Шиа: Тафовут байни таҳрирҳо

Шиа ба касоне мегӯянд, ки муътақиданд бинобар [[Ҳадис|аҳодисе]], ки аз [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбари Ислом ҳазрати Муҳаммади Мустафо (с)]] нақл шуда, [[Имом Алӣ алайҳиссалом|Имом Алӣ (а)]] ҷонишини билофасли ӯст; бар хилофи [[Аҳли суннат ва ҷамоат|аҳли суннат]], ки мегӯянд Пайғамбар (с), ҷонишинашро таъйин накарда буд ва ба далели [[Иҷмоъ|иҷмоъи мусулмонон]] дар [[Байъат|байъат]] бо [[Абубакр ибни Абиқуҳофа|Абубакр]], ӯ ҷонишини Пайғамбар (с) аст.<ref> Ниг.: "Шарҳ-ул-мавоқиф, 1325ҳ.қ., ҷ.8, саҳ.354</ref> Албатта ба гуфтаи [[Расули Ҷаъфариён]] - таърихпажӯҳи шиа, то чанд қарн пас аз пайдоиши [[Ислом]], ба дӯстдорони [[Аҳли Байт (а)]] ва касоне, ки Имом Алӣ (а)-ро бар [[Усмон ибни Аффон|Усмон]] (халифаи сеюм), муқаддам медонистанд, ҳам шиа мегуфтанд.<ref> Ниг.: Ҷаъфарён, Таърихи ташайюъ дар Эрон аз оғоз то тулӯъи давлати сафавӣ, 1390ҳ.ш., саҳ.22 ва 27</ref> Инонро, дар баробари гурӯҳи аввал, ки шиаи эътиқодӣ{{Efn|Касоне ки эътиқод доранд ҳазрати Алӣ (а) аз ҷониби Худои мутаол ба имомат мансуб шудааст.}} буданд, шиаи муҳаббатӣ (дӯстдори Аҳли Байт) меноманд.<ref> Ниг.: Ҷаъфарён, Таърихи ташайюъ дар Эрон аз оғоз то тулӯъи давлати сафавӣ, 1390ҳ.ш., саҳ.28</ref>

