Мадрасаи Файзия (Қум)
Мадрасаи Файзия, аз мадрасаҳои илмияи Қум аст, ки дар канори ҳарами ҳазрати Маъсума қарор дорад. Ин мадраса аз 1320 шамсӣ, конуни иҷтимои туллоб ва рӯҳониёни ҳавзаи илмияи Қум будааст. Аз ин рӯ, бархе аз дидорҳо ва суханрониҳои имом Хумайнӣ ва Оятуллоҳ Хоманаӣ бо ҳавзавиён ва низ иҷтимоъоти сиёсии дар он баргузор мешудааст. Дар соли 1342 шамсӣ, маъмурони ҳукумати Паҳлавӣ ба ин мадраса ҳамла карданд. Дар ин ҳамла теъдоде аз туллоб кушта шуданд. Ҳамчунин суханронии имом Хумайнӣ дар хурдоди 1342 шамсӣ, ки мунҷар ба қиёми 15 хурдод гардид, дар ин мадраса эрод шуда буд.
Олимон бисёре сокини ин мадраса буда ва дар он таҳсил ё тадрис кардаанд.
Аҳамият ва мавқеият
Мадрасаи Файзия аз мадориси илмияи шаҳри Қум аст, ки дар давраи Сафавия таъсис шуд ва ба воситаи муҷовират бо ҳарами ҳазрати Маъсума, мазияти хоссе ёфтааст.[1] Ин мадраса аз ҳаволии соли 1320 шамсӣ, конуни таҳаввулоти сиёсӣ будааст. Ҳамчунин бархе аз дидорҳои имом Хумайнӣ бо туллобу рӯҳониён дар он баргузор мешудааст.[2] Аз ҷумла нахустин дидори имом Хумайнӣ бо мардуми Қум баъд аз инқилоб дар ин мадраса баргузор шуд.[3]
Ин мадраса дар канори масҷиди Аъзам ва мадрасаи Дорулшифо воқеъ шудааст ва бархе аз дарсҳои ҳавзаи илмияи Қум ва низ иҷтимоъоти ҳавзавӣ дар он баргузор мешавад. Қабл аз таъсиси мадрасаи Ҳуҷҷатия, мадрасаи Файзияи бузургтарин мадрасаи илмияи Қум буд.[4]
Олимони бисёре дар ин мадраса сукунат ё тадрис доштаанд. Ба гуфтаи Мударрисии Таботабоӣ, Баҳоуддини Омилӣ, Султонулъуламо, Қозисаиди Қумӣ, Муллоабдуразоқи Лоҳиҷӣ ва Файзи Кошонӣ дар ин мадраса тадрис кардаанд.[5] Ҳамчунин гуфтаанд Оятуллоҳ Буруҷердӣ низ дар ин мадраса тадрис мекардааст.[6] Имом Хумайнӣ аз 1300 то 1306 шамсӣ, дар ин мадраса сукунат доштааст.[7] Ҳуҷраи маҳали сукунати ӯ (ҳуҷраи шумораи 23) дар миёни туллоб ба ҳуҷраи имом Хумайнӣ ё ҳуҷраи имом шинохта мешавад. Ҳамчунин Сайидризо Баҳоуддинӣ, Муртазо Мутаҳҳарӣ ва Ҳусайнъалии Мунтазирӣ низ муддате дар ин мадраса сукунат доштанд.[8]
Мадрасаи Файзия дар 9 баҳмани 1386 шамсӣ, бо шумораи 20715 дар осори миллии Эрон сабт шудааст.[9] Дар даврае, дар Ҷумҳурии исломии Эрон тасвири ин мадраса бар рӯи сикка ва эскиносҳо зарб мешуд.
Вақоеъи муҳим
Бархе аз ҳаводиси муртабит бо мадрасаи Файзия иборатанд аз:
Ҳамла ба мадрасаи Файзия
Мақолаи аслӣ: Воқеаи Файзия
Дар 2 фарвардини соли 1342 шамсӣ, маъмурони ҳукумати Паҳлавӣ ба мадрасаи Файзия ҳамла карданд. Ин ҳамла баъд аз эътирози имом Хумайнӣ ба тасвиби лоиҳаи анҷуманҳои иёлатию вилоятӣ ва низ лоиҳаҳои шашгона ва инқилоби сафед ва эъломи азои умумӣ дар солрӯзи шаҳодати Имом Ҷаъфари Содиқ (а) анҷом шуд.[10] Аз ин ҳамла ба воқеаи Файзия ёд мешавад.
