Ояти Муҳориба

Ин мақола дар бораи ояти Муҳориба аст. Барои ошноӣ бо мафҳуми муҳориб, мадхали муҳорибаро бибинед.

Ояти Муҳориба ба хати кӯфӣ дар нусхаи қадимии Қуръон

Ояти Муҳориба (арабӣ: آية المحاربة) (Моида: 33) дар бораи сазои касоне аст, ки бо Худованд ва Пайғамбари Худо меҷанганд. Бештари муфассирон муътақиданд, ин оят дар бораи гурӯҳе аз тозамусулмонон нозил шуд, ки иддае аз мусулмононро кушта, шутурони онҳоро дуздиданд ва Пайғамбар тибқи ин оят онҳоро муҷозот кард.

Ин оят ба унвони мабное барои истинботи аҳкоми муҳориба дар фиқҳ истифода шудааст. Фақеҳон касеро ки ба василаи силоҳ, ошкоро моли мардумро медуздад, ё ононро ба асорат мебарад, муҳориб медонанд ва бо истинод ба ин оят муътақиданд, муҷозоти муҳориб иборат аст аз куштан, салб (бастан ба чизе монанди салиб), қатъи даст ва пои мухолифи ҳам, ва нафйи балад (табъид). Албатта гурӯҳе аз онон бар онанд, ки қозӣ метавонад ҳар як аз ин муҷозотҳоро бар муҳориб эъмол кунад, аммо гурӯҳи дигаре мегӯянд, вобаста ба навъи ҷурме, ки муҳориб анҷом додааст, як ё чанд маврид аз чаҳор муҷозот иҷро мешавад.

Матн ва тарҷумаи оят

“ إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ

Ҷазои касоне ки бо Худо ва пайғамбараш ҷанг мекунанд ва дар замин ба фасод мекӯшанд, фақат он аст, ки кушта шаванд, ё бар дор овехта шаванд, ё дастҳо ва поҳояшан яке аз чап ва яке аз рост бурида шавад, ё аз сарзамини худ табъид шаванд. Инҳо расвоияшон дар ин ҷаҳон аст ва дар охират низ ба азоби ашадде гирифтор оянд.

”

Шаъни нузул

Бештари муфассирон муътақиданд, ки ояти Муҳориба дар бораи Урайниён нозил шудааст; мушриконе, ки ба Мадина рафта, мусулмон шуданд, аммо аз он ҷо ки обу ҳавои Мадина бо онҳо созгор набуд, бемор шуданд ва ба дастури Пайғамбар (с) аз шири шутур истифода карда, беҳбуд ёфтанд, аммо баъд аз беҳбудӣ муртад шуда ва баъд аз куштани иддае аз мусулмонон, шутуронро дуздида аз Мадина фирор карданд. Ба гуфтаи Аллома Таботабоӣ, Имом Алӣ (а) ба дастури Пайғамбар (с) онҳоро дастгир карда, назди Пайғамбар бурд ва дар ин ҳангом ояти Муҳориба нозил шуд ва Пайғамбар тибқи ин оят онҳоро ҷазо дод. Иддае муътақиданд, ки Урайниён фақат дуздӣ карда буданд, ва ба ҳамин далел Пайғамбар (с) тибқи оят фақат дасту пои онҳоро қатъ кард. Достони урайниён дар китоби Кофӣ низ ба нақл аз Имом Содиқ (а) омадааст.

Барои ояти Муҳориба, шаъни нузулҳои дигаре низ баён шудааст. Ба гуфтаи Фахри Розӣ, ин оят дар бораи қавми Банӣ Исроил нозил шуд; зеро дар куштани муфсидон зиёдаравӣ карданд. Муфассирони дигаре низ шаъни нузулҳои дигареро эҳтимол додаанд: роҳзанон, дуздони корвони ҳаҷҷ ва зиёрат, мушрикон ва паймоншиканон. Бинобар нақли Аллома Таботабоӣ, ривоёти шаъни нузули ин оят дар шаш китоби муътабари аҳли суннат низ бо каме тафовут омадааст.

Тафсир

Сию севвумин ояти сураи Моида ба ояти Муҳориба шуҳрат ёфта ва ба бовари муфассирон, касе ки дар ҷомеаи исломӣ эҷоди ноамнӣ ва ғоратгарӣ кунад, муҳориб маҳсуб мешавад, зеро муҳориб дар воқеъ ба Худо ва Расули Худо эъломи ҷанг кардааст. Муҳориб ба яке аз чаҳор сурате, ки дар оят баён шудааст, ҷазо дода мешавад:

1. Кушта шудан, ҷазои муҳорибе аст, ки инсонеро ҳам кушта бошад. Фозили Миқдод - фақеҳ ва муфассири шиаи қарни нуҳуми ҳиҷрӣ, муътақид аст бо бахшиши соҳибони хуни мақтул, ҳукм қатл бардошта намешавад ва касе ки муҳориб аст ҳатман кушта мешавад.
2. Ба дор овехтан, (бастани дасту пои муҷрим ба чизе монанди салиб) ҳукми касе аст, ки илова бар куштани инсон, дуздӣ низ карда бошад. Фазл ибни Ҳасани Табарсӣ - фақеҳ ва муфассири шиаи қарни шашуми ҳиҷрӣ, муътақид аст муҳорибро баъд аз куштан се бор ба дор меовезанд. Бинобар гузориши китоби Кашф-ул-асрор, муҳорибро се рӯз қабл аз куштан ё баъд аз куштан дор мезананд ва ташхиси он ба уҳдаи Имом аст.
3. Қатъи дасту по, ҷазои муҳорибе аст, ки илова бар муҳориба, фақат дуздӣ карда бошад. Имом Содиқ (а) манзур аз онро дасти росту пои чап баён кардааст. Афзун бар он, гурӯҳе манзур аз қатъи дасту поро ҳамон буридани чаҳор ангушти даст ё по донистаанд. Қатъи ангушти дасту по дар сурате аст, ки моли дуздидашуда ба андозаи ҳадди нисоби дуздӣ бошад.
4. Табъид ё зиндон, барои касе аст, ки байни мардум эҷоди тарсу ноамнӣ мекунад. Гурӯҳе аз муфассирон манзур аз иборати «أَو ینفَوا مِنَ الأَرضِ» (ё аз сарзамини худ табъид шаванд)-ро табъид кардани муҳориб ба шаҳри дигар ва иддае онро зиндонӣ кардани ӯ донистаанд. Ҳамчунин гуфта шудааст, ки бояд монеъи рафтани муҳориб ба шаҳрҳое шуд, ки мушрикон дар он ҷо зиндагӣ мекунанд. Дар китоби Канз-ул-ирфон, навиштаи Фозили Миқдод, ба нақл аз Шофеӣ - поягузори яке аз мазоҳиби чаҳоргонаи аҳли суннат, омадааст: бо муҳорибе, ки табъид шудааст, набояд ҳеҷ гуна иртиботе, аз ҷумла хариду фурӯш, кумак кардан ва муошират дошт.

Ба ақидаи муфассирони мусулмон, муҷозотҳои мазкур ба таносуби шиддати ҷурми муҳориб таъйин шудааст; чунонки аз Имом Боқир (а) ва Имом Содиқ (а) низ чунин ривоят шудааст. Бархе низ чигунагии муҷозоти муҳорибро ба ташхиси ҳоким ё имом донистаанд. Тибқи ояти Муҳориба, ин муҷозотҳо марбут ба дунё буда ва монеъ аз азоби муҳориб дар охират намешавад.

Тавба

Ба бовари муфассирон, агар муҳориб қабл аз дастгирӣ тавба кунад, тавбааш қабул шуда ва ҷазо дода намешавад. Бинобар гузориши Суютӣ - муҳаддиси қарни даҳуми ҳиҷрӣ, Ҳорис ибни Бадр дар Миср бар рӯи мардум шамшер кашида буд, аммо тавба кард ва иддае аз мусулмонон ӯро назди Имом Алӣ (а) бурданд ва он Ҳазрат баъд аз итминон аз пушаймонии ӯ, тавбаашро пазируфта, ба ӯ амоннома доданд.

Албатта дар сурати тавбаи муҳориб, фақат ҷурми ихлол дар амнияти умумии ӯ нодида гирифта мешавад, вале агар дуздӣ ё қатл анҷом дода бошад, бояд мутаносиб бо он муҷозот шавад. Ҳамчунин агар баъд аз дастгирӣ тавба кард, муҷозоти ӯ соқит намешавад.

Корбурди фиқҳӣ

Дар китобҳои фиқҳӣ ҳукми шаръии муҳориб бо тавваҷуҳ ба ояти муҳориба баён шудааст. Ба гуфтаи Оятуллоҳ Мишкинӣ Ба фатвои фақеҳон ҳар касе ки ошкоро ва ба зӯр, моли дигаронро бигирад ё мардумро ба асорат барад, муҳориб аст. Барои таҳаққуқи муҳориба шартҳои мухталифе аз ҷумла истифода аз силоҳ, эҷоди тарс дар мардум ва фосид будани шахси муҳориб баён шудааст.

Гурӯҳе аз фуқаҳо барои муҳориб намунаҳое аз ҷумла аҳли зимма, муртадон, роҳзанон ва ҳар касе ки мусулмононро битарсонад, баён кардаанд. Ҳамчунин бархе фуқаҳо манзур аз муҳорибаро ҷанг бо мусулмонон донистаанд.

Тахйир ё тартиб дар муҷозот

Бинобар ояти муҳориба, барои муҳориб чаҳор муҷозот дар назар гирифта шудааст, аммо фақеҳон дар чигунагии муҷозоти муҳориб ихтилоф кардаанд; Шайхи Садуқ, Шайхи Муфид, Аллома Ҳиллӣ, ва Имом Хумайнӣ иҷрои муҷозотро тахйирӣ медонанд ва муътақиданд, қозӣ метавонад яке аз чаҳор муҷозотро интихоб кунад.

Дар муқобил, Шайхи Тӯсӣ, Муҳаммадҳасани Наҷафӣ, Соҳиби Риёз ва Сайид Абулқосими Хуӣ муътақиданд, ки муҷозоти муҳориб ба шеваи тартибӣ ва ба таносуби ҷурме аст, ки анҷом додааст.