Номаи Имом Хумайнӣ ба Михаил Горбачев

Номаи Имом Хумайнӣ ба Михаил Горбачев

Мулоқоти Абдуллоҳ Ҷаводии Омулӣ - ҳомили номаи Имом Хумайнӣ, бо Михаил Горбачев
Шарҳи моҷаро	Номаи динӣ ва ирфонӣ аз Имом Хумайнӣ - раҳбари Инқилоби исломии Эрон ба раҳбари Шуравӣ
Замон	3 январи 1979
Давра	Ҷумҳурии исломӣ
Ҳадаф	Даъват ба тавҳид ва баёни шикасти Марксизм
Натиҷа	Мухолифати Горбачев бо матни паёми Имом Хумайнӣ

Номаи Имом Хумайнӣ ба Михаил Горбачев (форсӣ: نامه امام خمینی به میخائیل گورباچف) номаи динӣ ва ирфонӣ аз ҷониби бунёнгузори низоми Ҷумҳурии исломии Эрон ба сарвари вақти Иттиҳоди Шӯравӣ дар соли 1979 буд. Ин нома бар шикасти марксизм, адолатхоҳии Ислом ва ҳимояи мусулмонони зери нуфузи Шӯравӣ таъкид дошт.

Имом Хумайнӣ Горбачевро ба тавҳид ва раҳоӣ аз моддигарӣ даъват намуд. Ӯ бо ишора ба шикасти коммунизм дар динситезӣ ва нокомиҳои он, аз сарвари Шӯравӣ хоҳиш кард, ки ба ҷои такя ба моддигарии ғарб, ба Худо ва маънавият рӯй оварад. Ҳамчунин аз ӯ хоҳиш кард, ки осори файласуфони исломиро баррасӣ кунад ва ҷиддӣ дар бораи Ислом, ки намоди адолат аст, таҳқиқ намояд.

Ин нома дар ҷаҳон, ба хусус дар кишварҳои зери нуфузи Шӯравӣ, бозтоби васеъ дошт ва аз ҷониби бисёре аз шахсиятҳои сиёсӣ ва исломӣ ситоиш гардид.

Ҳайате бо сарварии Абдуллоҳ Ҷаводӣ Омулӣ, паёми Имом Хумайниро дар дидор бо Горбачев ба ӯ иблоғ намуданд.

Ҷойгоҳ ва аҳамият

Номаи Имом Хумайнӣ дар 11 даймоҳи 1367ҳ.ш. баробар бо 1 январи соли 1979 навишта шуд ва дар 14 даймоҳи соли 1367ҳ.ш. тавассути ҳайате иборат аз Абдуллоҳ Ҷаводии Омулӣ, Муҳаммадҷавод Лориҷонӣ, дипломати Вазорати корҳои хориҷа ва Марзия Даббоғ аз фаъолони инқилоби исломӣ ба Горбачев, сарвари вақти Иттиҳоди Шӯравӣ, иблоғ шуд. Номаи Имом Хумайнӣ ба Горбачев таърихӣ ва мондагор тавсиф шудааст. Ин нома дар ҷаҳон, ба хусус дар кишварҳои тобеи Шӯравӣ, бозтоби васеъ дошт ва бисёре аз шахсиятҳои сиёсӣ ва исломӣ ин номаро ситоиш кардаанд.

Ҳадаф ва мақсад аз фиристодани нома

Паёми Имом Хумайнӣ ба Горбачевро на дар масъалаҳои сиёсӣ, балки даъват ба Ислом донистаанд. Мувоҷеҳаи Имом Хумайнӣ бо Горбачевро дар ин нома аз мавқеи як сарвари динӣ қаламдод кардаанд, на аз мантиқи як дипломати сиёсатмадор. Ҳарчанд ин паём хитоб ба Горбачев аст, аммо мухотаби он умуми мардуми Шӯравӣ дониста шудааст, ки дар даврони 70-солаи ҳукумати коммунистӣ бо омӯзҳои илҳодӣ парвариш ёфта буданд.

Ҳадафи Имом Хумайнӣ аз фиристодани номаро интиқоли маънавии инқилоб, даъвати сарвари Шӯравӣ ба тавҳид ва раҳоии кишвари Шӯравӣ аз қайди моддигарӣ донистаанд. Даъват ба Худо ва маънавият, ҳушдор аз паноҳ бурдан ба ғарб, шикасти марксизм ва коммунизм, тавзеҳи Ислом бо назардошти ҳамаҷонибагии он, ҳимояи мусулмонони зери нуфузи Шӯравӣ аз мазмунҳои асосии ин нома дониста шудаанд.

