Içtihod dar muqobili nas
- In maqola dar borai mafhumi içtihod dar barobari nas ast. Baroi oşnoī bo kitobe bo hamin nom madxali al-Nassu va-l-içtihodro bubined.
Içtihod dar muqobili nas (forsī: اجتهاد در مقابل نص) muqaddam doştani nazari şaxsiji muçtahid bar kalomi sarihi Qur'on jo ma'sumon ast.
Az nazari faqehoni şia va beştari fuqahoi ahli sunnat, içtihod dar barobari nas, bid'at ast. Albatta, barxe az sahobagon va te'dode az fuqahoi ahli sunnat, nazari xudro bar nas muqaddam kardaand. Masalan Umar ibni Xattob, bo içtihod dar barobari nas, izdivoçi muvaqqat va mut'ai haçro harom e'lom kard.
Sajid Abdulhusajn Şarafiddin (vaf.1377h.q.) dar kitobi "an-Nassu va-l-içtihod", sad içtihod dar barobari nas az xulafo, hokimon va barxe az bastagoni onon, dar zamoni Pajƣambar(s) va pas az onro guzoriş kardaast.
Ta'rif va çojgoh
Içtihod dar muqobili nas, muqaddam doştani gumon va nazari şaxsiji muçtahid dar barobari farmoni sarihi Xudo jo Pajƣambar (s) jo digar ma'sumon ta'rif şudaast.[1] «Nas» ba kalomi mu'tabar, sarih va oşkore gufta meşavad, ki beş az jak ma'no nadoşta boşad.[2]
Olimoni şia bo içtihod dar muqobili nas muxolifand. Nosir Makorimi Şerozī mu'taqid ast, gustarişi içtihod dar barobari nas, nobudiji masunijati hamai ahkomro dar paj xohad doşt.[3] Mirzo Habibullohi Xuī muxolifat bo nasro bid'at medonad.[4] Ba guftai Çavodi Şahristonī dar muqaddimai Vasoil-uş-şi'a, muçtahidon, bo içtihod dar barobari nas, dar voqe', Pajƣambar (s)-ro niz muçtahide monandi xud muarrifī mekunand, ki dar içtihodaş ehtimoli xato vuçud dorad.[5] Sajid Muhammadhusajni Tehronī taabbudi şia ba nas va taçovuzi ahli sunnat az nasro asosi masoili ixtilofiji bajni şia va ahli sunnat donistaast.[6]
Muxolifati aksarijati faqehon bo içtihod dar barobari nas
Faqehoni şia[7] va ahli sunnat[8] içtihod dar barobari daleli qat'iro botil medonand. Barxe az sahoba va tobe'on niz heçgoh dar barobari nas, nazari fiqhī nadodaand.[9] Ba guftai Ibni Qajim Çavzija - olimi sunnī, Ahmad ibni Hanbal bar tibqi nas fatvo medod va nazari muxolifi nasro hatto az xulafo qabul namekard.[10]
Bo in hama, iddae az faqehoni ahli sunnat, gohe içtihodi xudro dar barobari nas muqaddam doştand.[11] Makorimi Şerozī, az jake az onon naql mekunad, ki dar sijosijot va muomilot, agar nas bo maslihat ta'oruz medoştu çam'aşon mumkin nabud, metavon maslihatro bar nas muqaddam kard. Albatta beştari faqehonaşon bo cunin nazare muxolifat kardaand.[12]
Daloili muxolifat bo içtihod dar barobari nas
Muxolifoni içtihod dar barobari nas, ilova bar aql[13], ba ojoti Qur'on va rivojoti şia va ahli sunnat istidlol kardaand:
- Ça'fari Subhonī - marça'i taqlid bo istinod ba ojati avvali surai Huçurot va luzumi taslim dar barobari farmoni Xudo va Rasulaş, içtihod dar barobari nasro çilav aftodan va taqaddum bar onon donistaast.[14]
- Nosir Makorimi Şerozī, dar tafsiri ojati 65-i surai Niso, onro muxolifi har nav' içtihod va izhori nazar dar barobari nassi hukmi Xudo va Rasulaş medonad.[15]
- Bar asosi ojati 36-i surai Ahzob, mu'minon haqqi intixob va muxolifat dar barobari xostai Xudo va Rasululloh (s)-ro nadorand va har nazaru içtihode dar barobaraşon harom ast.[16]
- Dar rivojate az manobei ahli sunnat omadaast, marde az qabilai Saqif az xalifai duvum dar borai haç mas'alae pursid. Umar çavobi ūro dod. On mard guft, az Pajƣambar in mas'alaro pursidam, vale çavobi digare dod. Umar norohat şudu guft: «caro az man cize savol mekunī, ki Pajƣambar dar on mas'ala nazar dodaast?».[17]
Içtihodhoi sahoba dar barobari nas
