Jump to content

Muxtori Saqafī

Az wikishia
Qabri Muxtor
In maqola dar borai Muxtori Saqafī ast. Baroi oşnoī bo qijomi ū, madxali qijomi Muxtorro bibined.

Muxtor ibni Abuubajdi Saqafī (1 - 67h.q.) az tobein, ki baroi xunxohiji Imom Husajn (a) qijom kard. Muxtor dar voqeai Karbalo mizboniji Muslim ibni Aqil, firistodai Imom Husajn (a) dar Kūfaro bar ūhda doşt va to şahodati Muslim bo ū hamkorī kard. Sipas Ubajdulloh ibni Zijod ūro zindonī kard, az in rū, rūzi Oşūro dar Karbalo huzur nadoşt.

Muxtor dar soli 66 qamarī, alajhi hokimi Kūfa qijom kard. Dar qijomi ū bisjore az omiloni voqeai Karbalo ba qatl rasidand. Muxtor ba'd az 18 moh hukumat bar Kūfa, ba dasti Mus'ab ibni Zubajr ba qatl rasid. Qabre, mansub ba ū dar kanori masçidi Kūfa, nazdiki mazori Muslim ibni Aqil qaror dorad.

Dar borai şaxsijat, qijom va amalkardi Muxtor nazaroti muxtalife vuçud dorad va dar in bora osori mutaaddide navişta şudaast. Barxe mū'taqidand, Muxtor bo angezai xunxohiji Imom Husajn (a) va bo izni Imom Zajnal'obidin (a) qijom kardaast, ammo barxei digar ūro şaxsi qudrattalabe medonand, ki bo hadafi rasidan ba hukumat qijom kardaast. Barxe niz mū'taqidand, Muxtor şia bud, ammo amalkardi ū mavridi ta'jid nest, bo in hol ahli çahannam naxohad bud. Manşai in nazarot, du dasta rivojote ast, ki dar onho Muxtor madh jo mazammat şudaast. Barxe az riçoljoni şia hamcun Abdullohi Momqonī va Ojatulloh Xuī, rivojoti madhro tarçeh dodaand.

Nasab va laqab

Muxtor ibni Abuubajd ibni Mas'udi Saqafī az qabilai SaqiF bud.[1] Padaraş Abuubajd az sahobai Pajƣambar (s) bud[2] va dar çanghoi Qodisija dar hukumati xalifai duvum kuşta şud.[3] Padarkaloni ū, Mas'udi Saqafī, az buzurgoni Hiçoz bud va ba ū laqabi azimulqarijatajn (buzurgi Makka va Toif) doda budand.[4] Modaraş Davma binti Amr ibni Vahb ast, ki ibni Tajfur dar kitobi «Baloƣot-un-niso» az ū jod kardaast.[5] Ba guftai Ibni Asir, ta'rixnigori qarni haftumi qamarī, Muxtor az sahoba nabud.[6] Bo in hol, şarhi holi ū dar manobei sahobanigorī omadaast.[7]

Kunijai Muxtor, Abuishoq[8] va laqabaş Kajson (ziraku bohuş) bud.[9] Az Asbaƣ ibni Nabota naql şudaast, hangome, ki Muxtor kūdak bud, Imom Alī (a) ūro bar zonui xud nişond va ūro «kajjis» xond.[10]

Huzur dar çanghoi Qodisija

Muxtor dar soli avvali hiçrat tavallud şud.[11] Guftaand ū dar 13 solagī dar çangi Çisr az çanghoi Qodisija iştirok kard va dar sadad bud, to voridi majdoni çang şavad, ammo amakaş Sa'd ibni Mas'ud mone'i ū şud.[12] Dar in çang padar va barodari Muxtor kuşta şudand.[13]

Sa'd ibni Mas'udi Saqafī amaki Muxtor, az tarafi Imom Alī (a) voliji Madoin bud.[14] Ū dar çangi xavoriç, Muxtorro ba çonişiniji xud dar Madoin mansub kard va xud baroi çangi onon raft.[15]

Hamrohī bo Muslim ibni Aqil

Ba guzorişi Şamsiddini Zahabī, Muxtor dar zamoni Muovija ba Basra rafta, mardumro ba tarafi Imom Husajn (a) faro xond. Dar on zamon, Ubajdulloh ibni Zijod, ki az tarafi Muovija, voliji Basra bud, ūro bozdoşt va ba Toif tab'id kard.[16]

Muxtor bo Muslim ibni Aqil - firistodai Imom Husajn (a) dar Kūfa hamkorī mekard. Muslim hangomi vurud ba Kūfa ba xonai Muxtor raft.[17] Ba'd az onki Ubajdulloh ibni Zijod az çoi Muslim itilo' pajdo kard, Muslim ba xonai Honī ibni Urva naqli makon kard.[18]

