Jump to content

Husajn ibni Ruhi Navbaxtī

Az wikishia
Marqadi Husajn ibni Ruhi Navbaxtī
Baroi digar korburdho Navbaxtiro bibined.

Husajn ibni Ruhi Navbaxtī (vaf.326h.q.) sejumin noib az noiboni cahorgonai Imom Mahdī (a) ast, ki 21 sol (305 - 326h.q.) nijobati xossaro bar uhda doşt.

Ū az ashobi Imom Askarī (a) va az joroni nazdiki noibi duvum dar Baƣdod bud. Muhammad ibni Usmon dar rūzhoi oxiri umraş Husajn ibni Ruhro bo farmoni Imomi Zamon, çonişini xud ta'in kard.

Pas az cande dar şaşumi şavvoli soli 305-i hiçriji qamarī avvalin tavqi' (imzo) az sūi hazrati Mahdī (aç) dar ta'jidi Husajn ibni Ruh sodir şud.

Husajn ibni Ruh dar oƣozi nijobati xud dar dastgohi hokimi Abbosī çojgoh va ehtiromi xosse doşt, ammo ba'dho ba muşkil ducor şud va muddate, zindagiji pinhonī doşt va sipas panç sol zindonī şud.

Jake az muhimtarin hodisahoi zamoni Husejn ibni Ruh, sarnavişti Şalmaƣonī ast, ki vakili bovarinoki ū bud, vale ba inhirofoti aqida ducor şud va tavqi'e az çonibi Imomi Zamon (aç) dar la'ni ū sodir şud.

Çojgohi ilmiji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, ba xotiri naviştani kitobhoi fiqhī va tasalluti kofī dar munozirahoi ilmī, mumtoz donista şudaast. Dar manobei rivoī, az ū karomote naql şudaast.

Zindaginoma

Soli tavalludi Husajn ibni Ruh ma'lum nest. Kunjai ū Abulqosim ast va dar manobe', az ū bo laqabhoi Navbaxtī, Ruhī[1] va Qumī[2] jod şudaast. Qumī budani ūro ba xotiri suxan guftan bo zaboni forsiji aholiji Oba (nazdiki Sova) va munosiboti nazdikaş bo mardumi onço ehtimol dodaand,[3][4][5] ammo dar beştari manobe', maşhur ba Navbaxtī ast. Gufta şudaast, intisobi ū ba xonadoni Navbaxtī, az sūi modaraş budaast.[6] Barxe niz guftaand, ū az şoxai Banu Navbaxti Qum buda va dar zamoni noibi avval ba Baƣdod muhoçirat kardaast.[7]

Irtibot bo Imom Askarī

Zarihi Husajn ibni Ruh

Inki Husajn ibni Ruh az joroni Imom Hasani Askarī (a) buda, mavridi ixtilof ast. Ibni Şahroşub dar al-Manoqib vajro az ashob va hamcunin dastjori xossi Imom Askarī (a) medonad,[8] ammo digar ulamoi riçol, suxane dar in bora naguftaand. Barxe ham qoiland, qabul kardani in xabar muşkil ast, cun Imom Askarī (a) dar soli 260 qamarī rehlat kard va Navbaxtī dar soli 326 qamarī darguzaşt.[9]

Xislatho

Şajx Tusī dar kitobi al-Ƣajbat guftaast, Husajn ibni Ruh az oqiltarin mardumi asri xud bud va dar muoşirat bo muxolifon, taqija mekard,[10] to onço ki jake az xidmatkoronaşro ba illati nosazo guftan ba Mu'ovija barkanor kard.[11]

Ba guftai Çosim Husajn dar kitobi Ta'rixi sijosiji ƣajbat, onci Husajn ibni Ruhro ba in maqom rasond, sifatho, şoistagiho va koroihoi ū bud, ki ūro matlubi maqomi nijobat soxta bud.[12] Ummikulsum binti Muhammad ibni Usmon, dar borai ravobiti Husajn bo padaraş megūjad, Husajn az xavos va nazdikoni ū bud va padaraş mas'alahoi xususiji zindagiaşro ba Ibni Ruhi Navbaxtī meguftaast.[13]

