Sunnat (forsī: سُنَّت) ba guftor, kirdor va taqriri Pajƣambari Islom (s) daxl dorad va az rūi aqidai şia, ilova bar ū ba guftor, kirdor va taqriri imomon gufta meşavad.
Sunnat jake az dalelhoi cahorgona baroi isboti ahkomi şar'ī buda, ba'd az Qur'on duvvumin sarcaşmai içtihod mahsub meşavad.
Olimoni musalmon ba sunnat ahamijati xossa medihand va az on bisjore az hukmhoi şar'iro istinbot mekunand.
Tibqi içmo'i musalmonon, sunnati Pajƣambari Islom huççat ast. Jake az dalelhoi onho in ast, ki Pajƣambar (s) ma'sum ast va xato namekunad. Dar natiça, har cize, ki az ū sodir şavad, durustu mu'tabar ast va bojad az on pajravī kard. Hamcunin, in dalel ki ba'ze az ojathoi Qur'on ba pajravī az Pajƣambar farmon doda ast.
Ba aqidai şia, imomho niz monandi Pajƣambar ma'sum hastand va ba hamin xotir sunnataşon huççijat dorad. Ilova bar in daleli aqlī, ba ojotu rivojote ham istinod mekunand; az çumlai onho ojati Tathir ast, ki ba guftai onho bar ismat va ma'sumijati Ahli Bajt dalolat mekunad; hamcunin hadisi Saqalajn, ki pajravī az Ahli Bajt farmon medihad.
Mafhumşinosī va çojgoh
Sunnat, nazdi olimoni musulmon, az manobei istinboti ahkomi şar'ī ast[1] va manzur az on dar mazhabi ahli sunnat, guftor, raftor va taqriri Pajƣambar (s)[2] va dar şia, guftor, raftor va taqriri ma'sum ast.[3] Ba guftai Muhammadrizo Muzaffar, manşai istilohi «sunnat», rivojote ast, ki az Pajƣambar (s) naql şudaast, ki dar onho pajravonaşro ba tabaijat az sunnati xud dastur dodaast.[4] Az nazari usulijon, bahs az huççijati sunnat ba unvoni jake az manobei ahkomi şar'ī, masa'lae ast dar havzai donişi usuli fiqh.[5]
Istilohi «sunnat» dar adabijoti fiqhī niz korburd dorad, ki bo ma'noi usuliji on (ba unvoni jake az masodiri hukmi şar'ī), andake farq dorad.[6] Baroi misol, goh ba a'moli mustahab, dar muqobili af'oli voçib gufta meşavad. Masalan ba namozhoi nofila, ki mustahab ast, sunnat va ba namozhoi voçib, «fariza» megūjand.[7] Hamcunin goh dar muqobili bid'at ba kor meravad. Bid'at ja'ne cize ki ba şari'at nisbat doda şudaast, hol onki dar voqe', dar şariat nest.[8]
Farqi sunnat va hadis
Sunnat, ja'ne qavl, fe'l va taqriri Pajƣambar jo ba tavri kullī ma'sum, ba vositai hadis hikojat meşavad; dar ajni hol gohe maçozan du istilohi «sunnat» va «hadis» ba çoi jakdigar ba kor meravand.[9]
Ahamijat va e'tibori sunnat
Ba'd az Qur'on, mu'tabartarin manba' baroi istinboti hukmi şar'ī, nazd hamai fuqahoi musulmon, sunnat ast.[10] Dar fiqhi islomī, bisjore az ahkomi şar'ī va hamcunin çuz'ijoti bisjore az ahkome, ki dar Qur'on ba surati muçmal omadaast, ba vositai sunnat şinoxta meşavad.[11] Olimoni musulmon e'tibori sunnat dar Islomro az zarurijoti din medonand[12] va megūjand, inkori huççijati on barobar ast bo munoqişa dar jake az zarurijoti din va dar natiça xuruç az Islom.[13] Hamcunin sunnatro kalidi fahmi Qur'on ba şumor meovarand va bar in bovarand, ki ruçū' ba on baroi fahmi Qur'on zarurī ast.[14]
Mahdudai sunnat
Mazohibi islomī dar inki sunnat şomili cī meşavad, ixtilofi nazar dorand: dar mazhabi şiai imomī, imomoni ma'sum (a), ba vositai Pajƣambar, az sūi Xudovand mansub şudaand, to pas az Pajƣambar ahkomi Ilohī bajon kunand va xud manbai taşre'i ahkomi voqeiji Ilohiand.[15] Az in rū, dar in mazhab, ilova bar sunnati Pajƣambar (s), sunnati imomon niz huççat ast va ba on amal meşavad.[16]
Dar mazhabi ahli sunnat, sunnat munhasir dar guftor, raftor va taqriri Pajƣambar (s) ast.[17] Albatta barxe az olimoni in mazhab, hamcun Şotibī, baroi sunnati sahoba niz huççijat qoil şudaand;[18] caroki az nazari onon, amali sahoba bar tibqi sunnate budaast, ki nazdaşon sobit buda, vale ba mo narasida, jo mutobiqi içtihodaşon budaast.[19]