Hamcunin bino bar guzorişhoi torixī, Muxtor bo Muslim ibni Aqil baj'at kard,[19] ū rūzi şahodati Muslim, dar beruni Kūfa ba sar meburd va xabari qijomi zudtar az mav'idi Muslimro onço şunid, ammo hangome, ki ba Kūfa rasid, Muslim va Honī şahid şuda budand.[20]

Huzur najoftan dar Karbalo

Muxtor rūzi Oşūro dar zindon bud. Az in rū, dar Karbalo huzur nadoşt. Ba'd az şahodati Muslim, Ibni Zijod qasdi kuştani Muxtorro doşt, ki bo mijonadaroiji Amr ibni Hurajs az kuştani ū sarfi nazar kard, ammo ūro ba zindon andoxt. Muxtor to pas az voqeai Karbalo dar zindon bud.[21] Ba'd az voqeai Karbalo, Muxtor bo mijonçigariji Abdulloh ibni Umar, ki şavhari Safija- xohari Muxtor bud,[22] nazdi Jazid ibni Muovija, ozod şud.[23] Bino bar guzorişi Abdurrazoqi Muqarram hangome, ki asironi Karbaloro ba maçlisi Ibni Zijod ovaradand, Ibni Zijod Muxtorro niz, ki zindonī bud, ehzor kard. Dar in çalasa, bajni Muxtor va Ibni Zijod suxanoni tunde raddubadal şud.[24] Bino bar in guzoriş, Muxtor pas az şahodati Abdulloh ibni Afif az zindon ozod şud, ammo Ubajdulloh ibni Zijod bo ū şart kard, ki nabojad beştar az se rūz dar Kūfa bimonad. Ubajdulloh ba'd az şahodati Abdulloh ibni Afif, xutbae xond va dar on ba Ahli Bajti Pajƣambar (s) nosazo guft. Muxtor ba ū e'tiroz kard va Ibni Zijod dubora ūro zindonī kard, ammo bo şafoati muçaddadi Abdulloh ibni Umar ozod şud.[25]

Baj'at bo Abdulloh ibni Zubajr

Muxtor bo Abdulloh ibni Zubajr baj'at kard, ba şarte, ki dar korho bo ū maşvarat kunad.[26] Dar hamlai sipohi Jazid ba Makka va muhosirai Abdulloh ibni Zubajr, Muxtor dar kanori Abdulloh, bo sipohi Jazid çangid.[27] Ba'd az vafoti Jazid ibni Muovija, Ibni Zubajr iddaoi xilofat kard. Muxtor ham ba Kūfa rafta, muqaddamoti qijomi xudro faroham kard.[28] Ibni Zubajr, Abdulloh ibni Muti'ro ba vilojati Kūfa gumoşt. Muxtor bo ū çangid va ūro şikast dod.[29]

Caroiji iştirok nakardan dar qijomi tavvobin

Maqolai aslī: Qijomi tavvobin

Muxtor dar qijomi tavvobin şirkat nakard; caroki qijomro befoida va Sulajmon ibni Suradi Xuzoiro nooşno bo funun va teknikhoi çang medonist.[30] Ba dunboli şirkat nakardani Muxtor, 4000 nafar az 16000 nafare, ki bo Sulajmon baj'at karda budand, dar çang iştirok nakardand.[31] Muxtor hamzamon bo qijomi tavvobin, ba zindon aftod,[32] ū pas az şikasti tavvobin, ba bozmondagoni onon nomae navişta, az onon dilçūī kard.[33] Saroni tavvobin qasdi ozodsoziji ūro az zindon doştand, ammo Muxtor ononro barhazar doşt va bo vasotati Abdulloh ibni Umar ozod şud.[34]

Intiqom az omiloni Voqeai Karbalo

Maqolai aslī: Qijomi Muxtor

Muxtor dar soli 66 hiçriji qamarī, ba xunxohiji Imom Husajn (a) qijom kard va şiajoni Kūfa bo ū hamroh şudand.[35] Ū dar qijomaş az du şiori «Jo lasorotil-Husajn» va «Jo mansuri ummat» istifoda kard.[36] Dar in qijom, Muxtor şumore az omiloni Voqeai Karbalo, hamcun Şimr ibni Zilçavşan, Xulī ibni Jazid, Umar ibni Sa'd va Ubajdulloh ibni Zijodro ba qatl rasond.[37] Ū sari Ubajdulloh ibni Zijod va Umar ibni Sa'dro ba Madina nazdi Imom Saççod (a) firistod.[38]

Robita bo Imom Saççod (a)