Abusahli Navbaxtī dar borai rozdoriji Husajn ibni Ruh guftaast, agar ū Imomro zeri domani xud pinhon doradu badanaşro bo qajcī majda-majda kunand to ūro nişon dihad, hargiz cunin naxohad kard.[14]

Vafot

Husajn ibni Ruhi Navbaxtī dar 18-umi şa'boni soli 326-i qamarī az dunjo raft. Qabri ū dar mahallai Navbaxtija dar bozori Attoron jo Şurçai Baƣdod qaror dorad, ki hamaknun ba maqomi Husajn ibni Ruh maşhur şuda, zijoratgohi şiajon ast.[15]

Nijobat

Maqolai aslī: Nijobati xossa

Pas az vafoti noibi duvumi Imomi Zamon dar soli 305-i qamarī, Husajn ibni Ruh ba maqomi nijobat mansub şud. Vaj peş az on, az korguzoroni moliji mavridi e'timod va nazdiki Muhammad ibni Usmon bud[16][17] va Muhammad ibni Usmon ūro robiti xeş bo digar vukalo dar Baƣdod qaror dod.[18]

Nomai Imom dar ta'jidi Husajn ibni Ruh

«Mo ū (Husajn ibni Ruh)-ro meşinosem, Xudovand tamomi xubiho va xuşnudihoi xeşro ba vaj bişnosonad va ūro bo inojati xud xursand gardonad! Az nomai ū ogoh şudem va dar mas'ulijati voguzorşuda ba vaj itminon dorem. Ū nazdi mo doroi maqome ast, ki mūçibi şodiji ū xohad şud. Xudovand ehsoni xudro nisbat ba ū zijod gardonad!». Ta'rixi bojgonī

Bo inki vakiloni noibi duvum dar Baƣdod hududi dah nafar budand, ammo Muhammad ibni Usmon dar zamoni bemorī, Ibni Ruhro çonişini xud va safiri sohibul-amr xond va az şaxsijathoi şia xost, pas az margaş ba ū ruçu' kunand.[19] Cunonki Alloma Maçlisī naviştaast, rūze, ki noibi duvum vafot kard, Husajn ibni Ruh dar manzili ū çulus kard va xodimi Muhammad ibni Usmon sanduqcaero ki vadoe'i imomat dar on bud, ba Husajn ibni Ruh tahvil dod.[20] Pas az muddate, dar 6-umi şavoli 305h.q., avvalin tavqi' az sūi hazrati Mahdī dar ta'jidi Husajn ibni Ruh sodir şud.[21]

Az barxe naqlho cunin barmeojad, ki çojgohi Ibni Ruh, bar'aksi safiri avvalu duvum, dar bajni imomija oşkor bud va ba hamin dalel, iddae az şiajon bar on şudand, to vakiloni nohijahoi xudro nodida girifta, mustaqiman bo safiri sejum dar tamos boşand.[22]

Vakilon va korguzoron

Husajn ibni Ruh bo hamkoriji dah vakil dar Baƣdod va digar vakilon dar soiri bilodi islomī, fa'olijathoi xudro dar simati nijobat oƣoz kard. Nomi barxe korguzoron va vakiloni ū az in qaror ast:

  • Muhammad ibni Nafis dar Ahvoz, ki avvalin tavqi'i Imomi Zamon (aç) dar davrai Husajn ibni Ruh ba dasti ū muntaşir şud.
  • Ça'far ibni Ahmad ibni Matil
  • Abuabdullohi Kotib
  • Ahmad ibni Matil
  • Ahmad ibni Ibrohimi Navbaxtī
  • Abusahli Navbaxtī
  • Muhammad ibni Hasani Sirafī dar Balx
  • Muhammad ibni Ça'far Asadiji Rozī dar Raj
  • Hasan ibni Alī va Çanoi Nasibī dar Nasibajn
  • Muhammad ibni Humomi Iskofī
  • Qosim ibni Aloi Hamadonī dar Ozarbojçon
  • Muhammad ibni Aliji Şalmaƣonī, ki ba'dho ducori inhirof şud va az simati vakolat azl şud.[23]

