Фатвои Шурайҳи қозӣ
Фатвои Шурайҳи қозӣ фатвоест, ки ба Шурайҳ ибни Ҳориси Киндӣ, қозии Куфа дар замони вуқуи ҳодисаи Ошуро нисбат дода шудааст, ки мазмуни он ҷоиз будани қатли Имом Ҳусайн (а) аст.
Ин фатво дар манобеъи куҳан дида намешавад ва бархе олимону пажуҳишгарон онро беасос ва қалбакию сохтагӣ медонанд.
Аҳамият ва ҷойгоҳ
Матни мансуб ба Шурайҳи қозӣ
«انَّ حسین بنَ علی بن ابیطالب شَقَّ عَصا المسلمین و خالَفَ امیرَالمؤمنین و خَرَجَ عن الدّینِ، ثَبَتَ و حُقِّقَ عندی، قَضَیتُ و حَکَمتُ بِدَفعِهِ و قَتلِهِ حِفظاً لِشَریعةِ سَیدِ المرسلین»
«Ба дурустӣ ки Ҳусайн ибни Алӣ дар миёни мусулмонон тафриқа афканд ва бо Амиралмуъминин (Язид) мухолифат карда, аз дин хориҷ шудааст. Ин матлаб барои ман собит ва муҳаққақ шудааст. Пас ҳукм кардам ба дафъ ва куштани ӯ барои ҳифзи шариъати Пайғамбари Ислом!».[1]
Таърихи бойгонӣ
Ба гуфтаи Сайид Муҳаммадалӣ Қозии Таботабоӣ дар китоби Таҳқиқ дар бораи аввал Арбаъини Сайидушшуҳадо бисёре аз равзахонҳо ҷумалоте мунтасаб ба Шурайҳи қозиро ба унвони яке аз авомили заминасози воқеаи Карбало нақл карда, онро такрор мекунанд.[2] Шурайҳ ибни Ҳориси Киндӣ маъруф ба Шурайҳи қозӣ, аз даврони Умар ибни Хаттоб - халифаи дувум то соли 78-и қамарӣ қозии Куфа буд.[3]
Матни интисобӣ ба Шурайҳ
Бар асоси ончӣ дар бахши таълиқоти изофашуда ба тарҷумаи китоби ал-Алфайн омадааст, матни фатвои мунтасаб ба Шурайҳи қозӣ чунин аст:
“Ба дурустӣ ки Ҳусайн ибни Алӣ дар миёни мусулмонон тафриқа афканд ва бо Амиралмуъминин (Язид) мухолифат карда ва аз дин хориҷ шудааст. Ин матлаб барои ман собиту муҳаққақ шудааст. Пас, ҳукм кардам ба дафъ ва куштани ӯ барои ҳифзи шариъати Пайғамбари Ислом!”.[4]
Манобеи нақли фатво
Бино ба гуфтаи Муҳаммади Сиҳҳатии Сардрудӣ - ошуропажуҳи шиа, фатвои Шурайҳ бо тафовутҳои андаке дар китобҳое монанди Ҷавоҳир-ул-калом фи савониҳ-ил-айём, навиштаи Ҳасан Ашраф ал-Воъизин дар қарни чаҳордаҳуми қамарӣ ва тарҷумаи ал-Алфайн, навишташуда дар қарни понздаҳуми қамарӣ нақл шудааст.[5]
Қозӣ Таботабоӣ низ онро дар китобҳои Самарот-ул-анвор ва мазомир-ул-авлиё, ки дар қарни чаҳордаҳуми қамарӣ навишта шудаанд, овардааст.[6] Бар асоси китоби Таърихи ҷомеъи Сайидушшуҳадо низ моҷарои фатвои Шурайҳ дар китобҳое монанди китоби Тазкират-уш-шуҳадо, асари Муллоҳабибуллоҳи Кошонӣ навишташуда дар қарни чаҳордаҳум нақл шудааст.[7] Ин достон аз Абдунабӣ Ироқии Наҷафӣ (ваф.1344ҳ.ш.) низ нақл шудааст, ки ӯ ҳам дар қарни чаҳордаҳум зиндагӣ мекард.[8]
Мункирони судури фатво
Ба гуфтаи Муҳаммад Сиҳҳатии Сардрудӣ, дар матни китоби ал-Алфайни Аллома Ҳиллӣ чунин матлабе вуҷуд надорад ва ончи мутарҷим дар бахш таълиқот овардааст, дар ҳеҷ китоби мутақаддиме зикр нашудааст.[9] Сиҳҳатӣ ҳамчунин 31 китоб аз манобеи пешинро ном мебарад, ки дар онҳо ишорае ба фатвои Шурайҳ нашудааст.[10]
Қозӣ Таботабоӣ низ дар китоби Таҳқиқ дар бораи Арбаъин манобеи ин фатворо комилан беарзиш медонад.[11] Нависандаи китоби Соруллоҳ низ фатвои Шурайҳро шоеъа тавсиф кардааст. Ба гуфтаи ӯ, номи Шурайҳ дар мақотил фақат дар ду маврид зикр шудааст, ки ҳарду маврид марбут ба дастгирии Ҳонӣ ибни Урва аст.[12] Ҳамчунин дар китоби Машҳуроти беэътибор (таълифи 1398ҳ.ш.), насби Шурайҳ ба мансаб тавассути Мухтори Сақафӣ, шоҳиде бар сохтагӣ будани ин фатво зикр шудааст. Ба гуфтаи нависанда, ин интисоб бо фарзи судури фатво бо шеваи Мухтор дар интиқомгирӣ аз омилони воқеаи Карбало созгор нест.[13]
Дар Луғатномаи Деҳхудо низ дар зери унвони Шурайҳ омадааст, ки ин достон дар манобеи муътабар наёмадааст.[14] Нависандагони китоби Таърихи ҷомеъи Сайидушшуҳадо низ фатвои Шурайҳро фоқиди санади муътабар медонанд ва навиштаанд, ки ин иддао фақат дар манобеи қарни чаҳордаҳуми қамарӣ шоеъ шудааст.[15]
Эзоҳ
- ↑ Виҷдонӣ, тарҷумаи ал-Алфайн, 1409ҳ.қ., саҳ.1004.