Dar borai robitai Imom Saççod (a) bo Muxtor, guzorişho mutafovit ast. Bar asosi rivojate, ki dar Riçoli Kaşşī naql şudaast, Muxtor 20000 dinor baroi imomi cahorum firistod va ū bo on, xonai Aqil ibni Abutolib va soiri Banī Hoşimro ki maxruba şuda bud, bozsozī kard. Bo in hol, Muxtor, bori digari cihil hazor dinor baroi Imom Saççod firistod, ammo imom qabul nakard.[39] Ū hamcunin kanize (modari Zajd ibni Alī)-ro, ki 30000 dirham xarida bud, ba Imom Saççod (a) hadja kard.[40] Muxtor pas az kuştani Ubajdulloh, sari ūro nazd Imom Zajnal'obidin (a) firistod. Imom saçdai şukr ba ço ovard, va dar in vaqt bud, ki zanoni xonadoni Banī Hoşim liboshoi sūgvorie, ki baroi Imom Husajn (a) bar tan karda budand, barovardand.[41]

Bar asosi rivojati digare, gurūhe az saroni Kūfa nazdi Imom Saççod (a) rafta, dar borai ma'murijat Muxtor pursidand va Imomi cahorum ononro ba Muhammad ibni Hanafija irço' dodu farmud: Ej amū, agar jak ƣulomi zangie ba mo Ahli Bajt taassub varzad, bar mardum voçib ast, ūro jorī kunand. Dar in bora, harcī mexohī ançom deh, man turo dar in amr, namojanda qaror dodam!.[42] Ojatullohi Xuī[43] va Momqonī[44] qijomi Muxtorro bo izni Imom Zajnal'obidin (a) medonand.

Irtibot bo Muhammad ibni Hanafija

Bino ba barxe rivojot, Muxtor mardumro ba imomati Muhammad ibni Hanafija da'vat mekardaast.[45] Az in rū, barxe ūro muassisi kajsonija va pajravonaşro kajsonija menomand.[46] Ba guftai Ojatullohi Xuī in matlab durust nest; caroki Muhammad ibni Hanafija iddaoi imomat nadoştaast, to Muxtor mardumro ba sūi ū da'vat kunad.[47] Hamcunin kajsonija ba'd az qatli Muxtor va vafoti Muhammad ibni Hanafija şakl giriftaast.[48] Ba guftai Momqonī, sirfi inki laqabi Muxtor kajson ast, dalel nameşavad bar inki ū bar mazhabi kajsonija boşad.[49]

Naçoti Muhammad ibni Hanafija

Pas az onki Abdulloh ibni Zubajr az qijomi Muxtor boxabar şud, Muhammad ibni Hanafija va nazdikonaşro tahti fişor qaror dod, to bo ū baj'at kunand va ononro tahdid ba sūzondan kard. Ibni Hanafija nomae ba Muxtor navişta, az ū jorī xost. Muxtor gurūhero ba Makka firistod va ononro naçot dod.[50]

Rivojoti mutafovit dar borai Muxtor

Du dasta hadisi mutafovit bo ham dar borai Muxtor naql şudaast, ki dar barxe, ū madhu sitoiş va dar barxei digar mazammat şudaast.

Ahodisi madh

  • Az Imom Saççod (a) naql şudaast, ki Xudo ba Muxtor çazoi xajr dihad.[51]
  • Imomi Sodiq (a) dar muloqot bo Abulhakam farzandi Muxtor, pas az takrimi ū, az Muxtor tamçid karda ba pisari Muxtor guft, Xudo padaratro rahmat kunad!.[52] Abdullohi Momqonī, riçoliji şia, tarahhumi Imom Sodiq (a) ba Muxtorro dalel bar saheh budani aqoidi ū donistaast; bo in dalel, ki dar mazhabi imomija, rizojati aimma tobei rizojati Xudost. Az in rū, tarahhumi Imom Sodiq (a) ba kase ki inhirofi aqida dorad, ma'qu nest va sirfi xunxohiji Imom Husajn (a) muçavvize bar in kor nest.[53]

Ahodisi zamm

  • Az Imom Boqir (a) naql şudaast, ki Imom Saççod (a) firistodagoni Muxtorro ba huzur napaziruft va hadjahojaşro pas firistodu ūro kazzob xond. Momqonī, in vokunişi Imom Saççod (a)-ro ba xotiri tars az Abdulmalik ibni Marvon va taqija donistaast.[54]
  • Imom Sodiq (a): Muxtor bar Imom Saççod (a) durūƣ mebast.[55] Ba guftai Ojatullohi Xuī in hadis az nazari sanadī zaif ast.[56]
  • Muxtor dar Sobot ba amakaş Sa'd ibni Mas'ud peşnihod kard, ki Imom Hasan (a)-ro ba Muovija suporad, to çojgohaş mutazalzil naşavad.[57] Ba guftai Ojatullohi Xuī, in hadis ba daleli mursal budan, qobili e'timod nest, hamcunin bar farzi sihhat, metavon guft, ki Muxtor dar izhoraş çiddī nabudaast, balki qasd doşta nazari amakaşro kaşf kunad.[58]
  • Bino bar rivojate, Muxtor ahli çahannam ast, ammo Imom Husajn (a) ūro şafoat mekunad.[59] In rivojat az nazari ulamoi ilmi riçol zaif ast.[60]
  • Bino ba barxe guzorişho, Muxtor iddaoi nabuvvat doştaast.[61] Ba guftai Abdullohi Momqonī dar manobei şia asare az in iddao vuçud nadorad va in nisbatro ahli sunnat ba ū dodaand; caroki barxe az buzurgonaşonro, ki dar Voqeai Karbalo naqş doştaand, ba qatl rasondaast.[62]