Bo vuçudi muxolifati faqehoni şiaju sunnī bo içtihod dar barobari nas, mavoride guzoriş şudaast, ki barxe sahoba oşkoro, dar muqobili nas fatvo dodaand.[18] Ba aqidai olimoni şia, xalifai duvum az avvalin kasone ast, ki murtakibi içtihod dar barobari nassi Qur'on va Pajƣambar (s) şudaand.[19] Megūjand, ū naxustin içtihodotaş dar muqobili nasro dar çarajoni ma'rufi izdivoçi muvaqqat va mut'ai haç ançom dod va az çonibi xud onhoro harom kard.[20]
Şarafiddini Omilī dar kitobi an-Nassu va-l-içtihod barxe az içtihodot dar barobari nassro naql kardaast. Ū dar haft fasli in kitob sad içtihod dar barobari nas az xulafo, hokimon va barxe az bastagoni onon dar zamoni Pajƣambar jo pas az onro barmeşumorad.[21] Barxe az in mavorid iboratand az:
- Voqeai Saqifai Banī Soida
- Muxolifat bo farmondehiji Zajd ibni Horisa
- Taxalluf az pajvastan ba sipohi Usoma
- Ƣasbi Fadak
- Kuşta şudani Molik ibni Nuvajra ba farmoni Xolid ibni Valid
- Man' az naviştani ahodisi Pajƣambar
- Çilavgirī az naviştani vasijati Pajƣambar dar moçaroi davotu qalam
- E'tiroz ba sulhi Hudajbija
- E'tiroz ba guftori Pajƣambar (s) ki Xudoparaston bihiştī hastand.
- Nahj az mut'atulhaç
- Nahj az izdivoçi muvaqqat
- Bid'at dar azoni subh
- Bid'at dar azonu iqoma
- Namozi taroveh
- Tarki namoz dar nabudi ob
- Çobaço namudani maqomi Ibrohim
- Çilavgirī az giristan bar amvot
- Şarob va harom budani on
- Xondani namozi komil dar safar
- Kuştori Xolid dar qabila Banī Xuzajma
Bojad guft, ki faqehoni ahli sunnat az in içtihodho difo' kardaand.[22]
Ezoh
- ↑ Muassisai Doiratulmaorifi fiqhi islomī, Farhangi fiqh mutobiqi mazhabi Ahli Bajt (a), 1385h.ş., ç.1, sah.267; Jusufiji Muqaddam, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, 1387h.ş., sah.276.
- ↑ Çurçonī, Mu'çam-ut-ta'rifot, 2004m., sah.203; çam'e az muhaqqiqon, Farhangnomai ulumi qur'onī, 1394h.ş., sah.994.
- ↑ Makorimi Şerozī, Şia posux megujad, 1428h.q., sah.130-131.
- ↑ Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'at, 1400h.q., ç.8, sah.188.
- ↑ Şahristonī, «Muqaddima», dar kitobi Vasoil-uş-şia, sah.18.
- ↑ Husajnī, Vilojati faqih dar hukumati islomī, 1421h.q., ç.1, sah.118.
- ↑ Musaviji Qazvinī, Janobi'-ul-ahkom, 1424h.q., sah.501; Alloma Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.30, sah.515; Hoşimiji Xuī, Minhoç-ul-baro'at, 1400h.q., ç.8, sah.186; Şarafiddin, an-Nassu va-l-içtihod, 1404h.q., baxşi 2, sah.3; Muƣnija, Fi ziloli Nahçulbaloƣa, 1979m., ç.1, sah.304.
- ↑ Şarafiddin, an-Nassu va-l-içtihod, 1404h.q., baxşi 2, sah.3; Fazlulloh, “Dirosotun fiqhijjatun qonunijja: azvo ala-ş-şuro fi-n-nass-il-qur'onī”, sah.38.
- ↑ Jusufiji Muqaddam, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, 1387h.ş., sah.276.
- ↑ Ibni Qajim Çavzija, E'lom-ul-muvaqqi'in, 1407h.q., sah.29.
- ↑ Qudsī, Anvor-ul-usul, 1416h.q., ç.3, sah.602.
- ↑ Qudsī, Anvor-ul-usul, 1416h.q., ç.3, sah.602.
- ↑ Subhonī, al-Insof fi masoili mo doma fiho-l-xilof, 1423h.q., ç.1, sah.35.
- ↑ Subhonī, al-Insof fi masoili mo doma fiho-l-xilof, 1423h.q., ç.1, sah.34.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1374h.ş., ç.3, sah.456.
- ↑ Jusufiji Muqaddam, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, 1387h.ş., sah.284.
- ↑ Husajniji Milonī, xulosai Abaqot-ut-anvor, 1405h.q., ç.3, sah.223; al-Ahkom, Ibni Hazm, ç.6, sah.807.
- ↑ Ibni Hazm, al-Ehkom fi usul-il-ahkom, Dorul-ofoqil-çadida, ç.2, sah.12; Husajniji Milonī, xulosai Abaqot-ut-anvor, 1405h.q., ç.3, sah.222-227; Tiçonī, Summa ihtadajtu, manşuroti Madinatul-ilm, sah.165-167.
