Ояти Узун

Ояти Узун

Ояти Узун (арабӣ: آية الأذن) ё ояти Тасдиқ (сураи Тавба, ояти 61) дар бораи баъзе мунофиқоне нозил шуд, ки бо суханонашон Пайғамбар (с)-ро озор медоданд ва ӯро зудбовар муаррифӣ мекарданд. Ин оят аҳамият ва таваҷҷуҳи Пайғамбар (с) ба суханони мардумро як хислати мусбати пешвои ҷомеа медонад, ки боиси хайре барои ҳама аст ва сабаби ҳурмату эҳтирому обурӯи дигарон мешавад.

Дар усули фиқҳ ба ин оят барои ҳуҷҷияти хабари воҳид истиниод шудааст.

Муаррифӣ, матн ва тарҷумаи оят

Ояти 61 сураи Тавба ба ояти Узун ё ояти Тасдиқ маъруф шудааст. Калимаи узун дар ин оя дар асл ба маънои гӯш ва киноя аз шахсе аст, ки ҳар суханеро бишнаваду қабул кунад. Бар асоси мафоди ин оят мунофиқин, Расули Худо (с)-ро гӯш меномиданд ва манзурашон ин буд, ки ӯ зудбовару узрпазир аст.

“ وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یؤْذُونَ النَّبِی وَیقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ ۚ قُلْ أُذُنُ خَیرٍ‌ لَّکمْ یؤْمِنُ بِاللهِ وَیؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَرَ‌حْمَةٌ لِّلَّذِینَ آمَنُوا مِنکمْ ۚ وَالَّذِینَ یؤْذُونَ رَ‌سُولَ اللهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ

Ва аз эшон касоне ҳастанд ки Пайғамбарро озор медиҳанду мегӯянд: «ӯ зудбовар аст». Бигӯ: «гӯши хубе барои шумост, ба Худо имон дорад ва [сухани] муъминонро бовар мекунад, ва барои касоне аз шумо ки имон овардаанд раҳматест». Ва касоне ки Пайғамбари Худоро озор мерасонанд, азоби пурдарде [дар пеш] хоҳанд дошт.

”

Шаъни нузул

Ояти Узун дар бораи иддае аз мунофиқон нозил шуд, ки бо суханони худ Пайғамбари Ислом (с)-ро озор медоданд ва ҳангоме ки бархе аз онон аз тарси расидани хабар ба Пайғамбар (с) ва муҷозот ононро наҳй мекарданд, шахсе ба номи Ҷалос бен Сувайд ва бинобар баъзе ривоёт Набтал ибни Ҳарс гуфт, ҳарчи хостем дар бораи Муҳаммад (с) мегӯем ва баъд назди ӯ рафта қасам мехӯрем ва ӯ узри моро мепазирад; чароки Пайғамбар (с) узун (зудбовар) аст. Дар бораи ин оят шаъни нузулҳои дигаре низ ворид шудааст.

Хайрхоҳ будани Пайғамбар (с) нисбат ба ашхоси ҷомеа

Худованд дар ин оят хитоб ба мунофиқон мегӯяд: «гӯш будани Пайғамбар (с) барои шумо хайр аст!». Ба гуфтаи Аллома Таботабоӣ, изофаи калимаи «узун» ба «хайр», изофаи ҳақиқӣ ва ба маънои бисёр шунаво будани Пайғамбар (с) аст, вале он чиро ки барои шумо хайр аст, мешунавад; аз як сӯй ваҳйи Худоро мешунавад, ки хайр барои мардум аст ва аз сӯи дигар, хайрхоҳии мусулмононро мешунавад, ки боз хайри шумо дар он аст. Албатта мумкин аст изофаи гӯш ба хайр, изофаи мавсуф ба сифат бошад. Дар ин сурат ба ин маъност, ки Пайғамбар гӯш ҳаст, гӯше бо ин сифат, ки барои шумо хайр аст; чун танҳо чизеро мешунавад, ки ба шумо фоида мерасонад ва барои шумо хайр аст. Аз назари вай, фарқи ин ду тафсир дар ин аст, ки лозимаи аввалӣ ин аст, ки шуниданиҳои Пайғамбар хайр аст; чун ваҳйро аз сӯи Худо ва насиҳату хайрхоҳиро аз сӯи муъминон мешунавад, аммо лозимаи эҳтимоли дувум ин аст, ки шунидани Пайғамбар хайр аст гарчи муҳтавои он хайр набошад; яъне Пайғамбар (с) бархе аз суханоне ки барои мусулмонон хайр нест, сирфан ба манзури эҳтиром ба гӯянда гӯш медиҳад. Ба бовари Аллома Таботабоӣ, ваҷҳи дувум бо мазмуни оят муносибтар аст; зеро дар идомаи оят «ва юъмину лилмуъминин/ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِين‏» ба ин маъност, ки ба нафъи муъминон тасдиқ мекунад; тасдиқ ва боваре, ки ҳатто дар хабарҳои зиёновар, ба нафъи муъминон бошад, ин аст ки шунаванда, хабароварандаро тасдиқ мекунад, на хабарашро.

