Шиа: Тафовут байни таҳрирҳо
→Ҳукуматҳо
| Сатри 141: | Сатри 141: | ||
Дар Эрон, [[Озарбойҷон]], [[Баҳрайн]] ва Ироқ, ҷамъияти ғолиб шиа аст.<ref>Анҷумани дин ва зиндагии умумии Пию, Нақшаи ҷамъияти мусулмонони ҷаҳон, 1393ҳ.ш., саҳ.20</ref> Дар ховари миёна, шимоли Африқо, минтақаи Осиё-Уқёнусия, [[Амрико]], [[Канада]]<ref>Анҷумани дин ва зиндагии умумии Пию, Нақшаи ҷамъияти мусулмонони ҷаҳон, 1393ҳ.ш., саҳ.19-20</ref> ва [[Чин]]<ref>[https://tzb.ouc.edu.cn/2017/0921/c10586a79963/page.htm 中国的穆斯林都是来自哪些教派、 中国海洋大学 (Мусулмонони Чин аз кадом мазҳабҳоянд, Донишгоҳи Уқёнуси Чин)]</ref> ҳам шиа зиндагӣ мекунад. | Дар Эрон, [[Озарбойҷон]], [[Баҳрайн]] ва Ироқ, ҷамъияти ғолиб шиа аст.<ref>Анҷумани дин ва зиндагии умумии Пию, Нақшаи ҷамъияти мусулмонони ҷаҳон, 1393ҳ.ш., саҳ.20</ref> Дар ховари миёна, шимоли Африқо, минтақаи Осиё-Уқёнусия, [[Амрико]], [[Канада]]<ref>Анҷумани дин ва зиндагии умумии Пию, Нақшаи ҷамъияти мусулмонони ҷаҳон, 1393ҳ.ш., саҳ.19-20</ref> ва [[Чин]]<ref>[https://tzb.ouc.edu.cn/2017/0921/c10586a79963/page.htm 中国的穆斯林都是来自哪些教派、 中国海洋大学 (Мусулмонони Чин аз кадом мазҳабҳоянд, Донишгоҳи Уқёнуси Чин)]</ref> ҳам шиа зиндагӣ мекунад. | ||
==Ҳукуматҳо== | == Ҳукуматҳо == | ||
Ҳукуматҳои Оли Идрис, Алавиёни Табаристон, Оли Буя, Зайдиёни Яман, Фотимиён, Исмоилияи Аламут, Сарбадорони Сабзавор, Сафавия ва Ҷумҳурии исломии Эрон аз ҳукуматҳои шиъии ҷаҳони Ислом будаанд. | Ҳукуматҳои [[Оли Идрис]], [[Алавиён (Табаристон)|Алавиёни Табаристон]], [[Оли Буя]], [[Зайдия|Зайдиёни Яман]], [[Фотимиён]], Исмоилияи [[Қалъаи Аламут|Аламут]], [[Сарбадорон|Сарбадорони Сабзавор]], [[Сафавиён|Сафавия]] ва [[Низоми Ҷумҳурии исломии Эрон|Ҷумҳурии исломии Эрон]] аз ҳукуматҳои шиъии [[Ҷаҳони Ислом|ҷаҳони Ислом]] будаанд. | ||
Ҳукумати Оли Идрис дар Марокеш ва бахше аз Алҷазоирро нахустин ҳукумате ба шумор овардаанд, ки шиаён ташкил доданд. Ин ҳукумат дар соли | Ҳукумати Оли Идрис дар Марокеш ва бахше аз Алҷазоирро<ref>Саҷҷодӣ, "Оли Идрис", саҳ.561</ref> нахустин ҳукумате ба шумор овардаанд, ки шиаён ташкил доданд.<ref>Саҷҷодӣ, "Оли Идрис", саҳ.564</ref> Ин ҳукумат дар соли 172ҳ.қ. ба дасти Идрис набераи [[Имом Ҳасани Муҷтабо алайҳиссалом|Имом Ҳасани Муҷтабо (а)]] ташкил шуд ва ҳудуди ду қарн давом ёфт.<ref>Саҷҷодӣ, "Оли Идрис", саҳ.561-562</ref> Ҳукумати Алавиён [[Зайдия|зайдӣ]] буданд.<ref>Чулунигар ва Шоҳмуродӣ, Давлатҳои шиъӣ дар таърих, 1395ҳ.ш., саҳ.51</ref> Зайдиён ҳамчунин аз соли 284ҳ.қ.то соли 1382ҳ.қ. бар Яман ҳукумат мекарданд.<ref>Расули Ҷаъфарён, Атласи шиа, 1387ҳ.