wikishia

Xoça Nasiruddini Tūsī


Xoça Nasiruddini Tusī (forsī: خواجه نصیرالدین طوسی) (597 - 672h.q.) hakim va mutakallimi şi'iji qarni haftumi hiçriji qamarī ast. Xoça Nasir hamcun ehjogari falsafa va mubtakiri ravişi falsafī dar kalomi şia ma'ruf ast. Barxe az ulamoi şia hamcun Alloma Hillī, Ibni Majsami Bahronī va Qutbiddini Şerozī az şogirdoni ū budaand.

Xoça Nasiruddini Tūsī
Nomi komilMuhammad ibni Muhammad ibni Hasani Tūsī
LaqabUstodulbaşar, Aqli hodī aşar
Mahalli zindagīNişobur, qal'ahoi Ismoilijon
Sanai tavallud11 çamodijulavvali soli 598h.q.
Sanai vafot18 zilhaççai soli 672h.q.
Mahalli dafnIroq, Kozimajn
Ta'lifotAsos-ul-iqtibos, Taçrid-ul-e'tiqod, Şarhi Işorot, Qavoid-ul-aqoid, Tahriri usuli uqlidus, Axloqi nosirī, ...

Nasiruddini Tusī navisandai kitob va risolahoi zijode dar ulumi axloq, mantiq, falsafa, ilohijot, rijozijot va nuçum meboşad. Axloqi Nosirī, Avsof-ul-aşrof, Asos-ul-iqtibos, Şarh-ul-işorot, Taçrid-ul-e'tiqod, Çome'-ul-hisob va kitobi maşhuri Ziçi Ilxonī va Tazkiratun fi ilmi-l-hajat dar ilmi nuçum az osori muhim va maşhuri ū hastand. Ū incunin rasadxonai Maroƣa va dar kanori on kitobxonai Maroƣaro bo zijoda az 400 000 kitob soxt.

Gufta meşavad, ki Xoça Nasir maçbur şud, ki bo barxe az hokimoni zamoni xud hamrohī kunad, vale tavonist dar in hamrohiho osor va ta'lifote doşta boşad; ba unvoni misol dar hamrohī bo Heloku taloş kard, merosi islomiero, ki dar xatari nobudşavī qaror doşt, hifz kunad va ba sababi iqdomoti ū, ba'd az muddate muƣulho Islomro qabul kardand. Hamcunin huzuri ū dar çarajoni fathi Baƣdod ba dasti muƣulon, omile baroi kohişi ƣorat va kuştori mardum va naçot joftani bisjore az olimon az marg donista şudaast.

Xoça Nasir dar Baƣdod vafot kard va tibqi vasijataş dar Harami Kozimajn ba xok suporida şud. Rūzi pançumi isfandmoh (24-umi fevral) - zodrūzi Xoça Nasir, ba jodi in donişmand hamcun Rūzi muhandis sabt şudaast.

Zindagī

Muhammad ibni Muhammad ibni Hasan, maşhur ba Xoça Nasiruddini Tusī dar 11 çamodijulavvali soli 597 qamarī dar Tus ba dunjo omad.[1] Ū dar kūdakī Qur'oni Karim, sarf, nahv va odobro faro girift. Sipas bo rohnamoiji padaraş, muqaddamoti rijozijotro nazdi Kamoliddini Muhammad[Joddoşt 1] omuxt. Hamcunin fiqh va hadisro nazdi padar va bobojaş, ki xud az faqehon va muhaddisoni on asr budaand, jod girift.[2] Ustodi digari ū taƣojaş - Nuriddin Alī ibni Muhammadi şi'ī bud, ki mantiqu hikmatro ba ū omuxtaast.[3]

Tusī pas az vafoti padaraş, az Tus ba Nişobur raft, ki dar on zamon mahali içtimoi ulamo va donişpaƶuhon bud.[4] Ū kitobi Işoroti Abualī Sino dar falsafaro nazdi Fariduddini Domod [Joddoşt 2] va kitobi Qonuni ū dar tibro nazdi Qutbiddini Misrī faro girift[5] va dar çalasoti darsi Siroçiddini Qamarī, Abussa'odot Isfahonī va digaron şirkat kard.[6] Hamcunin bo Fariduddini Attor dar in şahr muloqot kard.[7] Ū hamcunin nazdi Kamoliddin ibni Junusi Mavsilī niz şogirdī kard, ki dar aksari ulum, maxsusan ulumi rijozī saromad bud. Az Solim ibni Badroni Mozaniji Misrī, ki az buzurgoni fuqahoi imomija bud ham qismate az kitobi al-Ƣunija asari Ibni Zuhraro faro girift.[8]

