Носири Кабир
Ҳасан ибни Алӣ (230 - 304ҳ.қ.) мулаққаб ба Носири Кабир ё Носири Утруш ва ал-Носру Лилҳақ - сеюмин ҳокими Алавии Табаристон дар қарни сеюми ҳиҷрӣ ва аз наберагони Имом Саҷҷод (а) буд.
Носири Кабирро фармонравои одил муаррифӣ кардаанд ва ба гузориши Таърихи Табарӣ, мардуми Табаристон ҳеҷ ҳукуматеро ҳамонанди ҳукумати вай, одилона надида буданд. Сайиди Муртазо низ аз ҷойгоҳи илмӣ, зуҳд ва фақоҳати ӯ сухан гуфтааст.
Носири Кабир нақши муҳимме дар мусулмон ва шиа шудани мардуми Табаристон дошт ва илова бар Табаристон, бар нуқоти дигаре аз шимоли Эрон, аз ҷумла Дайлам ва бахшҳои шарқии Гелон низ ҳоким шуд ва маркази ҳукуматашро Омул қарор дод. Ҳимоят аз олимону донишмандон, даъват аз содоту эшонзодаҳо барои зиндагӣ дар Табаристон ва сохти масҷидҳо, аз иқдомоти ӯ дониста шудааст.
Носири Кабир, зайдимазҳаб буд, бо ин ҳол, Афандии Исфаҳонӣ дар Риёз-ул-уламо, ӯро аз бузургони имомия донистааст. Ба гуфтаи ӯ, Носири Кабир осоре бар асоси мазҳаби шиаи имомия ва осоре мубтанӣ бар мазҳаби зайдия дорад. Китоби ал-Эҳтисоб, дар бораи иҷрои умури ҳисба ва ҳамчунин асари каломии ал-Басот, аз навиштаҳои ӯст. Вай ҳамчунин китоби фиқҳие доштааст, ки Сайиди Муртазо дар китоби Масоил-ун-Носириёт ба он ҷавоб додааст.
Ҳамоиши байналмилалии бузургдошти Носири Кабир, дар соли 2013, бо ҳузури ҷамъе аз донишмандони мусулмон аз Яман, Сурия ва Лубнон, дар Эрон баргузор шуд.
Зиндагинома
Ҳасан ибни Алӣ, машҳур ба Носири Кабир ва Утруш, бо се восита ба Амр ол-Ашраф - фарзанди Имом Саҷҷод (а) мерасад.[1] Вай ҷадди модарии Аламулҳудо ва Шарифи Разӣ аст.[2] Дар бархе манобеи куҳан низ, аз вай бо таъбири «бузурги толибиён ва олими онҳо ва зоҳидашон ва шуҷоътаринашон ва шоирашон» ёд шудааст.[3] Ҳасан Утруш дар ҳудуди соли 230 ҳиҷрӣ дар Мадина ба дунё омад.[4] Вай назди машоихи Куфа ва дигар шаҳрҳо, ба нақли ҳадис пардохт, аз онон ривоят кард ва онон низ аз ӯ ривоят кардаанд.[5]
Носири Кабир чаҳор фарзанд дошт; Муҳаммад, ки дар кӯдакӣ даргузашт; Алӣ ки шоир буд; Аҳмад, ки имомимазҳаб ва мулаққаб ба Соҳибул-ҷайш буд; ва Ҷаъфар. Бо ин ҳол, бар пояи манобеи таърихӣ, Носири Кабир, Ҳасан ибни Қосимро ки писарамакаш ва аз наберагони Имом Ҳасан (а) буд, бар фарзандони худ тарҷеҳ медод.[6] Аҳмад мулаққаб ба Соҳибул-ҷайш, ки фармондеҳи сипоҳи Носири Кабир буд, бе таваҷҷӯҳии падарро ношӣ аз ақоиди мазҳабӣ медонист ва фарзанди дигари Носири Кабир; яъне Алӣ, қасидае дар нақди орои зайдиён суруд.[7]
