Omulfil (ba arabī: عام الفیل - soli fil), soli hamlai Abraha, podşohi Jaman, bo laşkare ma'ruf ba ashobi fil ba samti Makka baroi taxribi Ka'ba bud. Ba xotiri inki laşkari Abraha dar in hamla bo xud fil ba hamroh doşt, ba in sol, omulfil guftaand. Qur'oni Karim dar surai fil ba in voqea işora kardaast. Ta'rixnigoron omulfilro soli 570 milodī hads zadaand. Bino bar qavli maşhur, Rasuli Akram (s) dar hamin sol ba dunjo omad.

Daleli laşkarkaşī
Vaqte Abraha dar Jaman qudrat girift, mutavaççehi taqaddus va markazijati Makka va ehtiromi mardum az nuqoti duru nazdik nisbat ba in şahr va naqşi iqtisodiji on şud va ū illati onro xonai Ka'ba donist, lizo kalisoe dar mintaqai San'o ba nomi Qilis soxt va dar nomae ba podşohi Habaşa cunin navişt: «Kilisoe bino nihodaam, ki to kunun monandi on dida naşudaast. Pas az itmomi binoi on, zoironi Ka'baro ba tarafi on xoham kaşid!».[1]
In kor mavridi istiqboli mardum voqe' naşud va hatto marde az qabilai Banī Faqim baroi ibrozi inziçori xud, kilisoi Abraharo bo madfu'i xud olūda kard. Abraha, ki ba dunboli fursati munosibe baroi taxribi Ka'ba bud, dar paji in iqdomi tahqiromez, bo laşkare anbūh va hamroh bo 14 fil ba samti Makka harakat kard, to in raqibro az bajn bibarad va tavvaçuhi mardumro ba Jaman ma'tuf kunad.[2]
Hamcunin bibined : Abraha
Muqovimat dar barobari Abraha
Du tan az buzurgoni Jaman ba nomhoi Zunafar va Nufajl ben Habibi Xas'amī dar barobari ū istodagī kardand, ammo şikast xūrdand va ba asorati Abraha daromadand.[3]
Pajom baroi Abdulmutallib
Ba'd az onki laşkari ū ba havoliji Makka rasidand, Abraha pajke firistod, to bo buzurgi ahli Makka guftugū kunad va xabari taxribi Makkaro ba ū bidihad. Ū baroi raisi Qurajş, Abdulmutallib, pajom firistod, ki «man baroi kuştori mardum naomadam, balki tanho baroi inhidomi Ka'ba laşkarkaşī kardaam!».[4]
Abdulmutallib niz ba pajki Abraha guft, birav ba Abraha bigū mo sari çang bo şumo nadorem, cun tavoni onro nadorem, ammo dar mavridi taxribi xonai Ka'ba ba Abraha bigū, ki in xona, xonai Xudoi mo va xonai xalili Ū, Ibrohim (a) ast, agar xudaş bixohad az xonai xud va xonai xalili xud muhofizat kunad, metavonad va agar naxohad mo heç natavonem kard.[5]
Didori Abdulmutallib bo Abraha
Laşkari «Abraha» zimni ƣoratgarihoi xud, şuturoni Qurajşro niz ba ƣorat burdand. Abdulmutallib ba nazdi Abraha raft va az ū darxost kard 200 şuturero, ki tavassuti laşkarijoni ū ƣorat şuda bud, bozgardonad. Abraha ba ū guft: gumon kardam omadaī, to dar borai Makka va in xonae, ki mavridi ta'zimi şumost bo man suhbat kunī, ammo aknun xohişat az man çuz, on nest, ki şuturonatro pas diham.[6]
Abdulmutallib dar çavob guft: «انا ربّ الابل و للبیت ربّ یمنعه» man sohibi şuturho hastam. Ka'ba ham sohibe dorad, ki xudaş az on nigahdorī mekunad!».[7]
Abraha pas az şunidani suxanoni Abdulmutallib bo ƣurur guft: «dar in roh kase qudrat nadorad, maro az hadafam bozdorad!». Sipas dastur dod, şuturoni ūro pas dihand.[8]
Xuruçi Qurajş az Makka
