Moli şubhanok

Risolai amalija

In maqola jak naviştori tavsifī dar borai jak mafhum fiqhist va nametavonad me'jore baroi e'moli dinī boşad. Baroi e'moli dinī ba manobei digar muroçia kuned.

Moli şubhanok ba forsī: مال شُبهه‌ناک jo moli muştabah ba arabī: مال مُشتَبَه mole ast, ki halol jo harom budanaş ma'lum nest. Moli şubhanok bo moli maxlut ba harom farq mekunad; zero dar moli maxlut ba harom barxilofi moli şubhanok, şaxs medonad, ki dar molaş harom vuçud dorad.

Fuqaho, amvoli şubhanokro halol donistaand. In amvol xums nadorand va metavon bo onho haç ba ço ovard.

Dar barxe rivojot, dar mavoridi şubhanok ba ehtijot dastur doda şudaast. Muhammadtaqiji Maçlisī bar asosi in rivojot, istifoda nakardan az amvoli şubhanokro behtar donistaast. Dar muqobil, imom Xumajnī in rivojotro bar irşodu rohnamoī tafsir karda, karohati fiqhiji istifoda az moli şubhanokro napaziruftaast.

Mafhumşinosī

Moli şubhanok dar mabohisi fiqhī va rivoī ba mole gufta meşavad, ki halol jo harom budanaş muşaxxas nest. Dar rivojot az şubhanok ba «şubha» jo «şubahot» niz ta'bir şudaast. Az çumla dar rivojate az Pajƣambar (s) omadaast: «حَلَالٌ بَيِّنٌ وَ حَرَامٌ بَيِّنٌ وَ شُبُهَاتٌ بَيْنَ ذَلِكَ...; halol va haromi oşkore vuçud dorad va umure muştabah (noma'lum) bajni on du». Barxe luqma va ƣizoi şubhanokro niz çuzvi moli şubhanok donistaand.

Şubhanok dar luƣat ba cize gufta meşavad, ki dar borai halol va harom budani on şak vuçud dorad. Dar rivojate az Imom Alī (a) omadaast, ki şubharo ba in çihat şubha guftaand, ki şabohat (monandī) ba haq dorad.

Tafovut bo moli maxlut ba harom

Moli şubhanok jo muştabah bo moli maxlut ba harom mutafovit ast; zero şaxs dar moli maxlut ba harom, ilm ba vuçudi harom dar on mol dorad, vale dar moli şubhanok şakku tardid vuçud dorad, ki harom ast, jo xajr.

Ahkomi fiqhī

Cand hukmi fiqhī baroi moli şubhanok gufta şudaast:

• Hillijat: gufta şudaast, moli şubhanok halol ast. Mustanadi in hukm, rivojati «کُلُ‏ شَیْءٍ هُوَ لَکَ‏ حَلَالٌ‏ حَتَّی‏ تَعْلَمَ‏ أَنَّهُ‏ حَرَامٌ‏ بِعَیْنِهِ...; har cize baroi tu halol ast, to inki bidonī on ciz ajnan harom ast» ast. Ba mazmuni in rivojat, asolatul-iboha gufta meşavad.
• Xums nadoştan: moli şubhanok ba çihati şubhanok budanaş xums nadorad, barxilofi moli maxlut ba harom, ki ba çihati maxlut budan bo harom xums dorad.
• Haç bo moli şubhanok: az nazari fuqaho haç bo moli şubhanok işkol nadorad. Albatta ba fatvoi Ojatulloh Makorimi Şerozī ba şarti onki dar zohir az tariqi halol ba dast omada boşad.

Ehtijot dar mavoridi şubhanok

Dar çavome'i hadisī, rivojote naql şudaast, ki mazmuni onho tavaqquf va ehtijot dar mavoridi şubhanok ast, az çumla:

• «دَعْ مَا یُرِیبُکَ إِلَی مَا لَا یُرِیبُکَ; harcizero ki maşkuk ast, raho kun va onciro ki tardide dar on nest, bigir!».
• «‏....فَمَنْ تَرَکَ الشُّبُهَاتِ نَجَا مِنَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ أَخَذَ بِالشُّبُهَاتِ ارْتَکَبَ الْمُحَرَّمَات‏.... ; har kas mavoridi şubhanokro raho kunad, az muharramot naçot joftaast va on kas ki ba onho axz kunad, murtakibi muharramot şudaast».
• «الْوُقُوفُ عِنْدَ الشُّبْهَةِ خَیْرٌ مِنَ الِاقْتِحَامِ فِی الْهَلَکَةِ; boz istodan az amri muştabah behtar az ba halokat aftodan ast.»

Imom Xumajnī, in rivojotro haml bar irşodu rohnamoī baroi durī az muharramot karda, karohati istifoda az amvoli şubhanokro napaziruftaast. Ba guftai Muhammadtaqiji Maçlisī, az ulamoi şiai qarni jozdahumi qamarī, bo vuçudi halol budani amvoli şubhanok, bar asosi rivojot, behtar ast, ki az onho durī şavad, to irtikobi muharramot surat nagirad. Barxe bo tavvaçūh ba rivojoti favq guftaand, dar muvoçiha bo amvoli şubhanok bojad tavaqquf kard va to jaqin ba halol budani onho pajdo naşudaast, nabojad az onho istifoda kard.

Guftaşuda ast, tarki mol va ƣizoi şubhanok, martabae az vara' ast, ki ba vara'i solehin ma'ruf ast. Az barxe ulamo naql şudaast, ki dar muvoçiha bo luqmai şubhanok ehtijot mekardand va agar ahjonan ƣizoi şubhanoke mexūrdandu pas az on mutavaççehi şubhanokiji on meşudand, agar imkon doşt onro barmegardondanad.