Ба гуфтаи Муҳаллои Санъонӣ (ваф.652ҳ.қ.) аз онҷо ки Носир дар ҳодисае дар Нишобур ё Ҷурҷон, зарбае ба гӯшаш хӯрд ва шунавоиаш осеб дид, аз ин рӯ, ба лақаби Утруш машҳур шуд.[8] «Утруш» ба маънои ношунаво[9] ё камшунавост.[10]
Вафот ва оромгоҳ
Носири Кабир, баъд аз се солу се моҳ ҳукумат, дар 25-уми шаъбони 304ҳ.қ.,[11] дар шаҳр Омул даргузашт.[12] Вайро дар хонаи Қосим ибни Алӣ дар шаҳри Омул ба хок супурданд.[13]
Қабри ӯ ҳамвора мавриди тавваҷуҳи зайдиён буда ва Ибни Исфандиёр дар қарни ҳаштуми ҳиҷрӣ, марқади ӯро зиёратгоҳи мардум ва маҳали муҷовирати аҳли зуҳд муаррифӣ кардааст.[14] Носири Кабир дар шаҳри Омул мадрасае сохта буд, ки то рӯзгори Зазҳируддини Маръашӣ - муаррихи қарни нуҳуми ҳиҷрӣ, боқӣ будааст.[15]
Мақбараи Носири Кабир то қарни ҳафтуми ҳиҷрӣ, ба ҳамроҳи мадраса ва китобхона, дар шаҳри Омул доир будааст.[16] Бори дигар дар қарни нуҳуми ҳиҷрӣ, тавассути Сайидалии Маръашӣ - ҳокими Мозандарон, буқъае бар рӯи қабри ӯ сохта шудааст, ки ҳамчунон низ вуҷуд дорад.[17]
Оромгоҳи Носири Кабир мавриди тавваҷуҳи шиаёни зайдии Яман буда ва ба зиёрати он мераванд[18] ва чаҳор шаҳиди яманӣ низ дар ҳаёти ин оромгоҳ ба хок супурда шуданд. Ин шуҳадо, моҳи марти 2015 бар асари ҳамлаи ДИИШ ба масҷиди шаҳри Санъо - пойтахти Яман, маҷруҳ шуда ва баъд аз интиқол ба бемористоне дар Теҳрон ба хотири шиддати ҷароҳот, ба шаҳодат расиданд.[19] Пайкари онҳо бо ҳавопаймо ба Яман фиристода шуд, аммо ба ҳавопаймо иҷозати фуруд надоданд ва онҳо бо иҷоза аз мақомоти яманӣ ва касби иҷоза аз Оятуллоҳ Хоманаӣ - раҳбари Эрон, пас аз ташйиъ дар Омул, дар оромгоҳи Утруш ба хок супурда шуданд.[20]
Ҳукумат бар Табаристон ва таблиғи Ислом
Носири Кабир дар даврони ҳукумати Ҳасан ибни Зайди Ҳасанӣ (250 - 270ҳ.қ.) ва Муҳаммад ибни Зайд (270 - 287ҳ.қ.), аввалин ва дуюмин ҳокимони Алавӣ дар Табаристон, ононро ёрӣ медод ва пас аз кушта шудани Муҳаммад ибни Зайд, чаҳордаҳ сол дар Гелону Дайлам, ба таблиғи Ислом пардохт.[21] Носир, сеюмин ҳукумати Алавиён дар Табаристонро дар соли 301 қамарӣ ташкил дод ва сеюмин ҳокими Алавӣ шуд.[22] Ӯ афзун бар Табаристон, бар Дайлам ва бахшҳои шарқии Гелон низ ҳоким шуд.[23] Маркази ҳукумати ӯ, шаҳри Омул буд.[24] Носири Кабир то соли 304ҳ.қ., ки дар 74- солагӣ даргузашт, ҳоким буд.[25] Даврони ҳукумати вайро даврони шукуфоии зайдия дар садаи чаҳоруми ҳиҷрӣ шуморидаанд.[26]
Ибни Исфандиёр дар китоби Таърихи Табаристон, аз тарки ҳукумат тавассути Носири Кабир дар авохири умр хабар дода гуфтааст, ки пас аз тарки ҳукумат, бисёре ба сӯи ӯ шитофтанд то дар фиқҳу ҳадис, аз ӯ биомузанд.[27] Ҳамчунин Ибни Асир, сини Носири Кабир дар ҳангоми вафотро 79 сол зикр кардааст.[28]