Суханронии имом Хумайнӣ дар хурдоди 1342 ҳиҷрии шамсӣ
Мақолаи аслӣ: Суханронии имом Хумайнӣ дар хурдоди 1342 шамсӣ.
Суханронии 13 хурдоди 1342 ҳиҷрии шамсии имом Хумайнӣ дар мадрасаи Файзия эрод шуд. Имом Хумайнӣ дар ин суханронӣ аз ҳукумати Паҳлавӣ интиқод кард.[11] Баъд аз ин суханронӣ, дар 15 хурдоди соли 1342 шамсӣ, маъмурони ҳукумати Паҳлавӣ, имом Хумайниро дастгир, ва барои зиндон ба Теҳрон интиқол доданд.[12] Ба дунболи ин воқеа, қиёми 15 хурдоди мардуми Қум шакл гирифт.[13]
Таътилии мадраса
Ҳукумати Паҳлавӣ дар хурдоди 1354 ҳиҷрии шамсӣ, барои ҷилавгирӣ аз таҳаррукоти инқилобиҳо мадрасаи Файзияро таътил кард. Ин ҳаракат дар вокуниш ба таҷаммуи туллоб ба муносибати солгарди қиёми 15 хурдод дар ин мадраса анҷом шуд. Мадраса то инқилоби соли 1357 ҳиҷрии шамсӣ, баста буд. Албатта дар ташйиъи ҷанозаи Абулфазли Зоҳидӣ (даргузашти 12 фарвардини 1357ҳ.ш.) мадраса чанд соате боз шуда ва дубора баста шуд.[14]
Номгузорӣ
Гуфта шудааст, номгузории ин мадраса ба номи Файзия ба ҷиҳати ин будааст, ки Файзи Кошонӣ аз уламои давраи Сафавия муддате дар ин мадраса сукунат[15] ё тадрис[16] доштааст. Носирушшариъа нависандаи китоби Таърихи Қум мӯътақид аст, далели номгузории ин мадраса ба Файзия, ҳамҷавории он бо мазори Файзи осор (ҳазрати Маъсума) аст.[17] тибқи ончӣ дар китоби Ганҷинаи осори Қум омадааст, мадраса аз ин рӯ Файзия номида шудааст, ки ба дархост ва таҳти назари Файзи Кошонӣ сохта шудааст.[18]
Таърихчаи бино
Бар асоси катибаи сардари айвони ҷанубии мадрасаи Файзия, ин мадраса аз биноҳои шоҳ Таҳмосби аввал ва мутааллиқ ба соли 934 қамарӣ аст.[19] Бо ин ҳол, Мударрисии Таботабоӣ мӯътақид аст, ки таърихи мазкур мутааллиқ ба сардари вурудии саҳни атиқи ҳарам буда ва бинои аввалияи мадрасаи Файзия, бо номи мадрасаи Остона, марбут ба қарни шашуми ҳиҷрии қамарӣ будааст, ки аз авохири қарни ёздаҳум, номи он ба мадрасаи Файзия тағйир ёфтааст.[20]
Дар гузориши дигаре омадааст, ин мадраса дар қарни панҷуми қамарӣ дар давраи Салҷуқиён бино шуд, дар соли 617 қамарӣ, дар ҳамлаи муғулон тахриб шуд ва асаре аз он боқӣ намонд ва сипас дар давраи Сафавия бозсозӣ шуд.[21] Бархе низ мӯътақиданд қабл аз таъсиси мадрасаи Файзия, дар ҷои он мадрасаи Сетии Фотима будааст, ки Абдулҷалили Розӣ мутакаллими қарни шашум дар китоби ан-Нақз[22] аз он ёд кардааст.[23]
Фатҳалишоҳи Қоҷор бинои қадимии мадрасаро дар соли 1213 ва 1214 ҳиҷрии қамарӣ, тахриб кард ва бинои ҷадиде эҳдос намуд.[24] Ин бино дар 60 - 70 метр тӯл ва 50 метр арз эҳдос шуд[25] ва шомили чиҳил утоқ дар табақаи поин, чаҳор айвони баланд, дувоздаҳ ғурфаи сипеҳрнишон ва як ҳавзи дувоздаҳ заръ дар дувоздаҳ заръ мешуд.[26] Ҳамчунин дар ин замон, саҳни мадраса то вурудии саҳни Атиқи ҳарами ҳазрати Маъсума (с) густариш ёфт ва сардари вурудии ҳарам ба сурати айвони ҷанубии мадраса даромад. Пеш аз он, мадраса аз саҳни Атиқи ҳарами ҷудо буд ва гузаре байни онҳо вуҷуд дошт.[27]
