Аннемари Шиммел
 | |
| Номи комил | Annemarie Schimmel |
|---|---|
| Санаи таваллуд | 7 апрели 1922 |
| Зодгоҳ | Erfurt - Олмон |
| Санаи вафот | 26 январи 2003 |
| Маҳалли дафн | шаҳри Бонни Олмон |
| Маҳалли таҳсил | Донишгоҳи Берлин, Донишгоҳи Марбург |
| Таълифот | Таърихи адён, Адабиёти исломии Ҳинд, |
| Фаолиятҳо | Раёсати курсии таърих ва усули адёни Донишкадаи илоҳиёти Анкара, Масъули курсии фарҳанги исломии Ҳинди Донишгоҳи Ҳарвард |
Аннемари Шиммел (олмонӣ: Annemarie Schimmel) (1922 - 2003) исломпажӯҳ, ирфонпажӯҳ ва шарқшиноси олмонӣ ки алоқаи бисёре ба Ислом дошт ва осори мутаъаддиде дар заминаи илоҳиёт, ирфон ва фарҳанги исломӣ ба забонҳои мухталиф таълиф кард. Ӯ тасвири ироашуда аз Ислом, мусулмонон ва Паёмбари Ислом (с) дар аврупои қуруни вусторо таҳрифшуда медонист. Шиммел дар баробари китобҳои Оёти шайтонӣ ва Бидуни духтарам ҳаргиз, мавзеъгирӣ кард; бо ин ҳол, бархе соҳибназарон муътақиданд бардоштҳои ӯ аз Ислом ва мазҳаби шиа, ба таври комил бо воқеият созгор нест. Осори ӯ дар Эрон мавриди тавваҷуҳ қарор гирифта ва бузургдоштҳое барои вай баргузор шудааст.
Зиндагӣ ва таҳсил
Аннемари Шиммел, ҳафтуми апрели 1922 дар шаҳри Эрфурт (Erfurt) Олмон, дар хонаводае протестан ба дунё омад.[1] Ӯ аз кӯдакӣ ба ҷаҳони шарқ ва Ислом алоқаманд шуд ва фарогирии забони арабиро аз 15-солагӣ оғоз ва як ҷузъ аз Қуръонро ҳифз кард. Чанд соли баъд забонҳои форсӣ ва туркиро омӯхт.[2] Шиммел дар 19-солгӣ аз Донишгоҳи Берлин дар риштаи забонҳои шарқӣ ва ҳунари исломӣ фориғуттаҳсил шуд ва дар соли 1951 доктораии худро дар риштаи таърихи адён аз Донишгоҳи Марбург касб кард.[3]
Вижагиҳо ва масъулиятҳои илмӣ
Шиммел дар соли 1952 ба Туркия рафт ва ӯҳдадори раёсати курсии таърих ва усули адёни Донишкадаи илоҳиёти Анкара шуд ва дар соли 1965 масъулияти курсии фарҳанги исломии Ҳиндро дар Донишгоҳи Ҳарвард пазируфт.[4] Вай солҳо дар заминаи илоҳиёти исломӣ, таърихи адён ва тасаввуф дар донишгоҳҳои Олмон, Туркия ва Амрико тадрис кард.[5] Шиммел ба забонҳои олмонӣ, англисӣ, туркӣ, арабӣ, форсӣ, фаронсавӣ ва урдӯ ошно буд ва ба бархе аз ин забонҳо осореро мунташир кард.[6] Ӯ дар 26 январи 2003 даргузашт ва дар шаҳри Бонни Олмон бо ҳузури наздики ҳафтсад нафар аз мусулмонон ва масеҳиёни кишварҳои мухталиф ба хок супурда шуд.[7] Бар рӯй санги қабри ӯ ин иборат бо хатти настаълиқ нақш бастааст: «النّاس نِیامٌ فَإذا ماتوا انتَبَهوا» (Мардум хоб ҳастанд ва вақте мурданд бедор мешаванд). Ин ҷумла мунтасаб ба Пайғамбари Ислом[8] ва Имом Алӣ[9] аст.