Иқдомоте аз ҷумла ҳимоят аз олимону донишмандон, даъват аз содот барои зиндагӣ дар Табаристон, омӯзиши Қуръони Карим, ташвиқи шоирон, сохти масоҷид ва ҳамчунин тадриси фиқҳ, ҳадис ва тафсири Қуръон, дар бораи Носири Кабир гузориш шудааст.[29] Тибқи манобеи таърихӣ, Носири Кабир нақши муҳимме дар мусулмон шудан ва[30] шиа шудани мардум дар Табаристон доштааст.[31] Бар ин асос, иддао шудааст, дар як рӯз, 14 ҳазор нафар ба дасти ӯ мусулмон шудаанд.[32]
Ҳамчунин гуфта шудааст, ки хонадони Оли Буя, нахуст аз хизмат дар лашкари Носир ба раҳбарӣ расиданд; ҳарчанд пас аз онки ба қудрат расида ва ҳукуматашонро ташкил доданд, бино ба маслиҳатҳои сиёсӣ аз Аббосиён пуштибонӣ карда ва ба сароҳат аз носирия дифоъ накарданд.[33]
Мазҳаб; зайдӣ ё имомӣ
Сайиди Муртазо - бузургтарин олими шиаи қарни чаҳоруми ҳиҷрӣ,[34] ва набераи духтарии Носири Кабир, гарчӣ аз илму зуҳд ва фақоҳати ҷадди худ сухан гуфта ва густариши Ислом дар шимоли Эронро ношӣ аз талошҳои вай донистааст, аммо сухане аз мазҳаби ӯ нагуфтааст.[35] Бо ин ҳол, Муҳаммад Воъиззодаи Хуросонӣ, китоби Масоил-ун-носириёт, навиштаи Сайиди Муртазоро ки ҳошияе бар орои фиқҳии Носири Кабир аст, нишондиҳандаи рӯҳи тафоҳуми байни як олими имомӣ ва зайдӣ донистааст, ки бар ин асос, Носири Кабир, зайдимазҳаб аст.[36] Наҷошӣ - риҷолшиноси шиаи қарни панҷуми ҳиҷрӣ, аз эътиқоди ӯ ба имомат сухан гуфта ва китобҳое дар бораи имомат, Фадак, хумс ва шаҳодат ба ӯ нисбат додааст.[37] Чунончӣ Наҷошӣ гуфтааст, Носири Кабир ҳамчунин китобе дар бораи шаҷаранома ва фарзандони аимма то Имоми Замон (а) доштааст.[38]
Бо ин ҳол, дар китоби Риёз-ул-уламо ва ҳиёз-ул-фузало, навиштаи Афандии Исфаҳонӣ - олими давраи Сафавия, ба бовари вай, Носири Кабир аз бузургони имомия дониста шудааст, ҳарчанд зайдия ӯро аз имомони худашон донистаанд, аммо ӯ аз ақоиди мазҳаби зайдия безор ва муназзаҳ аст.[39] [Ёддошт 1] бо ин ҳол, Афандии Исфаҳонӣ тасреҳ кардааст, ки Носири Кабир, китобҳое мубтанӣ бар мазҳаби шиаи имомия, ва ҳамчунин китобҳои дигаре бар асоси мазҳаби зайдӣ дорад.[40] Бархе пажӯҳишгарони имомия низ дар солҳои ахир, бо қаринаҳои гуногун исбот кардаанд, ки Носири Кабир зайдӣ буда ва наметавонад имомӣ бошад ва дар миёни фарзандони ӯ низ, танҳо Алӣ - фарзанди калонии Носир будааст, ки ба имомия гаравидааст ва ҳатто мазҳаби зайдии падарашро низ мазаммат кардааст.[41]
Хусусиятҳо
Манобеи таърихӣ ва риҷолӣ, аз ҳукумати одилонаи вай ва ҳамчунин ошноии Носири Кабир бо фиқҳ ва улуми дигар сухан гуфтаанд.
