Jump to content

Maqtal

Az wikishia
Maqtal

Maqtal (forsī: مَقْتَل) jo maqtalnavisī jak nav'i ta'rixnigorie ast, ki cigunagiji kuşta şudan jo ciguna şahid şudani şaxsijathoi muhim mepardozad.

Maqtalnigorī bajni şiajon beştar baroi şarhi şahodati Imomoni ma'sum (a) va şaxsijathoi barçastai şia buda ast, ammo ba daleli rivoçi maqtalnavisī dar borai hodisai Karbalo, istifoda az in istiloh baroi naqli rujdodhoi marbut ba şahodati Imom Husajn (a) va joronaş ixtisos pajdo kardaast.

Maqtalhoi Imom Husajn (a) ma'mulan darbardorandai rivojathoe az Pajƣambari Islom (s) va Imom Alī (a) dar borai peşbiniji voqeai Oşuro, nomaho va suxanoni Imom Husajn (a), matolibe az hamrohoni Imom Husajn (a), ki dar voqeai Karbalo kuşta naşudand, xutbahoi va mav'izahoi Imom Saççod (a) va hazrati Zajnab (s) pas az Oşuro, rivojathoi Imomoni şia dar borai şahodati Imom Husajn (a) va nuktahoe duşmanoni Imom Xusajn (a) dar borai vokeai Oşuro ast.

Asbaƣ ibni Nubotai Muçoşi'iro avvalin maqtalnavisi hodisai Oşuro donistaand. Maqtal-ul-Husajn (a) naviştai Abumixnaf ham az maqtalhoi qadimī dar in zamina ast.

Avçi maqtalnigorī dar sadahoi 3 va 4-umi qamarī ast, vale ba'd az on, to ba qudrat rasidani sulolai Safavī, davrai tanazzuli maqtalnavisī ast va osori in davra bo guzorişhoi nomu'tabaru bedalel omexta şudaast, ki naqşi muhime dar tahrifi hodisahoi Oşuro doştaand, monandi kitobi «Ravzat-uş-şuhado», naviştai Mullohusajn Koşifī.

Ba rasmijat darovardani marosimi Oşuro hamzamon bo hukumati Safavijon boisi ta'lifi maktalhoi çadide şud, ki manobe'i saheh nadoştand va hodisai Oşuro beştar bo hadafi istifoda dar maçlizshoi ravzaxonī, sūgvorī va azodorī va faroham soxtani zamina baroi girja navişta şud. Kitobhoe cun “Ibtilo-ul-avlijo”, “Iksir-ul-ibodat fī asror-iş-şahodat” va “Muhriq-ul-qulub” az in dastaand.

Nafas-ul-mahmum va Maqtali çomei Sajiduş-şuhodo az maqtalhoi muhimi asri hozir ast.

Mafhumşinosī

Guzorişhoi maktube, ki darbardorandai matolibe dar bora qatl jo şahodati şaxsijathoi matrahi ta'rix boşand, maqtal xonda meşavand.[1] Maqtal, hosili nav'e ta'rixnavisī bar asosi taknigorī ast. Taknigoriji hodisaho, gunae az naviştahoi torixie ast, ki dar sabti vaqoe'i muhim istifoda meşavad. Cunin naviştahoe ƣoliban dar zaminai vaqoe'i purhodisavu sarnaviştsoz şakl megirand va onhoro bo tamomi çuz'ijot naql mekunand.[2]

Maqtal dar luƣat ba ma'noi makoni qatl jo hamon qatlgoh ast.[3]

Peşinai maqtalnigorī

Maqtali Imom Alī (a) asari Ibni Abidunjo

Avvalin maqtalhoi naviştaşuda tavassuti şiajon, umdatan dar borai şahodati Imom Alī (a) hastand.[4] Barxe manobe', az cahordah maqtal bo unvoni muştarak «Maqtalu Amir-il-mu'minin» (a) az olimone monandi Abulhasani Bikrī, Çobiri Çu'fī, Jahjo Bahroniji Jazdī va Ibni Abidunjo nom burdaand.[5]

Pas az şahodati Imom Hasan (a) va Imom Husajn (a), maqtalnigorī bajni şiajon ravnaq joft. Albatta imrūza az ta'lifoti mutaqaddim bo unvoni «Maqtal-ul-Husajn», jo faqat nome dar fehristnigoriho boqist jo baxşe az onho ba surati parokanda dar matnhoi mutaaxxir naql şudaast.[6]

