Taassub
Taassub (arabī: تَعَصُّب) jo hamijat (arabī: حَمیَّت) az razoili axloqī ba ma'noi tarafdoriji ƣajrimantiqī ba şaxs, guruh jo cize meboşad. Taassubro ba du gunai mazmum va mamduh taqsim kardaand. Ma'mulan in voƶaro bar gunai ifrotomez va mazmumi on itloq mekunand va bar gunai mamduhi on nomhoi digare az çumla ƣajrat guzoşta meşavad.
Taassub bar asari vuçudi barxe zaminaho va avomil az çumla xudbuzurgbinī, tavongarī, çahlu nodonī, şaxsijatzadagī va adami riojati insof dar vuçudi inson, reşa medavonad. Kufr, gunoh, qasovati qalb, hasad, haqnopazirī, xuşunat va vurud ba çahannam az osor va pajomadhoi taassubu hamijat dar mutūni dinī şumorida şudaast.
Mafhumşinosī
Taassub az razoili axloqī ba ma'noi tarafdorī jo duşmaniji beş az had nisbat ba şaxs, guruh jo cize ast.[1] Taassubro bo voƶahoe monandi hamijat, xuşkandeşī, saxtgirī va çonibdorī niz hamma'no donistaand.[2] Taassub agarcī harguna vobastagiju irtibotro darbar megirad, vale ma'mulan dar ma'noi mazmum va ifrotiji on istifoda meşavad va bar har nav' vobastagī va difoi ƣajrimantiqiji inson az şaxs, aqida jo cize işora dorad.[3]
Taassubro çuzvi axloqijoti foside donistaand, ki manşai bisjore az mafosidi axloqiji digar niz megardad. In sifati nafsonī xud ba xud qabeh ast; agarcī taassubvarzī dar qolabi difo' az haqqe jo amri dinī surat girad, vale manzur az in nav' difo' bartarī dodani xud jo bastagonu hamkişon boşad.[4]
Taassub ba surati sareh dar Qur'on jak bor dar qolabi kalima «hamijat» ba kor rafta va ba taassubi çohiliji muşrikon dar muqobili musulmonon işora dorad[5] va cand bor dar qolabi kalimai «asaba»[6] ba ma'noi çam'ijate, ki dar borai jakdigar taassub doşta boşand, istifoda şudaast.[7] Taassub ba surati ƣajrisarih dar digar ojoti Qur'on ba taassub bar aqoidi padaronu guzaştagon dar muqobili pajƣambaron dar zimni dostonho va naqli qavlhoi zijode az kofiron va aqvomi guzaşta pardoxta ast.[8]
Kalimai taassub dar rivojoti mutaaddide niz mavridi istifoda qarori girifta, ba surate, ki dar barxe az çavome'i rivoī bobhoe tahti unvoni «Bob-ul-asabijat» tadvin şudaast va dar zimni on ahodise dar ta'rixca, reşaho va osori taassub vorid şudaast.[9] Dar hadisi Çunudi aql va çahl, taassubro az laşkarijoni çahl va ziddi insof muarrifī kardaand.[10]
Aqsom
Taassub va hamijatro ba du guna xub (mamduh) va bad (mazmum) taqsim kardaand; agarcī ma'mulan in kalimaro bar gunai ifrotomezu mazmumi on itloq mekunand va bar gunai mamduhi on nomhoi digare guzoşta meşavad.[11]
* Taassubi musbat: in nav' az taassub dar çoe ast, ki inson az rūi haqq va insof az cize himojat kunad, ki ba on ƣajrat niz gufta meşavad.[12] Imom Alī (a) dar xutbai Qosi'a in nav' az taassubro, ki dar rohi sifoti arzişmande hamcun hifzi huquqi hamsojagon, vafoi ba ahd, itoat az nekiho, sarpecī az takabbur, çūd, baxşiş va xuddorī az sitam ast, sazovor medonad.[13] Alloma Tabotaboī niz bo tavvaçuh ba in asl, ki taassub dar mavoride monandi difo' az xonavoda, vatan va ƣ. reşa dar fitrati inson dorad va bo tavvaçuh ba inki dini Islom dini fitrat ast, mū'taqid ast Islom asli taassubro hifz karda, vale dar çuz'ijoti on daxolat karda va ba on çihat dodaast.[14]
* Taassubi manfī: himojati botil az xonavoda, qabila, naƶod va e'tiqodot ba surate, ki az holati munsifona xoriç şavad va ba irtikobi haromi şar'ī munçar şavadro taassubi manfī nomidaand.[15] Imom Saççod (a) tahaqquqi in nav' taassubro zamone medonad, ki inson, badkoroni toifai xudro az nekūkoroni tavoifi digar behtar bidonad va ba xotiri in taassub badonro bar nekon muqaddam dorad.[16]
Reşaho
Taassubu hamijat bar asari vuçudi barxe zaminahovu avomil dar vuçudi inson reşa medavonad, ki dar ojotu rivojot ba onho işora şudaast. Xudbuzurgbinī, tavongarī, çahlu nodonī, şaxsijatzadagī va adami riojati insof dar barxūrd bo dūstonu duşmanonro az avomili buruzi taassub donistaand.