Муҳтавои нома

Даъват ба тавҳид

"Овои тавҳид", шарҳи номаи Имом Хумайнӣ, асари Ҷаводӣ Омулӣ

Муҳимтарин меҳвари паёми Имом Хумайнӣ ба Горбачев, даъвати низоми илҳодии Шӯравӣ ба ҷаҳонбинии тавҳидӣ буд. Имом Хумайнӣ дар ин нома бо нақди тафаккури моддӣ, ба Горбачев ёдовар шуд, ки меъёри шиносоӣ дар дин, аз ҳиссу ақл берунтар аст. Ӯ кӯшиш кард, ки тавассути фитрат ва виҷдон, вуҷуди Худоро барои Горбачев исбот кунад. Ҳамчунин аз ӯ хоҳиш кард, ки ғайр аз омӯзиши китобҳои файласуфони юнонӣ, ба осори файласуфони исломиӣ монанди Форобӣ, Ибни Сино, Мулосадро, Ибни Арабӣ ва Шаҳобуддини Суҳравардӣ муроҷиат кунад ва ҷиддӣ дар бораи Ислом, ки парчамдори адолат аст, таҳқиқ намояд.

Имом Хумайнӣ бо таҳияи масъалаҳои фалсафӣ ва ирфонӣ ва ишора ба шикасти коммунистҳо дар сиёсатҳои динситезӣ, аз Горбачев хоҳиш кард, ки ба ҷои такя ба моддигарии ғарб, ба Худо ва мазҳаб рӯй оварад.

Пешбинии шикасти марксизм

Шикасти марксизм ва коммунизм қисми муҳимми номаи Имом Хумайнӣ ба Горбачев буд. Имом Хумайнӣ дар ин нома бар парҳези Русия аз такя ба ғарб таъкид кард ва набудани маънавиятро омили асосии инҳитоти марксизм донист.

Имом Хумайнӣ дар ин нома таъкид кард, ки марксизм қодир ба посухгӯӣ ба эҳтиёҷоти воқеии инсон нест ва моддигарӣ наметавонад башариятро аз бӯҳрони дурӣ аз маънавият, ки асоситарин мушкилии ҷомеаҳои шарқу ғарб аст, наҷот диҳад. Ин нома дар шароите интишор ёфт, ки Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравӣ ҳанӯз пойдор буд ва коммунизм бар қонуни асосии он ҳукмронӣ мекард.

Вокуниши Горбачев ба номаи Имом Хумайнӣ

Дидори ҳайати ирсолии Имом Хумайнӣ бо Горбачев дар 14 даймоҳи 1367ҳ.ш./3 январи 1979

Вокуниши Горбачев ба паёми Имом Хумайнӣ чандон мусбат арзёбӣ нашудааст. Ӯ бо ишора ба он ки Шӯравӣ низ мактабу фалсафае дорад, ин номаро дахолат дар корҳои кишвараш донист. Бо ин ҳол, ҳайати ирсолии Эрон ба ӯ тавзеҳ дод, ки ин нома мабоҳиси ақидавиро баён мекунад ва дахолате дар корҳои дохилии Русия нест. Дар 7 исфанди 1367 ҳиҷрии шамсӣ, Эдуард Шеварднадзе, вазири корҳои хориҷаи вақтаи Шӯравӣ, дар Ҷаморон посухи Горбачевро ба Имом Хумайнӣ расонд. Горбачев дар ин нома, паёми Имом Хумайниро омехта аз мафоҳими фаровон ва дорандаи нуқтаҳои амиқ дар бораи тақдири башарият донист ва эълон кард, ки ҳамаи аъзоёни ҳайати роҳбарии Шӯравӣ ин номаро хондаанд. Бо ин ҳол, гуфта шудааст, ки аз мундариҷаи номаи Горбачев маълум буд, ки ҷанбаҳои маънавии паёми Имом комилан фаҳмида нашудааст.

Вокуниши Имом Хумайнӣ ба посухи Горбачев

Имом Хумайнӣ дар вокуниш ба номаи Горбачев гуфт: Ман мехостам даричае ба ҷаҳони бузург, яъне ҷаҳони ҷовид баъд аз марг, барои ҷаноби Горбачев боз намоям ва меҳвари асосии паёми ман ин буд. Умедворам, ки бори дигар ӯ дар ин замина талош намоянд. Ба нақли баъзе расонаҳои хабарӣ дар Эрон, Горбачев солҳо баъд, аз он ки ба ҳушдорҳои Имом Хумайнӣ беэътиноӣ карда буд, изҳори таассуф намуд ва гуфт: «Агар мо пешгӯиҳои Оятуллоҳ Хумайниро дар он паём ҷиддӣ мегирифтем, имрӯз албатта шоҳиди чунин вазъият намебудем.»