Huzur dar qal'ahoi Ismoilijon

Xoça Nasiruddini Tusī, ba'd az hamlai muƣulon ba Eron va buruzi nooromī xususan dar mintaqai Xuroson, muddate dar şahrhoi muxtalif sargardon bud to onki ba da'vati Nosiriddin - farmonravoi qal'ahoi Ismoilijon dar Xuroson, ba Quhiston raft[9] va dar on ço ba darxosti Nosiriddin, kitobi Tahzib-ul-axloq va tathir-ul-a'roq, naviştai Abualī Miskavajhi Roziro ba forsī tarçuma kard, matolibe ba on afzud va onro ba nomi Nosiriddin, Axloqi Nosirī nomid.[10] Ta'rixi ta'lifi in kitob, 630 to 632 qamarī budaast.[11] Ū hamcunin dar on ço kitobe dar ilmi haj'at ba nomi al-Risolat-ul-mu'inijja, ba nomi Muinuddin, farzandi Nosiriddin, ta'lif kard.[12] Qal'ahoi Ismoilijon, tanho nerūi muqovim dar barobari hamaloti muƣulon donista şudaast. Dar vaz'ijate, ki şahrhoi Xurosonu Nişobur ba tavri komil ba dasti muƣulon aftoda bud, in qal'aho solhoi tūlonī muqovimat kardand va taslimi muƣulon naşudand.[13]

Alouddin Muhammad - rahbari Ismoilijon, ba'd az on ki xabari huzuri Xoça Nasiri Tusī nazd Nosiriddinro darjoft kard, Xoça Nasirro ba nazdi xud xond va ū ba hamrohi Nosiriddin, ba qal'ai Majmun diz raft va rahbari Ismoilijon istiqboli viƶae az ū kard. Xoça Nasiruddini Tusī to hangome, ki farzandi Alouddin Muhammad - Rukniddin dar hamlai duvumi muƣul taslimi onho şud, dar qal'ai Alamut nazdi ū mond.[14]

 
Tambri jodbudi Xoça Nasiruddini Tusī dar Eron

Barxe az muarrixon bar in bovarand, ki huzuri Xoça Nasir va iqomati ū dar qal'ahoi Ismoilijon az rūi ixtijor nabudaast, balki ūro ba in kor maçbur kardaand;[15] bo in hol, Oqsaroī dar Musomirat-ul-axbor bar in bovar ast, ki Xoçai Tusī nazdi Ismoilijon vazorati mutlaq doşta va ba cunon çojgohe dast pajdo karda bud, ki ba ū laqabi Xoçai koinot doda budaand.[16] Kasone ki mu'taqidand, Xoça Nasiri Tusī maçbur ba huzur nazdi Ismoilijon şuda va dar qal'ahoi onon zindonī budaast, ba çumaloti şikvaomezi ū dar pojoni şarhi Işorot istinod mekunand, ki az vaz'ijati rūzgor va zindagiji xud nolidaast.[17]

Xoça va Hulokuxoni muƣul

Xoça Nasir, ba'd az hamlai duvumi muƣulon ba farmondehiji Huloku va taslim şudani qal'ahoi Ismoilijon, ba darbori Huloku roh joft.[18] Ba guftai Sajid Muhsini Amin, Xoçai Tusī be on ki qudrati intixob doşta boşad, bo Huloku hamroh şud va dar holate, ki muqovimat dar barobari nerūi muhoçim, na az sūi mardum va na az sūi hukumat imkonpazir nabud, taloş kard az merosi islomie, ki dar ma'razi nobudī bud muhofizat kunad va ba sababi iqdomoti ū bud, ki dar nihojat ba'd az muddate, muƣulon ba Islom garavidand.[19] Xoçai Tusī dar hamlai Huloku ba Baƣdod dar soli 655 qamarī hamrohi ū budaast.[20]