Ojatullohi Xuī pas az zikri rivojoti madhu zamm, rivojoti madhro tarçeh dodaast.[63]

Didgohho dar borai Muxtor

Dar borai şaxsijati Muxtor nazaroti muxtalife matrah ast:

Muxtor xunxohi Ahli Bajt bud

Boqirşarifi Quraşī mū'taqid ast, ki qijomi Muxtor baroi çohtalabiju rajosat nabuda va ū baroi xunxohiji Ahli Bajti Pajƣambar (s) va intiqom az qotiloni onho qijom kardaast.[64] Naçmiddini Tabasī ham, talabi rahmati Imom Boqir (a) baroi Muxtorro nav'e ta'jidi iqdomoti ū dar qiboli qatli qotiloni Imom Husajn (a) donistaast.[65] Ibni Namoi Hillī bar in aqida ast, duoi xajri Imom Saççod (a) baroi Muxtor dalele ast bar inki ū nazdi Imom Saççod (a) az pokonu xubon ba şumor meomadaast.[66]

Abdullohi Momqonī Muxtorro şiai imomī donista, ammo guftaast muvassak budanaş isbot naşudaast.[67] Ba guftai ū, Alloma Hillī niz dar qismati avvali kitobi xud, az Muxtor jod kardaast va ū kasero ki ƣajriimomī boşad, hatto agar az nazari vasoqatu madh ba sarhadi kamol rasida boşad, dar kitobaş najovardaast.[68]

Muxtor, qudrattalab bud

Barxe mū'taqidand, az maçmūai qaroin ba dast meojad, ki qijomi Muxtor baroi kasbi qudratu hukumat budaast.[69] Bar asosi in didgoh, Muxtor az Ahli Bajt istifodai abzorī karda, qasd doşta ast az tariqi onon ba ahdofi xud birasad.[70] Ba bovari Rasuli Ça'farijon, in suxanon, nodurust va natiçai tabliƣoti çavvi ziddi-Muxtoriji umavijon va zubajrijon ast.[71]

Xuddorī az dovarī dar borai Muxtor

Gurūhe az olimoni şia az izhori qat'iji nazar dar borai Muxtor xuddorī kardaand; dar kitobi Çome'-ur-ruvot, ba Mirzo Muhammadi Astarobodī nisbat doda şudaast, ki nabojad az Muxtor ba badī jod kard; bo in hol, rivojot, ūro qobili e'timod namedonad va dar mavridi ū tavaqquf kardaast.[72]

Alloma Maçlisī imoni Muxtorro komil nadonista va iqdomoti ūro biduni içozati imomi ma'sum donistaast. Bo vuçudi in, mū'taqid ast ba illati onki Muxtor korhoi neki zijode ançom dodaast, oqibat ba xajr şudaast. Albatta ū niz dar borai Muxtor tavaqquf kardaast.[73]

Şa'ronī dar Dam'-us-suçum bar in bovar ast, ki Muxtor az huşmandon va şuço'oni arab ast va iddaoi vuçudi axbori mutanoqiz dar borai ūro qabul nakarda, megūjad, ki hisobi bandagon dar qijomat bo Xudost, Muxtor ham monandi beştari mardum, kori neku zişti ba hamomexta doştaast.[74]

Didgohi ulamoi ahli sunnat

Dar barxe az manobei ahli sunnat, nisbathoe hamcun nosibī va durūƣgū ba Muxtor doda şudaast. Rivojate ba Pajƣambar (s) mansub ast, ki az Saqif kazzob va çinojatkore ba vuçud xohad omad. In rivojatro Asmo duxtari Abubakr, modari Abdulloh ibni Zubajr rivojat kardaast.[75]

Gufta şudaast, manzur az kazzob dar in rivojat, Muxtor ast.[76] Dar işkol ba in suxan guftaand, dar in rivojat nomi Muxtor najomadaast va nomi ū tavassuti rovī izofa şudaast. Hamcunin bo rivojoti digare, ki dar onho afrodi digare misdoqi durūƣgū va çinojatkor muarrifī şuda, taoruz dorad.[77] Bino bar guzorişe, Haççoç ibni Jusuf mardumro ba la'ni hazrati Alī (a) va Muxtor amr mekard.[78] Maqrizī niz Muxtorro çuz'i xavoriç medonad.[79]

