom Alī (a) monandi Musajjab ibni Naçabai Fazorī, Rifoa ibni Şaddodi Baçalī, Abdulloh ibni Voli Tamimī va Abdulloh ibni Sa'di Azdī ba suxanronī pardoxtand va sarançom Sulajmon ibni Suradi Xazoī ba rahbariji qijom intixob şud.[4]
Bino bar suxanon va çalasoti tavvobin, ahdofi onon dar du çihat bud:
- Xunxohī az qotiloni Imom Husajn (a)
- Supurdani hukumat ba xonadoni Pajƣambari akram (s).[5]
Barxe ta'rixnigoron, qijomi tavvobinro dar radifi naxustin qijomi şiajon pas az voqeai Oşūro zikr kardaand.[6]
Çam'ovariji nerū
Taşkili çalasoti haftagiji tavvobin dar soli 61 qamarī ba surati pinhonī dar borai şaklgiriji çumbiş, az tahijai nerū girifta, to mav'idi qijom dar huzuri Sulajmoni ibni Surad barguzor meşud. Onon maxfijona daruni Kūfa va qaboili atrof ba tahijai nerū va asliha pardoxta va muqaddamoti çangro omoda mekardand.[7]
Ba dunboli taşkili sipoh, Sulajmon ibni Suradi Xazoī dar soli 64 qamarī, nomahoero ba Sa'd ibni Huzajfa, rahbari şiajoni Madoin va Musanno ibni Maxramai Abdī az buzurgoni şia dar Basra menavisad va ononro ba qijom faro mexonad. Şiajoni Basra va Madoin niz dar posux ba nomai Sulajmon, omodagiji xeşro e'lom doşta va paziruftand, ki dar qijomi onon şirkat kunand.[8][9]
Oƣozi qijom
Sulajmon ibni Surad dar mohi rabi'-ul-avvali soli 65 qamarī qijomi xudro şurū' kard. Harcand afrodi zijode va'da doda budand, ki bo ū hamroh meşavand, ammo sarançom cahor hazor nafar dar Nuxajla, mahali taçammui sipohi tavvobin, huzur joftand.[10]
Naql şudaast, ki Muxtori Saqafī, Sulajmonro foqidi donişi sijosī va nizomī medonist va baxşi azime az şiajon ba in dalel az sipohi Sulajmon çudo şudand.[11]
Laşkari tavvobin dar 5-umi rabiul-avval az Nuxajla rohiji Damişq şudand. Hangome, ki sipoh ba Karbalo rasid, az asbho pijoda şuda, girjon xudro ba qabri Imom Husajn (a) rasonda va içtimoi purşūrero taşkil dodand.[12] Sulajmon dar mijoni onon guft: Xudojo, Tu şohid boş, ki mo bar din va rohi Husajn (a) va duşmani qotiloni ū hastem![13] Tavvobin niz ba duo pardoxtand, to holo ki tavfiqi şahodat dar rikobi Husajn (a) nasibaşon naşudaast, Xudovand ononro az şahid şudani pas az ū mahrum nasozad.[14]
Şurūi pajkor
Tavvobin qabl az rasidani laşkari Şom, dar mintaqai Ajnulvarda urdū zada, panç rūz dar on ço ba istirohat pardoxtand.
Sulajmon dar rūzi korzor ba tabjini pajkor va suporişoti çangī pardoxt va çonişinoni xeşro muarrifī kard. Ū xitob ba hozirin guft: agar man kuşta şudam, farmondehi sipoh Musajjab ibni Naçaba ast va pas az ū, Abdulloh ibni Sa'd ibni Nufajl farmondehiji sipohro bar ūhda bigirad. Pas az kuşta şudani ū, Abdulloh ibni Vol va Rifoa ibni Şaddod, digar farmondehoni nabardi tavvobin hastand.[15]
Dar 25-umi çamodilavval du sipoh muqobili jakdigar qaror giriftand va çangi bajni tavvobin va laşkari Şom oƣoz şud.[16] Farmondehiji sipohi Şomro Ubajdulloh ibni Zijod bar ūhda doşt. Husaj ibni Numajr, Şarhabil ibni Zilkiloi Hamirī, Adham ibni Muhrazi Bohilī, Rubaj'a ibni Maxoriqi Anavī va Çabala ibni Abdullohi Xas'amī ūro hamrohī mekardand.[17]
Oqibati nabard
Pas az nabardi cahorrūza, bisjore az tavvobin kuşta şudand va baqija dar muhosirai sipohi duşman qaror giriftand.
Farmondehoni tavvobin jake pas az digarī ba şahodat rasidand va andak boqimondai onon ba farmondehiji Rifoa ibni Şaddodi Baçalī maçbur ba aqibnişinī şudand. Tavvobin dar masiri bozgaşt bo şiajoni Basra va Madoin barxūrdand, ki ba joriji onon omada budand va pas az ibrozi andūh ba şahrhoi xud bozgaştand.