Çojgoh dar darbor

Husajn ibni Ruh dar zamoni hajoti Muhammad ibni Usmon, nufuzi boloe dar darbori Abbosī doşt va kumakhoi molī az nohijai maqomoti davlatī ba ū merasid.[24] Pas az uhdador şudani nijobat niz dar zamoni Muqtadiri Abbosī dar dastgohi abbosijon nufuz doşt va mavridi ehtiromi onon bud. Illati in çojgohi ū az jak sū nufuzi xonadoni Navbaxtī bud va az sūi digar vazorati Abulhasan Alī ibni Muhammad az Oli Furot, ki az havodoroni şiajon budand.[25][26] Ba guftai Ummikulsum duxtari Muhammad ibni Usmon, dar in muddat, amvole az Oli Furot ba Husajn ibni Ruh merasid.[27] Az digar dalelhoi çojgohi Husajn ibni Ruh dar darbor, mavze'hoi muhtotonai ū donista şudaast, ki sa'j doşt xudro az şūrişhoi on davron, monandi Qaromita dur nigah dorad.[28]

Ammo bo rūi kor omadani Homid ibni Abbos dar maqomi vazorat, ki az muxolifoni şia himojat mekard, muşkilote baroi Husajn ibni Ruh ba vuçud omad.[29]

Pinhon şudan

Barxe manobe' az pinhon şudani Husajn ibni Ruh, muddate pas az intisob ba nijobati Imomi Zamon (aç) xabar dodaand. Muddati in davra daqiqan ma'lum nest va ehtimolan bajni solhoi 306 to 311h.q., dar davroni vazorati Homid ibni Abbos budaast.[30] Bino ba naviştai Şajxi Tusī, dar in davron, Muhammad ibni Aliji Şalamƣonī – safir va robiti ū bo mardum bud.[31] Ittilooti candone az in davra dar dast nest.

Zindonī şudan

Husajn ibni Ruhi Navbaxtī az soli 312 to 317h.q., dar zindoni Muqtadir - xalifai Abbosī habs bud. Dar manobei şi'ī dalele baroi zindonī şudani ū zikr naşudaast, ammo barxe paƶūhişgaron bar asosi naqli ahli sunnat, du qavlro guftaand:

  1. Xuddoriji Husajn ibni Ruh az pardoxti amvol ba devoni hukumat
  2. Irtibot bo qaromita, ki on zamon bar Bahrajn musallat budand.[32]

Barxe az paƶūhişgaron, sababi habsi ūro şūhrataş dar maqomi nijobat, irtibot bo şiajon va maqbulijati ū dar somondehiji vaz'ijati onon va çam'ovariji nomahovu vuçuhot va taslimi onho ba hazrati Mahdī (aç) donistaand.[33] Ammo barxe niz mu'taqidand, dastgiriji ū ba sababi duşmaniji Şalamƣonī va ba dasti Muhsin ibni Alī ibni Furot (pisari Alī ibni Furoti vazir va az tarafdoroni Şalamƣonī) dar davroni vazorati Alī ibni Furot dar solhoi 311- 312h.q., ançom şudaast.[34]

Pas az ozodiji ū az zindon, ba xotiri vuçudi cehrahoi sarşinos az xonadoni Navbaxt dar hukumat, ki çojgohhoi muhimme ham doştand, digar kase natavonist muzohimate baroi ū eçod kunad.[35]

Moçaroi Şalmaƣonī

Maqolai aslī: Şalmaƣonī

Şalmaƣonī olimi şia dar Baƣdod va az nazdikoni Husajn ibni Ruh bud. Husajn ibni Ruh ba'd az intisob ba maqomi nijobat, ūro vakili xud muarrifī kard va idorai umuri şiaro ba dasti ū suporid, to çoe ki dar davrai zindagiji maxfijonai Husajn ibni Ruh, tavqi'oti Imomi Zamon tavassuti Ibni Ruh va ba dasti Şalmaƣonī sodir meşud.[36] Ammo vaj, dar ajjomi habsi Husajn ibni Ruh va bo sūiistifoda az maqomi xud, ibtido xudro ba çoi ū bob muarrifī kard va ba'dho murtad şud va inhirofoti aqidatī pajdo kard. Bo oşkor şudani inhirofi ū, Husajn ibni Ruh, ki dar habs bud, şiajonro az in amr ogohi soxt va muoşirat bo ūro man' kard, to inki dar soli 312h.q, tavqi'e az sūi hazrati Mahdī (aç) dar la'ni ū sodir şud.[37]