Hamsar va farzandon

Muxtori Saqafī cahor hamsar doşt: Ummusobit duxtari Samarat ibni Çundab,[80] Umra duxtari Nu'mon ibni Başir (avvalin zane, ki dar Islom gardanaş zada şud),[81] Ummuzajd Suƣro duxtari Said ibni Zajd ibni Amr[82] va Ummuvalid duxtari Umajr ibni Riboh.[83] Ummusobit baroi ū Muhammad va Ishoq[84] va Ummuvalid, Ummusalamaro[85] ba dunjo ovaradand. Ummusalama ba izdivoçi Abdulloh ibni Abdulloh ibni Umar ibni Xattob daromad.[86]

Abulhakam,[87] Çabr,[88] Umajja,[89] Bilol[90] va Umar (voliji Rej tavassuti Abumuslimi Xurosonī)[91] digar farzandoni ū budand.

Darguzaşt va oromgoh

Muxtor, ba'd az 18 moh hukumat, dar 14-umi Ramazoni[92] soli 67h.q., dar 67 solgī ba dasti Mus'ab ibni Zubajr kuşta şud.[93] Ba dasturi Mus'ab, dasti Muxtorro burida, ba devori masçidi Kūfa kūbidand. Hangome, ki Haççoç ibni Jusufi Saqafī bar Kūfa musallat şud, dastur dod onro dafn kardand.[94] Mazori Muxtor dar kanori masçidi Kūfa ast va dar kitobi al-Mazori Şahidi Avval, zijoratnome baroi ū zikr şudaast.[95]

Osor dar borai Muxtor

Maqolai aslī: Fehristi kitobho dar borai Muxtori Saqafī

Dar borai Muxtor, osore navişta şudaast. Dar in kitobho şaxsijat va hadafi ū az qijom mavridi barrasī qaror giriftaast. Oqobuzurgi Tehronī dar az-Zari'a beş az 37 kitob dar borai Muxtor nom burdaast.[96] Barxe az onho iboratand az:

  • Şarh-us-sor fi ahvol-il-Muxtor, naviştai Ibni Namoi Hillī:[97] Allomai Maçlisī in kitobro dar çildi 45 Bihor-ul-anvor ovardaast.[98]
  • Ravzat-ul-muçohidin, ba zaboni forsī: in kitob şomili guzorişhoe az çangho va raşodathoi Muxtor ast, ki az holati manzumu rivoī, ba surati mansuru hamosī daromadaast. In asar, naviştai Voizi Hiravī, (qarni 10h.q.) ast, ki dar mohi muharram bar minbar baroi mardum rivojat mekardaast. Qiroati in kitob muddatho dar maçolisi ravzaxonī rivoç doştaast. Intişoroti Quqnus in kitobro dar 520 sahifa muntaşir kardaast.

Serijoli Muxtornoma

Maqolai aslī: Muxtornoma (maçmūai televizionī)

Muxtornoma, maçu'ai televizijunī dar borai zindagī va qijomi Muxtori Saqafī ba korgardoniji Dovudi Mirboqirī ast. In serijol dar cihil qismati şastdaqiqaī dar solhoi 1389 va 1390 şamsī, az sado va simoi Çumhuriji Islomiji Eron paxş şud.[99] Dar in serijol, Fariburzi Arabnijo naqşi Muxtorro bozī kardaast.

Nigorxona

Fariburzi Arabnijo dar serijoli Muxtornoma dar naqşi Muxtor
Zarihi çadidi qabri Muxtor
Zarihi qadimi qabri Muxtor
Zijoratnomai nasbşuda dar oromgohi Muxtor dar Kūfa