Фармонравои одил
Носири Утруш ё Носири Кабир, фармонравои одиле дониста шудааст; Табарӣ - таърихнигори ҳамасри ӯ, Носири Кабирро ба сабаби адолатгустарӣ ва хуши рафторӣ ситоиш карда гуфтааст, ки мардуми Табаристон, ҳеҷ ҳукуматеро ҳамонанди ҳукумати Носир, одилона надидаанд.[42] Чунонки Абурайҳони Берунӣ навиштааст, Носири Утруш, расми кадхудоӣ ва моликияти кадхудо бар амволу зану фарзандонро барандохт ва ҳамаи мардумро дар як рутба қарор дод.[43]
Мақоми илмӣ
Ба навиштаи Сайиди Муртазо, мартабаи илмӣ ва зуҳду фақоҳати Носири Кабир барои ҳама маълум буд.[44] Ӯ ҳамчунин маҷолиси мунозира бо олимону фақиҳон ва ҳамчунин маҷолисе барои мутолиа дар ҳадис баргузор мекардааст.[45]
Соҳиби мактаби носирия дар зайдия
Ба гуфтаи Моделунг, бархе дидгоҳҳои Носир бо боварҳои мактаби қосимия ва ҳодавия, ки пештар аз ӯ дар миёни зайдиён ривоҷ дошт, мутафовит буд ва дар натиҷа ҳамин ихтилофи назарҳо буд, ки мактаби наве дар миёни зайдия ба вуҷуд омад, ки бо интисоб ба Утруш ва ба номи носирия шинохта мешавад.[46] Носир бо ин ки Қосим ибни Иброҳими Расӣ (соҳиби мактаби қосимия дар миёни зайдия)-ро аз мароҷеъи худ медонист, аммо дар бархе масоил, бо ӯ ҳамназар набуд; ба хусус дар фиқҳ, ки Носир бештар аз Қосими Расӣ (ваф.246ҳ.қ.) ва ал-Ҳодӣ (ваф.298ҳ.қ.), таҳти таъсири имомия буд ва аз ҳамин рӯ буд, ки вай дидгоҳҳои имомияро дар талоқ, ирс ва шеваи масҳи пой пазируфта буд.[47] Носирия ва қосимия, ки ҳар ду дар як ҳавзаи ҷуғрофиёӣ ҳузур доштанд, ба ситезаҳои фирқаӣ бо якдигар мепардохтанд ва ҳатто бархе аз тундравҳо дар ду тараф, якдигарро ба куфру илҳод низ муттаҳам мекарданд.[48]
Осор ва назарот
Осори таълифии Носири Кабир, дар бархе манобеъ, беш аз 300 маврид дониста шудааст[49] ва Ибни Надим дар китоби Феҳристи худ, пас аз ном бурдани беш аз даҳ рисолаи фиқҳии ӯ, аз иддаои бархе аз зайдиён сухан гуфтааст, ки осори ӯро сад маврид медонанд.[50] Наҷошӣ ҳам чанд асари ӯро ном бурдааст.[51]
Бархе аз китобҳои Носири Кабир иборатанд аз:
- Ал-Эҳтисоб, аз аввалин осори муртабит бо иҷрои умури ҳисбийя дар сарзаминҳои исломӣ будааст.[52] Бино бар ончӣ Носири Кабир дар ин китоб овардааст, имом ё намояндаи он, яъне муҳтасиб, бояд аз ихтилоти занон бо мардон дар кӯчаю бозор пешгирӣ кунанд.[53] Вай ҳамчунин бо иттико ба ривояте мансуб ба Пайғамбар (с), зиёрати қубурро беишкол медонад, гарчи навҳаи занон бар маййит ва ҳамроҳӣ бо ҷинозаро ҷоиз намешуморад.[54]
- Ал-Басот, китоби каломие аст дар бораи тавҳид, шинохти Худованд, ва ҳамчунин адолати Худованд дар ҳаққи бандагон, ки Носири Кабир онро барои шогирдони худ навиштааст.[55]
Носири Кабир, асари фиқҳӣ низ доштааст, ки Сайиди Муртазо, дар як китоби мустақил ба номи Масоил-ун-носириёт, назароти фиқҳии худро дар баробари назароти Носири Кабир матраҳ сохтааст.[56]
Ҳамоиш ва телетеатр
Ҳамоиши байналмилалии бузургдошти Носири Кабир, дар соли 1392, бо ҳузури ҷамъе аз донишмандони мусулмон аз Яман, Сурия ва Лубнон дар Эрон баргузор шуд.[57] Дар ҳамин замина китобе бо унвони «маҷмӯаи мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир», ҳовии мақолоте дар бораи шахсият ва зиндагии Носири Кабир, осор ва назароти фиқҳии ӯ интишор ёфт. Мақолоте дар бораи мазҳаби зайдия ва ҳамчунин вуҷуҳи муштараки имомия ва зайдия низ дар ин китоб чоп шудааст.[58]
Телетеатре ба номи «Носир ал-Ҳақ», дар соли 2012, аз шабакаи телевизионии устони Мозандарон пахш шудааст, ки қиёми Алавиён дар Табаристон ва эҷоди ҳукумат тавассути Носири Кабирро дар 13 қисмат ба тасвир кашидааст.[59]
Ҷусторҳои вобаста
Эзоҳ
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.62 - 63.
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.62 - 63.