Ta'sisi rasadxona va kitobxonai Maroƣa

Xoça Nasiruddini Tusī ba'd az fathi Baƣdod tavassuti Huloku, soxti jak rasadxonaro ba Huloku peşnihod kard; bo in tavçeh, ki ū bo tavvaçuh ba ilme, ki dar nuçum dorad, metavonad bo kumaki rasadi sitoragon, sultonro az vaqoe'i ojanda, muddati umr va nasli ū ogoh sozad.[21] In peşnihod, mavridi pisandi Huloku qaror girift va soxti on az soli 657 qamarī oƣoz şud.[22] Ba guftai Sajid Muhsini Amin, Xoça Nasir, rasadxonai Maroƣaro mahalle baroi çam' kardani te'dodi zijode az donişmandoni on zamon qaror dod va ba in guna onhoro az kuşta şudan rahoī baxşid va niz taloşi zijode baroi çam'ovariji te'dodi zijode az kitobho va hifzi onho kard.[23] Kori soxti rasadxona to pojoni umri Xoça ba tūl ançomid va ziçi ba dast omada az in rasadxona, Ziçi Ilxonī nom girift.[24] [Joddoşt 3]

Xoça Nasir hamcunin kitobxonai buzurge dar mahali rasadxonai Maroƣa soxt va ba farmoni Huloku bisjore az kitobhoi nafisu sūdmande, ki az Baƣdod, Dimişq, Musil va Xuroson ƣorat şuda bud, ba on intiqol joft. Xudi Xoça niz ma'murone ba atrofi bilod mefiristod, ki harço kitobhoi ilmie bijoband xaridorī karda baroi ū bifiristand va xud har kuço ba kitobi mufidu nafise bar mexūrd, onro mexarid.[25] Ba aqidai barxe az muarrixon, hududi 400 hazor kitob dar kitobxonai Maroƣa çam' şuda bud.[26] Dar kitobxonai rasadxonai Maroƣa, anvo'i kitob az zabonhoi cinī, muƣulī, sanskrit, oşūrī va arabī ba zaboni forsī tarçuma şud va dar dastrasi toliboni ilm va donişmandoni rasadxona qaror girift. In rasadxona dar haqiqat markazi ilmie bud, ki dar on, ulumi muxtalifi zamon, monandi rijozijot, nuçum va ulumi tabi'ī, tahqiq va tadris meşud.[27]

Huzur dar fathi Baƣdod

Ibni Tajmijja (661 - 728h.q.) – olimi ahli sunnat, muddaī şudaast, ki xalifai Baƣdod, ba dasturi Xoça Nasiruddini Tusī ba qatl rasidaast,[28] ammo barxe bo istinod ba barrasiji manobei qabl az ū va muşohida nakardani cunin matlabe dar onho, in matlabro nodurust va tuhmat donistaand va ehtimol dodaand, ki manobei ba'd az Ibni Tajmijja ba pajravī az ū cunin matlabero ovardaand.[29] Barxe muhaqqiqon mu'taqidand, huzuri Nasiruddini Tusī dar çarajoni fathi Baƣdod ba dasti muƣulon, omile baroi kohişi ƣorat va kuştori mardum buda va bo himojati ū, bisjore az olimon az marg naçot joftaand.[30]

Vafot

Xoça Nasir dar hole dar 18 zilhaççai soli 672 qamarī vafot joft, ki baroi somon dodan ba umuri avqof va donişmandon, dar Baƣdod ba sar meburd. Ū bino ba vasijati xud dar Harami Kozimajn dafn şud.[31] Ū hamcunin vasijat karda bud, ki bar qabraş işorae ba viƶagihoi ilmiaş naşavad va faqat iborati «و کَلبُهُم باسِطٌ ذِراعَییهِ بِالوَصید»[32] bar sangi qabraş navişta şavad.[33]

Mazhab

Şavohidi zijode mabnī bar şiai isnoaşarī budani Xoça Nasiruddini Tusī dar dast ast; az çumla ū dar aƣlabi kitobhoi kalomiji xud hamcun Taçrid-ul-e'tiqod, ba duvozdah imom va vuçubi ismati onho işora kardaast.[34] Hamcunin risolahoi viƶae dar in bora nigoştaast, ki az on çumla metavon risolai «al-Firqat-un-noçija» va «Risolatun fi hasr-il-haq bi maqolat-il-imomijja» va niz «al-Isno'aşarijja» va «Risolatun fi-l-imomat»-ro nom burd.[35] Bo in hol, dar fehristi osori Xoça Nasir, kitobho va risolahoe mansub ba ū vuçud dorad, ki mutobiq bo ta'limoti ismoilijon ast.[36]