Хато дар эҷоди бндонгштӣ: санги қабри Аннемари Шиммел дар қабристон ибни Олмон
Андешаҳо
Тасвири махдуш аз Ислом ва шиа
Аннемари Шиммел муътақид буд тасвире ки Аврупои қуруни всто аз Ислом, мусулмонон ва Пайғамбари Ислом ироа дода, махдуш ва таҳрифшуда аст.[10] Ӯ бар ин бовар буд, ки бардошташ аз Ислом ва фарҳанги мусулмонон бо бардошти шарқшиносони дигар бисёр мутафовит аст; чароки ба рустоҳои муслимин рафта, бо мардум таъомул дошта ва иттилооти бисёре касб кардааст.[11] Ҳамчунин ӯ дар дифоъ аз ташайюъ муътақид аст шиаён ба хилофи он чи алайҳи онон иддао мешавад, арзишу эътибори суннат, қавл ва рафтори ҳазрати Расул (с)-ро зери савол намебаранд ва ҳатто дар маворидӣ, аз аҳли суннат ҳам бештар онро тасдиқ мекунанд.[12]
Равиши динпажӯҳӣ
Ба бовари Шиммел, нигариши падидоршинохтӣ, беҳтарин равиш барои дарки Ислом аст ва танҳо равише аст ки метавон бо он ба муштаракоти адён расид.[13] Мутолиаи осораш равшан мекунад равиши пажӯҳишгароне монанди Ҳенрӣ Корбин дар шинохти дидгоҳҳои фирқаҳои исломӣ, бештари мубтанӣ бар манобеи классик ва осори андешмандони бузурги ин фирқаҳост; аммо Шиммел дар порае аз осори худ, дар баёни афкору андешаҳои исломӣ, бештар ба суханони шифоҳӣ ва мушоҳидоти худ аз одобу сунани роиҷи миёни мардум тавваҷуҳ кардааст.[14]
Мавзегирӣ алайҳи Салмони Рушдӣ
Аннемари Шиммел аз касоне буд, ки дар замони судури фатвои иртидоди Салмони Рушдӣ, аз Салмони Рушдӣ ва китобаш Оёти шайтонӣ интиқод кард ва изҳор кард китоби Салмони Рушдӣ боиси ҷариҳадор шудани эҳсосоти мусулмонон шудааст. Ин изҳори назари ӯ мӯҷиби ҳамлаи мухолифони фатвои Имом Хумайнӣ ба ӯ ва мавзеъгириҳои тунд алайҳи ӯ шуд; то ҷое ки бархе ӯро омили Ҷумҳурии исломӣ Эрон донистанд.[15] Ӯ дар ҷой дигар гуфтааст:
«Ман то дами марг ин назаротро мавриди интиқод қарор медиҳам ва онҳоро маҳкум мекунам. Гурӯҳҳои фишори вобаста ба Салмони Рушдӣ наметавонанд маро битарсонанд. Шахсияти Паёмбари Ислом (с) дар ғарб ба шакли саҳеҳ ва муносиб шинохташуда нест.»
Албата вай фатвои Имом Хумайнӣ дар қатли Салмони Рушдиро қабул надошт.[16]
Мавзегирӣ алайҳи китоби Бидуни духтарам ҳаргиз
Аннемари Шиммели алайҳи китоб «Бидуни духтарам ҳаргиз» мавзеи сариҳ ва тунде гирифт. Ин китоб асар «Беттӣ Маҳмудӣ» буд, бо мавзуи нақл ва нақди фарҳанги эронӣ-исломӣ ки бо шуморагони васеъ дар Аврупову Амрико мунташир шуд ва тасвири иҳонатомез аз Эрон нишон медод. Аннемари Шиммел дар ин бора гуфт:
«Ман ҳамвора мухолифати худро бо муҳтавиёти ин китоб эълом кардаам... Ман ба далели ошноӣ ва ишқам ба фарҳангу адабиёти Эрон, огоҳона бо муҳтавиёти ин китоб мухолифат меварзам... Мутаъасифона дар тӯли солҳои ахир таблиғоти бераҳмонаи Ғарб алайҳи Шарқ ва Ислом авҷ гирифтааст. Ман ба унвони як шарқшинос, вазифаи худ медонам, ки аз фарҳанги Шарқ ҳимоят кунам ва аз ҳақоиқ, онгуна ки ҳаст, дифоъ кунам.»[17]
Дуоҳои исломӣ
Аннемари Шиммел дар яке аз мусоҳибаҳояш нақл карда, ки дуоҳои исломиро бидуни ниёз ба тарҷума мехонад ва бархе дуоҳои Саҳифаи саҷҷодияро ба олмонӣ тарҷума ва мунташир кардааст. Ӯ бо нақли хотирае аз таъсиргузории дуоҳои Саҳифаи саҷҷодия бар рӯи шахсе мутаъассиб ва католик, дуоҳои Саҳифаро бар мардуми Ғарб корсоз медонад.[18]