- ↑ Собӣ, Ахбор-уд-давлат-ид-Дайламийя, дар: Моделунг, Ахбор-ул-аиммат-из-зайдийя, 1987м., саҳ.23.
- ↑ Бухорӣ, Сирр-ус-силсилат-ил-Алавийя, 1381ҳ.қ., саҳ.53; Нотиқ бил-Ҳақ, ал-Ифода фи таърих-ил-аиммат-ис-сода, 1387ҳ.ш., саҳ.50.
- ↑ Утруш, ал-Басот, 1418ҳ.қ., саҳ.56, 58, 65, 72, 75; Ибни Абирриҷол, Матлаъ-ул-будур ва маҷмаъ-ул-буҳур, 1425ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.177; Шаҳорӣ, Табақот-уз-зайдийят-ил-кубро, 1421ҳ.қ., қисми 3, ҷ.2, саҳ.1113.
- ↑ Ҳакимиён, Алавиёни Табаристон, 1368ҳ.ш., саҳ.97.
- ↑ Ҳакимиён, Алавиёни Табаристон, 1368ҳ.ш., саҳ.97.
- ↑ Муҳаллӣ, ал-Ҳадоиқ-ул-вардийя, 1423ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.55 - 56.
- ↑ Азҳарӣ, Таҳзиб-ул-луға, 2001м., ҷ.11, саҳ.213.
- ↑ Самъонӣ, ал-Ансоб, 1382ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.302.
- ↑ Нотиқ Билҳақ, ал-Ифода фи таърих-ил-аиммат-ис-сода, 1387ҳ.ш., саҳ.61; Муҳаллӣ, ал-Ҳадоиқ-ул-вардийя, 1423ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.78.
- ↑ Собӣ, Ахбор-уд-давлат-ид-Дайламийя, дар: Моделунг, Ахбор-ул-аиммат-из-зайдийя, 1987м., саҳ.33; Исфаҳонӣ, Таъриху сини мулук-ил-арз, 1340ҳ.қ., саҳ.175; Ибни Абилҳадид, Шарҳи Наҳҷ-ул-балоға, Қоҳира, ҷ.1, саҳ.32 -. 33.
- ↑ Донишпажӯҳ, “Ду машихаи зайдӣ”, саҳ.185.
- ↑ Ибни Исфандиёр, Таърихи Табаристон, 1320ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.97.
- ↑ Маръашӣ, Таърихи Табаристон ва ровиёни Мозандарон, 1345ҳ.ш., саҳ.148.
- ↑ Юсуфифар, “Нақши мавқуфот дар шаклдиҳӣ ба фазоҳои шаҳрӣ”, саҳ.104.
- ↑ Юсуфифар, “Нақши мавқуфот дар шаклдиҳӣ ба фазоҳои шаҳрӣ”, саҳ.104.
- ↑ “Сухангуи Ансоруллоҳи Яман ба зиёрати имомзода Насрулҳақ рафт”, хабаргузории Бурно.
- ↑ “Гузориши тасвирӣ/ ташйиъи пайкари 4 шаҳиди яманӣ дар Омул”, АБНО.
- ↑ “5 моҳ пас аз хоксупорӣ; вазъияти мазори чаҳор шаҳиди Яманӣ дар Омул + акс”, Машриқ.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.29.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.29.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.29.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.29.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.29.
- ↑ Мусавинажод, Турос-уз-зайдийя, 1384, саҳ.67.
- ↑ Ибни Исфандиёр, Таърихи Табаристон, саҳ.275, ба нақл аз: Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.147.
- ↑ Ибни Асир, Таърихи комили бузурги Ислом ва Эрон, ҷ.13, саҳ.152, ба нақл аз: Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.147.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.162 - 163.
- ↑ Собӣ, Ахбор-уд-давлат-ид-Дайламийя, дар: Моделунг, Ахбор-ул-аиммат-из-зайдийя, 1987м, саҳ.21.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.165 - 166.
- ↑ Моделунг, Ахбору аиммат-из-зайдийя, саҳ.213, ба нақл аз: Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.166.
- ↑ Моделунг, Фирқаҳои исломӣ, 1377, саҳ.144 - 145.
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.7.
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.62 - 64.
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.38.
- ↑ Наҷошӣ, Риҷол-ун-Наҷошӣ, 1418ҳ.қ., саҳ.57 - 58.
- ↑ Наҷошӣ, Риҷол-ун-Наҷошӣ, 1418ҳ.қ., саҳ.57 - 58.