Maqomi ilmī va karomot

Husajn ibni Ruh kitobe dar fiqh ba nomi at-Ta'dib navişt va onro baroi arzjobī va izhori nazar ba havzai hadisiji Qum firistod va az ulamoi onço xost to mavoridero, ki barxilofi nazari onon ast, jodovar şavand. Ulamoi Qum ba'd az arzjobiji muhtavoi kitob, onro çuz dar jak mavrid ta'jid kardand va nazdi ū bozfiristodand.[38]

Vaj dar davroni nijobat, munozirote ham doştaast, ki ba tafsil dar manobei rivoī omadaast.[39][40][41] Posuxhoe, ki Husajn ibni Ruh ba suoloti matrahşuda dar in guftugūho dodaast, nişon az tasalluti ū bar masoili dinī va hamcunin maqomi ilmiji ūst.[42]

Ū rivojote ham naql kardaast.[43] Şajxi Tusī, Zijorati raçabijaro ba naql az Husajn ibni Ruhi Navbaxtī ovardaast.[44]

Karomot

Dar barxe manobe', karomote az Husajn ibni Ruh naql şudaast. Ū goh baroi raf'i şakku şubhai tarafi muqobil va goh baroi ta'jidi xudaş, ba'ze asrorro foş va barxe alomathoro oşkor mekard. Nomai Alī ibni Bobavajh (padari Şajxi Saduq) ba noibi sejum baroi farzanddor şudan va darxosti duoi hazrati Huççat (aç),[45] jo nomai digare az Ibni Bobavajh (padari Şajxi Saduq) baroi ta'ini taklifi xud baroi safari haç,[46] xabar az margi Ahmad ibni Ishoqi Qumī,[47] xabar az şimşi tilloi gumşuda ba Muhammad ibni Hasani Sirafī[48] va digar ahodisi naqlşuda, az namunahoi on ast.

Çustorhoi vobasta

Mahdavijat

Ƣajbati Imomi Zamon

Usmon ibni Saidi Amrī

Alī ibni Muhammadi Samarī

Nijobati xossa

Ezoh

  1. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.225.
  2. ↑ Kaşşī, Riçoli Kaşşī, 1348h.ş., sah.557.
  3. ↑ Saduq, Kamol-ud-din, 1395h.q., ç.2, sah.503 - 504.
  4. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.195.
  5. ↑ Iqboli Oştijonī, Xonadoni Navbaxtī, 1345h.ş., sah.214.
  6. ↑ Iqboli Oştijonī, Xonadoni Navbaxtī, 1345h.ş., sah.214.
  7. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.192.
  8. ↑ Ibni Şahroşub, al-Manoqib, 1379h.q., ç.4, 423.
  9. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.192.
  10. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.112.
  11. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.386.
  12. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.193 va 194.
  13. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.372.
  14. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.391.
  15. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.238.
  16. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.192.
  17. ↑ Zahabī, Sijaru a'lom-in-nubalo, 1413h.q., ç.15, sah.222.
  18. ↑ Saduq, Kamol-ud-din, 1395h.q., ç.2, sah.501 va 502.
  19. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.371.
  20. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.85, sah.211.
  21. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.372.
  22. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.198.
  23. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.196.
  24. ↑ Ƣafforzoda, Zindagoniji nuvvobi xossi Imomi Zamon, 1375h.ş., sah.237.
  25. ↑ Çosim Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, 1385h.ş., sah.198.
  26. ↑ Ça'farijon, Hajoti fikrī va sijosiji aimma, 1381h.ş., sah.583.
  27. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.372.
  28. ↑ Azimzoda Tehronī, Ilali dastgiriji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, 1382h.ş.
  29. ↑ Ça'farijon, Hajoti fikrī va sijosiji aimma, 1381h.ş., sah.583.
  30. ↑ Azimzoda Tehronī, Ilali dastgiriji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, 1382h.ş.
  31. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.303 va 304.
  32. ↑ Azimzoda Tehronī, Ilali dastgiriji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, 1382h.ş., ba naql az Zahabī dar Ta'rix-ul-Islom.
  33. ↑ Musavī, Kasoī, Paƶūhişe peromuni zindagiji sijosī va farhangi nuvvobi arba'a, 1378h.ş.
  34. ↑ Azimzoda Tehronī, Ilali dastgiriji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, 1382h.ş.
  35. ↑ Musavī, Kasoī, Paƶūhişe peromuni zindagiji sijosī va farhangi nuvvobi arba'a, 1378h.ş.
  36. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.228, 239, 251 va 252
  37. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.187, 252 va 253.
  38. ↑ Amin, A'jon-uş-şi'a, 1421h.q., ç.6, sah.22.
  39. ↑ Tusī, al-Ƣajbat, 1411h.q., sah.324, 373, 378, 388, 390.
  40. ↑ Saduq, Kamol-ud-din, 1395h.q., 1403h.q., ç.2, sah.519.
  41. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.53, sah.192.
  42. ↑ Sadr, Ta'rix-ul-Ƣajbat, 1412h.q., ç.1, sah.483.
  43. ↑ Xuī, Mu'çamu riçol-il-hadis, 1403h.q., ç.5, sah.236.
  44. ↑ Tusī, Misboh-ul-mutahaççid, 1411h.q., sah.821.
  45. ↑ Naçoşī, Riçoli Naçoşī, 1407h.q., sah.261.
  46. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.51, sah.293.
  47. ↑ Saduq, Kamol-ud-din, 1395h.q., ç.2, sah.518 va 519.
  48. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.51, sah.342.