Матни нома

متن نامه

بِسْمِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ جناب آقای گورباچف، صدر هیأت رئیسه اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی. با امید خوشبختی و سعادت برای شما و ملت شوروی، از آنجا که پس از روی کار آمدن شما چنین احساس می‌شود که جنابعالی در تحلیل حوادث سیاسی جهان، خصوصاً در رابطه با مسائل شوروی، در دور جدیدی از بازنگری و تحول و برخورد قرار گرفته‌اید، و جسارت و گستاخی شما در برخورد با واقعیات جهان چه بسا منشأ تحولات و موجب به هم خوردن معادلات فعلی حاکم بر جهان گردد، لازم دیدم نکاتی را یادآور شوم. هر چند ممکن است حیطه تفکر و تصمیمات جدید شما تنها روشی برای حل معضلات حزبی و در کنار آن حل پاره‌ای از مشکلات مردمتان باشد، ولی به همین اندازه هم شهامت تجدید نظر در مورد مکتبی که سالیان سال فرزندان انقلابی جهان را در حصارهای آهنین زندانی نموده بود قابل ستایش است. و اگر به فراتر از این مقدار فکر می‌کنید، اولین مسئله‌ای که مطمئناً باعث موفقیت شما خواهد شد این است که در سیاست اسلاف خود دایر بر «خدا زدایی» و «دین زدایی» از جامعه، که تحقیقاً بزرگترین و بالاترین ضربه را بر پیکر مردم کشور شوروی وارد کرده است، تجدید نظر نمایید؛ و بدانید که برخورد واقعی با قضایای جهان جز از این طریق میسر نیست. البته ممکن است از شیوه‌های ناصحیح و عملکرد غلط قدرتمندان پیشین کمونیسم در زمینه اقتصاد، باغ سبز دنیای غرب رخ بنماید، ولی حقیقت جای دیگری است. شما اگر بخواهید در این مقطع تنها گره‌های کور اقتصادی سوسیالسیم و کمونیسم را با پناه بردن به کانون سرمایه‌داری غرب حل کنید، نه تنها دردی از جامعه خویش را دوا نکرده‌اید، که دیگران باید بیایند و اشتباهات شما را جبران کنند؛ چرا که امروز اگر مارکسیسم در روشهای اقتصادی و اجتماعی به بن‌بست رسیده است، دنیای غرب هم در همین مسائل، البته به شکل دیگر، و نیز در مسائل دیگر گرفتار حادثه است. جناب آقای گورباچف، باید به حقیقت رو آورد. مشکل اصلی کشور شما مسئله مالکیت و اقتصاد و آزادی نیست. مشکل شما عدم اعتقاد واقعی به خداست. همان مشکلی که غرب را هم به ابتذال و بن‌بست کشیده یا خواهد کشید. مشکل اصلی شما مبارزه طولانی و بیهوده با خدا و مبدأ هستی و آفرینش است. جناب آقای گورباچف، برای همه روشن است که از این پس کمونیسم را باید در موزه‌های تاریخ سیاسی جهان جستجو کرد؛ چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از نیازهای واقعی انسان نیست؛ چرا که مکتبی است مادی، و با مادیت نمی‌توان بشریت را از بحران عدم اعتقاد به معنویت، که اساسی‌ترین درد جامعه بشری در غرب و شرق است، به درآورد. حضرت آقای گورباچف، ممکن است شما اثباتاً در بعضی جهات به مارکسیسم پشت نکرده باشید و از این پس هم در مصاحبه‌ها اعتقاد کامل خودتان را به آن ابراز کنید؛ ولی خود می‌دانید که ثبوتاً اینگونه نیست. رهبر چین اولین ضربه را به کمونیسم زد؛ و شما دومین و علی الظاهر آخرین ضربه را بر پیکر آن نواختید. امروز دیگر چیزی به نام کمونیسم در جهان نداریم. ولی از شما جداً می‌خواهم که در شکستن دیوارهای خیالات مارکسیسم، گرفتار زندان غرب و شیطان بزرگ نشوید. امیدوارم افتخار واقعی این مطلب را پیدا کنید که آخرین لایه‌های پوسیده هفتاد سال کژی جهان کمونیسم را از چهره تاریخ و کشور خود بزدایید. امروز دیگر دولتهای همسو با شما که دلشان برای وطن و مردمشان می‌تپد هرگز حاضر نخواهند شد بیش از این منابع زیرزمینی و رو زمینی کشورشان را برای اثبات موفقیت کمونیسم، که صدای شکستن استخوان‌هایش هم به گوش فرزندانشان رسیده است، مصرف کنند. آقای گورباچف وقتی از