Шиа: Тафовут байни таҳрирҳо
→Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим
| Сатри 104: | Сатри 104: | ||
Фирқаҳои шиа бо вуҷуди иштироки назар дар асли вуҷуди [[Имом Маҳдӣ аҷҷалаллоҳу таоло фараҷаҳу|Маҳдӣ]], дар ҷузъиёт ва мисдоқи он ихтилоф доранд. [[Имомия|Шиаёни дувоздаҳимомӣ]] бар ин боваранд, ки Маҳдӣ писари [[Имом Ҳасани Аскарӣ алайҳиссалом|Имом Ҳасани Аскарӣ (а)]], имоми дувоздаҳум ва ҳамон Маҳдии Мавъуд (аҷҷалаллоҳу фараҷаҳ) аст ва дар [[Ғайбат|ғайбат]] ба сар мебарад.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.230-231</ref> Исмоилия Муҳаммади Мактум писари [[Исмоил писари Имом Содиқ (а)|Исмоил]] писари [[Имом Содиқ алайҳиссалом|Имом Содиқ (а)-ро]] Маҳдӣ Мавъуд медонанд.<ref>Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1384ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.152</ref> Зайдия ба ҷиҳати он ки қиёмро аз шароити имом медонанд, ба [[Интизори фараҷ|интизор]] ва [[Ғайбат|ғайбат]] эътиқод надоранд.<ref>Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.291</ref> Онҳо ҳар имомеро Маҳдӣ ва мунҷӣ мепиндоранд.<ref>Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.294</ref> | Фирқаҳои шиа бо вуҷуди иштироки назар дар асли вуҷуди [[Имом Маҳдӣ аҷҷалаллоҳу таоло фараҷаҳу|Маҳдӣ]], дар ҷузъиёт ва мисдоқи он ихтилоф доранд. [[Имомия|Шиаёни дувоздаҳимомӣ]] бар ин боваранд, ки Маҳдӣ писари [[Имом Ҳасани Аскарӣ алайҳиссалом|Имом Ҳасани Аскарӣ (а)]], имоми дувоздаҳум ва ҳамон Маҳдии Мавъуд (аҷҷалаллоҳу фараҷаҳ) аст ва дар [[Ғайбат|ғайбат]] ба сар мебарад.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.230-231</ref> Исмоилия Муҳаммади Мактум писари [[Исмоил писари Имом Содиқ (а)|Исмоил]] писари [[Имом Содиқ алайҳиссалом|Имом Содиқ (а)-ро]] Маҳдӣ Мавъуд медонанд.<ref>Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1384ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.152</ref> Зайдия ба ҷиҳати он ки қиёмро аз шароити имом медонанд, ба [[Интизори фараҷ|интизор]] ва [[Ғайбат|ғайбат]] эътиқод надоранд.<ref>Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.291</ref> Онҳо ҳар имомеро Маҳдӣ ва мунҷӣ мепиндоранд.<ref>Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.294</ref> | ||
==Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим== | == Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим == | ||
Шиаён | Шиаён дар айни ҳамфикр будан бо дигар мусулмонон дар усули дин, яъне [[Тавҳид|тавҳид]], [[Набувват|набувват]] ва [[Охират|маод]], боварҳое ҳам доранд, ки онҳоро аз ҳамаи [[Аҳли суннат ва ҷамоат|аҳли суннат]] ё бархе аз онҳо хос мегардонад. Он боварҳо гузашта аз ду масъалаи [[Имомат|имомат]] ва [[Маҳдавият|маҳдавият]], иборат аст аз: [[Ҳусн ва қубҳ|ҳусн ва қубҳи ақлӣ]], [[Танзиҳи сифот|танзиҳи сифоти Худо]], [[Амрун байн-ал-амрайн|амрун байн-ал-амрайн]], [[Адолати саҳоба|одил набудани ҳамаи саҳоба]], [[Тақия|тақия]], [[Тавассул|тавассул]] ва [[Шафоат|шафоат]]. | ||
Олимони шиа монанди муътазила ҳусн ва қубҳро ақлӣ медонанд. | Олимони шиа монанди олимони [[Муътазила|муътазила]] ҳусн ва қубҳро ақлӣ медонанд.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.296; Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.88</ref> Ҳусн ва қубҳи ақлӣ ба ин маъно аст, ки аъмол бо сарфи назар аз ин ки Худо ба хубӣ ё бадии онҳо ҳукм кунад, ба лиҳози ақлӣ ба хубу бад тақсим мешаванд.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> Ин сухан бар хилофи дидгоҳи [[Ашоира|ашоира]] аст, ки ҳусн ва қубҳро шаръӣ медонанд;<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> яъне мегӯянд хубу бад вуҷуди воқеӣ надорад ва эътиборӣ аст. Бинобар ин ҳарчи Худо ба он амр кунад, хуб ва ҳарчи аз он наҳй кунад, бад аст.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> | ||