Digar mazohibi musulmon
Mazohibi fiqhiji Abozija va Zajdijaro dar mabonī, nazdik ba fiqhi ahli sunnat donistaand, ki bar sunnati nabavī ba unvoni jake az manobei istinboti hukmi şar'ī takja mekunand.[20] Abozija, ilova bar sunnati nabavī, suxanon va sirai sahobaro niz huççat meşumorand.[21] Zajdija niz ilova bar sunnati Ahli Bajt, ba sunnati sahoba, ba unvoni jake az masodiri ahkomi şar'ī amal mekunand.[22]
Aqsom
Sunnatro ba se qismi fe'lī, qavlī va taqrirī taqsim kardaand:[23]
Sunnati fe'lī
Ba amale, ki Pajƣambar jo ma'sum onro ba qasdi taşre'i hukmi şar'ī ançom doda boşad, monandi vuzū' giriftan, namoz xondan va haç ba ço ovardan, sunnati fe'lī gufta meşavad.[24] Umure monandi işora, kitobat va tarki fe'li Pajƣambar jo ma'sumro ham az sinxi sunnati fe'lī barmeşumorand.[25]
Dar bora cigunagiji dalolati fe'li Pajƣambar va ma'sum bar hukmi şar'ī gufta meşavad, du holat vuçud dorad:
- Fe'le, ki az Pajƣambar jo imomi ma'sum sodir meşavad, bo qaroine hamroh ast, ki ba vositai in qaroin ma'lum meşavad Pajƣambar jo imomi ma'sum dar maqomi bajoni hukme az ahkom jo ibodate az ibodot monandi namoz, vuzū', haç va monandi on ast. Hamcunin az tariqi in qaroin ma'lum megardad, ki in fe'l vuçubī ast, jo istihbobī jo ƣajri on.[26]
- Fe'le, ki az Pajƣambar jo imomi ma'sum sodir şuda bo qarinae hamroh nest, to ma'lum şavad bar cī hukme dalolat mekunad.[27] Dar inço cand didgoh vuçud dorad:[28] barxe megūjand, dalolat mekunad bar vuçubi on fe'l,[29] kasone mu'taqidand, nişondihandai istihbobi on ast[30] va ba bovari çam'e digar, bar heç jak dalolat namekunad va tanho fahmida meşavad ançomi on baroi mo muboh va çoiz ast.[31]
Hamcunin usulijon guftaand, agar fe'le, ki az Pajƣambar jo imomi ma'sum sodir meşavad, bo qarinae hamroh boşad, ki ba vositai on, ma'lum meşavad in fe'l ba Pajƣambar jo imomi ma'sum ixtisos dorad, monandi vuçubi tahaççud baroi Pajƣambar, in fe'l baroi soiri musulmonon huççat nest,[32] ammo agar fe'le, ki az Pajƣambar jo imomi ma'sum sodir meşavad ma'lum naboşad, ki ba onho ixtisos dorad, jo şomili hamai musulmonon meşavad, dar huççijati in fe'l baroi baqijai musulmonon ixtilofi nazar vuçud dorad.[33] Barxe bar in nazarand, ki cunin fe'le faqat ba onho ixtisos dorad va barxei digar guftaand, baroi hamai musulmonon huççijat dorad va hama metavonand ba on amal kunand.[34]
Sunnati qavlī
Ba suxanoni Pajƣambar va soiri ma'sumon sunnati qavlī gufta meşavad.[35] Beştarin baxşi sunnat, hamin sunnati qavlī jo suxanone ast, ki az Pajƣambar va imomoni ma'sum naql şudaast.[36]
Sunnati taqrirī
Maqolai aslī: Taqriri ma'sum
Taqriri Pajƣambar jo ma'sum iborat ast az sukuti onho dar barobari guftor jo raftore, ki dar huzuraşon matrah meşavad.[37] Gufta meşavad, taqriri ma'sum, bo şaroite, dalolat bar çoiz budan jo sihhati guftor jo raftore dorad, ki nazdi ū bajon jo amal şudaast;[38] bo in dalel, ki ma'sum muvazzaf ast xatokorro az ançomi munkar bozdorad va agar noogoh ast rohi durustro ba vaj nişon dihad.[39]
Daloili e'tibor va huççijati sunnat
Olimoni musulmon baroi isboti huççijati sunnati Pajƣambar, ba Qur'on, içmo' va daleli aqlī istinod kardaand. Az çumlai ojoti qur'oniji mavridi istinod dar in zamina, ojote ast, ki bar vuçubi itoat az Pajƣambar dalolat mekunand.[40] Dar xususi içmo' ham gufta meşavad, hamai firqahoi musulmon bar huççijati qavl, fe'l va taqriri Pajƣambar va pajravī az on, ittifoqi nazar dorand,[41] daleli aqlī ham ba in şarh ast: dar ilmi kalom sobit şudaast, ki Pajƣambar, ma'sum az gunoh, xato va ƣaflat ast; pas qavl, fe'l va taqriri ū huççat va qobili e'timod ast.[42]
