wikishia

Qoidai lutf

Qoidai lutf, qoidae dar ilmi kalom, ba ma'noi luzumi ançomi kore az çonibi Xudo ast, ki ba sababi on, mukallaf ba itoat nazdik va az gunoh dur meşavad; be onki in lutf, ta'sire dar qudrati mukallaf doşta boşad va jo ūro maçbur bisozad.

Beştari mutakallimoni mu'tazila va imomija bar xilofi mutakallimoni aşoira, in qoidaro paziruftaand. Mutakallimoni imomija az in qoida dar isboti aqliji bisjore az e'tiqodoti islomī monandi luzumi taşre'i taklifhoi dinī, luzumi irsoli pajƣambaron, luzumi ta'jin va nasbi imom va ƣ. - bahra burdaand.

Barxe az faqehoni imomija az in qoida baroi e'tiborbaxşī ba içmo' istifoda kardaand.

Mafhumşinosī

Qoidai lutf ba in ma'no ast, ki har kore, ki ba nazdik şudani insonho ba itoat va jo dur şudani onho az gunoh biançomad, ançomi on kor bar Xudovand lozim ast va Xudo hatman on korro ançom medihad;[1] monandi taşre'i takolifi dinī va irsoli pajƣambaron, ki insonho az in roh, bo takolifi diniaşon oşno meşavand.[2]

Dar kalomi islomī, latif budan az sifoti fe'li Xudo[3] va ba ma'noi ançom dodani kore ast, ki ba vasilai on, mukallaf ba itoat nazdik va az gunoh dur meşavad; be onki in lutf, ta'sire dar qudrati mukallaf doşta boşad, jo ūro maçbur sozad.[4]

Dar ojoti Qur'on va rivojot, latif budani Xudo ba ma'nohoi digare ham ba kor raftaast;[5] az çumla: ilmi nofizi Xudo,[6] nomahsus budan va nafji çismonijat az Xudo,[7] dark noşudanī budani kunhi Xudo,[8] zarofat dar ofariniş va tadbiri Ilohī,[9] ehson va çūd.[10]

Aqsomi lutf

Lutfro bar du qism donistaand: lutfi muhassil va lutfi muqarrib.[11] Lutfi muhassil kore ast, ki luzuman bojad ançom şavad to itoat va bandagiji Xudo hosil şavad; ja'ne biduni on, inson nametavonad Xudoro bandagī kunad, ammo lutfi muqarrib tanho, sababi taqarrub va nazdikī ba itoatu bandagī ast.[12]

Tarafdoron va muxolifon

Mutakallimoni musulmon dar pazirişi qoidai lutf ixtilofi nazar dorand. Mu'tazila va imomija bo istinod ba dalelhoi aqlī va naqlī, ba qoidai lutf mu'taqidand, ammo aşoira bo in qoida muxolifand, işkolote ba on dorand va mu'taqidand, bar Xudovand lozim nest har lutfero ançom dihad.[13]

Daleli aqliji qoidai lutf

Daleli aqliji qoidai lutf reşa dar sifati hakim budani Xudo dorad va inki hakim naqzi ƣaraz namekunad; ja'ne kore ançom namedihad, ki bo hadafaş munofotu ziddijat doşta boşad. Binobarin, agar az inson bixohad, ki Ūro itoat kunad, zaminai itoati Ūro ham faroham mekunad. In istidlol ba şarhi zer ast:

  • Xudo hakim ast.
  • Hakim naqzi ƣaraz namekunad.
  • Xudo iroda kardaast, ki insonho az Ū itoat kunand.
  • Itoati insonho az Xudo biduni lutf mumkin nest.
  • Taklif dodan ba insonho biduni lutf naqzi ƣaraz ast.
  • Binobarin, lutf bar Xudo voçib ast.[14]

Işkoli aşoira

Aşoira megūjand, az in suxan, ki lutf bar Xudo voçib ast, lozim meojad, ki aql bar Xudo hokim boşad, dar hole ki Xudo hokimi mutlaq ast.[15]

Çavobi tarafdoroni qoidai lutf in ast, ki manzur az luzumi ançomi lutf, mukallaf soxtani Xudovand ba ançomi lutf nest, balki on ast, ki aqli inson bo dar nazar giriftani sifoti Xudo az çumla ilmu hikmat va adolati Ū, zarurati ançomi lutf az sūi Xudovandro dark mekunad.[16]

Korkardhoi kalomī

Qoidai lutf dar ilmi kalom, masodiq va korkardhoi muxtalife doştaast. Tarafdoroni qoidai lutf mavoridi zerro az misdoqhoi in qoida medonand:

  • Taşre'i takolifi dinī: takolifi dinī (monandi harom budani zulm va farz budani namoz) az on çihat, ki insonhoro ba ançomi takolifi aqlī (monandi badiji zulm jo xubiji taşakkur az Xudovand) nazdik mesozand, lutf ba şumor meojand.
  • Irsoli pajƣambaron: irsoli pajƣambaron az bobi lutf bar bandagon, bar Xudo lozim ast; caroki insonho az tariqi pajƣambaron, ba takolifi dinī dastrasī mejoband va ba ançomi takolifi aqlī va dastjobī ba ahdofi ofariniş nazdik meşavand.
  • Ismati pajƣambaron: mardum bo didani gunoh va raftori zişt az pajƣambaron, az onho dur meşavand, ammo bo didani ismatu pokī, ba itoatu pajravī az onho nazdik meşavand va ba onho tamojul mejoband.
  • Ta'jini imomi ma'sum: imomija ittifoqi nazar dorand, ki ta'jin va nasbi imomi ma'sum bar Xudovand lozim ast; caroki onhoro ba itoat nazdik va az gunoh dur mesozad.
  • Va'dai savobu azob: va'da dodan ba savobu azob (va'du va'id) bar Xudo lozim ast; zero az in tariq, mardum ba axloqi nek va ançomi takolifi dinī savq mejoband.[17]
  • Nasbi valiji faqih: ba bovari imom Xumajnī va Abdulloh Çavodiji Omulī az mutakallimon va faqehoni şia, hikmat va lutfi Xudo iqtizo mekunad, ki mardum dar asri Ƣajbat az vilojati insonhoi şoista mahrum naboşand.[18] Az in rū, faqehoni çome'uş-şaroitro dar davrai Ƣajbat ba nijobat az Imom Mahdī (aç) ba sarparastiji çome'ai islomī mansub kardaast.[19]

Korburd dar usuli fiqh

Dar usuli fiqh niz guruhe az olimon, az çumla Sajidi Murtazo, Şajxi Tusī va Karoçakī az qoidai lutf baroi isboti huççijati içmo' istifoda kardaand. Istidlolaşon in ast, ki agar olimon bar jak didgohi noduruste ittifoqi nazar doşta boşand, vazifai imomi ma'sum az bobi lutf in ast, ki mone' az şaklgiriji in içmo' şavad; va cun nazare bar xilofi içmo' vuçud nadorad, ravşan meşavad, ki imomi ma'sum niz bo in didgoh muvofiq ast. Az in rū, vuçudi içmo' bar jak didgoh, az rizojati ma'sum az on xabar medihad.[20]

Bo in hama, barxeho az çumla: Şajx Ansorī,[21] Muhammadhusajni Noinī,[22] va Oxundi Xurosonī[23] in suxanro qabul nakardaand.

Kitobşinosī

 
Tasviri çildi kitobi Qoidai lutf va isboti vuçudi imomi haj, asari Mahdī Jusufijon

Ilova bar bahs az qoidai lutf dar kitobhoi kalomī va usulī, kitobhoi çudogonae ham dar in zamina navişta şudaast, ki barxe ba şarhi zer ast:

  • Barrasiji tatbiqiji qoidai lutf dar imomija va omuzai fajz dar masehijati kotulik, naviştai Hasan Dinpanoh. Navisanda ba in natiça rasidaast, ki harcand lutf dar imomija bo fajz dar masehijat har du mūçibi duriji inson az gunoh va rastagoriji ū meşavand, ammo dar mabonī va peşfarzho bo jakdigar farqhoi bunjodin dorand. In kitob dar soli 1396h.ş., tavassuti intişoroti muassisai omūzişī va paƶūhişiji imom Xumajnī dar 370 sahifa cop şuda ast.[24]
  • Qoidai lutf va isboti vuçudi imomi haj, naviştai Mahdiji Jusufijon: in kitob ba barrasiji qoidai lutf va korkardi on dar isboti imom va imomat mepardozad va dar soli 1395h.ş., tavassuti intişoroti markazi taxassusiji Mahdavijati havzai ilmijai Qum dar 210 sahifa cop va muntaşir şudaast.[25]