Назарияи “Танзиҳи сифот”, дар муқобили ду дидгоҳи | Назарияи “Танзиҳи сифот”, дар муқобили ду дидгоҳи “[[Таътили сифот|таътил]]” ва “[[Ташбиҳи сифот|ташбиҳ]]” қарор дорад, ки аввалӣ мегӯяд ҳеҷ сифатеро набояд ба Худо нисбат дод ва дигарӣ Худоро дар сифоташ ба дигар махлуқот ташбиҳ мекунад.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.172-173</ref> Тибқи мазҳаби шиа метавон бархе аз сифоти мусбатро, ки дар хусуси махлуқот ба кор меравад, ба Худованд нисбат дод, аммо набояд Ӯро дар наҳваи бархӯрдорӣ аз ин сифот монанди махлуқот донист.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.172; Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.125-126</ref> Барои мисол бояд гуфт ҳамон тавр, ки инсон илм, қудрат ва ҳаёт дорад, Худованд низ аз ин сифот бархӯрдораст, аммо илм, қудрат ва ҳаёти Худованд, монанди илм, қудрат ва ҳаёти инсон нест.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.125-126</ref> | ||
Тибқи мазҳаби шиа метавон бархе аз сифоти мусбатро, ки дар хусуси махлуқот ба кор меравад, ба Худованд нисбат дод, аммо набояд Ӯро дар наҳваи бархӯрдорӣ аз ин сифот монанди махлуқот донист. Барои мисол бояд гуфт ҳамон тавр, ки инсон илм, қудрат ва ҳаёт дорад, Худованд низ аз ин сифот бархӯрдораст, аммо илм, қудрат ва ҳаёти Худованд, монанди илм, қудрат ва ҳаёти инсон нест. | |||
Тибқи назарияи амрун | Тибқи назарияи [[Амрун байн-ал-амрайн|амрун байн-ал-амрайн]], инсон на он гуна ки муътазила мепиндоранд, мавҷуде комилан мухтор аст ва на, чунон ки [[Асҳоби ҳадис|аҳли ҳадис]] мегӯянд, комилан маҷбур аст,<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.277</ref> балки инсон дар анҷом додани афъолаш ихтиёр дорад, аммо ирода ва қудраташ мустақил нест ва ба иродаи Худо вобастааст.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.273</ref> Аз миёни шиаён [[Зайдия|зайдиҳо]] монанди муътазила меандешанд.<ref>Султонӣ, Таърих ва ақоиди зидия, 1390ҳ.ш., саҳ.216</ref> | ||
Мутакаллимони шиа бархилофи аҳли суннат, эътиқод надоранд, ки ҳамаи саҳобаи Пайғамбар одиланд ва мегӯянд сирфи мусоҳибат бо Пайғамбар далели адолат нест. | Мутакаллимони шиа бархилофи назари мутакаллимони [[Аҳли суннат ва ҷамоат|аҳли суннат]],<ref>Ибни Асир, Усуд-ул-ғоба, 1409ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.10; Ибни Абдулбар, ал-Истиоб, 1992м/1412ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.2</ref> эътиқод надоранд, ки ҳамаи саҳобаи Пайғамбар одиланд<ref>Шаҳиди Сонӣ, ар-Риояту фи илм-ид-дироя, 1408ҳ.қ., саҳ.343; Амин, Аъён-уш-шиа, 1419ҳ.қ./1998м, ҷ.1, саҳ.161; Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.209 ва 210</ref> ва мегӯянд сирфи мусоҳибат бо Пайғамбар далели адолат нест.<ref>Шаҳиди Сонӣ, ар-Риояту фи илм-ид-дироя, 1408ҳ.қ., саҳ.343; Амин, Аъён-уш-шиа, 1419ҳ.қ./1998м, ҷ.1, саҳ.161</ref> | ||
Ба ҷуз Зайдиён, дигар шиаён тақияро ҷоиз медонанд; яъне муътақиданд дар мавориде, ки ибрози ақида мумкин аст ба садама дидан аз ҷониби мухолифон мунҷар шавад, метавонем ақидаи худро ошкор накунем ва сухане бархилофи он бигӯем. | Ба ҷуз Зайдиён,<ref>Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.87</ref> дигар шиаён [[Тақия|тақияро]] ҷоиз медонанд; яъне муътақиданд дар мавориде, ки ибрози ақида мумкин аст ба садама дидан аз ҷониби мухолифон мунҷар шавад, метавонем ақидаи худро ошкор накунем ва сухане бархилофи он бигӯем.<ref>Субҳонӣ, "Тақия", саҳ.891-892; Дафтарӣ, Таърих ва суннатҳои исмоилия, 1393ҳ.ш., саҳ.87</ref> | ||
Тавассул гарчи дар дигари фирақи исломӣ ҳам мафҳуме роиҷ будааст, назд шиа ҷойгоҳи муҳимтаре дорад. Шиаён | [[Тавассул]] гарчи дар дигари фирақи исломӣ ҳам мафҳуме роиҷ будааст, назд шиа ҷойгоҳи муҳимтаре дорад.<ref>Покатчӣ, "Тавассул", саҳ.362</ref> Шиаён бар хилофи бархе аз аҳли суннат аз ҷумла ваҳҳобиён,<ref>Субҳонӣ, "Тавассул", саҳ.541</ref> матлуб медонанд, ки инсон барои [[Дуо|истиҷобати дуо]] ва тақарруб ба Худо, авлиёи Худоро восита қарор диҳад.<ref>Субҳонӣ, "Тавассул", саҳ.540</ref> Тавассул бо [[Шафоат|шафоат]] пайванди муҳкам дорад.<ref>Покатчӣ, "Тавассул", саҳ.362</ref> Ба гуфтаи [[Шайхи Муфид|Шайх Муфид]] мурод аз шафоат ин аст, ки Пайғамбар ва имомон метавонанд дар рӯзи қиёмат шафеъи [[Гуноҳ|гуноҳкорон]] шаванд ва Худо ба воситаи шафоати онон бисёре аз гуноҳкоронро наҷот медиҳад.<ref>Ниг.: Шайхи Муфид, Авоил-ул-мақолот, 1413ҳ.қ., саҳ.47</ref> | ||
==Фиқҳ== | ==Фиқҳ== | ||