Дар бораи таърихи пайдоиши шиа, дидгоҳҳои мутафовите вуҷуд дорад; аз ҷумла: аз замони ҳаёти [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбари Ислом (с)]], пас аз [[Воқеаи Сақифаи Банӣ Соида|моҷарои Сақифа]], баъд аз [[Моҷарои қатли Усмон|қатли Усмон]] ва пас аз [[Моҷарои ҳакамият|моҷарои ҳакамият]] ба унвони таърихи пайдоиши шиа ном бурда шудааст.<ref>Муҳаррамӣ, Таърихи ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.43 - 44; Гурӯҳи таърихи Пажӯҳишгоҳи ҳавза ва донишгоҳ, Таърихи ташайюъ, 1389ҳ.ш., саҳ.20 – 22; Файёз, Пайдоиш ва густариши ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.49 – 53</ref> Бархе аз уламои шиа муътақиданд аз замони ҳаёти Пайғамбари Ислом иддае аз саҳоба атрофи ҳазрати Алӣ (а) буда ва шиа дар ҳамон замон вуҷуд доштааст.<ref>Ниг.: Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.29; Собирӣ, Таърихи фарқи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.18 то 20</ref>{{Efn| Оғози пайдоиши шиаро ки барои аввалин бор ба шиаи Алӣ алайҳиссалом (аввалин пешво аз пешвоёни Аҳли Байт алайҳимуссалом) маъруф шуданд ҳамон замони ҳаёти Пайғамбари акрам (с) бояд донист. Паёмбар (с) дар аввалин рӯзҳои беъсат маъмурият ёфт ки хешони наздиктари худро ба дини худ даъват кунад ва Алӣ (а)-ро ки пеш аз ҳама исломро пазируфт ба унвони вазир ва васию ҷонишини хеш муаррифӣ кард ва табиӣ аст, ки ӯро ба ҳамаи ёрони худаш муаррифӣ кард ва фазоили ӯ ва моҷарои Ғадир ва монанди он; ёрони Паёмбар (с)-ро ки шефтагони фазилат ва ҳақиқат буданд бар ин во медошт, ки Алӣ алайҳиссаломро дӯст дошта ба гирдаш ҷамъ шуда ва аз вай пайравӣ кунанд. Инон ба унвони шиа шинохта шуданд. Таботабоӣ, Шиа дар Ислом, саҳ.30 - 31}} Инҳо ба аҳодис<ref>Барои намуна ниг.: Суютӣ, ад-Дурр-ул-мансур, 1404ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.379</ref> ва гузоришҳои таърихие<ref>Ибни Асокир, Таъриху мадинат-ид-Димишқ, дор-ул-фикр ли-т-табъи ва-н-нашри ва-т-тавзиъ, ҷ.42, саҳ.332</ref> истинод мекунанд, ки бар асоси онҳо дар замони Пайғамбар ба шиаёни Алӣ (а) башорат дода шуда ва ё аз касоне ба унвони шиаёни Алӣ ёд шудааст.<ref> Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.20</ref> Ин гурӯҳ пас аз реҳлати Пайғамбар (с), ба тасмими шӯрои Сақифа дар хусуси халифа интихоб кардани Абубакр, эътироз доштанд ва аз байъат бо Абубакр ба унвони халифа худдорӣ мекарданд.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., саҳ.32-33</ref> Ба гуфтаи Ношӣ Акбар дар китоби Масоил-ул-имома, аз замони ҳазрати Алӣ (а), шиаи эътиқодӣ вуҷуд доштааст.<ref>ниг.: Ношӣ Акбар, Масоил-ул-имома, 1971, саҳ.22-23</ref> Ба кор рафтани вожаи шиа ба сурати расмӣ барои пайравони Амиралмуъминин (а) аз сӯи худ он ҳазрат низ далели дигаре аст бар ин ки шиа пешинааш ба садри Ислом боз мегардад. Дар номае ки Амиралмуъминин (а) пас аз бозгашт аз [[Ҷанги Наҳравон|Наҳравон]] дар паи суолоти бархе дар мавриди ҳокимони қабл аз худ менависад, пайравони худро шиа номида ва дар ин бора ба ояе аз Қуръон истинод мекунад. Ӯ мегуяд:

Бисм-ил-Лоҳ-ир-раҳмон-ир-раҳим. Аз сӯи бандаи Худо - [[Имом Алӣ алайҳиссалом|Алӣ, амиралмуъминин]], ба шиаёнаш аз муъминону мусулмонон: Ҳамоно Худованд мегуяд: '''وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ''' (сураи Соффот, ояти 83) ва бегумон, [[(Иброҳим (пайғамбар|Иброҳим]] аз пайравони [[Нӯҳ (пайғамбар)|Нӯҳ]] аст. «Шиа» исме аст ки Худованд дар [[Қуръон|китобаш]] онро бузург дошта ва шумо шиаёни [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Муҳаммад (с)]] ҳастед ҳамон гуна ки Муҳаммад шиаи Иброҳим аст ва ин номи махсуси ҳеч шахси хос набуда ва ба кор бурданаш бидъат нест.<ref> Сайид ибни Товус, Кашф-ул-маҳаҷҷа ли самарат-ил-муҳҷа, 1370ҳ.қ., саҳ.174; Мӯсавӣ, Тамоми Наҳҷулбалоға, 1418ҳ.қ., саҳ.868</ref>{{Efn|بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مِن عبد اللّه عليٍّ أميرِ المؤمنينَ، إلى شِيعَتِهِ من المُؤمِنينَ والمُسلِمينَ، فإنَّ اللّه َ يقولُ: «وَ إِنَّ مِن شِيعَتِهِ لاَءِبْرَ هِيمَ»، وهو اسْمٌ شَرَّفَهُ اللّه ُ تعالى في الكِتابِ، وأنْتُم شِيْعَةُ النَّبيِّ محمَّدٍ صلى الله عليه و آله، كمَا أنَّ من شِيعَتِه إبراهيمَ، إسْمٌ غَيْرُ مخْتَصٍّ، وأمْرٌ غَيرُ