گلدسته‌های مساجد بعضی از جمهوری‌های شما پس از هفتاد سال بانگ «اللَّه اکبر» و شهادت به رسالت حضرت ختمی مرتبت- صلی اللَّه علیه و آله و سلم- به گوش رسید، تمامی طرفداران اسلام ناب محمدی(ص) را از شوق به گریه انداخت؛ لذا لازم دانستم این موضوع را به شما گوشزد کنم که بار دیگر به دو جهان‌بینی مادی و الهی بیندیشید. مادیون معیار شناخت در جهان‌بینی خویش را «حس» دانسته و چیزی را که محسوس نباشد از قلمرو علم بیرون می‌دانند؛ و هستی را همتای ماده دانسته و چیزی را که ماده ندارد موجود نمی‌دانند. قهراً جهان غیب، مانند وجود خداوند تعالی و وحی و نبوت و قیامت، را یکسره افسانه می‌دانند. در حالی که معیار شناخت در جهان‌بینی الهی اعم از «حس و عقل» می‌باشد، و چیزی که معقول باشد داخل در قلمرو علم می‌باشد گر چه محسوس نباشد؛ لذا هستی اعم از غیب و شهادت است، و چیزی که ماده ندارد، می‌تواند موجود باشد. و همان‌طور که موجود مادی به «مجرد» استناد دارد، شناخت حسی نیز به شناخت عقلی متکی است. قرآن مجید اساس تفکر مادی را نقد می‌کند، و به آنان که بر این پندارند که خدا نیست و گرنه دیده می‌شد. لَن نُؤمِنَ لَکَ حَتّی نَرَی اللَّهَ جَهرَةً. می‌فرماید: لَاتُدرِکُهُ الأبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الأبْصارَ وَ هو اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ. از قرآن عزیز و کریم و استدلالات آن در موارد وحی و نبوت و قیامت بگذریم، که از نظر شما اول بحث است، اصولًا میل نداشتم شما را در پیچ و تاب مسائل فلاسفه، بخصوص فلاسفه اسلامی، بیندازم. فقط به یکی- دو مثال ساده و فطری و وجدانی که سیاسیون هم می‌توانند از آن بهره‌ای ببرند بسنده می‌کنم. این از بدیهیات است که ماده و جسم هرچه باشد از خود بیخبر است. یک مجسمه سنگی یا مجسمه مادی انسان هر طرف آن از طرف دیگرش محجوب است. در صورتی که به عیان می‌بینیم که انسان و حیوان از همه اطراف خود آگاه است. می‌داند کجاست؛ در محیطش چه می‌گذرد؛ در جهان چه غوغایی است. پس، در حیوان و انسان چیز دیگری است که فوق ماده است و از عالم ماده جدا است و با مردن ماده نمی‌میرد و باقی است. انسان در فطرت خود هر کمالی را به‌طور مطلق می‌خواهد. و شما خوب می‌دانید که انسان می‌خواهد قدرت مطلق جهان باشد و به هیچ قدرتی که ناقص است دل نبسته است. اگر عالم را در اختیار داشته باشد و گفته شود جهان دیگری هم هست، فطرتاً مایل است آن جهان را هم در اختیار داشته باشد. انسان هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم دیگری هم هست، فطرتاً مایل است آن علوم را هم بیاموزد. پس قدرت مطلق و علم مطلق باید باشد تا آدمی دل به آن ببندد. آن خداوند متعال است که همه به آن متوجهیم، گرچه خود ندانیم. انسان می‌خواهد به «حق مطلق» برسد تا فانی در خدا شود. اصولًا اشتیاق به زندگی ابدی در نهاد هر انسانی نشانه وجود جهان جاوید و مصون از مرگ است. اگر جنابعالی میل داشته باشید در این زمینه‌ها تحقیق کنید، می‌توانید دستور دهید که صاحبان اینگونه علوم علاوه بر کتب فلاسفه غرب در این زمینه، به نوشته‌های فارابی و بوعلی سینا - رحمة اللَّه‌علیهما- در حکمت مشاء مراجعه کنند، تا روشن شود که قانون علیت و معلولیت که هرگونه شناختی بر آن استوار است، معقول است نه محسوس؛ و ادراک معانی کلی و نیز قوانین کلی که هر گونه استدلال بر آن تکیه دارد، معقول است نه محسوس، و نیز به کتاب‌های سهروردی- رحمة اللَّه علیه- در حکمت اشراق مراجعه نموده، و برای جنابعالی شرح کنند که جسم و هر موجود مادی دیگر به نور صِرف که منزه از حس می‌باشد نیازمند است؛ و ادراک شهودیِ ذات انسان از حقیقت خویش مبرا از