Дар соли 1301 ҳиҷрии қамарӣ, Мирзо Муҳаммади Файз ва Шайх Абдукарими Ҳоирӣ дар табақаи болои мадраса ҳуҷраҳое сохтанд.[28] Мадраса дар замони Оятуллоҳ Буруҷердӣ низ таъмир шуд.[29] Ҳамчунин дар воқеаи Файзия, ин мадраса осеб дид, ки бо кумаки бозориён ва зериназари Оятуллоҳ Гулпойгонӣ таъмир шуд.[30] Дар давраи Ҷумҳурии Исломӣ дар зери ҳаёти мадраса, як зеризамине сохта шудааст.[31]
Вазъияти феълӣ
Бинои феълии мадраса марбут ба давраи Фатҳъалишоҳ аст, ки дар солҳои 1213 ва 1214 ҳиҷрии қамарӣ, эҳдос[32] ва дар давраҳои баъд такмил шудааст. Ин бино дорои чаҳор айвон дар ду табақа аст ва дар ҳар табақа чиҳил ҳуҷра қарор дорад.[33] Сардар, айвонҳо ва пешонии ҳуҷраҳои он бо кошӣ тазъин шудааст.[34] Шайх Абдукарими Ҳоирӣ дар соли 1309 ҳиҷрии шамсӣ, баробари 1349 ҳиҷрии қамарӣ, дар ин мадраса китобхонае бино ниҳод, ки бо номи Китобхонаи Оятуллоҳ Ҳоирӣ шинохта мешавад.[35]
Корбарӣ
Гуфта шудааст, мадрасаи Файзия дар ибтидо корвонсаро ва маҳалле барои истироҳати зоирони ҳарами ҳазрати Маъсума будааст ва ба тадриҷ ба мадрасаи илмия ва маҳали сукунат ва дарси туллоб табдил шудааст.[36] Ин бино дар давраи Машрута низ ба маҳалле барои сукунати гадоён ва дарвешон табдил шуда буд, ки Оятуллоҳ Мирзо Муҳаммади Файз дар соли 1285 шамсӣ, онро дар ихтиёр гирифт.[37]
Мадрасаи Файзия корбарии омӯзишӣ ва хобгоҳӣ дорад. Ҳуҷраҳои табақаи дувуми ин мадраса маҳали сукунати туллоб ва ҳуҷраҳои табақаи аввал маҳали баргузории дарсҳои ҳавзавӣ аст. Ҳамчунин дар зерзамини мадраса намози ҷамоат ва дигар маросимҳои мазҳабӣ баргузор мешавад. Иҷтимоот ва барномаҳои сиёсии умумӣ низ маъмулан дар ҳавлии мадраса баргузор мешавад.
Нигорхона
![Таҷаммуъи эътирозии туллоб ва рӯҳониёни ҳавзаи илмияи Қум дар ҳавлии мадрасаи Файзия дар пайи судури ҳукми эъдоми Боқир ан-Намр дар Арабистон (23 урдибиҳишти 1394ҳ.ш.) [ 39 ]](/view/%D0%90%D0%BA%D1%81:%D8%AA%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D9%81%DB%8C%D8%B6%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6_%D8%A8%D9%87_%D8%B5%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AD%DA%A9%D9%85_%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%85%D8%B1.jpg)
Эзоҳ
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.678.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.72.
- ↑ Нахустин суханронии имом Хумайнӣ пас аз пирӯзии Инқилоби Исломӣ дар ҷамъи аҳолии Қум, портали имом Хумайнӣ.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.677.
- ↑ Мударрисии Таботабоӣ, “Мадрасаи остонаи муқаддаса (Файзия)”, саҳ.128.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.64.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.62.
- ↑ “Мадрасаи Файзия”, Муассисаи танзим ва нашри осори имом Хумайнӣ.
- ↑ “Мадрасаи Файзия”, Донишномаи таърихи меъморӣ ва шаҳрсозии Эрон.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.67 - 68.
- ↑ Имом Хумайнӣ, Саҳифаи имом, Муассисаи танзим ва нашри осори имом Хумайнӣ (с), ҷ.1, саҳ.243.