Ulamoi şiai isnoaşarī aƣlab, asli intisobi in osor ba Xoçaro rad kardaand, ammo barxe muhaqqiqon va islomşinosoni ƣarbī, mu'taqid ba nav'e tahavvuli mazhabī dar Xoça dar zamoni huzur dar mijoni Ismoilijon hastand.[37] Barxe bar pojai in osor bar in bovarand, ki ū ba'd az panoh burdan ba qal'ahoi ismoilijon muvaqqatan ba mazhabi onho garavida va ba'd az on ba mazhabi şiai isnoaşarī bozgaştaast.[38]

Barxe navisandagon ham bar in bovarand, ki Tusī ba unvoni jak şiai duvozdahimomī, taqija ba kor basta va baroi hifzi çoni xud, dar qal'ahoi ismoilī ba ta'lifi kutub va risolotaş maşƣul şudaast.[39] Abdulloh Ne'mat in matlabro, ki Tusī ba mahzi xarob şudani qal'ahoi ismoilijon, şiai isnoaşarī budani xudro e'lom namudaast, ta'jide bar in nazar giriftaast.[40]

Çojgohi ilmī

Alloma Hillī:

«In şajx [Xoça Nasir] behtarini zamonai xud dar ulumi aqlī bud ... va boaxloqtarin farde bud, ki man dida budam.»

[41]

Xoça Nasiri Tusiro dar ilm, hamtoi Ibni Sino donistaand; bo in farq, ki Ibni Sino dar tib saromad bud va Xoça Nasir dar rijozijot.[Nijozmandi manba'] Barxe mu'taqidand, difoi Xoça Nasiruddini Tusī az Ibni Sino dar barobari intiqodoti Faxri Rozī, dar kitobi Şarhi işorot, mūçibi ehjoi falsafa dar on asr şudaast.[42] Hamcunin Xoça Nasirro mubtakiri ravişi falsafī dar kalomi şia donistaand.[43] Ba bovari Murtazo Mutahharī, tamomi osori kalomiji ba'd az Xoça Nasir, az kitobi Taçrid-ul-e'tiqod ta'sir paziruftaand.[44] Bar asosi barxe paƶuhişhoi muosir, Xoça Nasiri Tusī, az jak sū şoreh va mukammili fajlasufonu donişmandoni peş az xud buda, va az sūi digar sarmaşqi donişmandoni ba'd az xud şudaast.[45]

Bisjore az donişmandoni musulmon va hamcunin islomşinosoni ƣarbī, az ū sitoiş kardaand.[46] Ta'birhoi muxtalife, ki dar borai Xoçai Tusī şudaast, nişongari çojgohi ilmiji ūst, barxe az onho iboratand az: «afzalul-mutaaxxirin al-alloma al-Tusī/ أفضل المتأخرين العلامة الطوسي»[47] sultonul-muhaqqiqin[48] faxrul-hukamo va muajjidul-fuzalo, nasirul-miltati vad-din[49] muhaqqiqi mudaqqiqi Tusī va hakimi azimi quddusī[50] afzalul-mutaaxxirin va akmalul-mutaqaddimin.[51]

5-umi isfandmoh (24 fevral) solrūzi tavalludi Xoça Nasir, ba jodi in donişmandi buzurg ba unvoni Rūzi muhandis ba sabt rasidaast va har sol hamzamon bo in rūz hamoişho va marosimi muxtalife barguzor meşavad.[52] Şe'rhoero niz ba Xoça Nasiri Tusī nisbat dodaand, az çumla dar nomai donişvaron in ruboiro ba ū mansub kardaand:

چون در سفریم ای پسر هیچ مگوی
احوال حضر در این سفر هیچ مگوی‌‌
ما هیچ و جهان هیچ و غم و شادی هیچ
می‌‌دان که نِه‌‌ای هیچ دگر هیچ مگوی‌‌
Cun dar safarem ej pisar heç magūj
Ahvoli hazar dar in safar heç magūj
Mo heçu çahon heçu ƣamu şodī heç
Medon ki naī heç digar heç magūj[53]

Şogirdon

Barxe az şogirdoni buzurgi Xoça Nasiri Tusī iboratand az:

  1. Alloma Hillī faqeh va mutakallimi buzurgi şi'ī (vaf.726h.q.), hikmatro nazdi Xoçai Tusī faro girift[54] va şarhi kitobi Taçrid-ul-e'tiqodi Xoça Nasirro bo unvoni Kaşf-ul-murod navişt. In kitob az maşhurtarin şarhhoi Taçrid ast.[55]
  2. Ibni Majsami Bahronī, navisandai kitobi Misboh-us-solikin (şarhi Nahç-ul-baloƣa), hakim, rijozidon, mutakallim va faqeh, ki dar hikmat şogirdi Xoça Nasir va dar fiqh ustodaş bud.[56]
  3. Qutbiddini Şerozī (vaf.710h.q.), zamone, ki Xoça ba hamrohi Huloku ba Qazvin raft, bo Xoça hamroh şud, bo ū ba Maroƣa raft va şogirdi Xoça Nasir dar ilmi hajat, rijozī, falsafa va tib şud. Xoça ūro qutbi falakul-vuçud mexond.[57]
  4. Sajid Rukniddin (Hasan ibni Muhammad ibni Şarafşohi Alavī), az şogirdon Xoça buda va barxe az osori ūro şarh dodaast.[58]
  5. Kamoliddin Abdurrazoq Şajboniji Baƣdodī (642–723h.q.) ma'ruf ba Ibni al-Fuvatī, az ta'rixnavisoni qarni haftum ast va kitobhoi «Mu'çam-ul-odob» va «al-Havodis-ul-çome'a» az osori ūst. Ū kitobdoriji kitobxonai rasadxonai Maroƣa va dar avoxiri umr, kitobxonai Mustansarijaro bar ūhda doşt.[59]
  6. Imodiddin Harbavī ma'ruf ba Ibni al-Xavvom (643-728h.q.), dar hisobu tib saromadi zamoni xud buda va kitobhoi «Favoidun bahoija fi qavoidin hisobija» va «Muqaddimae dar tib» az ū bar çoj mondaast.[60]

Osor

Maqolai aslī: Fehristi osori Xoça Nasiriddini Tusī

Maçmūai kitobho va risolahoi ilmiji Xoça Nasiruddini Tusī (vaf. 672h.q.)-ro beş az 184 unvon donistaand.[61] Xoça Nasir dar zaminahoi muxtalife hamcun rijozijotu hajat, aqoid, falsafaju irfon, mantiq, fiqh, tib, ulumi ƣariba va tafsiri Qur'on ta'lif namuda va beştari osori ū ba zaboni arabī ast. Xoça Nasir, dar muqaddimai Şarhi işorot, az rançi farovon va ƣami rūzafzūnaş hangomi ta'lifi kitob naviştaast.[62]

Barxe az osori ū:

Ezoh

  1. ↑ Ne'mat, Falosifat-uş-şi'a, 1987m., sah.535.
  2. ↑ Al-Amin, al-Ismo'ilijjun va-l-muƣul va Nasiruddin al-Tusī, 2005m., sah.16–20.
  3. ↑ Al-Amin, al-Ismo'ilijjun va-l-muƣul va Nasiruddin al-Tusī, 2005m., sah.20.
  4. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415.
  5. ↑ Nasiruddini Tusī, Tansuxnomai Ilxonī, 1363h.ş., muqaddimai musahheh, sah.15.
  6. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415.
  7. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415.
  8. ↑ Nasiruddini Tusī, Tansuxnomai Ilxonī, 1363h.ş., sah.16.
  9. ↑ Nasiruddini Tusī, Tansuxnomai Ilxonī, 1363h.ş., sah.17.
  10. ↑ Baroi namuna, nig.: Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, 1389h.q., ç.1, sah.380 - 381; Amin, A'jon-uş-şi'a, 1403h.q., ç.9, sah.415.
  11. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.9.
  12. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.9.
  13. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415.
  14. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415.
  15. ↑ Ruçū' kuned: “Xoça Nasiruddini Tusī va naqşi ū dar gustarişi taşajju' va hifzi osori islomī”, sah.71
  16. ↑ Oqsaroī, Musomirat-ul-axbor, 1362h.ş., sah.47
  17. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.415-416.
  18. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.416.
  19. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.416-417.
  20. ↑ Ne'mat, Falosifat-uş-şi'a, 1987m., sah.540.
  21. ↑ Hasanzoda Omulī, Hazoru jak kalima, 1381h.ş., sah.329.
  22. ↑ Ibni Kasir, al-Bidoja va-n-nihoja, 1997m., ç.17, sah.387.
  23. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.416-417.
  24. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.417.
  25. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.50.
  26. ↑ Katbī, Favot-ul-vafajot, 1974m., ç.3, sah.246–252; Zajdon, Ta'rix-ut-tamaddun-il-islomī, 1914m., ç.3, sah.214.
  27. ↑ Oƶand, “Korkardi du sūjai kitobxona dar davrai muƣuloni Eron kitoboroī va kitobdorī”, sah.10.
  28. ↑ Ibni Tajmijja, Minhoç-us-sunnat, ç.3, sah.445-446.
  29. ↑ Nig.: Solehī va Idrisī, “Xoça Nasiruddini Tusī va fathi Baƣdod”, sah.115 to 120
  30. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.27.
  31. ↑ Ne'mat, Falosifat-uş-şi'a: hajotuhum va orouhum, 1987m., sah.531; Amin, A'jon-uş-şi'a, 1986m., ç.9, sah.418; albatta Ibni Kasir dar al-Bidoja va-n-nihojai rūzi vafoti ūro duvozdahumi zilhaçça naviştaast (al-Bidoja va-n-nihoja, 1997m., ç.17, sah.514).
  32. ↑ Tarçuma: Va sagaşon bar ostonai [ƣor] du dasti xudro daroz karda [bud] (surai Kahf, ojati 18).
  33. ↑ Azizī, Fazoil va sirai cahordah ma'sum (a) dar osori ustod Alloma Hasanzoda Omulī, 1381h.ş., sah.402.
  34. ↑ Tusī, Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., sah.293
  35. ↑ Ne'mat, Falosifat-uş-şi'a, 1987m., sah.534.
  36. ↑ Ezadī va Ahmadpanoh, “Mazhabi Xoça Nasiruddini Tusī va ta'siri on bar ta'omuli vaj bo ismoilijoni nazorī”, sah.30 va 33.
  37. ↑ Ezadī va Ahmadpanoh, “Mazhabi Xoça Nasiruddini Tusī va ta'siri on bar ta'omuli vaj bo ismoilijoni nazorī”, sah.36.
  38. ↑ Nigoh kuned: Daftarī, Farhod, “Nasiruddini Tusī va ismoilijoni davrai Alamut” dar maçmūai maqoloti ustod Başar, markazi paƶuhişiji Merosi maktub, 1391h.ş.
  39. ↑ Ezadī va Ahmadpanoh, “Mazhabi Xoça Nasiruddini Tusī va ta'siri on bar ta'omuli vaj bo ismoilijoni nazorī”, sah.36.
  40. ↑ Ne'mat, Falosifat-uş-şi'a, 1987m., sah.535.
  41. ↑ Lohiçī, Gavhari murod, 1383h.ş., sah.702.
  42. ↑ Ibrohimiji Dinonī, “Suxanronī dar saroi ahli qalam”, sah.11
  43. ↑ Nig.: Xisravpanoh, “Xoça Nasir muassisi kalomi falsafī” [1] va al-A'sam va Imodī, “Xoça Nasir, mubtakiri ravişi falsafī dar kalomi şia” [2]
  44. ↑ Mutahharī, Oşnoī bo ulumi islomī, ç.2, sah.57.
  45. ↑ Ma'sumiji Hamadonī, Ustodi başar, 1391h.ş., sah.12.
  46. ↑ Nigoh kuned: Farahot, Andeşahoi falsafī va kalomiji Xoça Nasiruddini Tusī, 1389h.ş., sah.97.
  47. ↑ Mullosadro, Asfor, 1981m., ç.2, sah.149.
  48. ↑ Tehronī, Oqobuzurg, az-Zari'a ilo tasonif-iş-şi'a, 1389h.q., ç.37, sah.392.
  49. ↑ Sajti Gançur, Rizoqulixoni Hidojat, Tazkiratu rijoz-il-orifinhttps: //ganjoor. net/rhedayat/riazolarefin/rowze2/sh95
  50. ↑ Xumajnī, Rūhulloh, Şarhi arba'in hadis, ç.1, sah.271.
  51. ↑ Xumajnī, Rūhulloh, Şarhi arba'in hadis, ç.1, sah.661.
  52. ↑ «Pançumi isfand; rūzi muhandisī, jodbudi Xoça Nasiruddini Tusī», vebgohi Oftob onlajn.
  53. ↑ Mutahharī, Joddoştho, ç.15, sah.205. https: //lms. motahari. ir/book - page/151/joddoşt‏ho, % 20ç.15i ?i page=204
  54. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.238.
  55. ↑ Sadroiji Xuī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, 1382h.ş., sah.35.
  56. ↑ Xonsorī, Ravzot-ul-çannot, 1390h.q., ç.6, sah.302.
  57. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.241 va 242.
  58. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.249.
  59. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.252 to 257.
  60. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.257 to 261.
  61. ↑ Farahot, Andeşahoi falsafī va kalomiji Xoça Nasiruddini Tusī, 1389h.ş., sah.71
  62. ↑ Nasiruddini Tusī, Şarhi işorot, ç.2, sah.146.
  63. ↑ Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., muqaddimai musahheh, sah.5.
  64. ↑ Nasiruddini Tusī, Taçrid-ul-e'tiqod, 1407h.q., muqaddimai muhaqqiq, sah.71.
  65. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.420.
  66. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.420.
  67. ↑ Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1413h.q., muqaddimai musahheh, sah.5.
  68. ↑ Mudarrisiji Razavī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, 1354h.ş., sah.9.