پدیده حسی است. و از اساتید بزرگ بخواهید تا به حکمت متعالیه صدرالمتألهین - رضوان اللَّه تعالی علیه و حشره اللَّه مع النبیین والصالحین- مراجعه نمایند، تا معلوم گردد که: حقیقت علم همانا وجودی است مجرد از ماده، و هر گونه اندیشه از ماده منزه است و به احکام ماده محکوم نخواهد شد. دیگر شما را خسته نمی‌کنم و از کتب عرفا و بخصوص محی الدین ابن عربی نام نمی‌برم؛ که اگر خواستید از مباحث این بزرگمرد مطلع گردید، تنی چند از خبرگان تیزهوش خود را که در اینگونه مسائل قویاً دست دارند، راهی قم گردانید، تا پس از چند سالی با توکل به خدا از عمق لطیف باریکتر ز موی منازل معرفت آگاه گردند، که بدون این سفر آگاهی از آن امکان ندارد. جناب آقای گورباچف، اکنون بعد از ذکر این مسائل و مقدمات، از شما می‌خواهم دربارهٔ اسلام به صورت جدی تحقیق و تفحص کنید. و این نه به خاطر نیاز اسلام و مسلمین به شما، که به جهت ارزش‌های والا و جهان شمول اسلام است که می‌تواند وسیله راحتی و نجات همه ملت‌ها باشد و گره مشکلات اساسی بشریت را باز نماید. نگرش جدی به اسلام ممکن است شما را برای همیشه از مسئله افغانستان و مسائلی از این قبیل در جهان نجات دهد. ما مسلمانان جهان را مانند مسلمانان کشور خود دانسته و همیشه خود را در سرنوشت آنان شریک می‌دانیم. با آزادی نسبی مراسم مذهبی در بعضی از جمهوری‌های شوروی، نشان دادید که دیگر اینگونه فکر نمی‌کنید که مذهب مخدر جامعه است. راستی مذهبی که ایران را در مقابل ابرقدرت‌ها چون کوه استوار کرده است مخدر جامعه است؟ آیا مذهبی که طالب اجرای عدالت در جهان و خواهان آزادی انسان از قیود مادی و معنوی است مخدر جامعه است؟ آری، مذهبی که وسیله شود تا سرمایه‌های مادی و معنوی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، در اختیار ابرقدرت‌ها و قدرت‌ها قرار گیرد و بر سر مردم فریاد کشد که دین از سیاست جدا است مخدر جامعه است. ولی این دیگر مذهب واقعی نیست؛ بلکه مذهبی است که مردم ما آن را «مذهب امریکایی» می‌نامند. در خاتمه صریحاً اعلام می‌کنم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین و قدرتمندترین پایگاه جهان اسلام به راحتی می‌تواند خلأ اعتقادی نظام شما را پر نماید. و در هر صورت، کشور ما همچون گذشته به حسن همجواری و روابط متقابل معتقد است و آن را محترم می‌شمارد. والسلام علی من اتبع الهدی. ۱۱ دى ۱۳۶۷ش، ۲۲ جمادى الاول ۱۴۰۹ق. روح‌اللَّه الموسوى الخمینى. Матни нома Бисмиллоҳ-ир-раҳман-ир-раҳим Ҷаноби оқои Горбачёв, садри ҳайати раисаи Иттиҳоди ҷамоҳири сотсиалистии Шуравӣ. Бо умеди хушбахтӣ ва саодат барои шумо ва миллати Шуравӣ, аз он ҷо ки пас аз рӯйи кор омадани шумо чунин эҳсос мешавад, ки ҷаноби олӣ дар таҳлили ҳаводиси сиёсии ҷаҳон, хусусан дар робита бо масоили Шуравӣ, дар даври ҷадиде аз бознигарӣ ва таҳаввулу бархӯрд қарор гирифтаед, ва ҷасорату густохии шумо дар бархӯрд бо воқеъиёти ҷаҳон чи басо маншаи таҳаввулот ва мӯҷиби баҳам хӯрдани муодилоти феълии ҳоким бар ҷаҳон гардад, лозим дидам нукотеро ёдовар шавам. Ҳарчанд мумкин аст ҳитаи тафаккуру тасмимоти ҷадиди шумо танҳо равише барои ҳалли муъзалоти ҳизбӣ ва дар канори он ҳалли порае аз мушкилоти мардуматон бошад, вале ба ҳамин андоза ҳам шаҳомати таҷдиди назар дар мавриди мактабе, ки солиёни сол фарзандони инқилобии ҷаҳонро дар ҳисорҳои оҳанин зиндонӣ намуда буд қобили ситоиш аст. Ва агар ба фаротар аз ин миқдор фикр мекунед, аввалин масаълае, ки мутмаиннан боиси муваффақияти шумо хоҳад