Çustorhoi vobasta

Davma binti Vahb

Ibrohim ibni Moliki Aştar

Abuubajdi Saqafī

Abdulhusajni Tehronī

Ezoh

  1. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.346.
  2. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  3. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.1, sah.231.
  4. ↑ Ibni Qutajba, al-Ma'orif, 1992m., sah.400.
  5. ↑ Ibni Tajfur, Baloƣot-un-niso, 1326h.q., ç.1, sah.128.
  6. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  7. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.346 va 347: Ibni Haçar, al-Isoba, 1415h.q., ç.6, sah.275.
  8. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.346.
  9. ↑ Axbor-ud-davlat-il-abbosija, 1391h.q., sah.165.
  10. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.127.
  11. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  12. ↑ Ibni Namoi Hillī, Zavb-un-nuzzor, 1416h.q., sah.61.
  13. ↑ Ibni Haçar, al-Isoba, 1415h.q., ç.7, sah.223.
  14. ↑ Dinavarī, Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.205.
  15. ↑ Dinavarī, Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.205.
  16. ↑ Zahabī, Sijaru a'lom-in-nubalo, 1414h.q., ç.3, sah.544.
  17. ↑ Dinavarī, al-Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.231.
  18. ↑ Dinavarī, Axbor-ut-tivol, 1368h.ş., sah.233.
  19. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.569; Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.6, sah.376.
  20. ↑ Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.6, sah.377; Tabarī, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, 1387h.q., ç.5, sah.569.
  21. ↑ Balozurī, Ansob-ul-aşrof, 1417h.q., ç.6, sah.377; Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.29.
  22. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  23. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.29.
  24. ↑ Muqarram, Maqtal-ul-Husajn, 1426h.q., sah.347.
  25. ↑ Muqarram, Maqtal-ul-Husajn, 1426h.q., sah.347.
  26. ↑ Maqdisī, al-Bad'u va-t-ta'rix, maktabat-us-saqofatiddinija, ç.6, sah.15.
  27. ↑ Maqdisī, al-Bad'u va-t-ta'rix, maktabat-us-saqofatiddinija, ç.6, sah.15.
  28. ↑ Maqdisī, al-Bad'u va-t-ta'rix, maktabat-us-saqofatiddinija, ç.6, sah.18.
  29. ↑ Maqdisī, al-Bad'u va-t-ta'rix, maktabat-us-saqofatiddinija, ç.6, sah.20.
  30. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.29.
  31. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.35.
  32. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.30.
  33. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.51.
  34. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, 1412h.q., ç.6, sah.51.
  35. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  36. ↑ Nigoh kuned ba Tabarī, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, 1387h.q., ç.6, sah.20.
  37. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, 1409h.q., ç.4, sah.347.
  38. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.127.
  39. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.128.
  40. ↑ Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, Dorulma'rifat, sah.124.
  41. ↑ Qumī, Tatimmat-ul-muntaho, sah.85 - 86, copi sejum, 1397h.q.
  42. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, ç.45, sah.365.
  43. ↑ Xuī, Mu'çam-ur-riçol, 1410h.q., ç.18, sah.101.
  44. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.206.
  45. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.128.
  46. ↑ Axbor-ud-davlat-il-abbosija, 1391h.q., sah.165.
  47. ↑ Xuī, Mu'çami riçol-ul-hadis, 1410h.q., ç.18, sah.101.