Ҳифзи асрори мардум барои ваҳдати ҷомеа

Дар Тафсири Намуна, узун будан, яке аз сифоти мусбати раҳбарони ҷомеъа аз ҷумла, Пайғамбари Ислом муаррифӣ шудааст, ки нишондиҳандаи ниҳояти лутф ва раҳмати як раҳбар нисбат ба ашхоси ҷомеа аст, то асрори мардуми ҳифз ва пардаҳо дарида нашавад ва мӯҷиби ҳифзи ваҳдати ҷомеъа гардад; агарчи мунофиқон ин нуқтаи қуввати Пайғамбарро нуқтаи заъф талаққӣ мекарданд.

Ба гуфтаи Оятуллоҳ Макорими Шерозӣ, барои ин ки айбҷӯён аз узуну хайр будани Пайғамбар (с) сӯистифода накунанд, Худованд чунин изофа мекунад: «юъмину биллоҳ ва юъмину лилмуъминин/ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ»; Пайғамбар (с) ба Худо ва фармонҳои Ӯ имон дорад ва ба суханони муъминони ростин гӯш медиҳад ва онро мепазирад ва тартиби асар медиҳад. Ба назари ӯ, Пайғамбар ду гуна барнома дорад: яке барномаи ҳифзи зоҳир ва пешгирӣ аз пардадарӣ ва дигаре дар барнома дар марҳалаи амал. Дар марҳалаи аввал ба суханони ҳама гӯш фаромедиҳад ва зоҳиран инкор намекунад; дар марҳалаи дувум ва мақоми амал, танҳо тавваҷуҳи ӯ ба дастуроти Худо ва суханони муъминони ростин аст.

Азоби хоркунанда барои мунофиқон

Дар фарози охири оят ба ин нукта ишора мекунад, ки агарчи мунофиқон бо суханони худ Расули Ислом (с)-ро озор доданд ва ӯ бо шарҳи садр аз расво сохтани онон худдорӣ кард, вале ба маънои ин нест ки дар муқобили амали ношоисти худ ҷазо намебинанд, балки дар қиёмат азоби хоркунандае хоҳанд чашид.

Корбурди оят дар усули фиқҳ

Ояти Узун, дар илми усули фиқҳ аз оёте аст, ки барои ҳуҷҷияти хабари воҳид ба он истинод шудааст. Дар чигунагии истидлол ба ин оят барои ҳуҷҷияти хабар воҳид гуфта шудааст, бар асоси ин фарози оят «юъмину биллоҳ ва юъмину лилмуъминин/ یؤْمِنُ بِاللهِ وَ یؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ», Худованд, тасдиқи муъминонро ҳамрадифи тасдиқи худ, тавассути Пайғамбар (с) қарор дода ва ин амалро ситоиш кардааст. Лозимаи тасдиқи муъмин, ҳуҷҷияти хабари ӯ низ ҳаст. Бинобар ин, агар шахси одиле барои инсон хабар оварад, бояд ӯро тасдиқ кард. Албатта ба ин истидлол ишколоти бешуморе шудааст ва аз маҷмӯи онҳо натиҷа гирифта шудааст, ки ҳуҷҷияти хабари воҳид аз ин ояти шарифа истифода намешавад.