Olimoni şia, ilova bar in istidlolho baroi huççijati sunnati Pajƣambar, az se Qur'on, sunnati Pajƣambar va aql baroi isboti huççijati sunnati imomoni ma'sum dalel meovarand:[43]
- Qur'on: bar asosi ojai Tathir va ojati Ululamar, Imomon (a) doroi ismatand va binobarin, sunnati onon qobili e'timod va pajravī az on lozim ast.[44]
- Sunnati Pajƣambar: bar pojai hadisi Saqalajn, ki ba surati mutavotir, az Pajƣambar naql şudaast, baroi peşgirī az gumrohī, ba pajravī az Qur'onu Ahli Bajt (a) dar kanori ham, amr şudaast.[45]
- Aql: miloki aqliji huççijati sunnati Pajƣambar ismati ūst. Az tarafe dar ilmi kalom sobit şudaast, ki Ahli Bajt (a) niz monandi Pajƣambar ma'sumand. Binobarin, sunnati onho niz huççijat dorad.[46]
Ezoh
- ↑ Şavkonī, Irşod-ul-fuhul, 1419h.q., ç.1, sah.96; Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.178; Zarqo, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, 1418h.q., ç.1, sah.76.
- ↑ Şavkonī, Irşod-ul-fuhul, 1419h.q., ç.1, sah.95.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.122; Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.178.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Molik ibni Anas, al-Muvatta', 1406h.q., ç.2, sah.899.
- ↑ Oxundi Xurosonī, Kifojat-ul-usul, 1437h.q., ç.1, sah.22 - 24.
- ↑ Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.179.
- ↑ Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.179.
- ↑ Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.180.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.58.
- ↑ Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.178.
- ↑ Zarqo, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, 1418h.q., ç.1, sah.76; Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, 1426h.q., ç.2, sah.178.
- ↑ Şavkonī, Irşod-ul-fuhul, 1419h.q., ç.1, sah.97; Xizriji bak, Usul-ul-fiqh, 1389h.q., sah.239.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.126.
- ↑ Zarqo, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, 1418h.q., ç.1, sah.75 - 76.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.57.
- ↑ Hoşimiji Gulpojgonī, Mabohis-ul-alfoz: taqriroti darsi usuli ojatulloh Sistonī, 1441h.q., ç.1, sah.47.
- ↑ Zarqo, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, 1418h.q., ç.1, sah.75.
- ↑ Şotibī, al-Muvofiqot, 1417h.q., ç.4, sah.290 - 293; Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, sah.122.
- ↑ Şotibī, al-Muvofiqot, 1417h.q., ç.4, sah.290.
- ↑ Zarqo, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, 1425h.q., ç.1, sah.191.
- ↑ Horisī, al-Uqud-ul-fizzija fi usul-il-abozija, Ammon, sah.2; Zijoī, Fiqhi abozī, intişoroti bajnalmilaliji Amin, sah.26.
- ↑ Abuzuhra, al-Imom Zajd, Dorulkutubil'arabī, sah.233.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba Çizonī, Ma'olimu usul-il-fiqh inda ahl-is-sunnati va-l-çamo'at, 1429h.q., sah.119; Zuhajlī, Usul-ul-fiqh-il-islomī, 1406h.q., ç.1, sah.450.
- ↑ Zuhajlī, Usul-ul-fiqh-il-islomī, 1406h.q., ç.1, sah.450.
- ↑ Ibni Naççor, Muxtasar-ut-tahrir şarhi al-kavokib-il-munir, 1418h.q., ç.2, sah.160 - 166.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.59.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.59.
- ↑ Mirzoi Qumī, al-Qavonin, ç.2, sah.553.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.59.
- ↑ Mirzoi Qumī, al-Qavonin, ç.2, sah.553.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.59.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61.