ш., саҳ.462</ref> Ҳукуматҳои фотимиён ва исмоилияи Аламут, [[Исмоилия|мазҳаби исмоилӣ]] доштанд.<ref>Чулунигар ва Шоҳмуродӣ, Давлатҳои шиъӣ дар таърих, 1395ҳ.ш., саҳ.155-157</ref> Дар хусуси Оли Буя ихтилофи назар ҳаст. Бархе онҳоро зайдимазҳаб медонанд; гурӯҳе мегӯянд имомӣ будаанд ва ба бовари касоне ҳам онҳо ибтидо зайдимазҳаб буданд ва баъдҳо ба мазҳаби имомия даромаданд.<ref>Чулунигар ва Шоҳмуродӣ, Давлатҳои шиъӣ дар таърих, 1395ҳ.ш., саҳ.125-130</ref> | ||
Султонмуҳаммади Худобанда машҳур ба Улҷойту (ҳукумат 703 – | Султонмуҳаммади Худобанда машҳур ба [[Улҷойту]] (ҳукумат 703 – 716ҳ.қ.) ҳам барои муддате мазҳаби шиаи дувоздаҳимомиро мазҳаби расмии ҳукуматаш эълом кард, аммо бар асари фишори ташкилоти давлатиаш, ки бар пояи мазҳаби [[Аҳли суннат ва ҷамоат|аҳли суннат]] буд, дубора мазҳаби аҳли суннатро расмӣ эълом кард.<ref>Ҷаъфариён, Таърихи ташайюъ дар Эрон (аз оғоз то давлати сафавӣ), 1390ҳ.ш., саҳ.694</ref> | ||
Ҳукумати Сарбадорон дар Сабзаворро ҳам ҳукумате шиъӣ медонанд. | Ҳукумати [[Сарбадорон]] дар [[Сабзавор|Сабзаворро]] ҳам ҳукумате шиъӣ медонанд.<ref>Ҷаъфариён, Таърихи ташайюъ дар Эрон (аз оғоз то давлати сафавӣ), 1390ҳ.ш., саҳ.776</ref> Албатта ба гуфтаи Расули Ҷаъфариён, мазҳаби раҳбарон ва ҳокимони Сарбадорон дақиқан маълум нест, аммо равшан аст, ки раҳбарони мазҳабии онҳо суфиёне бо гароишҳои шиъӣ будаанд.<ref>Ниг.: Ҷаъфариён, Таърихи ташайюъ дар Эрон (аз оғоз то давлати сафавӣ), 1390ҳ.ш., саҳ.777-780</ref> Хоҷа Алӣ Муайид - охирин ҳокими Сарбадорон,<ref>Ҷаъфариён, Таърихи ташайюъ дар Эрон (аз оғоз то давлати сафавӣ), 1390ҳ.ш., саҳ.778</ref> имомияро мазҳаби расмии давлати худ эълом кард.<ref>Ҷаъфариён, Таърихи ташайюъ дар Эрон (аз оғоз то давлати сафавӣ), 1390ҳ.ш., саҳ.781</ref> | ||
Дар ҳукумати Сафавия, ки дар соли | Дар [[Сафавиён|ҳукумати Сафавия]], ки дар соли 907ҳ.қ. ба дасти [[Исмоили Аввали Сафавӣ|шоҳ Исмоил]] таъсис шуд, мазҳаби шиаи дувоздаҳимомӣ расмият ёфт.<ref>Ҳайнс, Ташайюъ, 1389ҳ.ш., саҳ.156-157</ref> Ин ҳукумат мазҳаби имомияро дар Эрон густариш дод ва Эронро ба кишваре комилан шиъӣ табдил кард.<ref>Чулунигар ва Шоҳмуродӣ, Давлатҳои шиъӣ дар таърих, 1395ҳ.ш., саҳ.276-277</ref> | ||
Дар Ҷумҳурии исломии Эрон ҳам усули мазҳаб ва фиқҳи шиаи дувоздаҳимомӣ мабно қарор гирифтааст. | Дар Ҷумҳурии исломии Эрон ҳам [[Усули мазҳаби шиа|усули мазҳаб]] ва [[Фиқҳ|фиқҳи]] шиаи дувоздаҳимомӣ мабно қарор гирифтааст.<ref> Қосимӣ ва Каримӣ, «Ҷумҳурии исломии Эрон», саҳ.765 ва 766</ref> | ||
==Мутолиаи бештар== | ==Мутолиаи бештар== | ||