Заминаҳои мавриди алоқа ва таъсиргузор
Аннемари Шиммел аз кӯдакӣ ба ирфон ва тасаввуф алоқа дошт ва ин мавзуъ, ба аслитарин меҳвари пажӯҳишҳои ӯ табдил шуд; то ҷое ки худ муътақид буд, ки тамоми зиндагиашро вақфи тасаввуф кардааст.[19] Иқболи Лоҳурӣ ва Мавлавӣ, ду шахсияти бисёр маҳбуб ва таъсиргузор бар Шиммел буданд. Вай аз ҷавонӣ бо ин ду шахсият ошно шуда буд, осори мутаъаддиде дар бораи ин ду шахсият таълиф карда ва дар дигар осораш низ ба муносибатҳои мухталиф аз андешаҳояшон ёд кардааст.[20]
Нақдҳо аз бардоштҳои Шиммел дар бораи ташайюъ
Аннемари Шиммел дар бахше аз китоби «Муқаддимае бар муаррифии Ислом» ки дар Эрон бо номи Ислом аз дидгоҳи Аннемари Шиммел мунташир шудааст, хулосае аз таърих ва омӯзаҳои исломӣ ироа мекунад ва дар бахше аз он, ба таърихча, иншиобот ва ақоиди мазҳаби ташайюъ мепардозад ки бархе аз матолиби он мутобиқ бо боварҳои марсум миёни шиаён нест. Ӯ шаклгирии нахустин андешаҳои каломии ташайюъро ҳавли меҳвари Имом Алӣ (а) ва ҳасанайн (а) намедонад ва Муҳаммад ибни Ҳанафияро меҳвари эътиқодии шиа муаррифӣ мекунад.[21]
Ба эътиқоди бархе, Аннемари Шиммел гоҳ дар баёни эътиқодоти мазоҳиб ва фирқаҳо, ба суханоне истинод мекунад ки муътабар нестанд ва ӯ сирфан онҳоро дар баъзе аз маҷолиси мазҳабӣ дида ё шунидааст.[22] Вай гоҳ одобу русуми мардумро бо шариату одоби динӣ омехта мекунад; масалан нақл кардааст, ки хонумҳо дар замони бордорӣ аз вуруд ба зиёратгоҳҳо манъ шудаанд ё асби тазйиншудаи зулҷаноҳ дар рӯзи ошуроро намоде аз асби сифеди Имом Маҳдӣ (аҷ) донистааст.[23]
Шиммел пас аз ин ки ба баёни асотири ухравӣ дар Қуръон ишора мекунад ки сарманшаи порае аз достонҳо шуда, бархе масоили мавзуи маҳдавиятро аз намунаҳои устурагароӣ медонад. Аз назари ӯ ин андешаҳо бар асари авомили равоншинохтӣ ва устураҳои шахсӣ ва ҷамъии мусулмонон ба вуҷуд омадааст.[24]
Шиммел дар Эрон
Аннемари Шиммел қабл ва пас аз инқилоби исломӣ, борҳо ба Эрон сафар карда буд. Дар Эрон, барои Аннемари Шиммел ду маҷлиси бузургдошт баргузор шудааст; яке дар соли 1380ҳ.ш. дар Донишгоҳи Теҳрон дигарӣ дар соли 1381ҳ.ш. дар Шонздаҳумин намоишгоҳи байналмилалии Китоби Теҳрон.[25]
Ҷоизаҳо ва ифтихорот
Шиммел дар тӯли ҳаёти илмиаш ҷоизаҳо ва ифтихороти бисёре касб кард; аз ҷумла:
- Доктораии ифтихорӣ аз Донишгоҳҳои Синд, Қоиди Аъзами Исломобод, Уппсалаи Шветсия, Салҷуқи Қуния, Донишгоҳи Теҳрон ва Донишгоҳи аз-Заҳрои Теҳрон
- Ҷоизаи сулҳи Анҷумани китоби Олмон
- Бузургтарин нишони мардумии Покистон ба ном «Ҳилоли имтиёз».[26]
Осор
Ба бовари бархе таҳлилгарон ва мунтақидон, Аннемари Шиммел кӯшид бо осораш фазое муносиб барои доду ситади андеша миёни фарҳехтагони Шарқу Ғарб эҷод кунад. Ӯ ҳамвора бар парҳез аз пешдовариҳои бемаврид таъкид дошт. Вай беш аз сад асарро дар қолаби китоб, мақола, тарҷума, гузориш, мусоҳиба ва муқаддима падид овардааст, ки теъдоди дақиқи онҳоро ҳатто худаш намедонад.[27]
Китобҳои зер аз муҳимтарин осор ӯст:
- Таърихи адён
- Боли Ҷабраил. Пажӯҳише дар андешаҳои динии Иқболи Лоҳурӣ.