* Takabburu xudbuzurgbinī: bar asosi ojoti 35 va 36 surai Soffot, muşrikon dar muqobili da'vati Pajƣambari rahmat, hazrati Muhammadi Mustafo (s) ba tavhid, istikbor varzida, bar oncī az guzaştagon ba onho rasida bud, isror menamudand. Imom Alī (a) niz saçda nakardani şajton bar Odam (a) va ronda şudan az dargohi ilohiro ba xotiri taassub bar oncī ki xudro bartar az Odam medided, bajon mekunad.[17]
* Tavongarī: tavongarī va molu sarvat goh az zaminahoi şaklgiriji taassubvarzī dar vuçudi insonho xohad bud.[18] Dar rivojot niz tavongariji muraffahini ummathoi guzaştaro omili taassubu laçoçat dar muqobili pajƣambaron muarrifī kardaand.[19]
* Çahlu nodonī: muffasiron bo istinod ba ojati 113 surai Baqara jake az reşahoi taassubvarziro çahlu nodonī muarrifī kardaand; caroki afrodi nodon hamvora dar muhiti zindagiji xud mahsurand va ƣajri onro qabul nadorand va ba oine, ki az kūdakī bo on oşno şudaand, harcand xurofiju beasos boşad, saxt dil mebandand va ƣajri onro munkir meşavand.[20] Dar ojati 26 surai Fath niz taassubu hamijatro ba çohilijat izofa kardaast, ki nişondihandai irtibot bajni taassub va çahl ast.
* Şaxsijatzadagī: goh kasone monandi padaron, mutavallijoni dinī, ustodon va buzurgoni qavm cunon qadosate baroi inson pajdo mekunand, ki becunu caro suxanoni onon mavridi qabul voqe' meşavad. Dar ojoti mutaaddide az Qur'on in oseb ba unvoni jake az zaminahoi taassubvarzī muarrifī şudaast.[21] Imom Alī (a) niz dar xutbai Qosi'a az pajraviji bedalelu kurkuronai mehtaron parhez doda, ononro pojahoi taassub nomidaast.[22]
* Ifrot va tafrit dar dūstivu duşmanī: az ojote, ki ba mu'minon dastur medihad insofu adolatro dar borai xeşonu dūston riojat kuned,[23] istifoda meşavad, ki ifrot jo tafrit dar dūstivu duşmanī metavonad az reşahoi taassubu hamijat qaror girad.
Osor va pajomadho
Baroi taassubvarzī va hamijat osor va pajomadhoe az çumla: tuƣjonu kufr,[24] gunoh,[25] tafriqa,[26] qasovati qalb (sangdilī),[27] hasad,[28] inhirof az adolatu insof dar raftor,[29] haqqnopazirī va imon najovardan,[30] bozgaşt ba davroni çohilijat,[31] xuşunat dar barobari muxolifon,[32] inhisorgaroī,[33] kinatuzī,[34] vurud ba çahannam,[35] çanghoi mazhabī,[36] hatki hurmat (hurmatşikanī)-i ilm[37] va inkori musallamoti torixī[38] dar mutuni dinī muarrifī şudaast.
Ezoh
- ↑ Anvarī, Farhangi buzurgi suxan, 1381h.ş., zajli voƶai taassub.
- ↑ Muajjan, Farhangi forsī, 1371h.ş., zajli voƶai taassub/ Dehxudo, Luƣatnoma, 1377h.ş., zajli voƶai taassub.
- ↑ Ibni Manzur, Lison-ul-arab, 1414h.q., zajli voƶai asab.
- ↑ Imom Xumajnī, Şarhi cihil hadis, 1380h.ş., sah.145 - 146.