  48. ↑ Mu'çami riçol-ul-hadis, ç.18, 1410h.q., sah.102 va 103.
  49. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.205 va 206.
  50. ↑ Axbor-ud-davlat-il-abbosija, 1391h.q., sah.100 - 104; Maqdisī, al-Bad'u va-t-ta'rix, maktabatussaqofatuddinija, ç.6, sah.21.
  51. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.127.
  52. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.205.
  53. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.205.
  54. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.205.
  55. ↑ Kaşşī, Riçol-ul-Kaşşī, 1409h.q., sah.125.
  56. ↑ Xuī, Mu'çami riçol-ul-hadis, 1410h.q., ç.18, sah.96 - 97.
  57. ↑ Saduq, Ilal-uş-şaroe', 1385h.ş., ç.1, sah.221.
  58. ↑ Xuī, Mu'çami riçol-ul-hadis, 1410h.q., ç.18, sah.97.
  59. ↑ Tūsī, Tahzib-ul-ahkom, 1407h.q., ç.1, sah.466 - 467.
  60. ↑ Xuī, Mu'çami riçol-ul-hadis, 1410h.q., ç.18, sah.96 - 97.
  61. ↑ Ibni Hazm, Çamharat-ul-ansob-il-arab, 1403h.q., sah.268.
  62. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.205 va 206.
  63. ↑ Xuī, Mu'çami riçol-ul-hadis, 1410h.q., ç.18, sah.95.
  64. ↑ Qaraşī, Hajot-ul-Imom-il-Husajn (a), 1413h.q., ç.3, sah.453 - 454.
  65. ↑ Pojgohi itilo'rasoniji Şajx Naçmiddini Tabasī.
  66. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, ç.45, sah.346.
  67. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.206.
  68. ↑ Momqonī, Tanqih-ul-maqol, 1349h.q., ç.3, sah.206.
  69. ↑ Çavonmardi Saqafī, pojgohi ilmī va farhangiji Kalbosī
  70. ↑ Çavonmardi Saqafī, pojgohi ilmī va farhangiji Kalbosī
  71. ↑ «Dostoni qijomi Muxtor, dostoni mubhame dar ta'rixi Islom nest»
  72. ↑ Ardabilī, Çome'-ur-ruvot, 1403h.q., ç.2, sah.221.
  73. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, ç.45, sah.339.
  74. ↑ Şa'ronī, Abulhasan, Dam'-us-suçum tarçumai Nafas-ul-mahmum, sah.343 va 373, naşri kitobfurūşiji islomija, 1374h.q.
  75. ↑ Ibni Abdulbar, al-Isti'ob, 1412h.q., ç.3, sah.909.
  76. ↑ Ibni Abdulbar, al-Isti'ob, 1412h.q., ç.3, sah.909.
  77. ↑ «Fasli duvum: barrasiji matolibi matrahşuda bar ziddi Muxtor dar kutubi ahli sunnat», muassisai tahqiqotiji Valiji asr.
  78. ↑ Nigoh kuned ba Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1410h.q., ç.6, sah.168.
  79. ↑ Maqrizī, Imto'-ul-asmo', 1420h.q., ç.14, sah.157.
  80. ↑ Ibni Qutajba, al-Ma'orif, 1992m., sah.401.
  81. ↑ Ja'qubī, Ta'rix-ul-Ja'qubī, ç.2, sah.264.
  82. ↑ Ibni Habib, al-Muhabbar, Dorulofoqilçadida, sah.70.
  83. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1410h.q., ç.8, sah.345.
  84. ↑ Ibni Qutajba, al-Ma'orif, 1992m., sah.401.
  85. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1410h.q., ç.8, sah.346.
  86. ↑ Ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, 1410h.q., ç.8, sah.345.
  87. ↑ Zahabī, Ta'rix-ul-Islom, ç.17, sah.105.
  88. ↑ Ibni Hazm, Çamharat-ul-ansob-il-arab, 1403h.q., sah.268.
  89. ↑ Ibni Hazm, Çamharat-ul-ansob-il-arab, 1403h.q., sah.268.
  90. ↑ Tūsī, Riçol-ut-Tūsī, 1373h.ş., sah.568.
  91. ↑ Axbor-ud-davlat-il-abbosija, sah.262.
  92. ↑ Ibni Çavzī, al-Muntazam, ç.6, sah.68.
  93. ↑ Ibni Asir, Usd-ul-ƣoba, ç.4, sah.347.
  94. ↑ Tabarī, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, 1387h.q., ç.6, sah.110.
  95. ↑ Şahidi Avval, al-Mazor, 1410h.q., sah.284.
  96. ↑ Ƣulomalī va Ƣarib, «Muxtori Saqafī dar gustarai osori riçolijon», sah.77.
  97. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, az-Zari'a, ç.1, sah.370.
  98. ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, ç.45, sah.346 - 390.
  99. ↑ «Muxtornoma», simofilm, 3 ozar, 1387h.ş.