- ↑ Қозӣ Таботабоӣ, Таҳқиқ дар аввал Арбаъини Сайидушшуҳадо, 1368ҳ.ш., саҳ.61.
- ↑ Худоӣ, “Шурайҳи қозӣ, зиндагинома ва амалкард”, саҳ.99 - 124.
- ↑ Виҷдонӣ, тарҷумаи ал-Алфайн, 1409ҳ.қ., саҳ.1004.
- ↑ Сиҳҳатии Сардрудӣ, Таҳрифшиносии Ошуро ва таърихи Имом Ҳусайн, 1394ҳ.ш., саҳ.202.
- ↑ Қозӣ Таботабоӣ, Таҳқиқ дар аввал Арбаъини Сайидушшуҳадо, 1368ҳ.ш., саҳ.62 - 63, понавис.
- ↑ Гуруҳе аз таърихпажӯҳон, Таърихи қиём ва мақтали ҷомеъи Сайидушшуҳадо, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.530, понавис.
- ↑ Гуруҳе аз таърихпажӯҳон, Таърихи қиём ва мақтали ҷомеъи Сайидушшуҳадо, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.530, понавис.
- ↑ Сиҳҳатии Сардрудӣ, Таҳрифшиносии Ошуро ва таърихи Имом Ҳусайн, 1394ҳ.ш., саҳ.201.
- ↑ Сиҳҳатии Сардрудӣ, Таҳрифшиносии Ошуро ва таърихи Имом Ҳусайн, 1394ҳ.ш., саҳ.201.
- ↑ Қозӣ Таботабоӣ, Таҳқиқ дар аввал Арбаъини Сайидушшуҳадо, 1368ҳ.ш., саҳ.64.
- ↑ Андалеб, Соруллоҳ, 1376ҳ.ш., саҳ.126.
- ↑ Сулаймонӣ, Машҳуроти беэътибор, 1398ҳ.ш., саҳ.225.
- ↑ Деҳхудо, Луғатнома, 1373ҳ.ш., ҷ.26, саҳ.349
- ↑ Гуруҳе аз таърихпажӯҳон, Таърихи қиём ва мақтали ҷомеъи Сайидушшуҳадо, 1392ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.530, понавис.
Сарчашма
- Андалеб, Ҳусайн, Соруллоҳ, Қум, интишороти Дар роҳи ҳақ, 1376ҳ.ш.
- Виҷдонӣ, Ҷаъфар, тарҷумаи ал-Алфайн, Қум, интишороти Ҳиҷрат, чопи дувум, 1409ҳ.қ.
- Гуруҳе аз таърихпажӯҳон, Таърихи қиём ва мақтали ҷомеъи Сайидушшуҳадо, Қум, муассисаи омузишӣ ва пажӯҳишии имом Хумайнӣ, чопи ҳаштум, 1392ҳ.ш.
- Деҳхудо, Алиакбар, Луғатнома, Теҳрон, донишгоҳи Теҳрон, чопи аввал, 1373ҳ.ш.
- Қозӣ Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадалӣ, Таҳқиқ дар аввал Арбаъини Сайидушшуҳадо, Қум, нашри Бунёди илмӣ ва фарҳангии шаҳид оятуллоҳ Қозӣ Таботабоӣ, чопи сеюм, 1368ҳ.ш.
- Сиҳҳатии Сардрудӣ, Муҳаммад, Таҳрифшиносии Ошуро ва таърихи Имом Ҳусайн, Теҳрон, Маркази чоп ва нашри байналмилал, 1394ҳ.ш.
- Сулаймонӣ, Маҳдӣ, Машҳуроти беэътибор дар таърих ва ҳадис, Қум, китоби Тоҳо, чопи аввал, 1398ҳ.ш.
- Худоӣ, Сайид Алиакбар, “Шурайҳи қозӣ, зиндагинома ва амалкард”, фаслномаи Таърихи Ислом, № 7, поизи 1380.