Abdulmutallib vaqte şuturoni xudro girift, ba tarafi Makka bozgaşt va ba mardumi Makka dastur dod, to ba kūhho biravand va amvoli xudro niz hamrohi xud bibarand.[9] Ū ba'd az onki Makka xolī şud, nazdi Ka'ba raftu halqai Ka'baro ba dast giriftu ba duovu tazarru' maşƣul şudu guft:
«Bor Xudojo! Bandai Tu, asbob va xonai xudro nigoh doşt va dasti duşmani xud az on kūtoh kard, Tu niz dasti duşmani xud az xonaat kūtoh kun, to cera naşavand va butoni eşon bar xonai Tu zijod nagardad va quvvatu şavkati eşon bar şavkati Tu zijod naşavad. Pas agar furūguzorī to duşmanon, xonai Tu va qiblai moro xarob kunand, pas ba mo bigū to ba'd az in dar kuço Turo parastiş kunem?».[10]
Huçumi abobil ba laşkari Abraha
Haminki laşkari Abraha ba samti Ka'ba harakat kard, Xudovand dastahoe az parandagoni osmonī ba nomi abobilro ma'mur kard bo sangrezahoe, ki ba minqor doştand, ba laşkari Abraha huçum bibarand va ononro halok kunand.[11] Nogoh osmon torik şud, tudai azime az murƣon dar havo oşkor şudand. Har jak sangrezahoe dar minqor doştand, murƣon dar hini parvoz sangrezahoro bar sari muhoçimon furū merextand, ki andomho az badanaşon çudo şuda va dar dam çon medodand, ma'dude zinda mondandu gurextand va ba Jaman bozgaştand va loşahoi xunolūdu gandida dar kanori rohho bar çoj mond.[12]
Qur'on, in moçaroro dar surai Fil bozgu kardaast. Pas az «omulfil», Qurajş nazdi a'rob az manzalat va maqome bisjor arçmand barxūrdor şudand.[13]
Adabijot
- ↑ Kalbī, al-Asnom, 1364 ş, sah.142.
- ↑ Dinurī, Axbor-ut-tivol, 1371, sah.92.
- ↑ Maqrizī, Imto'-ul-asmo', 1420 q, ç.4, sah.74.
- ↑ Ruçū' kuned ba: Subhonī, Furūƣi abadijat, 1385 ş, sah.125.
- ↑ Ruçū' kuned ba: Subhonī, Furūƣi abadijat, 1385 ş, sah.125.
- ↑ Muqaddasī, al-Bad'u va at-torix, Bursaid, ç.3, sah.187.
- ↑ Muqaddasī, al-Bad'u va at-torix, Bursaid, ç.3, sah.187.
- ↑ Subhonī, Furūƣi abadijat, 1385 ş, sah.126.
- ↑ Subhonī, Furūƣi abadijat, 1385 ş, sah.126.
- ↑ Muqaddasī, Ofariniş va ta'rix, 1374 ş, ç.1, sah.532.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1415 q, ç.10, sah.444.
- ↑ Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, Dorulma'rifat, ç.1, sah.53.
- ↑ Subhonī, Furūƣi abadijat, 1385 ş, sah.134.
Sarcaşma
- Ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavija, Bejrut, Dorulma'rifat, be to.
- Dinurī, Abūhanifa Ahmad ben Dovud, Axbor-ut-tivol, tarçumai Mahmudi Mahdaviji Domƣonī, Tehron, naşri naj, copi cahorum, 1371 ş.
- Subhonī, Ça'far, Furūƣi abadijat, Qum, bustoni kitob, copi bistu jakum, 1385 ş.
- Kalbī, Abulmanzar Hişom ibn Muhammad, kitobi al-Asnom (tankis-ul-asnom), tahqiqi Ahmad Zakī Boşo, al-Qohira, efesti Tehron (hamroh bo tarçuma), naşri nav, copi duvum, 1364 ş.
- Muqaddasī, Mutahhar ibni Tohir, Ofariniş va ta'rix, tarçumai Muhammadrizo Şafi'ī Kadkanī, Tehron, ogah, copi avval, 1374 ş.
- Muqaddasī, Mutahhar ibni Tohir, al-Bad'u va at-torix, Bursaid, maktabatus saqofatud dinija, be to.
- Maqrizī, Taqijuddin Ahmad ibni Alī, Imto'-ul- asmo' bimo linnabiji min al-ahvoli va al-moli va alhafadati va almato', tahqiqi Muhammad Abdulhamid an-Namisī, Bejrut, dorulkutubil ilmija, tab'atul ulo, 1420 q.