шуд ин аст, ки дар сиёсати аслофи худ доир бар «худозудоӣ» ва «динзудоӣ» аз ҷомеа, ки таҳқиқан бузургтарин ва болотарин зарбаро бар пайкари мардуми кишвари Шуравӣ ворид кардааст, таҷдиди назар намоед; ва бидонед, ки бархӯрди воқеӣ бо қазоёи ҷаҳон ҷуз аз ин тариқ муяссар нест. Албата мумкин аст аз шеваҳои носаҳеҳу амалкарди ғалати қудратмандони пешини коммунизм дар заминаи иқтисод, боғи сабзи дунёи ғарб рух бинамояд, вале ҳақиқат ҷойи дигаре аст. Шумо агар бихоҳед дар ин мақтаъ танҳо гиреҳҳои кӯри иқтисодии сусиёлизму коммунизмро бо паноҳ бурдан ба конуни сармоядории ғарб ҳал кунед, натанҳо дарде аз ҷомеаи хешро даво накардаед, ки дигарон бояд биёянду иштибоҳоти шуморо ҷуброн кунанд; чароки имрӯз агар морксизм дар равишҳои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба бунбаст расидааст, дунёи ғарб ҳам дар ҳамин масоил, албатта ба шакли дигар, ва низ дар масоили дигар, гирифтори ҳодиса аст. Ҷаноби оқои Горбачёв, бояд ба ҳақиқат рӯ овард. Мушкили аслии кишвари шумо масаълаи моликияту иқтисод ва озодӣ нест. Мушкили шумо адами эътиқоди воқеӣ ба Худост. Ҳамон мушкиле ки ғарбро ҳам ба ибтизол ва бунбаст кашида ё хоҳад кашид. Мушкили аслии шумо муборизаи тӯлонӣ ва беҳуда бо Худо ва мабдаи ҳастӣ ва офариниш аст. Ҷаноби оқои Горбачёв, барои ҳама равшан аст, ки аз ин пас коммунизмро бояд дар музейҳои таърихи сиёсии ҷаҳон ҷустуҷӯ кард; чароки морксизм ҷавобгӯи ҳеҷ ниёзе аз ниёзҳои воқеӣ инсон нест; чароки мактабест моддӣ, ва бо моддият наметавон башариятро аз буҳрони адами эътиқод ба маънавият, ки асоситарин дарди ҷомеаи башарӣ дар ғарбу шарқ аст, бадар овард. Ҳазрати оқои Горбачёв, мумкин аст шумо исботан дар баъзе ҷаҳот ба морксизм пушт накарда бошед ва аз ин пас ҳам дар мусоҳибаҳо эътиқоди комили худатонро ба он иброз кунед; вале худ медонед, ки субутан ин гуна нест. Раҳбари Чин аввалин зарбаро ба коммунизм зад; ва шумо дуюмин ва алаззоҳир охирин зарбаро бар пайкари он навохтед. Имрӯз дигар чизе ба номи коммунизм дар ҷаҳон надорем. Вале аз шумо ҷиддан мехоҳам, ки дар шикастани деворҳои хаёлоти морксизм, гирифтори зиндони ғарб ва шайтони бузург нашавед. Умедворам ифтихори воқеии ин матлабро пайдо кунед, ки охирин лояҳои пӯсидаи ҳафтод соли кажии ҷаҳони коммунизмро аз чеҳраи таъриху кишвари худ бизудоед. Имрӯз дигар давлатҳои ҳамсӯ бо шумо, ки дилашон барои ватану мардумашон метапад ҳаргиз ҳозир нахоҳанд шуд беш аз ин манобеи зеризаминӣ ва рӯизаминии кишварашонро барои исботи муваффақияти коммунизм, ки садои шикастани устихонҳояш ҳам ба гӯши фарзандонашон расидааст, масраф кунанд. Оқои Горбачёв вақте аз гулдастаҳои масоҷиди баъзе аз ҷумҳуриҳои шумо пас аз ҳафтод сол бонги «Аллоҳу акбар» ва шаҳодат ба рисолати ҳазрати хатмимартабат - саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи васаллам - ба гӯш расид, тамомии тарафдорони исломи ноби муҳаммадӣ (с)-ро аз шавқ ба гиря андохт; лизо лозим донистам ин мавзӯро ба шумо гӯшзад кунам, ки бори дигар ба ду ҷаҳонбинии моддӣ ва илоҳӣ биандешед. Моддиюн меъёри шинохт дар ҷаҳонбинии хешро ҳисс дониста ва чизеро, ки маҳсус набошад аз қаламрави илм берун медонанд; ва ҳастиро