- ↑ Surai Fath, ojati 26.
- ↑ Surai Jusuf, ojoti 7, 14/ surai Nur, ojati 11.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.5, sah.324.
- ↑ Surai Baqara, ojati 170/ surai Moida, ojati 104/ surai A'rof, ojoti 27, 70/ surai Junus, ojati 78/ surai Şuaro, ojati 74/ surai Luqmon, ojat 21.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407, ç.2, sah.370/ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.70, sah.281.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.1, sah.21.
- ↑ Naroqī, Çome'-us-sa'odot, Bejrut, ç.1, sah.402/ imom Xumajnī, Şarhi cihil hadis, 1380h.ş., sah.145 - 146.
- ↑ Naroqī, Çome'-us-sa'odot, Bejrut, ç.1, sah.402/ Tabotaboī, al-Mizon, 1390h.q., ç.4, sah.420.
- ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, xutbai 192, sah.295.
- ↑ Tabotaboī, al-Mizon, 1390h.q., ç.4, sah.420.
- ↑ Naroqī, Çome'-us-sa'odot, Bejrut, ç.1, sah.402/ Ibni Manzur, Lison-ul-arab, 1414h.q., zajli voƶai asab.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.2, sah.308.
- ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, xutbai 192, sah.295.
- ↑ Surai Zuxruf, ojati 23.
- ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, xutbai 192, sah.295.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.1, sah.359/ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1371h.ş., ç.1, sah.407.
- ↑ Surai Baqara, ojati 170/ surai Moida, ojati 104/ surai Anbijo, ojati 53/ imom Xumajnī, Şarhi cihil hadis, 1380h.ş., sah.152.
- ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, xutbai 192, sah.289.
- ↑ Surai Niso, ojati 135, surai Moida, ojati 8.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.6, sah.753.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.2, sah.535.
- ↑ Tabotaboī, al-Mizon, 1390h.q., ç.1, sah.314.
- ↑ Surai Baqara, ojati 7/ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.8, sah.772.
- ↑ Tabotaboī, al-Mizon, 1390h.q., ç.11, sah.89.
- ↑ Tabarsī, Maçma'-ul-bajon, 1372h.ş., ç.3, sah.190.
- ↑ Surai Ibrohim, ojati 10/ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.2, sah.307.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.2, sah.308.
- ↑ Surai Ankabut, ojati 68/ surai Soffot, ojati 97.
- ↑ Surai Baqara, ojati 111.
- ↑ Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, xutbai 192, sah.289.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.2, sah.308.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1371h.ş., ç.2, sah.641.
- ↑ Imom Xumajnī, Şarhi cihil hadis, 1380h.ş., sah.152.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1371h.ş., ç.1, sah.476.
Sarcaşma
- Ibni Manzur, Muhammad ibni Mukarram, Lison-ul-arab, Bejrut, Dorulfikr, 1414h.q.
- Anvarī, Hasan, Farhangi buzurgi suxan, Tehron, intişoroti Suxan, 1381h.ş.
- Imom Xumajnī, Rūhulloh, Şarhi cihil hadis, Tehron, Muassisai tanzim va naşri osori imom Xumajnī, 1380h.ş.
- Dehxudo, Aliakbar, Luƣatnoma, Tehron, intişoroti donişgohi Tehron, 1377h.ş.
- Tabotaboī, Muhammadhusajn, al-Mizon fi tafsir-il-Qur'on, Bejrut, Muassisat-ul-a'lamī li-l-matbu'ot, 1390h.q.
- Tabarsī, Fazl ibni Hasan, Maçma'-ul-bajon fi tafsir-il-Qur'on, Tehron, Nosiri Xisrav, 1372h.ş.
- Kulajnī, Muhammad ibni Ja'qub, al-Kofī, Tehron, Dorulkutubilislomija, 1407h.q.
- Naroqī, Mahdī, Çome'-us-sa'odot, musahheh Muhammadi Kalontar, Bejrut, muassisai al-A'almī li-l-matbu'ot, be to.
- Nahçulbaloƣa, tashehi Subhī Soleh, Qum, hiçrat, 1414h.q.
- Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, Bejrut, Doru ehjoitturos-il-arabī, 1403h.q.
- Muajjan, Muhammad, Farhangi forsī, Tehron, Amirkabir, 1371h.ş.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Tafsiri Namuna, Tehron, Dorulkutubilislomija, 1371h.ş.