Азоим

Рисолаи амалия

Ин мақола як навиштори тавсифӣ дар бораи як мафҳуми фиқҳист ва наметавонад меъёре барои аъмоли динӣ бошад. Барои аъмоли динӣ ба манобеи дигар муроҷиа кунед.

Ин мақола дар бораи сураҳои саҷдадори Қуръон аст. Барои ошноӣ бо аҳкоми саҷдаи онҳо, мақолаи Саҷдаи тиловатро бубинед.

Азоим (форсӣ: عَزائِمُ) ё азом-ус-суҷуд (арабӣ: عَزائِمُ السُجود) ба сураҳои Саҷда, Фуссилат, Наҷм ва Алақ ишора мекунад, ки дар онҳо ояте аст, ки бо шунидан ё хондани он, саҷда воҷиб мешавад.

Ин сураҳо аҳкоме доранд: хондани онҳо бар ҷунуб ва ҳоиз ҳаром аст ва набояд дар намозҳои фарз хонда шаванд.

Зикрҳои хоссе барои саҷдаи воҷиби Қуръон нақл шудааст, аммо бо ин ҳол, барои саҷда ниёзе ба таҳорат, ғусл, рӯ ба қибла будан лозим нест ва зикри хоссе ҳам лозим нест. Гарчи пешонӣ бояд бар чизе гузошта шавад, ки саҷда бар он дуруст аст.

Номгузорӣ

Азоим ё азоим-ус-суҷуд ба чаҳор сураи Саҷда, Фуссилат, Наҷм ва Алақ гуфта мешавад, ки дорои ояти саҷдаи воҷиб ҳастанд. Дар бархе аз манобеъ ба ҷои сураи Фуссилат, аз сураи Луқмон ёд шудааст. Азоим, ҷамъи азима (عزیمه) ва дар луғат ба маънои иродаи ҷиддӣ бар анҷоми коре аст. Ҳамчунин ба маънои фаризаҳое, ки Худо воҷиб кардааст; аз ин рӯ, сураҳои мазкур, ки дар онҳо оёти саҷдаи воҷиб омадааст, азоим номида шудаанд.

Оёти саҷдадор

Аз назари фақеҳони шиа, ояти 15 сураи Саҷда, 37 сураи Фуссилат, 62 сураи Наҷм ва 19 сураи Алақ саҷдаи воҷиб доранд. Ҳамчунин ба гуфтаи Соҳиби Ҷавоҳир, 11 ояти Қуръон дар 10 сура, саҷдаи мустаҳаб доранд. Ин оёт иборатанд аз ояти 206 сураи Аъроф, ояти 15 Раъд, ояти 49 - 50 Наҳл, ояти 109 Исро, ояти 58 Марям, ояти 18 ва 77 Ҳаҷ, ояти 60 Фурқон, ояти 26 Намл, ояти 24 Сод ва ояти 21 Иншиқоқ. Бар асоси он чи ба Шайхи Садуқ мансуб шудааст, вуҷуди калимаи «саҷда» дар оят, мӯҷиб мешавад он оят саҷдаи мустаҳаб дошта бошад.

Фуқаҳои шиа бо истинод ба ривоёте аз Имом Содиқ (а) муътақиданд, саҷда фақат дар чаҳор сураи мазкур воҷиб аст. Фақеҳони шофеӣ, ҳанбалӣ ва ҳанафии аҳли суннат бидуни тафкик байни саҷдаи мустаҳаб ва воҷиби Қуръон, теъдоди оёти саҷдадорро 14 маврид ва фақеҳони моликӣ онро ёздаҳ оят медонанд.

Аҳкоми муртабит

Зикри саҷдаи воҷиби Қуръон

لا اِلهَ اِلَّا اللهُ حَقًّا حَقًّا، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ ایماناً وَ تَصْدیقاً، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ عُبُودِیةً وَرِقّاً، سَجَدْتُ لَک یا رَبِّ تَعَبَّداً وَرِقّاً، لا مُسْتَنْکفاً وَ لا مُسْتَکبِراً، بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائفٌ مُسْتَجیرٌ

Сураҳои азоим ва аҳкоми муртабит бо он дар бобҳои таҳорат ва намози китобҳои фиқҳӣ сухан гуфта шудааст. Аз назари фақеҳон ин сураҳо аҳкоме доранд, аз ҷумла:

• Хондани онҳо бар ҷунуб ва ҳоиз ҳаром аст. Фақеҳон дар бораи ин ки оё фақат хондани ояҳои саҷдадор ҳаром аст, ё хондани тамоми сура чунин ҳукме дорад, ихтилофи назар доранд. Аллома Ҳиллӣ гуфтааст, ки ҳатто хондани як ҳарф аз ин сураҳо бар ӯ ҳаром аст. Агар ҷунуб ва ҳоиз оёти саҷдадорро шуниданд, воҷиб аст, ки саҷда кунанд.
• Ба фатвои фақеҳони шиа, қасдан хондани сураҳои дорои саҷдаи воҷиб, дар намозҳои фарз сабаби ботил шудани намоз мегардад. Агар касе сурае аз ин сураҳоро аз рӯи саҳв дар намоз бихонад, дар сурате, ки пеш аз расидан ба ояти саҷдадор ё нисфи сура фаҳмад, бояд сураи саҷдадорро раҳо карда ва сураи дигаре бихонад ва агар пас аз ояти саҷдадор ё нисфи сура бошад, дар бораи чигунагии ба ҷой овардани саҷда ва намоз байни мароҷеъи тақлид ихтилофи назар вуҷуд дорад. Бино ба фатвои Имом Хумайнӣ дар ин сурат бояд бо ишора саҷда кунад ва ба хондани сураи саҷдадор иктифо намояд. Ҳамчунин ба фатвои оятуллоҳ Систонӣ ва Сайид Мусо Шубайрии Занҷонӣ агар саҷдаи воҷибро ба ҷой наёварад намозаш саҳеҳ аст гарчи гуноҳ кардааст.
• Саҷдаи воҷиби Қуръон вуҷуби фаврӣ дорад; аз ин рӯ бо хондан ё шунидани оёти саҷдадори сураҳои Азоим, дарҳол саҷда воҷиб мешавад.
• Дар саҷдаи воҷиби Қуръон, вузӯ, ғусл, рӯ ба қибла будан ва зикри хоссе воҷиб нест, аммо бояд пешонӣ бар чизе гузошта шавад, ки саҷда бар он дуруст аст. Бо ин ҳол, зикрҳои вижае барои саҷдаи воҷиб нақл шудааст.