Шиа: Тафовут байни таҳрирҳо
→Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим
| Сатри 80: | Сатри 80: | ||
Воқифия ба касоне мегӯянд, ки пас аз шаҳодати [[Имом Мусои Козим алайҳиссалом|Имом Козим (а)]], дар ӯ таваққуф карданд; яъне ӯро охирин имом медонистанд.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.65</ref> Ғолиён ҳам гурӯҳе буданд, ки дар хусуси мақоми имомони шиа, зиёдаравӣ мекарданд; яъне ба улуҳияти онон эътиқод доштанд, онҳоро махлуқ намедонистанд ва ба Худованд ташбеҳ мекарданд.<ref>Шаҳристонӣ, ал-Милалу ва-н-ниҳал, 1375ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.154</ref> | Воқифия ба касоне мегӯянд, ки пас аз шаҳодати [[Имом Мусои Козим алайҳиссалом|Имом Козим (а)]], дар ӯ таваққуф карданд; яъне ӯро охирин имом медонистанд.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1383ҳ.ш., саҳ.65</ref> Ғолиён ҳам гурӯҳе буданд, ки дар хусуси мақоми имомони шиа, зиёдаравӣ мекарданд; яъне ба улуҳияти онон эътиқод доштанд, онҳоро махлуқ намедонистанд ва ба Худованд ташбеҳ мекарданд.<ref>Шаҳристонӣ, ал-Милалу ва-н-ниҳал, 1375ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.154</ref> | ||
=== Дувоздаҳимомӣ === | ===Дувоздаҳимомӣ=== | ||
:''Навиштори аслӣ:'' '''[[Имомия]]''' | :''Навиштори аслӣ:'' '''[[Имомия]]''' | ||
| Сатри 91: | Сатри 91: | ||
Бештари шиаёни [[Эрон]], ки ҳудуди 90 дарсади ҷамъияти ин кишварро ташкил медиҳанд, дувоздаҳимомӣ ҳастанд.<ref>Тақизода Доварӣ, Гузорише аз омори ҷамъияти шиаёни кишварҳои ҷаҳон, 1390ҳ.ш., саҳ.29</ref> | Бештари шиаёни [[Эрон]], ки ҳудуди 90 дарсади ҷамъияти ин кишварро ташкил медиҳанд, дувоздаҳимомӣ ҳастанд.<ref>Тақизода Доварӣ, Гузорише аз омори ҷамъияти шиаёни кишварҳои ҷаҳон, 1390ҳ.ш., саҳ.29</ref> | ||
=== Зайдия === | ===Зайдия=== | ||
:''Навиштори аслӣ:'' '''[[Зайдия]]''' | :''Навиштори аслӣ:'' '''[[Зайдия]]''' | ||
| Сатри 102: | Сатри 102: | ||
Ба гузориши китоби [[Атласи шиа (китоб)|Атласи шиа]], Зайдиён 35 то 40 дарсади ҷамъияти бистмиллионии [[Яман|Яманро]] ташкил медиҳанд.<ref>Ниг.: Расули Ҷаъфарён, Атласи шиа, 1387ҳ.ш., саҳ.466</ref> | Ба гузориши китоби [[Атласи шиа (китоб)|Атласи шиа]], Зайдиён 35 то 40 дарсади ҷамъияти бистмиллионии [[Яман|Яманро]] ташкил медиҳанд.<ref>Ниг.: Расули Ҷаъфарён, Атласи шиа, 1387ҳ.ш., саҳ.466</ref> | ||
=== Исмоилия === | ===Исмоилия=== | ||
:''Навиштори аслӣ:'' '''[[Исмоилия]]''' | :''Навиштори аслӣ:'' '''[[Исмоилия]]''' | ||
| Сатри 125: | Сатри 125: | ||
==Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим== | ==Дигар дидгоҳҳои каломии муҳим== | ||
Шиаён дар айни ҳамфикр будан бо дигар мусулмонон дар усули дин, яъне [[Тавҳид|тавҳид]], [[Набувват|набувват]] ва [[ | Шиаён дар айни ҳамфикр будан бо дигар мусулмонон дар усули дин, яъне [[Тавҳид|тавҳид]], [[Набувват|набувват]] ва [[маод]], боварҳое ҳам доранд, ки онҳоро аз ҳамаи [[Аҳли суннат ва ҷамоат|аҳли суннат]] ё бархе аз онҳо хос мегардонад. Он боварҳо гузашта аз ду масъалаи [[Имомат|имомат]] ва [[Маҳдавият|маҳдавият]], иборат аст аз: [[Ҳусн ва қубҳ|ҳусн ва қубҳи ақлӣ]], [[Танзиҳи сифот|танзиҳи сифоти Худо]], [[Амрун байн-ал-амрайн|амрун байн-ал-амрайн]], [[Адолати саҳоба|одил набудани ҳамаи саҳоба]], [[Тақия|тақия]], [[Тавассул|тавассул]] ва [[Шафоат|шафоат]]. | ||