Joddoşt

  1. ↑ Kamoliddn Muhammad Hosib, az donişvaroni nomī dar rijozijot va şogirdi Afzaluddini Koşonī
  2. ↑ Fariduddin Domodi Nişoburī, az şogirdoni imom Faxri Rozī
  3. ↑ Ziç, muarrabi kalimai zig ba ma'noi kitobe ast, ki munaççimon ahvol va harakoti aflok va kavokibro az on ma'lum kunand. Va niz nomi ilme ast dar usuli ahkomi ilmi nuçumu hajat, ki taqvim az on istixroç kunand. Dehxudo, Luƣatnoma, zajli ziç.

Sarcaşma

  • Al-Amin, Hasan, al-Ismo'ilijjun va-l-muƣul va Nasiruddin al-Tusī, Qum, muassisai Doiratulmaorifi al-Fiqh-ul-islomī, 1426h.q./2005m.
  • Al-A'sam, Abdulamir va Abdurasul Imodī, “Xoça Nasir, mubtakiri ravişi falsafī dar kalomi şia”, Farhang, № 61 va 62, soli 1386.
  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Kaşf-ul-murod fi şarhi Taçrid-ul-e'tiqod, tahqiqi Hasan Hasanzoda Omulī, Qum, muassisai Naşri islomī, copi cahorum, 1413h.q.
  • Amin, Sajidmuhsin, A'jon-uş-şi'a, tahqiqi Hasan al-Amin, Bejrut, Dorul-ta'oruf, 1986m.
  • Amin, Sajidhasan, “Xoça Nasiruddini Tusī va naqşi ū dar gustarişi taşajju' va hifzi osori islomī”, tarçumai Mahdiji Zandija, Şiaşinosī, № 5, bahori 1383h.ş.
  • Baxşi falsafa va kalomi doiratulmaorifi buzurgi islomī, «oƣoz va ançom», dar doiratulmaorifi buzurgi islomī, ç.1, Tehron, Naşri markazi doiratulmaorifi buzurgi islomī, 1367h.ş.
  • Vidahon, Oelhord, «Xoça Nasiruddini Tusī», tarçumai Soro Hoçhusajnī, dar Maçmūai maqoloti Ustodi başar: paƶuhişhoe dar zindagī, rūzgor, falsafa va ilmi Xoça Nasiruddini Tusī, Tehron, Markazi paƶuhişiji merosi maktub, 1391h.ş.
  • Daftarī, Farhod, “Nasiruddini Tusī va ismoilijoni davrai Alamut”, tarçumai Fotima Rahimī, dar maçmūai maqoloti Ustodi başar: paƶuhişhoe dar zindagī, rūzgor, falsafa va ilmi Xoça Nasiruddini Tusī, Tehron, Markazi paƶūhişiji merosi maktub, 1391h.ş.
  • Zajdon, Çurçī, Ta'rix-ut-tamaddun-il-islomī, Misr, 1914m.
  • Ibni Kasir, Ismoil ibni Umar, al-Bidoja va-n-nihoja, tahqiqi Doktor Abdulloh ibni Abdulmuhsin at-Turkī, Misr, Hiçr lil-tabo'ati van-naşri vat-tavzi'i val-e'lon, 1997m.
  • Ibni Tajmijja, Ahmad ibni Abdulhalim, Minhoç-us-sunnat-in-nabavijja fi naqzi kalom-iş-şi'at-il-qadarijja, al-Sa'udija, Çome'atul-imom Muhammad ibni Saud al-islomijja, 1406h.q.
  • Ibrohimiji Dinonī, Ƣulomhusajn, “Suxanronī dar saroi ahli qalam”, rūznomai Çomi çam, 6 bahmani 1389, sahifai 11
  • Katbī, Muhammad ibni Şokir, Favot-ul-vafajot, ba kūşişi Ehson Abbos, Bejrut, 1974m.
  • Lohiçī, Fajjoz, Gavhari murod, Tehron, Soja, 1383h.ş.