Sarcaşma

  • Azimzoda Tehronī, Tohira, Ilali dastgiriji Husajn ibni Ruhi Navbaxtī, Ta'rixi Islom, bahori 1382, № 13.
  • Amini Omilī, Sajidmuhsin, A'jon-uş-şi'a, Bejrut, Dorul-ta'oruf, 1421h.q.
  • Ƣafforzoda, Alī, Zindagoniji nuvvobi xossi Imomi Zamon, Qum, intişoroti Nubuƣ, 1379h.ş.
  • Zahabī, Sijaru a'lom-in-nubalo, işrof va taxriç: Şu'ajb al-Arnaut, tahqiq: Ibrohim Azzibaq, Bejrut, muassisatur-Risolat, 1413h.q.
  • Ibni Şahroşubi Mozandaronī, Muhammad ibni Alī, Manoqibu Oli Abitolib, Qum, Alloma, 1379h.q.
  • Iqboli Oştijonī, Abbos, Xonadoni Navbaxtī, Tehron, 1345h.ş.
  • Musavī, Sajidhasan; Kasoī, Nurulloh, Paƶūhişe peromuni zindagiji sijosī va farhangi nuvvobi arba'a, donişkadai adabijot va ulumi insoniji donişgohi Tehron, tobistoni 1378, № 150.
  • Naçoşī, Ahmad ibni Alī, Riçol-un-Naçoşī, copi Muso Şubajriji Zançonī, Qum, 1407h.q.
  • Sadr, Sajidmuhammad, Ta'rix-ul-Ƣajbat, Bejrut, Dorul-taoruf, 1412h.q.
  • Saduq, Muhammad ibni Alī, Kamol-ud-din va tamom-un-ne'mat, Tehron, Islomija, 1395h.q.
  • Tusī, Muhammad ibni Hasan, al-Ƣajbat, Qum, muassisai a-Ma'oriful-islomija, 1411h.q.
  • Tusī, Muhammad ibni Hasan, Misboh-ul-mutahaççid, Bejrut, muassisai Fiqh-uş-şi'a, 1411h.q.
  • Tusī, Muhammad ibni Hasan, Riçol-ul-Kaşşī (Ixtijoru ma'rifat-ir-riçol), Maşhad, donişgohi Maşhad, 1348h.ş.
  • Xuī, Sajid Abulqosim, Mu'çamu riçol-il-hadis, Bejrut, Dorul-Zahro, 1403h.q.
  • Ça'farijon, Rasul, Hajoti fikrī va sijosiji imomoni şia, Qum, Ansorijon, 1381h.ş.
  • Çosim Muhammad Husajn, Ta'rixi sijosiji ƣajbati Imomi duvozdahum, tarçumai Muhammadtaqī Ojatullohī, Tehron, Amir Kabir, 1385h.ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Ҳусайн_ибни_Руҳи_Навбахтӣ&oldid=18217"