Maqtalhoe niz ta'lif şudaand, ki vafoti şaxsijathoi digare ƣajr az Ahli Bajt (a)-ro şarh dodaand. Maqtali Umar ibni Xattob az Muhammad ibni Abdulloh ibni Mehron,[7] maqtali Abdulloh ibni Zubajr va maqtali Hiçr ibni Adī az Abumixnaf (vafoti 157h.q.), du maqtali digar bo hamin unvoni axir az Nasr ibni Muzohimi Kūfī (vafoti 212h.q.) va Hişomi Kalbī (vafoti 204 jo 209h.q.), maqtali Raşid va Majsam va Çuvajrija ibni Musahhar az Hişomi Kalbī va maqtali Muhammad ibni Abibakr az Abdulaziz Çaludī (vafoti 330 jo 332h.q.) az on çumlaand.[8]

Maqtalhoi Imom Husajn (a)

Bino bar nazari maşhur, Maqtalu Abiabdillohi-l-Husajn, asari Asbaƣ ibni Nubotai Muçoşi'ī qadimitarin maqtal dar zaminai havodisi şahodati Imom Husajn (a) ast.[9] Albatta bar pojai rivojate dar kitobi Savob-ul-a'mol, naviştai Şajxi Saduq, Asbaƣ ibni Nubota şahodati Imom Husajn (a)-ro dark kard,[10] vale heç çuz'ijote dar borai voqeai Oşuro az ū naql naşudaast. Bo in hama, barxe muhaqqiqon mu'taqidand, farzandi ū Qosim, maqtale dar borai voqeai Oşuro naviştaast.[11]

Avçi maqtalnigorī, dar qarnhoi sejum va cahorumi qamarī guzoriş şuda va guftaand, ba'd az qarni cahorum, rū ba kohiş guzoştaast.[12] Barxe az in maqtalho cop şudaand, barxe dar te'dode az kitobxonahoi çahon dar dastrasand, va barxei digar az bajn raftaand.[13] Barxe az muhaqqiqon mu'taqidand, maqtalhoi zijode vuçud doştaast, ki ba mururi zamon az bajn raftaand va nomi 14 maqtalro niz zikr kardaand.[14]

Se qarni haştum, nuhum va dahumi qamarī, davrai ufuli maqtalnavisī guzoriş şudaast.[15] Osore ham, ki dar in davra navişta şudaast, bargirifta az guzorişhoi avvalija az voqeai Karbalo buda jo bo guzorişhoi nomu'tabaru biduni sanad omexta şudaast.[16] Barxe az in osor naqşi muhimme dar tahrifi vaqoe'i Oşuro doştaand;[17] monandi kitobi Ravzat-uş-şuhado ta'lifi Mullohusajni Koşifī (820 - 910h.q.) ki dar avoili qarni dahumi qamarī navişta şudaast.[18]

Bo ba qudrat rasidani davlati safavī, marosimi Oşuro çojgohi rasmitare joft va maqtalhoi çadide nigoşta şud, ki manobei daqiqe nadoştand va voqeai Oşuroro beştar az zovijai anduh va musibatu balo rivojat mekardand. Beştari in osor, bo hadafi istifoda dar maçlishoi ravzaxonī va sūgvorī va faroham soxtani zamina baroi girja navişta şudaand. Osore cun Ibtilo-ul-avlijo, Izolat-ul-avhom fi-l-buko, Iksir-ul-ibodat fi asror-iş-şahodat va Muhriq-ul-qulub az in dastaand.[19]

Kitobi Qamqomi zaxxor va samsomi battor, ba ma'noi darjoe okanda va şamşere burranda, naviştai Farhod Mirzo Mu'tamaduddavlat (1233 - 1305h.q.), az purovozatarin maqtalhoi naviştaşuda dar cand sadai axir donista şudaast.[20] Muhajiç-ul-ahzon va muvqid-un-niron fi qulubi ahli-l-imon, Mullo Muhammadhusajn ibni Muhammadalī Jazdiji Hoiriji qarni 13 niz az maqtalhoi ma'rufu mu'tabar ast.[21]

E'tibori maqtalhoi Imom Husajn (a)