- ↑ “Бозхонии суханронии торихии имом дар остонаи 15 хурдоди 1342”, портали имом Хумайнӣ.
- ↑ “Бозхонии суханронии торихии имом дар остонаи 15 хурдоди 1342”, портали имом Хумайнӣ.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.69 - 70.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240.
- ↑ Шарифи Розӣ, Ганҷинаи донишмандон, 1352ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.39.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240; нигоҳ кунед ба Шарифи Розӣ, Ганҷинаи донишмандон, 1352ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.40.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.673.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240.
- ↑ Мударрисии Таботабоӣ, “Мадрасаи остонаи муқаддаса (Файзия)”, саҳ.127 - 128.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.57.
- ↑ Қазвинии Розӣ, Нақз, 1358ҳ.ш., саҳ.195.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.670 - 671.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.678.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.673 - 675.
- ↑ Файз, Ганҷинаи осори Қум, 1349ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.677.
- ↑ Шарифи Розӣ, Ганҷинаи донишмандон, 1352ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.42.
- ↑ Мансурӣ ва Раҷоӣ, “Раҷоӣ ва Мансурӣ, Бозсозии мадрасаи Файзияи Қум тавассути бозориёни Теҳрон”, пойгоҳи итилоърасонии 15 хурдоди 1342.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.72.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.240.
- ↑ Зиндадил, Устони Қум, 1379ҳ.ш., саҳ.57.
- ↑ “Мадрасаи Файзия”, донишномаи таърихи меъморӣу шаҳрсозии Эрон.
- ↑ Носирушшариъа, Таърихи Қум, 1383ҳ.ш., саҳ.418.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.72.
- ↑ Раҷоинажод, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, саҳ.61.
Сарчашма
- «Бозхонии суханронии торихии имом дар остонаи 15 хурдоди 1342», портали имом Хумайнӣ, дарҷи матлаби 14 хурдоди 1399ҳ.ш., мушоҳида 2 шаҳривари 1400ҳ.ш.
- Раҷоинажод, Муҳаммад, “Баррасӣ ва таҳлили нақши мадрасаи Файзия дар таҷдиди ҳаёти шиа”, дар фаслномаи Жарфопружа, шумораи 4 ва 5, пойиз ва тобистони 1394ҳ.ш.
- “Мадрасаи Файзия”, донишномаи таърихи меъморӣ ва шаҳрсозии Эрон, мушоҳида 2 шаҳривари 1400ҳ.ш.
- Зиндадил, Ҳасан, Устони Қум, маҷмӯаи роҳнамои мухтасари Эронгардӣ, Ҷовил, интишороти ҷаҳонгардону Эронгардон, 1379ҳ.ш.
- Шарифи Розӣ, Муҳаммад, Ганҷинаи донишмандон, Теҳрон, Исломия, 1352ҳ.ш.
- Файз, Аббос, Ганҷинаи осори Қум, Қум, меҳри устувор, 1349ҳ.ш.
- Қазвинии Розӣ, Абдулҷалил, Нақз, Теҳрон, интишороти анҷумани осори исломӣ, 1358ҳ.ш.
- Мударрисии Таботабоӣ, Сайидҳусайн, “Мадрасаи остонаи муқаддаса (Файзия)”, маҷаллаи Ваҳид, фарвардини 1350, шумораи 88.
- Мансурӣ ва Раҷоӣ, Турон ва Илҳом, «Бозсозии мадрасаи Файзияи Қуми тавассути бозориёни Теҳрон», пойгоҳи итилоърасонии 15 хурдоди 1342, мушоҳида 2 шаҳривари 1400ҳ.ш.
- Носирушшариъа, Муҳаммадҳусайн, Таърихи Қум, тасҳеҳ ва таълиқ ва изофат Алии Давонӣ, Теҳрони раҳнамун, 1383ҳ.ш.
- “Мадрасаи Файзия”, муассисаи танзим ва нашри осори имом Хумайнӣ, дарҷи матлаб 23 урдибиҳишти 1398ҳ.ш., мушоҳида 3 шаҳривари 1400ҳ.ш.
- Нахустин суханронии имом Хумайнӣ баъд аз пирӯзии Инқилоби Исломӣ дар ҷамъи аҳолии Қум, портали имом Хумайнӣ, дарҷи матлаб 13 исфанди 1392ҳ.ш., мушоҳида 3 шаҳривари 1400ҳ.ш.