ҳамтои модда дониста ва чизеро, ки модда надорад мавҷуд намедонанд. Қаҳран ҷаҳони ғайб - монанди вуҷуди Худованди таъоло ва ваҳйу набуввату қиёматро яксара афсона медонанд. Дар ҳоле ки меъёри шинохт дар ҷаҳонбинии илоҳӣ аъам аз ҳиссу ақл мебошад, ва чизе ки маъқул бошад дохил дар қаламрави илм мебошад гарчи маҳсус набошад; лизо ҳастӣ аъам аз ғайб ва шаҳодат аст, ва чизе ки модда надорад, метавонад мавҷуд бошад. Ва ҳамон тавр ки мавҷуди моддӣ ба муҷаррад истинод дорад, шинохти ҳиссӣ низ ба шинохти ақлӣ муттакӣ аст. Қуръони маҷид асоси тафаккури моддиро нақд мекунад, ва ба онон ки бар ин пиндоранд ки Худо нест вагарна дида мешуд - لَن نُؤمِنَ لَکَ حَتّی نَرَی اللَّهَ جَهرَةً мефармояд: لَاتُدرِکُهُ الأبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الأبْصارَ وَ هو اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ. Аз Қуръони азизу карим ва истидлолоти он дар мавориди ваҳйу набувват ва қиёмат бигзарем, ки аз назари шумо аввали баҳс аст, усулан майл надоштам шуморо дар печу тоби масоили фалосифа, ба хусус фалосифаи исломӣ, биандозам. Фақат ба яке ду мисоли содаву фитрӣ ва ваҷдонӣ, ки сиёсиюн ҳам метавонанд аз он баҳрае бибаранд басанда мекунам. Ин аз бадеҳиёт аст, ки модда ва ҷисм ҳарчи бошад аз худ бехабар аст. Як муҷассамаи сангӣ ё муҷассамаи моддии инсон ҳар тарафи он аз тарафи дигараш маҳҷуб аст. Дар сурате, ки ба аён мебинем, ки инсону ҳайвон аз ҳамаи атрофи худ огоҳ аст. Намедонад куҷост; дар муҳиташ чи мегузарад; дар ҷаҳон чи ғавғоест. Пас, дар ҳайвону инсон чизи дигаре аст, ки фавқи модда аст ва аз олами модда ҷудост ва бо мурдани модда намемирад ва боқӣ аст. Инсон дар фитрати худ ҳар камолеро ба таври мутлақ мехоҳад. Ва шумо хуб медонед, ки инсон мехоҳад қудрати мутлақи ҷаҳон бошад ва ба ҳеҷ қудрате, ки ноқис аст дил набастааст. Агар оламро дар ихтиёр дошта бошад ва гуфта шавад ҷаҳони дигаре ҳам ҳаст, фитратан моил аст он ҷаҳонро ҳам дар ихтиёр дошта бошад. Инсон ҳар андоза донишманд бошад ва гуфта шавад улуми дигаре ҳам ҳаст, фитратан моил аст он улумро ҳам биомузад. Пас қудрати мутлақу илми мутлақ бояд бошад, то одамӣ дил ба он бибандад. Он Худованди мутаол аст, ки ҳама ба он мутаваҷҷеҳем, гарчи худ надонем. Инсон мехоҳад ба «ҳаққи мутлақ» бирасад то фонӣ дар Худо шавад. Усулан иштиёқ ба зиндагии абадӣ дар ниҳоди ҳар инсоне нишонаи вуҷуди ҷаҳони ҷовид ва масун аз марг аст. Агар ҷаноби олӣ майл дошта бошед дар ин заминаҳо таҳқиқ кунед, метавонед дастур диҳед, ки соҳибони ин гуна улум илова бар кутуби фалосифаи ғарб дар ин замина, ба навиштаҳои Форобӣ ва Буалӣ Сино – раҳматуллоҳи алайҳимо – дар ҳикмати машшо муроҷиа кунанд, то равшан шавад, ки қонуни иллияту маълулият, ки ҳар гуна шинохте бар он устувор аст, маъқул аст на маҳсус; ва идроки маонии куллӣ ва низ қавонини куллӣ ки ҳар гуна истидлол бар он такя дорад, маъқул аст на маҳсус, ва низ ба китобҳои Сӯҳравардӣ - раҳматуллоҳи алайҳ - дар ҳикмати ишроқ муроҷиа намуда, ва барои ҷаноби олӣ шарҳ кунанд, ки ҷисм ва ҳар мавҷуди моддии дигар ба нури сирф, ки муназзаҳ аз ҳисс мебошад ниёзманд аст; ва идроки шуҳудии зоти инсон аз ҳақиқати хеш мубарро аз падедаи