- ↑ Zuhajlī, Usul-ul-fiqh-il-islomī, 1406h.q., ç.1, sah.450.
- ↑ Abuzuhra, Usul-ul-fiqh, Dorulfikril'arabī, sah.105.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61.
- ↑ Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61.
- ↑ Şirvonī, Tahriri usuli fiqh, 1385h.ş., sah.210–211; Muzaffar, Usul-ul-fiqh, 1405h.q., ç.2, sah.61 - 62.
- ↑ Baroi namuna nigoh kuned ba surai Oli Imron, ojati 32; surai Niso, ojati 59; surai Moida, ojati 92; surai Anfol, ojoti 20 va 46; surai Nur, ojati 54; surai Muhammad, ojati 32; Namla, al-Muhazzab fi ilmi usul-il-fiqh-il-muqoran, 1420h.q., ç.2, sah.638.
- ↑ Namla, al-Muhazzab fi ilmi usul-il-fiqh-il-muqoran, 1420h.q., ç.2, sah.639.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.128; Namla, al-Muhazzab fi ilmi usul-il-fiqh-il-muqoran, 1420h.q., ç.2, sah.639.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.148.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.149 - 159.
- ↑ Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.164 - 167.
- ↑ Bahronī, al-Mu'çam-ul-usulī, ç.2, sah.179; Hakim, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, 1979m., sah.187.
Sarcaşma
- Abuzuhra, Muhammad, al-Imom Zajd, Qohira, Dorulfikril'arabī, 1425h.q.
- Abuzuhra, Muhammad, Usul-ul-fiqh, Dimişq, Dorulfikril'arabī, be to.
- Bahronī, Muhammad Sanqur, al-Mu'çam-ul-usulī, Qum, intişoroti Itrat, copi avval, 1426h.q.
- Zarqo, Mustafo Ahmad, al-Madxal-ul-fiqhi-il-om, Dimişq, Dorulqalam, 1418h.q.
- Zijoī, Aliakbar, Fiqhi abozī, Tehron, intişoroti bajnalmilaliji Amin, be to.
- Zuhajlī, Vahba, Usul-ul-fiqh-il-islomī, Dimişq, Dorulfikr, 1406h.q.
- Ibni Naççor, Muhammad ibni Ahmad, Muxtasar-ut-tahrir şarh-il-kavokib-il-munir, beço, naşri Abikon, copi duvum, 1418h.q.
- Mirzoi Qumī, Sajid Abulqosim, al-Qavonin-ul-muhkama fi-l-usul, Qum, ehjoilkutubil-islomija, copi avval, 1430h.q.
- Molik ibni Anas, al-Muvatta', Bejrut, Doru ehjoilturosil'arabī, 1406h.q.
- Muzaffar, Muhammadrizo, Usul-ul-fiqh, Qum, naşri donişi islomī, 1405h.q.
- Namla, Abdukarim ibni Alī, al-Muhazzab fi ilmi usul-il-fiqh-il-muqoran, Rijoz, Dorulnaşr, copi avval, 1420h.q.
- Oxundi Xurosonī, Muhammadkozim, Kifojat-ul-usul, Qum, maçma'ulfikril-islomī, copi haftum, 1437h.q.
- Xizriji bak, Muhammad, Usul-ul-fiqh, Misr, almaktabatul-tiçorijatilkubro, 1389h.q.
- Hakim, Sajid Muhammadtaqī, al-Usul-ul-omma li-l-fiqh-il-muqoran, Qum, muassisai Olulbajt, 1979m.
- Horisī, Solim, al-Uqud-ul-fizzija fi usul-il-abozija, Ammon, beno, be to.
- Hoşimiji Gulpojgonī, Sajidhoşim, Mabohis-ul-alfoz: taqriroti darsi usuli Ojatulloh Sistonī, Qum, Ismoilijon, copi avval, 1441h.q.
- Çizonī, Muhammad ibni Husajn, Ma'olimu usul-il-fiqh inda ahl-is-sunnati va-l-çamo'a, Rijoz, Doru Ibni-l-Çavzī, copi haftum, 1429h.q.
- Şavkonī, Muhammad ibni Alī, Irşod-ul-fuhul ilo tahqiq-il-haq min ilmi-l-usul, Dimişq, Dorulkutubil'arabī, copi avval, 1419h.q.
- Şirvonī, Alī, Tahriri usuli fiqh, Qum, Dorul'ilm, copi duvum, 1385h.ş.
- Şotibī, Ibrohim ibni Muso, al-Muvofiqot, beço, intişoroti Doru Ibni Afon, copi avval, 1417h.q.