Ba bovari Rasuli Ça'farijon, az mobajni maqtalhoi naviştaşuda dar qarnhoi duvum to cahorumi qamarī, tanho panç asar mu'tabarand:[22]

  • Maqtal-ul-Husajn (a), az Abumixnaf Lut ibni Jahjoi Azdī (vafoti 157h.q.),
  • Tarçimat-ul-Husajn alajhissalom va maqtaluh, az kitobi al-Tabaqot-ul-kubro asari Ibni Sa'd (168–230h.q.),
  • Tarçuma va maqtali Imom Husajn (a), az Ansob-ul-aşrof asari Ahmad ibni Jahjoi Balozurī (sadai duvum va sejum qamarī),
  • Guzorişi qijomi Karbalo dar kitobi al-Axbor-ut-tivol, ta'lifi Dinavarī (222 - 282h.q.),
  • Futuh az Ibni A'sam (vafot: ba'd az 320h.q.).[23]

Ū naviştaast: maqtalhoe, ki az qarni pançumi qamarī ba ba'd, navişta şudaand, hamagī jo e'tibori candone nadorand, jo darbardorandai matolibe hastand, ki dar panç manbai mazkur omadaast. Baroi namuna matolibe, ki Tabarī dar Ta'rix-ul-umami va-l-muluk, Şajxi Mufid dar Irşod va Abulfaraçi Isfahonī dar Maqotil-ut-tolibin ovardaand, kamu beş bargirifta az Maqtali Abumixnaf ast va onci Xorazmī dar Maqtal-ul-Husajn (a) ovardaast, ba tavri umda bargirifta az kitobi Futuhi naviştai Ibni A'sam ast.[24] Hamcunin Sajid ibni Tovus dar kitobi Luhuf, beştar, az Maqtali Xorazmī guzoriş kardaast.[25]

Matolibi maqtalhoi Imom Husajn

Barxe az matolibi maqtalhoi Imom Husajn (a), iborat ast az:

  • Rivojote az Pajƣambari Islom (s) va Imom Alī (a) dar borai peşbiniji voqeai Oşuro
  • Nomaho va suxanoni Imom Husajn (a) az oƣozi harakat to şahodat
  • Matolibe, ki tavassuti on dasta az hamrohoni Imom Husajn (a) naql şudaast, ki dar voqeai Karbalo huzur doştaand, ammo kuşta naşudaand.[26]
  • Xutbahoi Imom Saççod (a) va hazrati Zajnab (s) dar tūli safar dar Kūfa, Şom va Madina
  • Rivojoti mansub ba Imomoni şia dar borai şahodati Imom Husajn (a)
  • Nukote, ki az muxolifon va duşmanoni Imom Husajn (a) dar borai voqeai Oşuro naql şudaast.[27]

Maqtalhoi muhimi muosir

Kitobi Maqtalu çome'i Sajid-uş-şuhado

Barxe az maqtalhoi muhim dar davroni muosir (qarnhoi cahordahumu ponzdahumi qamarī) iboratand az:

  • Nafas-ul-mahmum fi musibati Sajidino-l-Husajn-il-mazlum; Şajx Abbosi Qumī
  • Maqtal-ul-Husajn (a); Abdurrazoq Musaviji Muqarram
  • Lavo'iç-ul-aşçon fi maqtal-il-Husajn (a); Muhsin Amin Omilī
  • Abarot-ul-Mustafajn fi maqtal-il-Husajn (a); Muhammadboqir Mahmudī
  • Maqtalu çome'i Sajid-uş-şuhado; guruhe az ta'rixpaƶūhon zeri nazari Mahdiji Peşvoī[28]
  • Lama'ot-ul-Husajn, Sajid Muhammadhusajn Husajniji Tehronī