- ↑ Афандии Исфаҳонӣ, Риёз-ул-уламо ва ҳиёз-ул-фузало, матбаъатул-Хаём, ҷ.1, саҳ.277; ҷ.7, саҳ.277.
- ↑ Афандии Исфаҳонӣ, Риёз-ул-уламо ва ҳиёз-ул-фузало, матбаъатул-Хаём, ҷ.1, саҳ.277.
- ↑ Мусавинажод, Алӣ; Мусавии Танёнӣ, Акбар, “Баррасии интиқодии дидгоҳҳо дар бораи мазҳаби Носири Кабир ва хонадони ӯ”, саҳ.55 - 86.
- ↑ Табарӣ, Таърихи Табарӣ, Бейрут, ҷ.10, саҳ.149.
- ↑ Абурайҳони Берунӣ, ал-Осор-ул-боқия, 1428ҳ.қ., саҳ.268.
- ↑ Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.63.
- ↑ Нотиқ Билҳақ, ал-Ифода фи таърих-ил-аиммат-ис-сода, 1387ҳ.ш., саҳ.56.
- ↑ Моделунг, Фирқаҳои исломӣ, 1377, саҳ.143.
- ↑ Моделунг, Фирқаҳои исломӣ, 1377, саҳ.143.
- ↑ Моделунг, Фирқаҳои исломӣ, 1377, саҳ.144.
- ↑ Утруш, ал-Эҳтисоб, 1423ҳ.қ., Муқаддима, саҳ.15; Ҳасании Муаййидӣ, ат-Туҳафу шарҳи-з-зулф, 1417ҳ.қ., саҳ.186; барои огоҳӣ аз феҳристи ановини осори вай, ниг.: ал-Ваҷиҳ, Аълом-ул-муаллифина-з-зайдийя, ҷ.1, саҳ.333 - 336.
- ↑ Ибни Надим, ал-Феҳрист, Дорул-маърифат, саҳ.273 - 274.
- ↑ Наҷошӣ, Риҷол-ун-Наҷошӣ, 1418ҳ.қ., саҳ.57 - 58.
- ↑ Ҷавкор, “Амалкарди муҳтасиб ва бозтоби он дар бархе аз мутуни адаби форсӣ”, саҳ.27.
- ↑ Фармониён, Дарсномаи таърих ва ақоиди зайдия, 1389ҳ.ш., саҳ.105.
- ↑ Фармониён, Дарсномаи таърих ва ақоиди зайдия, 1389ҳ.ш., саҳ.105.
- ↑ Шурмиҷ, “Нақш ва амалкарди Носири Кабир дар нашри андешаи шиъӣ дар Табаристон”, саҳ.58.
- ↑ Ниг.: Сайиди Муртазо, Масоил-ун-носириёт, 1417ҳ.қ., саҳ.38 - 39.
- ↑ Ҳамоиши бузургдошти Носири Кабир, пойгоҳи итилоърасонии Ҳавза.
- ↑ Мусавинажод, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир, 1392ҳ.ш., саҳ.14.
- ↑ “Телетеатри Носирулҳақ”; “Театри телевизиюнии Носирулҳақ бар рӯи антенаи шабакаи Табаристон меравад”.
Ёддошт
- ↑ و كان من أئمة الزيدية لكنه حسن الاعتقاد كاسمه بريء من عقائد الزيدية, Риёз-ул-уламо, ҷ.7, саҳ.277
Сарчашма
- "5 моҳ пас аз хоксупорӣ; вазъияти мазори чаҳор шаҳиди яманӣ дар Омул + акс”, Машриқ, таърихи дарҷи матлаб: 2 мурдоди 1395ҳ.ш., таърихи боздид: 3 баҳмани 1400ҳ.ш.
- Абурайҳони Берунӣ, Муҳаммад ибни Аҳмад, ал-Осор-ул-боқия мин-ал-қурун-ил-холия, Қоҳира, мактабатус-Сақофатид-динийя, 1428ҳ.қ./2008м.
- Ал-Ваҷиҳ, Абдусалом ибни Аббос, Аълом-ул-муаллифина-з-зайдийя, Санъо, муассисатул-имом Зайд ибни Алӣ ал-сақофийя, 1439ҳ.қ.
- Афандии Исфаҳонӣ, Абдуллоҳ ибни Исо, Риёз-ул-уламо ва ҳиёз-ул-фузало, таҳқиқи Аҳмад Ҳусайнӣ, Қум, 1401ҳ.қ.