ҳиссӣ аст. Ва аз асотиди бузург бихоҳед, то ба ҳикмати мутаолияи Садрулмутааллиҳин – ризвонуллоҳи таоло алайҳи ва ҳашараҳуллоҳи маа-н-набийини ва-с-солиҳин – муроҷиа намоянд, то маълум гардад ки: ҳақиқати илм ҳамоно вуҷуде аст муҷаррад аз модда, ва ҳар гуна андеша аз модда муназзаҳ аст ва ба аҳкоми модда маҳкум нахоҳад шуд. Дигар шуморо хаста намекунам ва аз кутуби урафо ва ба хусус Муҳиддин ибни Арабӣ ном намебарам; ки агар хостед аз мабоҳиси ин бузургмард муттлеъ гардед, тане чанд аз хубрагони тезҳӯши худро ки дар ин гуна масоил қавиян даст доранд, роҳии Қум гардонед, то пас аз чанд соле бо таваккул ба Худо аз умқи латифи бориктар зи мӯи манозили маърифат огоҳ гарданд, ки бидуни ин сафар огоҳӣ аз он имкон надорад. Ҷаноби оқои Горбачёв, акнун баъд аз зикри ин масоилу муқаддамот, аз шумо мехоҳам дар бораи Ислом ба сурати ҷаддӣ таҳқиқ ва тафаҳҳус кунед. Ва ин на ба хотири ниёзи Ислом ва мусалламин ба шумо, ки ба ҷиҳати арзишҳои воло ва ҷаҳоншумули Ислом аст, ки метавонад василаи роҳатӣ ва наҷоти ҳамаи миллатҳо бошад ва гиреҳи мушкилоти асосии башариятро боз намояд. Нигариши ҷиддӣ ба Ислом мумкин аст шуморо барои ҳамеша аз масаълаи Афғонистону масоиле аз ин қабил дар ҷаҳон наҷот диҳад. Мо мусулмонони ҷаҳонро монанди мусулмонони кишвари худ дониста ва ҳамеша худро дар сарнавишти онон шарик медонем. Бо озодии нисбии маросими мазҳабӣ дар баъзе аз ҷумҳуриҳои Шуравӣ, нишон додед, ки дигар ин гуна фикр намекунед, ки мазҳаб мухаддири ҷомеа аст. Ростӣ мазҳабе, ки Эронро дар муқобили абарқудратҳо чун кӯҳ устувор кардааст мухаддири ҷомеа аст? Оё мазҳабе, ки толиби иҷрои адолат дар ҷаҳон ва хоҳони озодии инсон аз қуюди моддию маънавӣ аст, мухаддири ҷомеа аст? Оре, мазҳабе ки васила шавад, то сармояҳои моддӣ ва маънавии кишварҳои исломӣ ва ғайриисломӣ, дар ихтиёри абарқудратҳову қудратҳо қарор гирад ва бар сари мардум фарёд кашад, ки дин аз сиёсат ҷудост мухаддири ҷомеа аст. Вале ин дигар мазҳаби воқеӣ нест; балки мазҳабе аст, ки мардуми мо онро «мазҳаби амрикоӣ» меноманд. Дар хотима сариҳан эълом мекунам, ки Ҷумҳурии исломии Эрон ба унвони бузургтарин ва қудратмандтарин пойгоҳи ҷаҳони Ислом ба роҳатӣ метавонад халаи эътиқодии низоми шуморо пур намояд. Ва дар ҳар сурат, кишвари мо ҳамчун гузашта ба ҳусни ҳамҷаворӣ ва равобити мутақобил муътақид аст ва онро муҳтарам мешуморад. Вассалому ало ман-иттабаа-л-ҳудо. 11 дайи 1367ҳ.ш., 22 ҷамодиюлаввали 1409ҳ.қ. Рӯҳуллоҳ Мусавии Хумайнӣ

Китобшиносӣ

• Китоби "Овози тавҳид"-и Ҷаводӣ Омулӣ шарҳи номаи Имом Хумайнӣ ба Михаил Горбачев аст, ки тавассути Муассисаи танзим ва нашри осори Имом Хумайнӣ дар соли 1369 ҳиҷрии шамсӣ ба чоп расидааст.
• Китоби "Даъвати тавҳидӣ" аз Алиуллоҳ Салимӣ, ривояте аз паҳлуҳои гуногуни номаи Имом Хумайнӣ ба Михаил Горбачев аст, ки дар қолаби маҷмӯаи «Донистаниҳои инқилоби исломӣ барои ҷавонон» тавассути Маркази асноди инқилоби исломӣ интишор шудааст. Дар ин китоб мавзӯъҳое аз қабили шароиту заминаҳои ирсоли номаи таърихӣ, вазъияти Шӯравӣ дар давраи Горбачев ва заминаҳои тадвину интишори нома баррасӣ шудааст ва сипас матни номаи таърихии Имом Хумайнӣ замима шудааст.