Олимони шиа монанди олимони [[Муътазила|муътазила]] ҳусн ва қубҳро ақлӣ медонанд.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.296; Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.88</ref> Ҳусн ва қубҳи ақлӣ ба ин маъно аст, ки аъмол бо сарфи назар аз ин ки Худо ба хубӣ ё бадии онҳо ҳукм кунад, ба лиҳози ақлӣ ба хубу бад тақсим мешаванд.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> Ин сухан бар хилофи дидгоҳи [[Ашоира|ашоира]] аст, ки ҳусн ва қубҳро шаръӣ медонанд;<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> яъне мегӯянд хубу бад вуҷуди воқеӣ надорад ва эътиборӣ аст. Бинобар ин ҳарчи Худо ба он амр кунад, хуб ва ҳарчи аз он наҳй кунад, бад аст.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> | Олимони шиа монанди олимони [[Муътазила|муътазила]] ҳусн ва қубҳро ақлӣ медонанд.<ref>Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.296; Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.88</ref> Ҳусн ва қубҳи ақлӣ ба ин маъно аст, ки аъмол бо сарфи назар аз ин ки Худо ба хубӣ ё бадии онҳо ҳукм кунад, ба лиҳози ақлӣ ба хубу бад тақсим мешаванд.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> Ин сухан бар хилофи дидгоҳи [[Ашоира|ашоира]] аст, ки ҳусн ва қубҳро шаръӣ медонанд;<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> яъне мегӯянд хубу бад вуҷуди воқеӣ надорад ва эътиборӣ аст. Бинобар ин ҳарчи Худо ба он амр кунад, хуб ва ҳарчи аз он наҳй кунад, бад аст.<ref>Музаффар, Усул-ул-фиқҳ, 1430ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.271</ref> | ||
| Сатри 137: | Сатри 137: | ||
Ба ҷуз Зайдиён,<ref>Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.87</ref> дигар шиаён [[Тақия|тақияро]] ҷоиз медонанд; яъне муътақиданд дар мавориде, ки ибрози ақида мумкин аст ба садама дидан аз ҷониби мухолифон мунҷар шавад, метавонем ақидаи худро ошкор накунем ва сухане бархилофи он бигӯем.<ref>Субҳонӣ, "Тақия", саҳ.891-892; Дафтарӣ, Таърих ва суннатҳои исмоилия, 1393ҳ.ш., саҳ.87</ref> | Ба ҷуз Зайдиён,<ref>Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., ҷ.2, саҳ.87</ref> дигар шиаён [[Тақия|тақияро]] ҷоиз медонанд; яъне муътақиданд дар мавориде, ки ибрози ақида мумкин аст ба садама дидан аз ҷониби мухолифон мунҷар шавад, метавонем ақидаи худро ошкор накунем ва сухане бархилофи он бигӯем.<ref>Субҳонӣ, "Тақия", саҳ.891-892; Дафтарӣ, Таърих ва суннатҳои исмоилия, 1393ҳ.ш., саҳ.87</ref> | ||
[[Тавассул]] гарчи дар дигари фирақи исломӣ ҳам мафҳуме роиҷ будааст, назд шиа ҷойгоҳи муҳимтаре дорад.<ref>Покатчӣ, "Тавассул", саҳ.362</ref> Шиаён бар хилофи бархе аз аҳли суннат аз ҷумла ваҳҳобиён,<ref>Субҳонӣ, "Тавассул", саҳ.541</ref> матлуб медонанд, ки инсон барои [[ | [[Тавассул]] гарчи дар дигари фирақи исломӣ ҳам мафҳуме роиҷ будааст, назд шиа ҷойгоҳи муҳимтаре дорад.<ref>Покатчӣ, "Тавассул", саҳ.362</ref> Шиаён бар хилофи бархе аз аҳли суннат аз ҷумла ваҳҳобиён,<ref>Субҳонӣ, "Тавассул", саҳ.541</ref> матлуб медонанд, ки инсон барои [[истиҷобати дуо]] ва тақарруб ба Худо, авлиёи Худоро восита қарор диҳад.<ref>Субҳонӣ, "Тавассул", саҳ.540</ref> Тавассул бо [[Шафоат|шафоат]] пайванди муҳкам дорад.<ref>Покатчӣ, "Тавассул", саҳ.362</ref> Ба гуфтаи [[Шайхи Муфид|Шайх Муфид]] мурод аз шафоат ин аст, ки Пайғамбар ва имомон метавонанд дар рӯзи қиёмат шафеъи [[Гуноҳ|гуноҳкорон]] шаванд ва Худо ба воситаи шафоати онон бисёре аз гуноҳкоронро наҷот медиҳад.<ref>Ниг.: Шайхи Муфид, Авоил-ул-мақолот, 1413ҳ.қ., саҳ.47</ref> | ||
==Фиқҳ== | ==Фиқҳ== | ||