- Бухорӣ, Саҳл ибни Абдуллоҳ, Сирр-ус-силсилат-ил-Алавийя, таҳқиқи Муҳаммадсодиқ Баҳрулъулм, Наҷаф, 1381ҳ.қ./1962м.
- "Гузориши тасвирӣ/ ташйиъи пайкари 4 шаҳиди яманӣ дар Омул”, АБНО, таърихи дарҷи матлаб: 2 баҳмани 1394ҳ.ш., таърихи боздид: 3 баҳмани 1400ҳ.ш.
- Донишпажӯҳ, Муҳаммадтақӣ, “Ду машихаи зайдӣ”, дар номаи Минавӣ, зери назари Ҳабиб Яғмоӣ ва Эраҷи Афшор, Теҳрон, Ҷовидон, 1350ҳ.ш.
- Ибни Абилҳадид, Абдулҳамид ибни Ҳибатуллоҳ, Шарҳи Наҳҷ-ул-балоға, таҳқиқи Муҳаммад Абулфазл Иброҳим, Қоҳира, 1385 - 1387ҳ.қ./1965 - 1967м.
- Ибни Абирриҷол, Аҳмад ибни Солеҳ, Матлаъ-ул-будур ва маҷмаъ-ул-буҳур фи тароҷими риҷол-из-зайдийя, таҳқиқи Абдуррақиб Мутаҳҳар Муҳаммад Ҳаҷар, Саъда (Яман), 1425ҳ.қ./2004м.
- Ибни Асир, Алӣ ибни Абилкарам, ал-Комилу фи-т-таърих, Бейрут, Дорул-кутубил-илмийя, 1407ҳ.қ./1987м.
- Ибни Исфандиёр, Муҳаммад ибни Ҳасан, Таърихи Табаристон, таҳқиқи Аббос Иқбол Оштиёнӣ, Теҳрон, 1320ҳ.ш.
- Ибни Надим, Муҳаммад ибни Исҳоқ, ал-Феҳрист, Бейрут, Дорул-маърифат, бе то.
- Исфаҳонӣ, Ҳамза ибни Ҳасан, Таъриху сини мулук-ил-арз ва-л-анбиё алайҳимус-салоту вас-салом, Берлин, 1340ҳ.қ.
- Маръашӣ, Заҳируддин ибни Насируддин, Таърихи Табаристон ва ровиёни Мозандарон, таҳқиқи Муҳаммадҳусайни Тасбеҳӣ, Теҳрон, 1345ҳ.ш.
- Моделунг, Вилферд, Фирқаҳои исломӣ, тарҷума: Абулқосими Сиррӣ, Теҳрон, Асотир, 1377ҳ.ш.
- Мусавинажод, Алӣ, Турос-уз-зайдийя, Қум, Донишгоҳи адёну мазоҳиб, 1384ҳ.ш.
- Мусавинажод, Алӣ; Мусавии Танёнӣ, Акбар, “Баррасии интиқодии дидгоҳҳо дар бораи мазҳаби Носири Кабир ва хонадони ӯ”, нашрияи Таърихи Ислом, тобистони 1394ҳ.ш.
- Мусавинажод, Сайид Алӣ, Маҷмӯа мақолоти ҳамоиши байналмилалии Носири Кабир ва рисолати уламои Ислом дар ҷаҳони имрӯз бо такя бар омӯзаҳои Наҳҷул-балоға ва Саҳифаи Саҷҷодия, Теҳрон, Маҷмаъи ҷаҳонии Аҳли Байт, 1392ҳ.ш.
- Муҳаллӣ, Ҳамид ибни Аҳмад, ал-Ҳадоиқ-ул-вардийя фи маноқиби аиммати-з-зайдийя, таҳқиқи Муртазо ибни Зайд ал-Маҳтурӣ ал-Ҳасанӣ, Санъо, матбуоти мактабат маркази Бадр, 1423ҳ.қ./2002м.
- Наҷошӣ, Аҳмад ибни Алӣ, Риҷол-ун-Наҷошӣ, таҳқиқи Сайид Мусо Шубайрии Занҷонӣ, Қум, муассисаи ал-Нашрул-исломӣ, 1418ҳ.қ.
- Нотиқ Билҳақ, Яҳё ибни Ҳусайн, ал-Ифода фи таърих-ил-аиммат-ис-сода, таҳқиқи Муҳаммадкозим Раҳматӣ, Теҳрон, 1387ҳ.ш.