Pas az şikasti tavvobin va rasidan ba Kūfa, Muxtori Saqafī, ki dar zindon ba sar meburd, ba tamçid az Sulajmon va şahidoni qijom pardoxt va va'da dod, ki intiqomi tavvobinro girifta va ba xunxohiji Imom Husajn (a) qijom kunad.[18][19]
Natiça
Sajidhusajni Muhamadça'farī dar kitobi «Taşajju' dar masiri ta'rix» mu'taqid ast agarci tavvobin ba zohir dar barobari sipohi Umavī şikast xūrdand, ammo tavonistand baroi naxustin bor, taşakkuli munsaçime az şiajon ba vuçud ovarand va cun qijomi onon bar pojai tafakkuri şi'ī va tahti ta'siri şahodati Imom Husajn (a) şakl girifta bud, mūçibi peşrafti taşajju' şud.[20]
Ezoh
- ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, ç.6, sah.25.
- ↑ Ibni A'sam, kitobi al-Futuh, 1411h.q., ç.6, sah.205 va 206.
- ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.45, sah.355.
- ↑ Ibni Asir, al-Komilu fi at-ta'rix, 1386h.q., ç.4, sah.160.
- ↑ سماک امانی، «قیام توابین». Samok Amonī, «Qijomi tavvobin».
- ↑ Baroi namuna nig.: Ça'farijon, Ta'rixi sijosiji Islom, 1380h.ş., ç.2, sah.507/ Şahidī, Ta'rixi tahliliji Islom, 1392h.ş., sah.192.
- ↑ Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1403h.q., ç.4, sah.430 va 431.
- ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.45, sah.355 va 356.
- ↑ Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1403h.q., ç.4, sah.429.
- ↑ Ibni Kasir, al-Bidoja va an-nihoja, 1408h.q., ç.8, sah.276 va 277.
- ↑ Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1394h.q., ç.6, sah.367 - 368.
- ↑ Ibni Asir, al-Komilu fi-t-ta'rix, 1386h.q., ç.4, sah.178.
- ↑ Tabarī, Ta'rixi Tabarī, 1403h.q., ç.4, sah.456 va 457.
- ↑ Abumixnaf, Maqtali Abumixnaf, sah.291.
- ↑ Ibni Kasir, al-Bidoja va an-nihoja, 1408h.q., ç.8, sah.278.
- ↑ Ibni Asir, al-Komilu fi-t-ta'rix, 1386h.q., ç.4, sah.182.
- ↑ Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1394h.q., ç.6, sah.370.
- ↑ Ibni Kasir, al-Bidoja va an-nihoja, 1408h.q., ç.8, sah.279 va 280.
- ↑ Ibni Asir, al-Komilu fi-t-ta'rix, 1386h.q., ç.4, sah.184 - 186.
- ↑ Ça'farī, Taşajju' dar masiri ta'rix, sah.232 va 233.
Sarcaşma
- Ibni Asir, Alī ibni Abilkaram, al-Komilu fi-t-torix, Bejrut, Dorusodir, 1386 h.q.
- Ibni A'sam, Ahmad, kitobi al-Futuh, Bejrut, Dor-ul-azvo', 1411 h.q.
- Ibni Kasir, Ismoil ibni Umr, al-Bidojatu va-n-nihoja, Bejrut, Doru ehjo-it-turos-il-arabī, 1408 h.q.
- Abumixnaf, Lut ibni Jahjo, Maqtal-ul-Husajn, Qum, Matba'at-ul-ilmijja, be to.
- Ça'farī, Muhammadhusajn, Taşajju' dar masiri ta'rix, Tehron, Daftari naşri farhangi islomī, 1382 h.ş.
- Ça'farijon, Rasul, Ta'rixi sijosiji Islom, Qum, dalel, copi avval, 1380 h.ş.
- Samok Amonī, «Qijomi tavvobin», dar sajti markazi ta'limoti islomiji Vaşington, ta'rixi bozdid: 5 Isfandi 1396 h.ş.
- Şahidī, Sajidça'far, Ta'rixi tahliliji Islom, Tehron, Markazi naşri donişgohī, copi pançohum, 1392 h.ş.
- Tabarī, Muhammad ibni Çarir, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, Bejrut, Muassisat-ul-a'lamī, 1403 h.q.
- Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, Bejrut, Muassisat-ul-vafo, 1403 h.q.
- Nabila, Abdulmun'im Dovud, Naş'at-uş-şi'at-il-imomijja, Bejrut, Dor-ul-muarrix-ul-arabī, 1415 h.q.
- Ibni Sa'd, Muhammad, at-Tabaqot-ul-kubro, Bejrut, Doru sodir, be to.
- Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Ansob-ul-aşrof, Bejrut, Muassisat-ul-a'lamī, 1394 h.q.