- ↑ Markazul-abhosil-aqoidijja, Mavsu'atun min hajot-il-mustabsirin, 1433h.q., ç.9, sah.66.
- ↑ Makorimi Şerozī, Şia posux megujad, 1428h.ş., sah.128-130; Jusufiji Muqaddam, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, 1387h.ş., sah.278.
- ↑ Şarafiddin, an-Nassu va-l-içtihod, 1404h.q., baxşi 2, sah.5.
- ↑ Ibni Hazm, al-Ehkom fi usul-il-ahkom, Dorul-ofoqil-çadida, ç.2, sah.16; Jusufiji Muqaddam, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, 1387h.ş., sah.278.
Sarcaşma
- Alloma Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, Bejrut, Doru ehjoil-turosil-arabī, copi duvum, 1403h.q.
- Ibni Qajim Çavzija, Muhammad ibni Abubakr, E'lom-ul-muvaqqi'in an rabbil'olamin, tahqiq: Muhammad Muhiddin Abdulhamid, Lubnon, al-Maktabatul-asrijja, 1407h.q.
- Ibni Hazm, Alī ibni Muhammad, al-Ehkom fi usul-il-ahkom, Lubnon, Dorul-ofoqil-çadida, be to.
- Qudsī, Ahmad, Anvor-ul-usul, taqriroti darsi Nosir Makorimi Şerozī, Qum, intişoroti Nasli çavon, copi duvum, 1416h.q.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Doiratulmaorifi fiqhi muqorin, Qum, intişoroti madrasai Imom Alī ibni Abutolib (a), copi avval, 1427h.q.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Tafsiri Namuna, Tehron, Dorul-kutubil-islomija, 1374h.ş.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Şia posux megujad, Qum, intişoroti madrasai Imom Alī ibni Abutolib (a), copi haştum, 1428h.ş.
- Markazul-abhosil-aqoidijja, Mavsu'atun min hajot-il-mustabsirin, beço, markazul-abhosil-aqoidijja, 1433h.q.
- Muassisai Doiratulmaorifi fiqhi islomī, Farhangi fiqh mutobiqi mazhabi Ahli Bajt (a), muassisai Doiratulmaorifi fiqhi islomī, copi duvum, 1385h.ş.
- Muƣnija, Muhammadçavod, Fi ziloli Nahçulbaloƣa, Bejrut, Dorul-ilmi lil-maloin, 1979m.
- Musaviji Qazvinī, Sajidalī, Janobi'-ul-ahkom fi ma'rifat-il-haloli va-l-harom, tahqiq: Sajidalī Alaviji Qazvinī, muassisai al-Naşrul-islomī, 1424h.q.
- Subhonī, Ça'far, al-Insof fi masoil modoma fiho-l-xilof, Qum, muassisai Imom Sodiq (a), 1423h.q.
- Tiçoniji Samovī, Muhammad, Summa ihtadajtu, beço, manşuroti Madinatul'ilm, be to.
- Fazlulloh, Mahdī, “Dirosotun fiqhijjatun qonunijja: azvo ala-ş-şuro fi-n-nass-il-qur'onī”, dar faslnomai as-Saqofatul-islomijja, № 26, muharram va safari 1410h.q.
- Hoşimiji Xuī, Mirzo Habibulloh, Minhoç-ul-baro'at fi şarhi Nahçulbaloƣa, tahqiq: Ibrohimi Mijonaçī, tarçuma: Hasanzoda Omulī, Hasan va Muhammadboqir Kamaraī, Tehron, Maktabatul-islomija, copi cahorum, 1400h.q.
- Husajniji Milonī, Sajidalī, xulosai Abaqot-ut-anvor fi imomat-il-aimmat-il-athor, beço, 1405h.q.
- Husajniji Tehronī, Sajid Muhammadhusajn, Vilojati faqih dar hukumati islomī, Maşhad, intişoroti Alloma Tabotaboī, copi duvum, 1421h.q.
- Çam'e az muhaqqiqon, Farhangnomai ulumi qur'onī, Qum, paƶūhişgohi ulum va farhangi islomī, copi avval, 1394h.ş.
- Çurçonī, Alī ibni Muhammad, Mu'çam-ut-ta'rifot, Qohira, Dorul-fazilat, 2004m.
- Şarafiddini Musavī, Sajid Abdulhusajn, an-Nassu va-l-içtihod, avval, Sajiduşşuhado, beço, 1404h.q.
- Şahristonī, Çavod, «Muqaddima», dar kitobi Vasoil-uş-şia, Qum, muassisai Olulbajt (a), copi avval, 1409h.q.
- Jusufiji Muqaddam, Muhammadsodiq, Daromade bar içtihod az manzari Qur'on, Qum, Bustoni kitob, 1387h.ş.