- Сайиди Муртазо, Алӣ ибни Ҳусайн, Масоил-ун-носириёт, таҳқиқи Марказул-буҳуси вал-диросотил-илмийя, Теҳрон, Робитатус-сақофати вал-алоқотил-исломийя, 1417ҳ.қ./1997м.
- Самъонӣ, Абдукарим ибни Муҳаммад, ал-Ансоб, Ҳайдаробод, Доиратулмаъорифил-усмонийя, 1382ҳ.ш.
- Собӣ, Иброҳим ибни Ҳилол, ал-Мунтазаъ ман-ал-ҷузъ-ил-аввали мин-ал-китоби-л-маъруф би-т-тоҷӣ фи ахбор-ид-давлат-ид-Дайламийя, дар: Ахбору аиммат-ил-зайдийя фи Табаристон ва Дайламон ва Ҷилон, таҳқиқ ва таълиқ: Вилферд Моделунг, Бейрут, ал-Маъҳадул-олмонӣ лил-абҳосил-шарқийя, 1987м.
- "Сухангуи Ансоруллоҳи Яман ба зиёрати имомзода Насрулҳақ рафт”, хабаргузории Бурно, таърихи дарҷи матлаб: 26 мурдоди 1398ҳ.ш., таърихи боздид: 3 баҳмани 1400ҳ.ш.
- Табарӣ, Таърих-ут-Табарӣ: Таърих-ул-умами ва-л-мулук, таҳқиқи Муҳаммад Абулфазл Иброҳим, Бейрут, бено, бе то.
- "Театри телевизионии Носирулҳақ бар рӯи антенаи шабакаи Табаристон меравад", хабаргузории Меҳр, таърихи дарҷи матлаб: 12 дейи 1391ҳ.ш., таърихи боздид: 12 баҳмани 1397ҳ.ш.
- "Телетеатри Носирулҳақ”, сайти садо ва симои маркази Мозандарон, таърихи боздид: 12 баҳмани 1397ҳ.ш.
- Утруш, Ҳасан ибни Алӣ, ал-Басот, таҳқиқи Абдукарим Аҳмад Ҷадбон, Саъда (Яман), 1418ҳ.қ./1997м.
- Утруш, Ҳасан ибни Алӣ, ал-Эҳтисоб, таҳқиқи Абдукарим Аҳмад Ҷадбон, Саъда (Яман), 1423ҳ.қ./2002м.
- Фармониён, Маҳдӣ ва Сайидалии Мусавинажод, Зайдия: таърих ва ақоид, Қум, нашри Адён, 1389ҳ.ш.
- Ҳакимиён, Абулфатҳ, Алавиёни Табаристон, Теҳрон, интишороти Илҳом, 1368ҳ.ш.
- "Ҳамоиши байналмилалии «Носири Кабир» дар Маҳмудобод", сайти рӯзномаи Иттилоот, таърихи дарҷи матлаб: 1 баҳмани 1392ҳ.ш., таърихи боздид: 12 баҳмани 1397ҳ.ш.
- "Ҳамоиши бузургдошти Носири Кабир, мундараҷ дар пойгоҳи итилоърасонии Ҳавза, таърихи боздид: 18 баҳмани 1400ҳ.ш.
- Ҳасании Муаййидӣ, Маҷдуддин, ат-Туҳафу шарҳи-з-зулф, Санъо, 1417ҳ.қ./1997м.
- Ҷавкор, Наҷаф, “Амалкарди муҳтасиб ва бозтоби он дар бархе аз мутуни адаби форсӣ”, дар маҷаллаи Шинохт, № 57, баҳори 1387ҳ.ш.
- Шаҳорӣ, Иброҳим ибни Қосим, Табақот-уз-зайдийят-ил-кубро, қисми 3: Булуғ-ул-мурод ило маърифат-ил-аснод, таҳқиқи Абдусалом Ваҷиҳ, Аммон, 1421ҳ.қ./2001м.
- Шурмиҷ, Муҳаммад, “Нақш ва амалкарди Носири Кабир дар нашри андешаи шиъӣ дар Табаристон”, дар маҷаллаи Таърихи фарҳанг ва тамаддуни исломӣ, № 26, баҳори 1396ҳ.ш.
- Юсуфифар, Шаҳром ва Маъсума Ядуллоҳипур, “Нақши мавқуфот дар шаклдиҳӣ ба фазоҳои шаҳрӣ”, дар маҷаллаи Вақфи мироси ҷовидон, № 79 ва 80, поиз ва зимистони 1391ҳ.ш.