  • Ma'sumiji Hamadonī, Husajn, Ustodi başar: paƶuhişhoe dar zindagī, rūzgor, falsafa va ilmi Xoça Nasiruddini Tusī, Tehron, Markazi paƶuhişiji merosi maktub, 1391h.ş.
  • Mudarrisiji Razavī, Muhammadtaqī, Ahvol va osori Xoça Nasiruddin, Bunjodi farhangi Eron, 1354h.ş.
  • Mullosadro, Muhammad ibni Ibrohim, Asfor, noşir: Doru ehjoil-turosil-arabī, bo hoşijai Alloma Tabotaboī, Bejrut, copi sejum, 1981m.
  • Muttaqī, Husajn, «Kitobşinosiji usuli handasai Uqlidus, bo ta'kid bar tahriri Xoça Nasiruddini Tusī» dar Xoçapaƶuhişī, Tehron, xonai kitob, 1390h.ş.
  • Nasiruddini Tusī, Muhammad ibni Muhammad ibni-l-Hasan, Taçrid-ul-e'tiqod, Tehron: Maktabul-e'lomil-islomī - markazi al-naşr, 1407h.q.
  • Nasiruddini Tusī, Muhammad ibni Muhammad, Tansuxnomai Ilxonī, tashehi Muhammadtaqiji Mudarrisi Razavī, Tehron, Ittiloot, copi duvum, 1363h.ş.
  • Nasiruddini Tusī, Muhammad ibni Muhammad, Taçrid-ul-e'tiqod, tahqiqi Muhammadçavod Husajniji Çalolī, Tehron, Maktabul-e'lomil-islomī, copi avval, 1407h.q.
  • Ne'mat, Abdulloh, Falosifat-uş-şi'a, hjotuhum va orouhum, Bejrut, Dorul-fikril-lubnonī, 1987m.
  • Oƶand, Ja'qub, “Korkardi du sūjai kitobxona dar davrai muƣuloni Eron kitoboroī va kitobdorī”, tahqiqoti Kitobdorī va itilo'rasoniji donişgohī, № 38, bahori 1381h.ş.
  • Oqsaroī, Mahmud ibni Mahmud, Musomirat-ul-axbor, Tehron, Asotir, 1362h.ş.
  • Ramazonī, Hasan, Murure bar osor va ta'lifoti Alloma Hasanzoda Omulī, Nihodi namojandagiji maqomi muazzami rahbarī dar donişgohhoi Tehron va ulumi pizişkī, 1374h.ş.
  • Sadroiji Xuī, Alī, Kitobşinosiji Taçrid-ul-e'tiqod, ba kūşişi Sajidmahmud Mar'aşiji Naçafī, Qum, kitobxonai buzurgi hazrati Ojatullohil'uzmo Mar'aşiji Naçafī, 1382h.ş./1424h.q./2003m.
  • Solehī, Rozija va Muhammadhasan Idrisī, “Xoça Nasiruddini Tusī va fathi Baƣdod”, Ta'rixi Islom, № 36, mehri 1387h.ş.
  • Farahot, Honī, Andeşahoi falsafī va kalomiji Xoça Nasiruddini Tusī, tarçumai Ƣulomrizo Çamşednƶod, Tehron, Markazi paƶūhişiji merosi maktub, 1389h.ş.
  • Xisravpanoh, Abdulhusajn, “Xoça Nasir muassisi kalomi falsafī”, dar pojgohi muassisai hikmat va falsafai Eron
  • Xonsorī, Muhammadboqir, Ravzot-ul-çannot, Qum, Dehqonī (Ismoilijon), 1390h.q.
  • Hasanzoda Omulī, Hasan, Hazoru jak kalima, Qum, Bustoni kitob, copi sejum, 1381h.ş.
  • Ezadī, Husajn va Mutahharasodot Ahmadpanoh, “Mazhabi Xoça Nasiruddini Tusī va ta'siri on bar ta'omuli vaj bo ismoilijoni nazorī”, Ta'rixi Islom, № 41 va 42, bahor va tobistoni 1389h.ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Хоҷа_Насируддини_Тӯсӣ&oldid=26922"