Ezoh

  1. ↑ Sohibī, Maqtal va maqtalnigoron, 1373h.ş., sah.31.
  2. ↑ Jovarī, “Maqtalnigoriji şiajon”, sah.10.
  3. ↑ Muin, Farhangi forsī.
  4. ↑ Jovarī, “Maqtalnigoriji şiajon”, sah.11.
  5. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, al-Zari'a, Dorul-azvo', ç.22, sah.29 - 31.
  6. ↑ Jovarī, “Maqtalnigoriji şiajon”, sah.11.
  7. ↑ Oqobuzurg, al-Zari'a, Dorul-azvo', ç.22, sah.22.
  8. ↑ Oqobuzurg, al-Zari'a, Dorul-azvo', ç.22, sah.31 - 35.
  9. ↑ Oqobuzurgi Tehronī, al-Zari'a, Dorul-azvo', ç.22, sah.23 va 24.
  10. ↑ Şajxi Saduq, Savob-ul-a'mol, 1403h.q., sah.260.
  11. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.46.
  12. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.44 va 45.
  13. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.44 va 45.
  14. ↑ Andalebi Hamadonī, Sor-ul-loh, 1389h.ş., sah.141
  15. ↑ Rançbar, “Sajre dar maqtalnavisī”, sah.84.
  16. ↑ Rançbar, “Sajre dar maqtalnavisī”, sah.84; guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.105 - 112.
  17. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.105 - 112.
  18. ↑ Nurī, Lu'lu' va marçon, 1388h.ş., sah.252 va 220.
  19. ↑ Ça'farijon, “Dar borai manobei ta'rixi Oşuro”, 1380h.ş., sah.51 va 52.
  20. ↑ Rahimī, “Qamqomi zaxxor dar ta'rixi voqeai Karbalo”, sah.28.
  21. ↑ https: //www. ibna. ir/fa/report/309384/
  22. ↑ Ça'farijon, “Dar borai manobei ta'rixi Oşuro”, sah.42.
  23. ↑ Ça'farijon, “Dar borai manobei ta'rixi Oşuro”, sah.42.
  24. ↑ Ça'farijon, “Dar borai manobei ta'rixi Oşuro”, sah.42.
  25. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.102.
  26. ↑ Çam'e az navisandagon, Paƶuhişe dar maqtalhoi forsī, 1386h.ş., sah.21 - 27.
  27. ↑ Çam'e az navisandagon, Paƶuhişe dar maqtalhoi forsī, 1386h.ş., sah.21 - 27.
  28. ↑ Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), 1389h.ş., ç.1, sah.139 - 149.

Sarcaşma

  • Guruhe az ta'rixpaƶūhon, Maqtali çome'i Sajid-uş-şuhado (a), zeri nazari Mahdiji Peşvoī, Qum, intişoroti muassisai Imom Xumajnī, 1389h.ş.
  • Jovarī, Muhammadçavod, «Maqtalnigoriji şiajon az oƣoz to pojoni qarni pançumi hiçrī», dar maçallai Ta'rixi Islom, № 3, 2 1386h.ş.
  • Muin, Muhammad, Farhangi forsī.
  • Muhammadiji Rejşahrī, Muhammad, Donişnomai Imom Husajn (a), Qum, sozmoni cop va naşri Dorul-hadis, 1388h.ş.
  • Nurī, Mirzohusajn, Lu'lu' va marçon, Tehron, naşri Ofoq, 1388h.ş.
  • Rançbar, Muhsin «Sajre dar maqtalnavisī va ta'rixnigoriji Oşuro az oƣoz to asri hozir (3)», dar maçallai Ta'rixi Islom dar oinai paƶūhiş, № 16, zimistoni 1376h.ş.
  • Rahimī, Abdurofe', “Qamqomi zaxxor dar ta'rixi voqeai Karbalo”, dar maçallai kitobi mohi ta'rixu çuƣrofijo, № 79, urdibihişti 1383h.ş.
  • Saduq, Muhammad ibni Alī, Savob-ul-a'mol va iqob-ul-a'mol, Bejrut, muassisatul-A'lamī lilmatbu'ot, 1403h.q.
  • Sohibī, Muhammadçavod, «Maqtal va maqtalnigoron», dar maçallai Kajhoni farhangī, № 111, tiri 1373h.ş.
  • Tehronī, Oqobuzurg, al-Zari'a ilo tasonif-iş-şi'a, Bejrut, Dorul-azvo'.
  • Çam'e az navisandagon, Paƶuhişe dar maqtalhoi forsī, Qum, Zamzami hidojat, 1386h.ş.
  • Ça'farijon, Rasul, “Dar borai manobei ta'rixi Oşuro”, dar maçallai Oinai paƶūhiş, № 71 va 72, 1380h.ş.
Bargirifta az "https://tg.wikishia.net/w/index.php?title=Мақтал&oldid=13484"