- Ҳаллоҷ, шаҳиди ишқи Илоҳӣ
- Адабиёти исломии Ҳинд
- Абъоди ирфонии исломӣ
- Ман бодам ва ту оташ
- Шикваи Шамс
- Ислом дар Ҳинду Покистон
- Рози аъдод
- Муҳаммад Иқбол, шоиру файласуф
- Муҳаммад расули Худо
- Ҷаҳони Ислом
- Осори Ислом
- Рӯҳи ман зан аст
- Тасаввуф, ошноӣ бо ирфони исломӣ
- Тарҷумаи Қуръон ба забони Олмонӣ
- Муқаддамае бар Ислом[28]
Мутолиоти бештар
- Ошноӣ аз он сӯи уфуқ (Маҷмуъаи суханрониҳои семинари бузургдошти Аннемари Шиммел)
- Ирфон пуле миёни фарҳангҳо (Бузургдошти проффессор Аннемари Шиммел, маҷмуъаи мақолоти ҳамоиш)
- Афсонахони ирфон (Нигоҳе ба андеша, осор ва афкори проффессор Аннемари Шиммел)
Эзоҳ
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.17; Шёнборн, Бозтоби Ислом, 1385ҳ.ш., саҳ.13
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.18
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.196
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.19 ва 21
- ↑ Шёнборн, Бозтоби Ислом, 1385ҳ.ш., саҳ.14
- ↑ Шёнборн, Бозтоби Ислом, 1385ҳ.ш., саҳ.160
- ↑ Вайденер, Штефен, Ошноӣ аз он сӯи уфуқ, 1382ҳ.ш., саҳ.23 ва 24
- ↑ Варром, Танбиҳ-ул-хавотир ва нузҳат-ун-навозир, бе то, ҷ.1, саҳ.150
- ↑ Шариф ар-Разӣ, Хасоис-ул-аимма, 1406ҳ.қ., саҳ.112
- ↑ Вайденер, Штефен, Ошноӣ аз он сӯи уфуқ, 1382ҳ.ш., саҳ.41
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.20
- ↑ Шиммел, Ислом аз дидгоҳи Аннемари Шиммел, 1387ҳ.ш., саҳ.161
- ↑ Шиммел, Табйини оёти Худованд, 1376, саҳ.31
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.201 ва 208
- ↑ Шёнборн, Бозтоби Ислом, 1385ҳ.ш., саҳ.41 ва 42
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.29
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.30
- ↑ Моҳномаи Паёми зан, 1381ҳ.ш., шумораи 121
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.36
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.37–43
- ↑ Шиммел, Ислом аз дидгоҳи Аннемари Шиммел, 1387ҳ.ш., саҳ.159
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.201
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.203
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.205
- ↑ Мӯсавии Гелонӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, 1389ҳ.ш., саҳ.197
- ↑ Хандақободӣ, Афсонахони ирфон, 1381ҳ.ш., саҳ.23у Шёнборн, Бозтоби Ислом, 1385ҳ.ш., саҳ.301, 302
- ↑ Ноқид, Фарзонабонуе дилбохтаи Шарқ, 1371ҳ.ш., саҳ.127
- ↑ Ноқид, Китобшиносии осори профессор Аннемари Шиммел, 1371ҳ.ш. саҳ.136
Сарчашма
- Варром, Масъуд ибни Исо, Танбиҳ-ул-хавотир ва нузҳат-ун-навозир-ил-маъруфи бимаҷмуъати Варром, Қум, Мактабат-ул-фақиҳ, бе то.
- Маҷмӯъаи суханронон, Ошноӣ аз он сӯи уфуқ, Теҳрон, интишороти Боз, 1382ҳ.ш.
- Мӯсавии Гелонӣ, Сайид Разӣ, Шарқшиносӣ ва маҳдавият, Теҳрон, Маркази тахассусии маҳдавият, Бунёди фарҳангии ҳазрати Маҳдии Мавъуд (аҷ), 1389ҳ.ш.
- Ноқид, Хусрав, Китобшиносии осори профессор Аннемари Шиммел, маҷаллаи Килк, №28, 1371ҳ.ш.
- Ноқид, Хусрав, Фарзонабонуе дилбохтаи Шарқ, маҷаллаи Килк, №28, 1371ҳ.ш.
- Хандақободӣ, Ҳусайн, Афсонахони ирфон, Теҳрон, Муассисаи тавсеаи дониш ва пажӯҳиши Эрон, 1381ҳ.ш.
- Шариф ар-Разӣ, Муҳаммад ибни Ҳусайн, Хасоис-ул-аиммати алайҳимуссалом, Машҳад, Маҷмаъ-ул-буҳус-ил-исломия, 1406ҳ.қ.
- Шиммел, Аннемари, Ислом аз дидгоҳи Аннемари Шиммел, тарҷумаи Абдурраҳим Гувоҳӣ, Теҳрон, нашри Илм, 1387ҳ.ш.
- Шиммел, Аннемари, Табйини оёти Худованд: нигоҳе падидоршиносона ба Ислом, тарҷумаи Абдурраҳим Гувоҳӣ, Теҳрон, дафтари нашри Фарҳанги исломӣ, 1376ҳ.ш.
- Шёнборн, Флиситас Фонн, Бозтоби Ислом, тарҷумаи Баҳоуддин Бозаргонӣ Гелонӣ, Теҳрон, нашри Шӯр, 1385ҳ.ш.