Çustorhoi vobasta

Husn va qubhi aqlī

Adlija

Sifoti Xudo

Ezoh

  1. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.104 - 105; Faxriddini Rozī, al-Muhassal, 1411h.q., sah.481 - 482.
  2. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.114 - 116.
  3. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.120 - 124.
  4. ↑ Alloma Hillī, Minohç-ul-jaqin, 1415h.q., sah.387; Alloma Hillī, Kaşf-ul-murod, 1427h.q., sah.444; Fozili Miqdod, Irşod-ut-tolibin, 1405h.q., sah.276; Qozī Abdulçabbor, al-Muƣnī, 1962 - 1965m., ç.13, sah.9; Ibni Navbaxt, al-Joqut fi ilm-il-kalom, 1413h.q., sah.55.
  5. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.120 - 124.
  6. ↑ Surai Mulk, ojati 14. “أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ”, “ojo kase ki ofarida ast namedonad? bo inki ū xud borikbini ogoh ast».
  7. ↑ Surai An'om, ojati 103. “لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ”, “Ūro heç caşme dark nanamojad va Ū hamai binandagonro muşohida mekunad va Ū latifu nomar'ī va (ba hamai cizi xalq) ogoh ast!».
  8. ↑ Duoi Çavşani kabir, faqarai 31. “یَا لَطِیفاً لا یُرَامُ”, “Ej latife, ki dastandozi kase qaror nagirad!”.
  9. ↑ Duoi Çavşani kabir, faqarai 34. “یَا لَطِیفَ الصُّنْعِ”, «ej sun'at caşmnavoz!».
  10. ↑ Surai Şuro, ojati 19. “اللَّهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ ۖ وَهُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ”.
  11. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.97 - 98.
  12. ↑ Sajidi Murtazo, az-Zaxiratu fi ilm-il-kalom‏, 1411h.q., sah.186.
  13. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.104 - 105; Faxriddini Rozī, Mafotih-ul-ƣajb, 1420h.q., ç.23, sah.348; Faxriddini Rozī, al-Muhassal, 1411h.q., sah.481 - 482.
  14. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.106.
  15. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.110.
  16. ↑ Tusī, Naqd-ul-muhassal, 1405h.q., sah.302.
  17. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.114 - 119.
  18. ↑ Kalontarī, «Imkon jo adami imkoni tasarraiji qoidai lutf ba mavzūi vilojati faqih dar asri Ƣajbat», sah.15.
  19. ↑ Çavodiji Omulī, Vilojati faqih vilojati faqohatu adolat, 1389h.ş., sah.213.
  20. ↑ Rabboniji Gulpojgonī, al-Qavo'id-ul-kalomijja, 1418h.q., sah.119; Subhonī, al-Mabsut fi usul-il-fiqh, 1432h.q., ç.3, sah.183 - 186; Raçoī va Mu'minī, “Korburdi qoidai kalomiji «lutf» dar usuli fiqh”, sah.222 - 223.
  21. ↑ Şajxi Ansorī, Faroid-ul-usul, 1416h.q., ç.1, sah.84.
  22. ↑ Noinī, Favoid-ul-usul, 1376h.ş., ç.3, sah.150.
  23. ↑ Oxundi Xurosonī, Kifojat-ul-usul, 1409h.q., sah.291.
  24. ↑ “Barrasiji tatbiqiji qoidai lutf dar imomija va omūzai fajz dar masehijati kotulik”, şabakai çome'i kitobi gesum.
  25. ↑ “Qoidai lutf va isboti vuçudi imomi haj”, şabakai çome'i kitobi Gesum.

Sarcaşma

  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Kaşf-ul-murod fi şarhi taçrid-il-e'tiqod, Qum, muassisai al-Naşrul-islomī, 1427h.q.
  • Alloma Hillī, Hasan ibni Jusuf, Minohç-ul-jaqin fi usul-id-din, Tehron, Dorul-usva, 1415h.q.
  • “Barrasiji tatbiqiji qoidai lutf dar imomija va omūzai fajz dar masehijati kotulik”, şabakai çome'i kitobi Gesum, muşohida: 17 xurdodi 1400h.ş.
  • Ibni Navbaxt, Abuishoq Ibrohim, al-Joqut fi ilm-il-kalom, Qum, intişoroti kitobxonai Ojatulloh Mar'aşī, 1413h.q.
  • Kalontarī, Ibrohim, «Imkon jo adami imkoni tasarraiji qoidai lutf ba mavzūi vilojati faqih dar asri Ƣajbat», Qabasot, № 81, poizi 1395h.ş.
  • Qozī Abdulçabbor, Abdulçabbor ibni Ahmad, al-Muƣnī fi abvob-it-tavhidi va-l-adl‏, Qohira, al-Dorul-misrija, 1965 - 1962m‏.
  • “Qoidai lutf va isboti vuçudi imomi haj”, şabakai çome'i kitobi Gesum, muşohida: 17 xurdodi 1400h.ş.
  • Noinī, Muhammadhusajn, Favoid-ul-usul, Qum, intişoroti Islomī, copi avval, 1376h.ş.
  • Oxundi Xurosonī, Muhammadkozim, Qum, Olulbajt, copi avval, Kifojat-ul-usul.
  • Raçoī, Fotima va Mustafo Mu'minī, «Korburdi qoidai kalomiji lutf dar usuli fiqh», dar maçallai Fiqhi Ahli Bajt, № 85 va 86, bahor va tobistoni 1395h.ş.
  • Sajidi Murtazo, Alī ibni Husajn, az-Zaxiratu fi ilm-il-kalom‏, Qum, muassisai al-Naşrul-islomī, 1411h.q.
  • Tusī, Nasiruddin, Naqd-ul-muhassal, Dorul-azvo', 1405h.q.
  • Faxriddini Rozī, Muhammad ibni Umar, al-Muhassal, Ammon, Dorul-Rozī, 1411h.q.
  • Fozili Miqdod, Miqdod ibni Abdulloh, Irşod-ut-tolibin ilo nahç-il-mustarşidin, Qum, intişoroti kitobxonai Ojatulloh Mar'aşī, 1405h.q.
  • Çavodiji Omulī, Abdulloh, Vilojati faqih vilojati faqohatu adolat, Qum, markazi naşri Isro, copi jozdahum, 1389h.ş.
  • Şajxi Ansorī, Murtazo, Qum, intişoroti Islomī, copi pançum, Faroid-ul-usul, 1416h.q.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Қоидаи_лутф&oldid=14164"