Sarcaşma

  • Oqobuzurgi Tehronī, Muhammadmuhsin, az-Zari'atu ilo-t-tasonif-iş-şia, Bejrut, Dorulazvo', copi sejum, 1403h.q.
  • Abulfaraçi Isfahonī, Maqotil-ut-tolibin, tahqiqi Sajid Ahmadi Saqr, Bejrut, Dorulma'rifat, be to.
  • Ibni Asir, Alī ibni Muhammad, Usd-ul-ƣoba fi ma'rifat-is-sahoba, Bejrut, Dorulfikr, 1409h.q./1989m.
  • Ibni Çavzī, Abdurrahmon ibni Alī, al-Muntazam fi ta'rix-il-umami va-l-muluk, tahqiqi Muhammad Abduqodiri Ato va Mustafo Abduqodiri Ato, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1412h.q./1992m.
  • Ibni Habib, Muhammad ibni Habib, al-Muhabbar, tahqiqi Eliza Lixten Ştejtr, Bejrut, Dorulofoqilçadida, be to.
  • Ibni Haçari Asqalonī, Ahmad ibni Alī, al-Isoba fi tamjiz-is-sahoba, tahqiqi Odil Ahmadi Abdulmavçud va Alī Muhammad Mu'avvaz, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1415h.q./1995m.
  • Ibni Hazm, Çamharatu ansob-il-arab, tahqiqi Laçna min-al-ulamo, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1403h.q./1983m.
  • Ibni Sa'd, Muhammad ibni Sa'd, at-Tabaqot-ul-kubro, tahqiqi Muhammad Abduqodiri ato, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1410h.q./1990m.
  • Ibni Şahroşūb, Muhammad ibni Alī, Ma'olim-ul-ulamo, Maşhad, muassisai Olulbajt (a), 1390h.ş.
  • Ibni Tajfur, Ahmad ibni Abitohir, Baloƣot-un-niso, tashehi Ahmad Alalfī, Qohira, Matba'atu madrasati volidati Abbos-il-avval, 1326h.q./1908m.
  • Ibni Qutajba Abdulloh ibni Muslim, al-Ma'orif, tahqiqi Sarvat Akoşa, Qohira, al-Haj'atul-misrijatul-ommati lilkitob, altab'atussonija, 1992m.
  • Ibni Namoi Hillī, Ça'far ibni Muhammad, Zavb-un-nuzzor fi şarh-is-sor, Qum, muassisai al-naşrulislomī, 1416h.q.
  • Axbor-ud-davlat-il-abbosija va fihi axbor-ul-Abbosi va valaduh, tahqiqi Abdul'aziz al-Davrī va Abdulçabbor al-Mutallibī, Bejrut, Dorultali'a, 1391h.q.
  • Ardabilī, Muhammad ibni Alī, Çome'-ur-ruvot va izohat-ul-iştibohot an-it-turuqi va-l-asnod, Bejrut, Dorulazvo',1403h.q.
  • Balozurī, Ahmad ibni Jahjo, Çumalun min ansob-il-aşrof, tahqiqi Suhajl Zakkor va Rijoz Ziriklī, Bejrut, Dorulfikr, 1417h.q./1996m.
  • Çavonmardi Saqafī, pojgohi ilmī va farhangiji Kalbosī, pojgohi ilmī va farhangiji Kalbosī, muşohida 14 farvardini 1401h.q.
  • Xuī, Sajid Abulqosim, Mu'çamu riçol-il-hadis va tafsilu tabaqot-ir-ruvot, Qum, markazi naşri osori şia, 1410h.q./1369h.ş.
  • Dinavarī, Ahmad ibni Dovud, al-Axbor-ut-tivol, tahqiqi Abdulmun'im Omir muroçi'uhu Çamoliddini Şajol, Qum, manşuroti ar-Razī, 1368h.ş.
  • Zahabī, Muhammad ibni Ahmad, Ta'rix-ul-Islom va vafajot-ul-maşohiri va-l-a'lom, tahqiqi Umar Abdusalom Tadmurī, Bejrut, Dorulkitobil'arabī, altab'atussonija, 1413h.q./1993m.
  • Zahabī, Muhammad ibni Ahmad, Sijaru a'lom-in-nubalo, Bejrut, muassisai al-risolat, 1414h.q./1994m.
  • Şahidi Avval, Muhammad ibni Makkī, al-Mazor, tashehi Muhammadboqir Abtahiji Isfahonī, Qum, madrasai Imom Mahdī (a), 1‍410h.q.
  • Saduq, Muhammad ibni Alī, Ilal-uş-şaroe', Qum, kitobfurūşiji Dovarī, 1385h.ş./1966m.
  • Tabarī, Muhammad ibni Çarir, Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, tahqiqi Muhammad Abulfazli Ibrohim, Bejrut, Dorulturos, altab'atussonija, 1387h.q./1967m.
  • Tūsī, Muhammad ibni Hasan, Tahzib-ul-ahkom, Tehron, Dorulkutubilislomija, 1407h.q.
  • Tūsī, Muhammad ibni Hasan, Riçol-ut-Tūsī, Qum, muassisai naşri islomiji mutaalliq ba çomeai mudarrisin, 1373h.ş.
  • Qaraşī, Boqirşarif, Hajot-ul-Imom-il-Husajn alajhissalom, Qum, madrasai ilmijai Iravonī, copi cahorum, 1413h.q.
  • Kaşşī, Muhammad ibni Umar, Riçol-ul-Kaşşī (Ixtijoru ma'rifat-ir-riçol), talxisi Muhammad ibni Hasani Tūsī, tashehi Hasani Mustafavī, 1409h.q.
  • Momqonī, Abdulloh, Tanqih-ul-maqol fi ilm-ir-riçol, Naçaf, matba'atul-Murtazavija, 1349h.q.
  • Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, tahqiq: Muhammadboqiri Mahmudī va Abdulzahro Alavī, Bejrut, Doru ehjoilturosil'arabī, 1403h.q.
  • Maqdisī, Mutahhar ibni Tohir, al-Bad'u va-t-ta'rix, Bursaid, maktabat-us-saqofatiddinija, be to.
  • Muqarram, Abdurrazoq, Maqtal-ul-Husajn (a), Bejrut, muassisai alxurosonī lilmatbu'ot, 1426h.q./2007m.
  • Maqrizī, Ahmad ibni Alī, Imto'-ul-asmo' bimo li-n-nabiji min- al-ahvoli va-l-amvoli va-l-hafadati va-l-mato', tahqiqi Muhammad Abdulhamid al-Namisī, Bejrut, Dorulkutubil'ilmija, 1420h.q./1999m.
  • Ja'qubī, Ahmad ibni Abija'qub, Ta'rix-ul-Ja'qubī, Bejrut, Dorusodir, be to.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Мухтори_Сақафӣ&oldid=11054"